Czym charakteryzuje się odporność wrodzona?
- jest zwykle nieswoista
- mechanizmy rozwinęły się wcześnie w filogenezie, są mniej precyzyjne ale za to pojawiają się szybko i stanowią pierwszą linię obrony
Czym charakteryzuje się odporność nabyta?
- swoista, może być naturalna i sztuczna oraz bierna i czynna
- mechanizmy są młode filogenetycznie, pełen ich rozwój wymaga określonego czasu ale są one niezwykle precyzyjne, ich “opieszałość” zanika przy kolejnym kontakcie z antygenem
Jakie wyróżniamy mechanizmy odporności nieswoistej?
1) bariery anatomiczne
2) odruchy obronne
3) pozakomórkowe białka antygenowo nieswoiste w krążeniu
4) proces fagocytozy
5) działalność limfocytów NK
6) defensyny
7) naturalna flora bakteryjna
Jakie wyróżniamy bariery anatomiczne w odporności nieswoistej?
1) skóra ze złuszczającym się naskórkiem i wydzieliną łojowo-potową (nienasycone kwasy tłuszczowe na powierzchni skóry)
2) nabłonki i ich wytwory (rzęski) i wydzieliny (ślina i łzy - histatyny, lizozym)
3) nieswoiste interferony
4) laktoferryna
5) kwaśne pH żołądka
6) białka A i D surfaktantu (pęcherzyki płucne)
Jakie wyróżniamy odruchy obronne w odporności nieswoistej?
- kichanie
- kaszel
- odruch wymiotny
- perystaltyka jelit
Jakie wyróżniamy pozakomórkowe białka antygenowo nieswoiste w krążeniu?
- dopełniacz
- białka ostrej fazy
Jakie działanie mają białka ostrej fazy?
przeciwzapalne
Kiedy mówimy o fagocytozie ułatwionej?
po opsonizacji antygenu
Jakie komórki mają możliwość opsonizacji antygenu?
komórki żerne
Jakie wyróżniamy komórki żerne?
- granulocyty
- monocyty
- makrofagi
Jakie wyróżniamy mechanizmy bójcze w fagocytach?
tlenowe i nietlenowe
Czym są defensyny?
peptydowe substancje antybiotykowe produkowane przez nabłonki
Jaką rolę w mechanizmach nieswoistej odporności pełni naturalna flora bakteryjna?
- utrzymuje właściwe pH
- produkuje substancje antybiotykowe np. kolicynę
Jakie wyróżniamy mechanizmy odporności swoistej?
- klasyczna odporność humoralna
- alergiczna odporność humoralna
- klasyczna odporność komórkowa
- alergiczna odporność komórkowa
- tolerancja immunologiczna
Jakie komórki odporności powstają podczas klasyczne odporności humoralnej?
IgM i IgG (limfocyty B)
Jakie komórki odporności biorą udział w alergicznej odporności humoralnej?
IgE lub IgM i IgG (limfocyty B)
Jakie komórki odporności biorą udział w klasycznej odporności komórkowej?
limfocyty Tc
Jakie komórki odporności biorą udział w alergicznej odporności komórkowej?
limfocyty T NTP (nadwrażliwość typu późnego) i makrofagi
Czym jest tolerancja immunologiczna?
brak odpowiedzi
Gdzie ma znaczenie tolerancja immunologiczna?
w rozpoznawaniu własnych tkanek
Jak dzielimy odporność naturalną?
czynna i bierna
Co zapewnia naturalną odporność czynną?
przechorowane zakażenie
Co zapewnia naturalną odporność bierną?
- przejście IgG przez łożysko
- IgA z mleka matki
Jak dzielimy odporność sztuczną?
- czynna
- bierna
- adoptywna
- czynno-bierna
Co zapewnia sztuczną odporność czynną?
szczepienie
Co zapewnia sztuczną odporność bierną?
podanie immunoglobulin (surowice ozdrowieńców)
Co zapewnia sztuczną odporność adoptywną?
podanie swoistych Tc
Co zapewnia sztuczną odporność czynno-bierną?
szczepienie + immunoglobuliny
Czym jest antygen?
substancją posiadającą dwie cechy: immunogenność i antygenowość
Czym jest immunogenność?
zdolność do wywołania swoistej odpowiedzi
Czym jest antygenowość?
zdolność do reakcji z immunoglobulinami i receptorami limfocytów T
Czym jest hapten?
substancją mającą jedną cechę: antygenowość
Kiedy hapten może zyskać immunogenność?
po połączeniu z nośnikiem, np. cząsteczką białka
Jakie substancje mogą być przykładem haptenów?
