Hypdontie kan zich uiten in welke verschillende vormen? (3)
- solitaire agenesie
- oligodontie
- agenesie
Hyperodontie kan zich uiten in welke verschillende vormen? (4)
- Mesiodens
- Distomolaar
- Paramolaar
- connataal/ neonataal element
Fusie en schizodontie kan zich in 2 vormen uiten, namelijk?
- twinning
- concresentie
Wat is dens Evaginatus?
- een dun, tot 3 mm lang uitsteeksel (o,v)
Localiser dens evaginatus? (2)
- occlusaal in of vestibulair van de centrale fissuur van voornamelijk de 2e (onder) (pre) molaren
- soms ook palataal van de bovenincisief =(talon)
Waarbij moet je uitkijken bij de dens evaginatus?
- in 50% van de gevallen zit hier de uitloper van de pulpa in!
Hoe noemen we een uitsteeksel van 3mm dat zich palataal op de bovenincisief bevindt?
- een talon
Wat gebeurt er na verloop van tijd met de dens evaginatus?
- deze breekt of slijt na verloop van tijd af
Kan dens evaginatus letsels veroorzaken aan de tand?
- Bij 14-20% ontstaat necrose
oorzaak dens evaginatus?
onbekend (idiopatisch)
Dens invaginatus noemde vroeger?
dens in dente
Wat is dens invaginatus?
- dit is een vergroting en verdieping van het foramen caecum, ten koste van de puplaholte
Als we de dens evaginatus thk zouden behandelen, hoe zouden we dit moeten doen?
- we zouden stapsgewijs de knobbel moeten afslijpen –> pulpa irriteren zodat deze zich langzaam terug trekt
Welke tand heeft vaak een foramen caecum?
linker snijtand
foramen caecum is?
- blind eindigend gangetje
Meestal ontstaat een dens invaginatus op een bepaald vlak, welk?
- linguaal
je hebt 3 soorten dens invaginatus, namelijk?
- type 1: tot in dentine
- type 2: tot in de pulpaholte
- type 3: vrijwel tot in de apex
dens invaginatus komt zelden voor bij?
- bij de mandibula
Binnen de dens invaginatus vinden we vaak een palatogingivale groeve, geef de def hiervan
- is een soort van invaginatie waarbij groeve langs cingulum start en doorloopt tot ver onder de gingivale hechting
wat is het gevaar bij dens invaginatus of bij een palatogingivale groeve?
- Bevordert de plaque accumulatie dat kan leiden tot parodontitis of soms zelfs pulpitis
Moet dens invaginatus tandheelkundig behandeld worden?
- ja, moet tijdig gevuld worden! Wanneer er al cariës is ontstaan kan het vullen complicaties meebrengen
Wat is dilaceratie?
- is extreme kromming in de wortel van een element
Door wat wordt dilaceratie veroorzaakt?
- onder een verkeerde hoek gemineraliseerde fractuur vaak door overdracht van trauma melkelement op definitieve opvolger
- bij 3% van de traumata
Wat zien we niet als dilaceratie?
- andere extreme krommingen door ruimtegebrek of obstakels op het doorbraakpad
Soms hebben elementen extra knobbels. Dit kan een verschijnsel zijn van?
- partiële hyperodontie
Hoe noemen we een extra knobbel op de molaren vestibulair (voornamelijk)
- tuberculum paramolare
Bij welke afwijking hoort de knobbel van carbelli?
- dit is een extra knobbel (partiële hyperodontie)
wanneer de wortel splits, liggen deze ver uiteen.
