H2: Psychologische betekenis van (on)macht

Question 1

Onderzoek: computerspel, symbolen en keuzevrijheid (Leotti en Delgado, 2011)
–> kan macht aangenaam zijn?

Answer 1

Conclusie: keuzevrijheid geeft aangenaam gevoel, dat op zijn beurt geassocieerd wordt met aanvankelijk neutrale prikkels (symbolen)

+ keuzevrijheid kan ook tevredenheid verhogen simpelweg omdat men kan kiezen wat men het liefste wil

Question 2

Onderzoek: baby’s en genieten van macht (Watson en Ramey, 1972)
–> kan macht aangenaam zijn?

Answer 2

Opstel:
- OV: bewegingen van mobiel boven wieg (3 situaties)

Conclusies: meer bewegingen in machtconditie naar einde toe
- Baby’s met macht konden verband tussen macht en hoofdbewegingen waarnemen
- Macht over mobiel als primaire versterker => gingen meer en meer bewegen

Question 3

Evolutionaire verklaring voor macht als aangenaam gevoel

Answer 3

• Wie geneigd is omgeving te bewerken, kan makkelijker gevaar ontlopen dan iemand die het laat gebeuren
  => natuurlijke selectie
  => men streeft naar macht, want heeft overlevingswaarde

Question 4

Onderzoek: macht en kleine kinderen (Singh, 1970)

Answer 4

• Kinderen kregen snoepjes; kiezen tussen 2 kanten
  1) Machine met hendel=> macht over hendel
  2) Machine waaruit automatisch snoepje kwam
• Hendel machine werd vaker gebruikt => moesten werken voor snoepje, en toch kozen ze ervoor
  => mogelijke verklaring: macht

Question 5

Onderzoek: macht en ratten voor voedsel (Singh, 1970)

Answer 5

• Ratten in 2 open kooien
  -> 1 kooi gratis voedsel
  -> 1 kooi met hendelsysteem (conditionering)
• Gratis kooi meer voedsel uit
• Groot deel verkoos hendelkooi; pas vanaf het enorme verschil van voedsel in gratis kooi, ging grote hoop naar gratis kooi toe

Question 6

Onderzoek: macht en ratten in weg kiezen (Voss en Homzie, 1970)

Answer 6

Ratten in kooi, 2 mogelijke wegen naar eten
- 1 weg rechtdoor
- Andere weg splitste op
Groot merendeel v ratten verkoos splitsing => impliceert drang naar keuzevrijheid

Question 7

Aangeboren voorkeur voor macht?

Answer 7

• Sterke aanwijzingen voor assumptie –> macht aangeboren is
• Verkiezen v situaties waar macht heeft boven situaties waar zaken buiten hun macht is

Question 8

Subjectieve macht

Answer 8

Het gevoel hebben dat we invloed hebben op bv. aversieve prikkels

Question 9

Onderzoek: lawaaistoten met of zonder subjectieve macht (Glass et al., 1969)

Answer 9

• Mensen indruk geven dat ze macht kunnen uitoefenen, maar hen overtuigen die niet te gebruiken
• Vrouwen taak maken met soms lawaaistoot (subjectieve macht vs. geen controle)
• Na lawaaifase kreeg men 2 taken
  -> vrouwen met subjectieve macht toonden meer volharding en concentratie op die taken

Question 10

Onderzoek: lawaaistoten met of zonder subjectieve macht, gradaties van subjectieve macht (Sherrod et al., 1977)

Answer 10

• Opdrachten tijdens de lawaaifase
• Opdeling in geen macht, macht over begin
  =>resultaat: hoe meer macht, hoe meer volharding: volledige macht > macht einde > macht begin

Question 11

Onderzoek: macht remedie en mate van lijden onder koud water (Rasinski et al., 2013)

Answer 11

• Dekmantel: cold pressure task
• Manipulatie adhv olie op handen
• Vaststelling: keuzevrijheid had minste pijn en niet keuzevrijheid had meeste pijn

=> Macht over remedie tegen aversieve prikkel kan invloed hebben op mate van lijden onder die prikkel

Question 12

Onderzoek: machtsverlies bij baby’s (DeCasper en Carstens, 1981)

-> Is onmacht een bron van leiden?

