Mjedisi jetesor dhe ndotja,kuptimi i ndotjes, ndotesit ne trupin e njeriut Flashcards
(19 cards)
Shkaktaret kryesore te ndotjes
Globalizmi,industrializmi dhe urbanizmi, nga zhvillimi i hovshem ekonimik.
Industrializmi
Shkaktor kryesor i ndotjes, gazera si monoksidi i karbonit, oksidi i sulfurit dhe azoti. Rev. industrial filloj ne shekullin 18, popullsia duke u rritur, tani 8 miliard. Ndotja industriale ndot ajrin,ujin,habitate te ndryshme. Agjensia Mjedisore SHBA -> 80 materiale toksike nga industrializmi. Toksikant te ngurte, gazet, lenget. Koheve te fundit jem vetedisuar psh. largimi i plumbit nga karburanti.Rev.ind ka efekte te mira dhe te keqija, duke u vetedisuar i balancojme. Ne Kosove, shkarkime industriale ne lumenj, tejkalim i ndotjes ne ajer.
Urbanizmi
Shkaku i dyte i ndotjes, me rritjen e popullsise rritet nevoja per mallera, per te cilat burimet natyrore qe perdoren shkaktojne ndotje. Rritja e urbanizimit ka sjelle me vete: ndryshime klimatike, mungese ushqimi, humbje te tokave, semundje, prodhim mbeturinash qe eshte problem ne vete. Ne Kosove 2 dekadat e fundit urbanizimi ka qene paplan, jomiqesor ndaj mjedisit.
Globalizmi
Vendet e zhvilluara rregullojne mjedisin e tyre, ndihmojne ne ndotjen e vendeve te pazhvilluara duke bartur industrite e demshme.
Rritja e popullsise
Me te, rriten kerkesat qe rrisine sasine e mbeturinav, shkaktojne probleme serioze. Disa mbeturina kalben por disa lirojne gazin metan qe kontribon ne efektin serre. Djegia e mbeturinav, problem ne ajer.
Uria globale
925 milion vuajne nga uria, por 1.3 miliare ton ushqim humbet cdo vit qe mund te ushqeje 3 miliard njerez, kjo kontribon ne efektin serre, ngrohjen globale.
C eshte ndotja
Ndryshimet e padeshirueshme fizike, biologjike dhe kimike qe demtojne qeniet e gjalla.
Ndotes
Mbeturine e asaj qe prodhohet, shfrytezohet dhe hidhet si e pavlefshme.
Kontaminim
Prania e ndotesve ne materiale, organizma, mjedis jetesor ose vende pune.
Demtimi i mjedisit
Prishja e karakteristikav te ekosistemit, zvoglimi i llojllojshmerise biologjike, prishja e ekuilibrit ekologjik. Shkenca qe studion veprimin e helmit, toksikologji.
Toksikometria
Percakton vlerat maksimale te lejuara te matierieve ne uje, ajer, ushqim.
Veprim toksik
Ndryshimet ne organizma te gjalle si pasoje e toksikanteve
Rezistenca te ndotja
Zvogelimi i ndjeshmerise se organizmit ndaj pollutantit si pasoje e ekspozimit.
Deponimi
Kur indet grumbullojne sasi te medha te substancave te caktuara.
Reaksionet alergjik te ndotja
Ndodhin kur organizmat kontaktohen 2 here me agjentet toksik, ku rol te posacem ka sistemi imunobiologjik i organizmit
Bioakumulimi
Rritja e perqendrimit te ndotesit nga mjedisi ne organizem te gjalle pas perdorimit
Biomagnifikimi
Rritja e perqendrimit te ndotesit sa here kalon ne nivel te zingjirit ushqimor.
Ndotesit ne trupin e njeriut
Ndotja , rritet ne menyre alarmante ne dekadat e fundit qe ndikon te njeriu. Ndotesit jane cdoku, ku punojme, jetojme ose pushojme. Shembuj te ndotjes se brendshme perfshine: benzenin, monoksidin e squfurit, dioksidin e azotit, ozonin dhe acidin kloridrik. Keta hyne ne trup permes: lekures, syve, vesheve, hundes, gojes. Keta mund te shkaktojne helmim ose ndryshime malinje ne disa organe, formohen edhe tumoret nga kancerogjeneza. 60-90% te shkaktareve te kancerit te njeriu jane nga materiet kancerogjene. Shume pollugjene kane efekt teratogjen, shkaktojne deformitete. Gjate shtatzanise, rritja e qelizav mund te ndikohet negativisht nga ekspozimi ndaj ndotjes. Njerezit mund te ekspozohen ndaj substancav kimike te pafavorshme , disa agjente ekskretohen shpejte. Shume materie pasi hyne ne trup i nenshtrohen biotransformimit.
Ku behet zberthimi i ndotjes ne trup
Organ kryesor, melcia, gjate biotransformimit zbret efektin toksik te materiev. Rruget kryesore te eleminimit jane permes sekretimit te veshkav, eliminimit te fekaleve dhe nxjerres plumonare, gjithashtu edhe eleminimi permjet djereses, flokeve, thonjeve dhe sekrecioneve si qumeshti i gjirit dhe lotet.