- deze kunnen soms dicht bij elkaar splitsen of juist uiteen wijken
Welke wortels hebben vaak te maken met wortelsplitsing? (6)
- hoektand onderkaak (33,43)
- 2de premolaar onderkaak (35, 45)
- 1ste premolaar bovenkaak (14, 24)
- 1ste premolaar onderkaak (34, 44)
- 2de premolaar bovenkaak (25, 15)
- snijtand onderkaak (31, 32, 41, 42)
Geef de 5 extra wortels
- Radix paramolaris
- Radix entomolaris
- Radix selenka
- Radix appendiciformis
- Radix carabelli
Waar bevindt zich de radix paramolaris?
vestibulaire kant van de molaren
Waar bevindt zich de radix entomolaris?
distolinguaal van de eerste molaar onderkaak, soms ook 2de, 3de molaar en premolaar onderkaak
Waar bevindt zich de radix selenka?
onder tuberculum tussen linguale knobbels molaar onderkaak
Waar bevindt zich de radix appendiciformis?
dun, klein, in furcatie van molaar
Waar bevindt zich de radix carabelli?
bij de 2de palatale wortel bovenkaak (26)
Wat is een glazuurparel?
- ovale of ronde bolletjes op het glazuur
- soms een pulpa- uitloper
- soms kern van dentine
Waar bevindt een glazuurparel zich?
- op of in wortel, soms op glazuur
Hoeveel % van de bevolking heeft een glazuurparel?
- 2-3% van de bevolking
Waarbij moet je uitkijken als je patiënt een glazuurparel heeft?
- belang bij tandsteenverwijdering. niet verwarren voor tandsteen en tandsteen onder glazuurparel verwijderen
Wat is een glazuurspoor?
- minder diepe, spitse uitbochting van het cervicale glazuur naar apicaal
- soms eindigt dit in een verdikking
Locatie van glazuurspoor?
- voornamelik 2de molaar onderkaak maar ook molaar in bk
risico bij glazuurspoor?
- via glazuurspoor kan plaque subgingivaal gaan
Wat is macrodontie?
- tanden zijn te groot
Hemihypertrofie van het gelaat is bij hoeveel elementen?
- bij 1 of enkele elementen
hypofysaire reuzengroei is bij hoeveel elementen?
- alle elementen
rizomegalie is?
- alleen wortels zijn extreem lang
macrodontie in mesiodistale richting is?
een fusie
Wat is microdontie?
- tanden zijn te klein
Locatie van microdontie?
- conische laterale bovenincisief
- alle elementen (gegeneraliseerd) bij bepaalde syndromen
rizomicrie is?
korte wortels door radiotherapie, chemotherapie, herpes zoster
Wat betekent peg shaped teeth
- kegelvormige tanden
wat is taurodontie?
- verdieping van de pulpakamer tot ver in de wortel; ver naar apex gelegen furcatie
Taurodontie kenmerken (3)
- erfelijk
- rasgebonden
- soms bij syndromen
Wanneer is er een grotere kans op wortelversmelting?
- hoe meer naar distaal, hoe groter de kans op fusie wortels
waardoor kan wortelversmelting ontstaan?
- ruimtegebrek?
- schede van hertwig die onvoldoende invagineert
Amelogenese is (2)
- eerste vorming van organische matrix
- dan mineralisatie
Wat als er een fout ontstaat tijdens de amelogenese?
- glazuur wordt hypoplastisch
- gl ontbreekt
- wordt dun
- is onvoldoende gemineraliseerd
hypocalcificaties ontstaan door?
- soms wel goede matrixvorming, maar geen goede mineralisatie
waar vindt men vaak hypocalcificaties?
- vaak op vestibulaire vlakken 11 en 21
hypocalcificaties bestaan uit 3 soorten vlekken
- witte, gele en bruine vlekken
Formatieve stoornissen bij het glazuur kunnen ontstaan door verschillende factoren, namelijk? (9)
- Pre- & perinatale factoren
- Postnatale infectieziekten
- Dieet
- Voedingsstoornissen
- Endocriene stoornissen
- Medicatie
- Traumata
- Amelogenesis imperfecta hereditaria
- Syndromen
Wat zijn pre- en perinale factoren?
- aandoeningen van de foetus/ baby met effecten op de tandstructuur
wanneer start de calcificatie van de melkelementen?
- Start rond week 15 in de utero, pas na geboorte voltooid
zijn pre en perinatale factoren erfelijk?