Answer 12

• Macht => onmacht: sterke toename negatief affect
• Onmacht => macht: relatief constante (normale) aanwezigheid negatief affect
  => baby’s kunnen lijden onder verlies van macht over aangename prikkel
  => evidentie voor machtsverlies als primaire straf

Question 13

Onderzoek: machtsverlies bij volwassenen (Crombez et al., 2008)

-> Is onmacht een bron van leiden

Answer 13

• Taak + elektrische schokken
• Resultaat: bij dns macht => onmacht werd angst voor schokken veel groter na ervaring van machtsverlies + ervaren meer pijn dan deelnemers in onmachtspositie

Question 14

Lijden onder machtsverlies en constante onmacht

Answer 14

Machtsverlies veroorzaakt doorgaans meer lijden dan vaste toestand van onmacht

Question 15

Reactantie

Answer 15

Motivatie om bedreigde of aangetaste macht te beschermen of herstellen
-> door machtsverlies of bedreiging van macht
- Door natuurlijke inperking (bv. boom op parking)
- Door sociale inperking: waarnemen van anderen die macht proberen uit te oefenen over jou

Question 16

Machtservaring

Answer 16

• Machtservaringen als primaire versterker bij operant gedrag te beïnvloeden
  => gedrag dat machtservaring oplevert, zal in toekomst meer opkomen, des te meer als iemand zich in staat van reactantie bevindt
• Elk gedrag waaraan individu bereiken van machtservaring komt, lijkt aantrekkelijker (vb. verboden vruchten)

Question 17

Hoe kan reactantie macht aantrekkelijker maken

Answer 17

• elk gedrag dat machtservaring oplevert zal in toekomst meer voorkomen, des te meer als iemand in reactantietoestand is
• Gedrag waaraan individu bereiken van machtservaring komt, lijkt aantrekkelijker

Question 18

Reactantie leidt soms tot boemerangeffect

Answer 18

Tegenovergestelde doen van wat bron van bedreiging/inperking van je macht verwacht

Question 19

Paradox van reactantie

Answer 19

Soms leidt reactantie tot nep gevoel van macht
- Alles lijkt in handen is, maar eigenlijk wordt stuur ‘overgenomen’
- vb. bij boemerangeffect; was niet van plan iets in eerste instantie te doen => impliceert dat ander juist wel invloed over je heeft

Question 20

Welke gedragingen leveren machtservaring

Answer 20

• Gedrag met waarneembaar effect
• Maar relatief verschil in waarneembaar effect

Question 21

Aangeleerde machteloosheid

Answer 21

Ontstaat doordat individu wordt blootgesteld aan ingrijpende ervaring van onmacht
- Belangrijke gebeurtenis blijkt oncontroleerbaar, individu ervaart steeds opnieuw onmacht

Question 22

Onderzoek als identificatie: honden in shuttlebox (Maier en Seligman, 1976)

Answer 22

• Deel 1: 3 groepen honden blootgesteld aan voorbehandelingen (schokken + controle, schokken en geen schokken)
• Deel 2: Shuttle box in 2, honden naar andere kant gaan
  => Honden controlegroep en basislijn leerden sneller dan honden van niet-controlegroep

Question 23

Angeleerde-machteloosheidtheorie van Maier en Seligman

Answer 23

• Geleden hebben niet per se invloed op leergedrag
  => ervaring van onmacht (oncontroleerbare ervaringen) in combinatie met lijden veroorzaken storing in leergedrag

Question 24

Onderzoek: lawaaistoten en anagrammentaak (Hiroto en Seligman, 1975)
=> Aangeleerde machteloosheid bij mensen aangetoond

Answer 24

• Resultaten: idem als bij de honden; niet-controlegroep deed er veel langer over en maakte meer fouten, draait niet om de prikkel maar om de mate van macht over die prikkel

Question 25

Motivatieprobleem

Answer 25

• 1 vd 3 problemen van aangeleerde-machteloosheidssyndroom
• Individu doet geen moeite meer om erachter te komen welk gedrag versterkers in de hand kan werken en straffen kan verminderen/te ontvluchten