- proste związki chemiczne
- jony metali ciężkich
- niektóre leki
- garbniki
Czym jest epitop?
determinanta antygenowa = fragment antygenu, który łączy się bezpośrednio z wolnym przeciwciałem, receptorem limfocytów B lub receptorem limfocytów T wiążących antygen
Ile epitopów może rozpoznawać każdy receptor przeciwciał?
tylko jeden
Jakie wyróżniamy determinanty antygenowe?
- sekwencyjne
- przestrzenne
Jak są zbudowane determinanty sekwencyjne?
z kolejno ułożonych aminokwasów na jednej nici polipeptydowej
Jak są zbudowane determinanty przestrzenne?
z kilku aminokwasów ułożonych na jednej nici ale przestrzennie zwiniętej lub na dwóch niciach położonych blisko siebie
Jakie limfocyty rozpoznają determinanty sekwencyjne?
B i T
Jakie limfocyty rozpoznają determinanty przestrzenne?
tylko B
Czym są antygeny heterofilne?
antygeny, które występują u różnych gatunków, zwykle bardzo słabo ze sobą spokrewnionych, np. ssaka i bakterii, różniące się pod względem chemicznym, zawierające jednak te same lub podobne epitopy
Czym są zwykle antygeny heterofilne z chemicznego punku widzenia?
glikoproteinami lub lipopolisacharydami
Jakie są klasyczne przykłady antygenów heterofilnych?
- antygen Forssmana
- antygeny układu grupowego AB0
Czym jest antygen Forssmana?
mukopolisacharyd występujący na krwinkach czerwonych koni, myszy, psów i u różnych bakterii
Jakie antygeny układu grupowego AB0 stanowią antygeny heterofilne?
antygen krwinkowy A i antygen otoczkowy dwoinek zapalenia płuc typu XIV
Czym charakteryzują się antygeny T-niezależne?
- wysokocząsteczkowe (polisacharydy, lipidy)
- do aktywacji odpowiedzi nie potrzeba pomocy limfocytów Th
- indukują zawsze odpowiedź pierwotną bez wytworzenia Bm
- odpowiedź jest zawsze mało swoista z wytworzeniem przeciwciał IgM
Czym charakteryzują się antygeny T-zależne?
- drobnocząsteczkowe (białka, peptydy)
- przy pierwszym kontakcie wywołują powstanie odpowiedzi pierwotnej z udziałem limfocytu Th i wytworzeniem komórek pamięci Bm
- powtórny kontakt z antygenem stymuluje odpowiedź wtórną
- odpowiedź wtórna = wysokie miano przeciwciał klasy o dużej swoistości
Czym są immunoglobuliny?
przeciwciała = białka wydzielane przez komórki plazmatyczne (pobudzone limfocyty B) w przebiegu odpowiedzi odpornościowej typu humoralnego
Jaką zdolnością charakteryzują się immunoglobuliny?
swoiste rozpoznawanie antygenów
Jaką budowę mają przeciwciała?
domenową
Z jakich łańcuchów zbudowane są przeciwciała?
z 2 łańcuchów lekkich i 2 łańcuchów ciężkich połączonych wiązaniami siarczkowymi
Czym jest domena?
pętla w przebiegu liniowego łańcucha białkowego nadająca mu charakterystyczne swoiste właściwości, możemy o niej mówić wówczas gdy konkretnej białkowej strukturze przestrzennej możemy przyporządkować określoną funkcję
Czym jest antydeterminanta?
paratop = miejsce wiązania epitopu przez przeciwciało
Gdzie jest zlokalizowana antydeterminanta przeciwciała?
w części zmiennej przeciwciała
Jaką funkcję pełni część nadzmienna przeciwciała?
determinuje powinowactwo przeciwciała
Jaką funkcję pełni część stała fragmentu Fab?
warunkuje stabilizację wiązania przeciwciała z antygenem
Jaką funkcję pełni fragment Fc?
1) cytofilność
2) przechodzenie przez łożysko
3) cytotoksyczność zależna od przeciwciał
4) wiązanie i aktywacja dopełniacza
5) warunkuje katabolizm (rozpad) przeciwciała
6) z przyłączonymi resztami węglowodanowymi warunkuje rozpuszczalność
Czym jest ADCC?
antibody dependent cell mediated cytotoxity = cytotoksyczność zależna od przeciwciał
Czym jest cytofilność immunoglobulin?
wiązanie z receptorami FcR na komórkach
Jakie cechy wykazuje przeciwciało względem wiązania z antygenem?