- nee
Geef 12 pre- en perinatale factoren
- Congenitale lues
- Cystische fibrose
- Diabetes mellitus v/d zwangere vrouw
- Dioxinen
- Erythroblastosis foetalis & ABO- incompatibiliteit
- Infantiele encephalopathie/ cerebral palsy
- Hypoxie
- Geboortegewicht
- Rubella
- Segmentale odontomaxillaire dysplasie
- Vitamine D
- deficiëntie v/d zwangere vrouw
- Con/neonatale tanden
Wat is congenitale lues?
- syfilis ( treponema pallidum)
Wanneer kan congenitale lues overgedragen worden?
- tijdens 3e maand van zwangerschap
Wat gebeurt er met de tanden bij congenitale lues?
- centrale ameloblasten kunnen degenereren–> de vestibulaire middenbaan komt niet tot ontwikkeling ( smalle, tonvormige tanden)
Congenitale lues is meestal in combinatie met 2 andere factoren + hoe noemen we dit
triade van hutchinson
- smalle tonvormige blijvende snijtanden en mulberry teeth ( moerbeiachtige 1ste molaren)
- doofheid
- blindheid
een andere naam voor cystische fibrose
mucovisidose, taaieslijmziekte (erfelijk)
Wat is de oorzaak van cystische fibrose?
- chloridekanalen zijn aangetast ( regelen zout- en waterexretie in exocriene cellen)
Door mucovisidose ontstaan er?
- ontstaan glazuurstoornissen door deze ziekte + langdurige behandelingen met tetracyclines
diabetes mellitus van de zwangere vrouw veroorzaakt?
- frequent hypocalcificaties en hypoplasieën bij kinderen
- neonatale lijn verbreed; postnataal hypomineralisatie & hypoplasie van melkelementen
als de diabetes mellitus goed onder controle is, dan heeft hoeveel % van de kinderen tandafwijkingen?
10%
Dioxinen veroorzaken?
glazuurmatrix wordt niet aangelegd en dentine niet gecalcificeerd
dioxinen ontstaat door?
- door luchtvervuiling
- zit in koemelk, moedermelk
- -> huidige dioxinenniveau’s zijn van weinig belang
Wat veroorzaakt Erythroblastosis foetalis & ABO- incompatibiliteit
- Biliverdine & bilirubine (bloedafbraakproduct) blijft aanwezig in gebitselementen
Hoe ziet Erythroblastosis foetalis & ABO- incompatibiliteit eruit?
-Hypoplastisch glazuur, putjes, horizontale & verticale groeven. Dentine verkleurt groen, blauw, grijs, geel of bruin
Infantiele encephalopathie/ cerebral palsy veroorzaakt? + hangt samen met
- 30- 45% heeft glazuurhypoplasie (putjes, groeven) in
oranjeverkleurde melkelementen - Hangt o.a. samen met hypoxie
- wat is hypoxie? + waarvoor zorgt dit?
- Zuurstoftekort van zwangere of baby glazuurstoornissen & bilirubineverkleuring
- Bij orotracheale intubatie & laryngoscopie: unilaterale hypoplasie door druk op kaak
Wat gebeurt er bij kinderen die een laag geboortegewicht hebben (<1200 gram)
> 50% van de kinderen heeft hypoplastisch glazuur
- door tekort aan calcium en fosfaat
- door ernstige systeemziekte
Wat is rubella
- is rode hond
Wanneer wordt rubella overgedragen?
- tijdens 1ste trimester van de zwangerschap: veel lichamelijke afwijkingen
voor wat voor afwijkingen zorgt rubella?
- 80% krijgt hypoplasie en hypocalcificatie glazuur
Wat is Segmentale odontomaxillaire dysplasie?
- faciale hemihyperplasie (1/2 van het gelaat is onderontwikkeld) –> o.a. hypoplasie melkmolaren
Waartoe leidt vitamine D-deficiëntie v/d zwangere vrouw
- leidt tot verminderde productie parathormoon bij kind
- hypoplastisch glazuur
wat zijn con/ neonatale tanden?
