Elisabeth I Flashcards
(57 cards)
1
Q
Ardrefniant
A
Cytundeb swyddogol, a’i fwriad ydi i ddatrys anghyfod neu wrthdaro
2
Q
Pam yn eglwys Protestannaidd?
A
- Ganwyd yn ferch i Anne Boleyn (protestant) yn ystod y rhwyg a Rhufain
- Derbyn addysg gan diwtoriaid Protestannaidd
- Ei chynghorwyr yn Brotestaniaid
- Ceisio magu perthnasoedd da rhwng gwledydd Protestannaidd e.e. Yr Almaen
- Teimladau gwrth Sbaenaidd wedi tyfu erbyn 1558
3
Q
Pam yn Brotestant cymhedrol?
A
- Elisabeth yn ‘politique’ - mwy o ddiddordeb mewn gwleidyddiaeth
- Rhai o gynghorwyr Elisabeth yn Gatholigion
- Elisabeth yn hoff o liw a seremoni
- Cadw croesau a chanhwyllau yn ei chapel preifat
- Dim eisiau gwyltio Sbaen
4
Q
Deddf Uchafiaeth 1559
A
- Rhoi rheolaeth llwyr o Eglwys Lloegr i Elisabeth
- Sefydlu Elisabeth fel Llywodraethwr Eglwys Lloegr - merched ddim yn cael bod yn glerigwyr
5
Q
Llyfr Gweddi a Ddeddf Unffurfiaeth 1559
A
- Adfer fersiwn 1552 o’r Llyfr Gweddi ond yn cadw llawer o hen arferion cyfarwydd
- Pawb angen ei dderbyn
6
Q
Cadw lliw, seremoni ac urddwisgoedd
A
- Clerigwyr angen gwisgo urddwisgoedd
- Hyn yn gwylltio piwritaniaid
7
Q
Piwritaniaeth
A
Hoff o bethau’n blaen ac yn syml
8
Q
Cadw dull hierarchaidd o lywodraethu’r Eglwys
A
- Hyn yn gwylltio presbyteriaid
9
Q
Presbyteriaeth
A
Credu mewn dim hierarchiaeth. Protestaniaid
10
Q
Y 39 Erthygl
A
- Credoau’r eglwys Anglicanaidd
- Ochri gyda’r crefydd Protestaniaeth
- Pasiwyd gan y Senedd yn 1571
11
Q
Pam bod rhanfwyaf o bobl Cymru a Lloegr yn fodlon derbyn yr Ardrefniant?
A
Wedi cael digon o’r wlad yn cael ei reoli’n eithafol
12
Q
Pwy oedd yn anhapus gyda’r Ardrefniant?
A
- Presbyteriaid
- Piwritaniaid
- Reciwsantiaid
13
Q
Reciwsantiaeth
A
Gwrthod derbyn arferion a chredoau Eglwys Lloegr na rol y frenhines fel Pennaeth yr Eglwys
14
Q
Sut ydym ni’n gwybod bod Ardrefniant Eglwysig Elisabeth yn llwyddiannus?
A
Mae’r eglwys Anglicanaidd dal i fod erbyn heddiw
15
Q
Gwrth-Ddiwygiad
A
Catholigion yn brwydro yn ol yn erbyn Protestaniaeth
16
Q
Pam ddechreuodd perthynas Lloegr a Sbaen dirwyio?
A
- Y Byd Newydd
- Gwahaniaethau mewn crefydd
- Gwahaniaethau mewn gwleidyddiaeth
- Gwrthod y cynnig i briodi gan Phillip II
17
Q
Pryd cyrhaeddodd Mari Stiwart?
A
1568
18
Q
Pwy oedd Mari Stiwart?
A
- Brenhines Yr Alban
- Cyfnither i Elisabeth I
- Bygythiad gan fod hi gyda honniad i’r goron, hefyd gyda phlentyn
- Catholigion eisiau iddi fod yn frenhines gan bod Elisabeth yn cael ei weld yn anghyfreithlon
19
Q
Cenhadon
A
Rhai oedd yn cefnogi cael gwared o’r frenhines
20
Q
Pam bod y cenhadon yn cael eu gweld fel bygythiad?
A
- Ofn faint o effeithiol oedden nhw
- Ofn cynllwyniau Catholig e.e. Robert Parsons, Edmund Campion, Robert Gwyn
21
Q
Pwrpas yr holl cynllwyniau
A
Disodli Elisabeth a gosod Mari Stiwart ar yr orsedd
22
Q
Gwrthryfel y Gogledd - Pwy oedd yn cymryd rhan?
