Syllabus H21

Question 1

moderne samenleving

Answer 1

Een samenlevingstype dat is ontstaan vanaf het tijdvak dat in de Europese geschiedenis aangeduid wordt als de Verlichting.

Question 2

Ontstaan moderne samenlevingen

Answer 2

• In Europa en Noord-Amerika
• Veel kenmerken van deze samenlevingen zijn nu terug te zien over de hele wereld.

Question 3

Ontstaan sociale wetenschappen

Answer 3

• Ontstonden in dezelfde tijd als de moderne samenleving.
• Komen voort uit pogingen door systematische wetenschappelijke reflectie greep te krijgen op de snelle en radicale veranderingen die leidden tot de opkomst van de moderne samenleving.

Question 4

Sociale en politieke processen die de moderne samenleving hebben vormgegeven

Answer 4

Rationalisering
Institutionalisering
Individualisering
Democratisering
Globalisering

Question 5

Modernisering - uitleg

Answer 5

Uiteenlopende veranderingsprocessen (ingrijpende verandering van traditionele opvattingen, gebruiken, vanzelfsprekende waarden en culturele patronen m.b.t. gezin, gemeenschap, godsdienst, politiek, seksualiteit, sociale klasse, land en wetenschap) worden door sociale wetenschappers samengevat in het begrip modernisering.

Question 6

Algemene kenmerken moderne samenleving

Answer 6

• Hoge mate van differentiatie (mensen in moderne samenlevingen verschillen sterk van elkaar, in arbeid, kennis, houdingen, oriëntaties, status en privileges)
• Hoge mate van interdependentie

Question 7

Economische kenmerken moderne samenleving

Answer 7

• Hoge mate van rationalisering en arbeidsdeling
• Economische bindingen zijn ingebed in een marktsysteem. Daarbinnen worden goederen, diensten en arbeid aangeboden in ruil voor geld (=> kapitalisme). Inmiddels omspant dit systeem de hele wereld: geglobaliseerde wereldmarkt.
• Kenniseconomie: vernieuwing, complexe technologie, hoog opleidingsniveau van de werkende bevolking.

Question 8

Demografische kenmerken moderne samenleving

Answer 8

• Verstedelijking (urbanisatie, bevolking concentreert zich in stedelijke gebieden, klein deel vd bevolking leeft van de landbouw)
• Door migratie een heterogene samenstelling van de bevolking.

Question 9

Politieke kenmerken moderne samenleving

Answer 9

• Politieke bindingen ingebed in bureaucratische georganiseerde nationale staten, ingebed in een mondiaal statensysteem.
• Macht van de overheid krijgt legitimiteit door de steun van burgers, en wordt beperkt door de grondrechten van burgers die zijn verankerd in de rechtsstaat.

Question 10

Sociale en culturele kenmerken moderne samenleving

Answer 10

• Wetenschap, recht en andere gerationaliseerde kennissystemen hebben een belangrijke rol in denken en handelen.
• Moderne samenlevingen zijn sterk afhankelijk van technisch-wetenschappelijke kennis.
• Secularisatie (=> rol van religie is afgenomen, maar veel moderne samenlevingen zijn zowel heel modern als sterk religieus)
• Zelfontplooiing en persoonlijke autonomie staan meer centraal (door veelvuldige en veelsoortige losse bindingen tussen mensen)
• Door meer zelfontplooiing en persoonlijke autonomie ontstond een scherpe scheiding tussen private en publieke sfeer.

Question 11

Wat is de oorspronkelijke betekenis van het begrip ‘modern’ en hoe werd het gebruikt?

Answer 11

‘Modern’ werd oorspronkelijk gebruikt als tegenhanger van ‘traditioneel’, waarbij het werd beschouwd als ‘beter’ en ‘meer geavanceerd’. Dit diende vaak als rechtvaardiging voor de exploitatie en onderdrukking van zogenaamd traditionele samenlevingen.

Question 12

Modernisering vormde de basis voor zogenaamde moderniseringstheorieen.

Answer 12

Moderniseringstheorieën suggereerden dat veranderingsprocessen zoals die in Europa en Noord-Amerika zich overal voor zullen doen.

Iedereen zal dezelfde vooruitgang boeken, aangedreven ontwikkeling van wetenschap en technologie, en hun toepassingen in productie van goederen en diensten (vooruitgangsgeloof).

Dit vooruitgangsgeloof impliceert dat het Europese traject universeel is en dat andere regio’s ‘achterlopen’.

Question 13

Hoe wordt de realisatie van moderniteit nu begrepen?

Answer 13

De realisatie van moderniteit is afhankelijk van maatschappelijke en culturele (begin)condities, waaronder innovaties plaatsvinden.

In plaats van een moderniseringsproces wordt nu gesproken over varianten van modernisering.

Question 14

Wat zijn voorbeelden van varianten van modernisering?

Answer 14

Voorbeelden zijn onder meer:
- De seculiere Europese versus de religieuzere Noord-Amerikaanse moderniteit,
- Verschillende vormen van democratische modernisering (West-Europa, Noord-Amerika, Zuid-Korea) en autoritaire moderniteit (China en Rusland)

Question 15

Twijfels over modernisering

Answer 15

Twijfels zijn gerezen over de gelijktijdigheid van economische ontwikkeling met morele of sociale vooruitgang.

• Deze twijfel kwam tot uitdrukking het het postmodernisme

Question 16

Hoe wordt het postmodernisme geassocieerd met het begrip ‘moderniteit’?

Answer 16

Het postmodernisme keert zich tegen het idee van moderniteit als onvermijdelijke vooruitgang en stelt vragen bij het concept van vooruitgang als geheel.
In het postmodernisme kwam de tijfel over modernisering tot uitdrukking.