- vaak onvolledige vorming glazuurkap en onvoldoende gecalcificeerd
Biliaire atresie veroorzaakt?
- groenverkleurde hypoplastische tanden ( verstoorde galafvoer)
CMV staat voor?
cyta megalovirus
CMV- infectie veroorzaakt?
- glazuur melktanden opaak, geel, onvoldoende gecalcificeerd & hypoplastisch
wat veroorzaakt koemelkintolerantie?
- leidt tot tekort aan calcium & fosfor
- mogelijks oorzaak van MIH? (kaasmolaren)
Waarvoor staat MIH?
- molar incisor hypomineralisation
Geef verschillende postnatale infectieziekten? (8)
- Kinkhoest
- TBC
- Longontsteking
- Difterie
- Darmontstekingen/diarree
- Rubella
- Malaria
- Bof
Wat kan en postnatale infectieziekte veroorzaken?
- koorts; diarree: uitdroging –> hypocalciëmie
MIH ontstaat waar?
- bij de eerste molaren of bij de 1ste incisieven
MIH, 1ste molaar kenmerken (4)
- zacht
- geel/bruin
- zwak
- zeer gevoelige tanden
MIH, 1ste incisief kenmerken
- kan ook verkleuring hebben, maar lijkt harder
Glazuurstoornissen kunnen ontstaan door een tekort aan welke vitaminen?
- A
- D
- E
- K
- C
Glazuurstoornissen kunnen ontstaan door een tekort aan algemene bouwstenen, welke?
- mineralen ( calcium, fosfaat)
- sporenelementen ( magnesium, fluoride en strontium)
Wat voor stoornis is coeliakie en vitamine D- refractaire rachitis?
- een voedingsstoornis
wat veroorzaakt coeliakie?
Hypoplasie & verkleuring melkelementen
Wat veroorzaakt vitamine D- refractaire rachitis?
Hypoplastisch glazuur, gele verkleuring, hypogecalcificeerd met diep doorlopende
spleten
Endocriene stoornissen kunnen ontstaan uit 5 organen(?)
- hypofyse -> thyreotroop hormoon
- Thyroïd -> Thyreoïdhormoon, calcitonine
- parathyroïd -> parathormoon
- pancreas -> insuline
- Gonaden -> geslachtshormonen
Waarvoor zorgt teveel fluoride?
- glazuurhypoplasie en bruinzwarte verkleuring
Fluorose is?
- chronisch te veel fluoride tijdens de odontogenese
Tetracycline zorgt voor
Gebitsverkleuringen & glazuurhypoplasie
Wat gebeurt er in de elementen als men Tetracycline gebruikt?
- Wordt tijdens odontogenese gestapeld in bot en harde tandweefsels
- ook prenataal
Welke geven ernstigere verkleuringen, nieuwe of oudere tetracyclines?
- oudere tetracyclines
- nieuwe minocycline zorgt voor?
- posteruptieve verkleuring
Wat kan trauma veroorzaken?
- trauma melktand kan kiem van definitieve tand beschadigen
- bruine verkleuringen door binnendringen van bloed (afbraakproducten)
- beschadiging van ameleoblasten
- wortelgroei kan stoppen, dilaceratie
Een tand beschadigd door traumata noemen we ook?
- turner tand
Amelogenesis imperfecta hereditaria is een … stoornis
een erfelijke glazuurstoornis, andere weefsels vertonen geen anomalieën
Amelogenesis imperfecta hereditaria heeft 4 types?
- Hypoplastische types
- Hypomaturatieve types
- Hypogecalcifieerde types
- Hypomaturatief- hypoplastische types met taurodontie
Hoe ontstaat amelogenesis imperfecta ( hypoplastische types)
- ameleoblasten zijn te vroeg overgegaan tot maturatie
Welke structuur heeft het glazuur bij amelogenesis imperfecta? ( hypoplastische types)
- Glazuur is lokaal of algemeen minder dik evt. putten, horizontale banden, verkleuringen
- glazuur is wel hard
Welk type van amelogenesis imperfecta komt het meest voor?