Question 26

Cognitief/intellectueel probleem

Answer 26

• 1 vd 3 problemen van aangeleerde-machteloosheidssyndroom
• Als individu wordt blootgesteld aan gedrag dat invloed heeft op lijden (wat het net kan verminderen of versterken) neemt individu die contingentie niet (of toch veel trager) waar

Question 27

Emotioneel probleem

Answer 27

• 1 vd 3 problemen van aangeleerde-machteloosheidssyndroom
• individu is apathisch, teneergeslagen en toont stressreacties

Question 28

Kritiek op theorie van aangeleerde-machteloosheid

Answer 28

+ logisch samenhangende concepten hoe verschijnsel tot stand komt
MAAR
- Theorie algemener dan bevindingen
- Gebruikte concepten analytischer dan wat de bevindingen verantwoorden
- Theorie die voort uit hypothese die wel te onderzoeken, maar nog niet geobserveerd was

Question 29

Actie van onderzoekers om theorie meer volmaken

Answer 29

• Veronderstelde concepten/problemen moesten op zuiverdere manier gemeten worden
  => resultaat: blootstelling aan oncontroleerbare prikkels leidt tot apathie, veroorzaakt leerproblemen en emotionele problemen
• Nagaan of machteloosheid algemeen geldt over verschillende soorten, metingen en prikkels
  => resultaat: zowel bij mensen als dieren, bij verschillende metingen, bij alle soorten prikkels
  + hoeft niet zelfde prikkel te zijn in voorbehandelingsfase en testfase
  + draait niet om met welk gedrag macht wordt aangeleerd, maar enkel om ervaring van macht

Question 30

Inzichten over aangeleerde machteloosheid hebben implicaties voor hoe men denkt over volhouden en opgeven

Answer 30

• samenleving hecht waarde aan volhouden bij tegenslagen en opgeven als teken van zwakte maar moreel oordeel is onjuist want opgeven/volhouden is obv eerdere ervaringen
• Ervaringen van onmacht leiden tot subjectief onaangename affectieve toestanden, en zorgen voor onaangepast gedrag tov aspecten uit omgeving die in principe deels bemeesterd zouden kunnen worden
• Ervaringen van macht leiden tot subjectief aangename affectieve toestanden, en zorgen voor onaangepast gedrag tov aspecten uit omgeving die zich aan macht onttrekken
• Opgeven is soms beter, omdat je zelf beslist (=macht); indien blijven volhouden en alles proberen en dan nog falen, zal je net onmacht ervaren bij => paradox

Question 31

Moreel oordeel is onjuist

Answer 31

• Samenleving hecht veel waarde aan volhouden bij tegenslagen (moreel oordeel: bewonderd, gewaardeerd) ⬄ opgeven is teken van zwakte
• MAAR: opgeven of volhouden is gebaseerd op eerdere ervaringen die individu heeft meegemaakt (succes of net niet) => moreel oordeel dus onjuist

Question 32

Verwenning van ouders zorgt voor machteloosheid

Answer 32

• Sommige ouders zorgen ervoor dat kinderen alles krijgen wat ze willen
  => vorm van machteloosheid, want aversieve prikkels blijven weg en appetitieve prikkels komen er

Question 33

Mishandeling-door-verwenning

Answer 33

Gevolg is aangeleerde machteloosheid, waardoor men in de toekomst minder snel problemen zal kunnen oplossen (kunnen aversieve ervaringen dan niet goed controleren) en uitdagingen niet aangaan (appetitieve prikkels maximaliseren)

Question 34

Regels worden gevolgd, ook al zorgen ze voor reactantie

Answer 34

• Aan sommige overtredingen hangen sancties vast => overtreding kan aversieve prikkel uitlokken
• Manier waarop advies of voorschrift geformuleerd is heeft ook invloed
• Niet iedereen even vatbaar voor reactantie