- powinowactwo
- wartościowość
Czym jest powinowactwo przeciwciała?
siła wiązania epitopu z antydeterminantą
Czym jest wartościowość przeciwciała?
ilość miejsc wiążących determinantę antygenu w cząsteczce przeciwciała
Co warunkują obie cechy wartościowość i powinowactwo przeciwciała?
zachłanność przeciwciała
Na co wpływa zachłanność przeciwciała?
na trwałość powstającego kompleksu immunologicznego
Jakie wiązania chemiczne odgrywają rolę w łączeniu antygenu z przeciwciałem?
- siły elektrostatyczne
- wiązania wodorowe
- siły Van der Waalsa
- odziaływania hydrofobowe
Różnice w budowie których łańcuchów warunkują rozróżnienie klas przeciwciał?
łańcuchów ciężkich
W jakich podstawowych formach mogą występować łańcuchy lekkie przeciwciał?
κ i λ
Jakie wyróżniamy formy występowania łańcuchów lekkich przeciwciał?
α (IgA) γ (IgG) δ (IgD) ε (IgE) μ (IgM)
Ile wyróżniamy podklas IgG u człowieka i czym się one między sobą różnią?
4 podklasy różniące się ilością mostków siarczkowych w obrębie rejonu zawiasowego
Czym charakteryzuje się IgG?
1) główne przeciwciało wtórnej odpowiedzi we krwi i płynach ustrojowych
2) powstają głównie w odpowiedzi na antygeny białkowe
3) 80% wśród Ig surowicy
4) monomer
5) dwuwartościowe
6) wiąże dopełniacz (WYJĄTEK IgG4!)
7) przechodzi przez łożysko
8) T1/2 = 21 dni
9) obecny region zawiasowy
10) brak odcinków ogonowych
Czym charakteryzuje się IgM?
1) główne przeciwciało odpowiedzi pierwotnej w postaci pentameru
2) powstaje w dużych ilościach pod wpływem antygenów wielocukrowych
3) jako monomer stanowi receptor limfocytu B
4) stanowi 6% Ig surowicy
5) wiąże dopełniacz
6) nie ma zdolności przechodzenia przez łożyski
7) T1/2 = 5 dni
8) brak regionu zawiasowego
9) obecna dodatkowa domena CH4
10) obecne odcinki ogonowe
Czym charakteryzuje się IgD?
1) najmniej poznane przeciwciało
2) receptor limfocytów B
3) 1% wśród Ig surowicy
4) monomer
5) nie wiąże dopełniacza
6) nie przechodzi przez łożysko
7) T1/2 = 3 dni
8) obecny region zawiasowy
9) obecny odcinek ogonowy
Czym charakteryzuje się IgE?
1) wiązana przede wszystkim przez bazofile i komórki tuczne
2) śladowe ilości w surowicy u zdrowych osób
3) monomer
4) nie wiąże dopełniacza
5) nie przechodzi przez łożysko
6) T1/2 = 2 dni
7) brak regionu zawiasowego
8) brak odcinków ogonowych
9) obecna dodatkowa domena CH4
Ile wyróżniamy podklas IgA u człowieka i czym się one różnią między sobą?
IgA1 - monomer
IgA2 - dimer
Czym charakteryzuje się IgA?
1) IgA występuje głównie w surowicy w postac monomeru
2) 13% wśród Ig surowicy
3) IgA2 to główne przeciwciała wydzielnicze w postaci dimeru
4) nie wiąże dopełniacza
5) nie przechodzi przez łożysko ale jest obecne w mleku matki
6) T1/2 = 6 dni
7) obecny region zawiasowy
8) obecne odcinki ogonowe
Która podklasa IgA jest ważniejsza i dlaczego?
IgA2 stanowią główne przeciwciała wtórnej odpowiedzi śluzówkowej systemu MALT
Gdzie są obecne IgA2?
wydzieliny śluzówek, mleko matki, ślina i łzy
Co wyróżniamy w budowie IgA2?
dwa monomery, fragment wydzielniczy SC i łańcuch łączący J
Czym jest czynnik SC w IgA2?
naturalny inhibitor proteaz
Czym jest łańcuch J w IgA2?
receptorem transcytozy przy transporcie przeciwciał przez nabłonek
Zachodzenie jakich procesów umożliwia wiązanie antygenu przez przeciwciała?