- het hypoplastische type
Welke structuur heeft het glazuur bij amelogenesis imperfecta? ( hypomaturatieve types)
- glazuur heeft normale dikte maar is relatief zacht
- glazuur brokkelt af
Zie je het hypomaturatieve type van amelogenesis imperfectie goed op de rx?
- nee want deze heeft een verlaagde radiodensiteit
Hoe ontstaat amelogenesis imperfecta ( hypogecalcifieerde types)
- onvoldoende mineralisatie door afwijkende glazuurmatrix
Welke structuur heeft het glazuur bij amelogenesis imperfecta? ( hypogecalcifieerde types)
- zeer zacht glazuur (aanvankelijk normale dikte)
Hoe ziet het glazuur eruit op Rx bij amelogenesis imperfecta? ( hypogecalcifieerde types)
- ziet eruit alsof de tanden “door motten zijn aangevreten”
(regionale) odontodysplasie is een vorm van?
- amelogenesis imperfecta hereditaria
Hoe ziet (regionale) odontodysplasie eruit op een rx
- wordt gezien als “ghost teeth” omdat ze vaag op de rx staan
Wat is aangetast bij odontodysplasie?
Glazuur, cement en dentine is aangetast
kent men de oorzaak van odontodysplasie?
nee, idiopatisch
Komt hypocalcificatie en/ of hypomaturatie enkel voor bij amelogenesis imperfecta?
- nee, komt voor bij een zeer lange lijst van syndromen
Geef 2 aandoeningen die ervoor zorgen dat het dentine afwijkend is in de tanden?
- dentinedysplasie
- dentinogenesis imperfecta
Zijn dentinedysplasie en dentinognesis imperfecta erfelijk?
- ja
Dentinedysplasie bestaat uit 2 verschillende types, welke?
- type 1: radiculair
- type 2: coronaal
dentinogenesis imperfecta bestaat uit hoeveel verschillende types?
- 3
Dentinedysplasie, type 1: wat is de kleur van de tanden? Welke vorm hebben de tanden? wortels? mobiliteit vd tanden?
- lichtbruine kleur
- kronen hebben een normale vorm
- korte of afwezige wortels
- mobiele elementen, neiging tot migratie
Hoe ziet het dentine eruit dicht bij de pulpa (dentinedysplasie, type 1)
- dentine is meer onregelmatie naar de pulpa toe
- obliteratie van de pulpaholte
dentinedysplasie: type 2 coronaal
- vorm van kronen?
- kleur?
- korte, bolle kronen
- soms grijs of bruin verkleurd
Wat gebeurt er met het glazuur en dentine bij dentinogenesis imperfecta?
- glazuur brokkelt af
- dentine slijt zeer snel
Formatieve stoornissen binnen het cement kunnen we verdelen binnen 2 afwijkingen
- gebitsafwijkingen
- botafwijkingen
Geef een vorm van een gebitsafwijking
- hypercementosen
Geef twee vormen van botafwijkingen
- cemento- osseuze dysplasieën
- periapicale cementeuze dysplasieën
wat is hypercementose?
- levenslange afzetting van cement (2,5 µm/jaar)
- soms zeer verdikt
Geef algemene oorzaken van hypercementosen
- Acromegalie
- ziekte van Paget
Geef lokale oorzaken van hypercementosen
- ontsteking
- overbelasting
- Extractie antagonist
is preventie mogelijk bij formatieve stoornissen?
nee, tenzij door artsen. Het is wel belangrijk om te achterhalen wat de oorzaak ervan is.
wat voor aanpak is er nodig bij gegeneraliseerde erfelijke stoornissen?
een multidisciplinaire aanpak
zijn formatieve stoornissen goed te behandelen?
- ja, kleine stoornissen zijn goed te behandelen (restauratie/bleken)