Question 35

werkstress en macht

Answer 35

• Op werkplek minder stress als macht heeft (hiërarchisch of vorm van autonomie in werkactiviteiten)
• MAAR: indien vrijheid teruggeschroefd moet worden ervaren ze meer stress door de terugschroeving, dan als ze nooit deze vrijheid hadden gehad

Question 36

werkloosheid en machtsverlies

Answer 36

• Onderzoek toonde aan dat meteen na ontslag veel mensen waarnamen een controledaling te hebben over eigen leven
  => hoe groter daling, hoe lager kans dat ze snel weer aan het werk waren, en hoe meer subjectief ongeluk ze in de vijf volgende jaren ervaarden

Question 37

Generatiearmoede en onmacht

Answer 37

• Ouders in armoede die kinderen niet motiveren om te gaan studeren, langdurig werklozen die geen job meer zoeken
• in verleden veel moeite gedaan, maar machteloos tegenover ‘lot’, ‘arbeidsmarkt’, …
• aangeleerde machteloosheid maakt dat deze mensen geen moeite meer doen

Question 38

Machtsverlies in ziekenhuis

Answer 38

Wanneer men ziek of hulpbehoevend wordt => verlies van keuzemogelijkheden over waar, hoe, wanneer en met wie men tijd doorbrengt => verlies kan soms pijnlijk en nadelig zijn

Question 39

Onderzoek rusthuis als toetsing hypothese

Answer 39

• 1 groep met macht
• 1 groep geen macht
• 18 maanden later vervolgonderzoek bij die wat nog in leven waren naar algemene beoordeling
  => Tevredenheid nam toe bij controlegroep en nam af bij niet controle-groep (meer gestorven)

Question 40

Machtloosheid bij chronische zieken

Answer 40

• Aangeleerde machteloosheid kan bijkomende belemmering vormen voor leren ermee te leven en bij herstel
• Leren weinig bij in therapieën, vinden het nutteloos en willen geen moeite meer doen, bijkomend emotioneel lijden maakt het nog wanhopiger
• In gezondheidszorg ingegrepen om aangeleerde machteloosheid bij kankerpatiënten zoveel mogelijk te vermijden
  -> patiënten zelf macht over behandeling en omstandigheden waarin ze die krijgen

Question 41

Macht van bedrijven

Answer 41

• Bedrijven en aanbieders spelen in op verlangen naar macht van consument door keuzevrijheid te bieden=> het gevoel van keuzevrijheid helpt bij de verkoop
• Soms product of dienst controleerbaar en flexibel laten overkomen
• Bedrijven spelen in op ‘niet tevreden, geld terug’-garantie => koper lijkt macht te hebben omdat keuze (tijdelijk nog) omkeerbaar is
• Drempel geld terug vragen is doorgaans hoog
• Niet veel extra voordelen en tevredenheid bij deze garantie, de enige verklaring is dat ze macht houden die ze zouden verliezen bij onomkeerbare beslissing

Question 42

Aangeleerde machteloosheidstheorie van Maier en Seligman
-> MODEL

Answer 42

MODEL:
Blootstelling aan afwezigheid contingent gedrag
Perceptie van afwezigheid contingent gedrag
Veralgemening van afwezigheid contingent gedrag
Verwachting afwezigheid contingentie in toekomst
Aangeleerde machteloosheid

Question 43

Veel interacties gezien als wisselwerking macht uitoefenen en voorwerp zijn waarop macht wordt uitgeoefend

Answer 43

• Ervaren van macht is aantrekkelijk
• Macht uitoefenen gepaard met macht ondergaan; bij tevredenheid door stand brengen van effect, heeft waarneming van dat effect evengoed effect op jou

Question 44

Mate van macht ervaren is niet te koppelen aan objectief aantoonbare macht

Answer 44

• Soms ervaart men onmacht terwijl objectief gezien wel controle in situatie
• Soms ervaart men macht terwijl we objectief gezien in onmacht zit

Question 45

Macht over keuzemogelijkheden maar toch onmacht ervaren

Answer 45

• Kiezen tussen veel mogelijkheid geeft achteraf gevoel van onmacht want keuze is onomkeerbaar
• Kiezen tussen aversieve prikkels zorgt voor lijden en dus onmacht