1) opsonizacja
2) aktywowanie dopełniacza
3) ADCC
4) neutralizowanie toksyn
5) neutralizowanie wirusów
6) blokowanie adhezyn bakteryjnych
Co się dzieje w wyniku opsonizacji antygenu?
patogen zostaje zneutralizowany i może być łatwiej usuwany na drodze fagocytozy
Czym jest izotypia?
różnice w budowie części stałych łańcuchów lekkich i ciężkich
Czym jest allotypia?
odmienność dwóch cząsteczek immunoglobuliny tej samej klasy różniących się niewielkimi podstawieniami aminokwasów w części stałej łańcucha ciężkiego i lekkiego
Czym jest idiotypia?
odmienność w zakresie tej samej klasy immunoglobulin różniących się częścią zmienną (antydeterminantą)
Czym są przeciwciała niekompletne?
przeciwciała, które wchodzą w reakcję z antygenami Rh obecnymi na erytrocytach ale nie powodują aglutynacji
Która klasa przeciwciał głównie stanowi przeciwciała niekompletne?
IgG jednowartościowe
Jaki test służy do wykrywania przeciwciał niekompletnych w organizmie?
bezpośredni test antyglobulinowy (BTA) = test Coombsa
Czym jest nadrodzina immunoglobulin (NRIg)?
grupa kilkuset białek biorących udział w powstawaniu i regulacji odpowiedzi immunologicznej
Co łączy nadrodzinę immunoglobulin?
wspólny motyw strukturalny = globularna budowa trzeciorzędowa (odpowiednik domeny)
Jakie białka należą do NRIg?
1) Ig
2) receptory limfocytów B i T
3) receptory Fc
4) antygeny MHC
5) antygeny różnicowania CD4, CD8, CD3
6) niektóre receptory dla interleukin (IL-1R, IL-6R)
7) receptory adhezyjne (LFA-2, ICAM)
Czym jest antysurowica?
surowica zawierająca przeciwciała przeciwko wszystkim składnikom surowicy
Czym jest surowica antyglobulinowa?
surowica zawierająca przeciwciała skierowane przeciwko wszystkim Ig (również niekompletnym)
Czym jest przeciwciało anty Ig?
przeciwciała skierowane przeciwko danym immunoglobulinom, np. anty-IgM
Co zawiera surowica?
przeciwciała skierowane przeciwko drobnoustrojom
Kiedy należy podać surowicę?
ludziom potencjalnie zakażonym, u których nie ma czasu na uodpornienie przez podanie szczepionek?
Jak dzielimy surowice ze względu na rodzaj zawieranych przeciwciał?
mono- i poliwalentne
Czym są surowice monowalentne?
surowice zawierające przeciwciała skierowane przeciwko jednemu rodzajowi drobnoustroju
Czym są surowice poliwalentne?
surowice zawierające przeciwciała skierowane przeciwko kilku rodzajom drobnoustrojów
Jak dzielimy surowice ze względu na pochodzenie?
kesnogeniczne i izogeniczne
Czym są surowice ksenogeniczne?
surowice odzwierzęce
Czym są surowice izogeniczne?
surowice pochodzenia ludzkiego
Które surowice są bezpieczniejsze: kseno- czy izogeniczne?
izogeniczne
Jakie reakcje uboczne mogą wywoływać surowice ksenogeniczne?
- przy pierwszym podaniu: choroba posurowicza
- przy drugim podaniu: wstrząs anafilaktyczny
Czym może się zakończyć wstrząs anafilaktyczny?
śmiercią pacjenta
Jak szybko przeciwciała ksenogeniczne są eliminowane z organizmu pacjenta?
kilka-kilkanaście dni
Jak szybko przeciwciała izogeniczne są eliminowane z organizmu pacjenta?
ich działanie zapobiegawcze sięga trzech lub czterech tygodni
Czym jest frakcja gamma-globulinowa?
frakcja otrzymana z pulowanych surowic ludzkich, zawiera przeciwciała skierowane przeciwko różnorodnym drobnoustrojom
Jaki jest poziom przeciwciał przeciwko określonemu drobnoustrojowi we frakcji gamma-globulinowej?
niski
W walce z jakimi chorobami poziom przeciwciał we frakcji gamma-globulinowej jest wystarczający by działać profilaktycznie?
wirusowe zapalenie wątroby, odra, różyczka, itd.