A
Thomas Howard Dug Norfolk, Cefnder Elisabeth
23
Q
Gwrthryfel y Gogledd - Digwyddiadau
A
- Marchogaeth i Durham gyda 4,500 o ddynion
- Ymosod ar eglwys gadeiriol, disnistro’r Beiblau a’r Llyfrau Gweddi Protestannaidd
- Anfonwyd miloedd y filwyr i roi’r gorau i’r gwrthryfel
24
Q
Gwrthryfel y Gogledd - Canlyniadau
A
Cafodd llawer o wrthryfelwyr eu lladd a charcharwyd Dug Norfolk
25
Cynllwyn Ridolfi 1571 - Pwy oedd yn cefnogi neu'n cymryd rhan?
Y Pab a Sbaen yn cefnogi
Cynllwyn wedi cael ei greu gan fancwr o'r Eidal - Robert Ridolfi
26
Cynllwyn Ridolfi 1571 - Digwyddiadau
Rhai oedd yn rhan o'r cynllwyn yn cael eu harteithio - datgelu bod llysgenad Sbaen a Phillip II, brenin Sbaen hefyd yn ran o'r cynllwyn
27
Cynllwyn Ridolfi 1571 - Canlyniadau
Dug Norfolk yn cael ei ddienyddio
28
Cynllwyn Throckmorton 1583 - Pwy oedd yn cefnogi/cymryd rhan?
Cael cefnogaeth gan Ffrainc, y Pab a Phillip II, brenin Sbaen
29
Cynllwyn Throckmorton 1583 - Digwyddiadau
- Francis Throckmorton (y cynlluniwr) yn cael ei arestio a'i arteithio
- Datgelu bod Dug Guise yn bwriadu ymosod ar Loegr gyda byddin o Gatholigion Ffrengig
- Mari Stiwart ddim yn ymwybodol o'r plot
30
Cynllwyn Throckmorton 1583 - Canlyniadau
- Francis Throckmorton yn cael ei ddienyddio
- Symudodd Mari Stiwart i Gastell Tutbury oedd yn leoliad mwy diogel
31
Cynllwyn Babington 1586 - Pwy oedd yn cefnogi/cymryd rhan?
Ennill cefnogaeth gan Francis Walsingham, prif ysgrifennydd Elisabeth
32
Cynllwyn Babington 1586 - Digwyddiadau
- Syr Anthony Babington (cynllunwr) yn bwriadu trefnu grym ymosodol o Sbaen i ladd Elisabeth a rhoi Mari Stiwart ar yr orsedd
- Babington yn anfon llythyrau cod i Mari
- Rhwydwaith Walsingham yn darganfod
- Mari Stiwart yn dweud bod hi'n gysylltiedig gyda'r cynllwyn
33
Cynllwyn Babington 1586 - Canlyniadau
1587 - Dienyddiad Mari Stiwart
34
Sut llwyddodd Lloegr i drechu'r Armada Sbaenaidd yn 1588?
- Ymosod ar longau Sbaen a'i harbwr yn Cadiz - hyn wedi gwanhau Sbaen
- Llawer o longau Sbaen wedi cael eu difrodi oherwydd y stormydd, a miloedd o filwyr wedi boddi
35
Pam bod yr Armada Sbaenaidd yn fygythiad i Elisabeth?
Roedd ganddi amddiffynfeuydd gwan
36
Pam nad oedd y bygythiad piwritannaidd yn cael ei weld mor beryglus?
Nid oedd nhw eisiau cael gwared o'r frenhines
37
Proffesiadau
Cyfarfodydd gweddi sy'n cael ei gynnal gan weinidogion yr Eglwys
38
Ymryson yr Urddwisgoedd - Cefndir
Rhwng y 1560au-70au - anghytuneb o fewn Eglwys Lloegr dros beth oedd yr offeiriaid yn cael gwisgo yn ystod y gwasanaeth
Offeiriaid piwritannaidd yn dweud bod yr urddwisgoedd yn debyg iawn i ddillad offeiriaid Catholig
39
Sawl offeiriad cafodd eu diswyddo oherwydd Ymryson yr Urddwisgoedd?
37
40
Pwy oedd William Cecil?
- Cynghorydd agosaf Elisabeth
- Cyfrin gynghorydd
- 1571 - Ennill teitl Arglwydd Burghey
- Cyfrifol am y penderfyniad i ddienyddio Mari Stiwart
- Wedi dilyn polisi ymosodol tuag at Sbaen
41
Ymladd garfannol
Cystadlu rhwng cynghorwyr
- Peth da er mwyn gallu cael syniadau gwahanol ac yn gwneud i bobl drio'n fwy galed
- OND hefyd yn arwain at 'ryfeloedd'
42
Enghreifftiau o ymladd garfannol
- Brwydr rhwng William Cecil (Arglwydd Burghley) a Robert Dudley (Iarll Leicester)
- Brwydr rhwng Robert Cecil (mab William Cecil) a Robert Devereux, Iarll Essex (llys-fab Leicester)
43
Pam bod Elisabeth yn annog cystadlu?
- Gallu clywed opsiynau gwahanol
- Fel polisi bwriadol o "wahanu er mwyn rheoli" - Gwell bod pobl yn cystadlu yn erbyn eu gilydd yn hytrach nag yn erbyn chi
44
Pa destunau oedd yn achosi rhaniadau o fewn Cyfrin Gyngor?
Priodas a'r olyniaeth a pholisiau tramor
45
Pa destun oedd yn arwain yn unfrydol?
Mari Stiwart
46
Pa gynghorwyr oedd yn dilyn polisi mwy ymosodol a phwy oedd yn dilyn polisi mwy gofalus?
Ymosodol - Leicester a Walsingham
Gofalus - William Cecil
47
Pam bod y testun priodas yn bwysig?
Sicrhau olyniaeth i'r goron
Olyniaeth ddim yn ffactor pwysig wrth i Elisabeth heneiddio
48
Llwyddiannau y Cyfrin Gyngor + Elisabeth
- Penderfyniadau yn ymwneud gyda pholisi tramor yn llwyddiannus ac effeithiol
- Syniad o beidio priodi yn ddoeth - Priodi Sais yn creu cenfigen, priodi rhywuin o dramor yn pechu gwledydd eraill
- Cadw rheolaeth ar y Cyfrin Gyngor drwy ddefnyddio tactegau a strategaethau effeithiol e.e. peidio gor-ochri
49
Methiannau y Cyfrin Gyngor + Elisabeth
- Weithiau yn oedi cyn gwneud penderfyniad pendant
- Elisabeth weithiau yn colli rheolaeth dros yr ymladd garfannol o fewn y Cyngor
- Safon y llywodraeth wedi dioddef fel aeth Elisabeth heneiddio yn y 1590au
50
Yr Hawlfraint Brenhinol
Materion yn ol y Goron ble oedd gan neb arall yr hawl i ymyrryd ynddynt e.e. priodi, cael plant
51
Dehongliad Neale
Aelodau'r Senedd yn dechrau herio'r Goron. Daeth y Ty Cyffredin yn bwysicach na Ty'r Arglwyddi
52
Dehongliad Adolygiadol
Doedd dim gwrthwynebiad 'cas' yn y Senedd mewn realiti
- 'Gwrthwynebiad' yn y Senedd yn cael ei drefnu gan gynghorwyr oedd yn deyrngar i Elisabeth
- Y Goron yn parhau i reoli'r Senedd
53
O blaid Neale
- Carfan Biwritannaidd yn peri niwsans mawr i Elisabeth ac yn gorfod cyfaddawdu
- Uniglyn dewr ac arwr seneddol oedd Peter Wentworth e.e. oedd o'n dadlau dylai pawb cael dweud eu barn yn y Senedd
- Dim llawer o seneddau wedi cael eu cynnal yn ystod teyrnasiad Elisabeth - dim ond 13, Elisabeth yn ofn y Senedd
- Senedd wedi ennill ambell fuddugoliaeth pwysig yn erbyn y Goron e.e. Monopoliau 1601
54
Monopoliau
Rhoi hawl i weithgynhyrchu neu werthu nwyddau penodol i uchelwyr a masnachwyr
55
Beth oedd bwriad y monopoliau i Elisabeth?
Hybu busnes a'r economi
OND - Oherwydd bod un person bellach yn rheoli cyflenwad cynnyrch penodol, roedd y prisiau'n codi
56
Monopoliau 1601
- Erbyn diwedd teyrnasiad Elisabeth - Rhai aelodau'r Senedd yn teimlo bod monopoliau yn anheg
- Llawer o brotestiadau yn erbyn nhw yn 1597-8 a 1601
- Erbyn y diwedd - Elisabeth yn cyfaddawdu a thynnu rhai o'r monopoliau
57
O blaid yr Adolygiaeth
- Ni wnaeth Elisabeth ildio i faterion mawr y dydd e.e. crefydd
- Wentworth yn unigolyn ecsentrig yn hytrach na arwr seneddol - Dim yn ffitio fewn
- Elisabeth yn defnyddio tactegau effeithiol. Gallu rheoli pryd oedd y Senedd yn cwrdd
- "Gwrthwynebiad" seneddol i Elisabeth yn cael drefnu fel arfer rhwng bobl oedd yn deyrngar iddi e.e. Robert Dudley
- Testun monopoliau yn fuddugoliaeth 'un tro', ni ddylid darllen gormod i fewn i hyn
