KERNBEGRIPPE EN DEBATTE Flashcards
Wat is ideologie?
ʼn stel opvattings – “a set of beliefs” – wat onvermydelik deel is van die manier waarop die mens die wêreld verstaan
Lei dus tot ’n sekere siening van die werklikheid en hoe dinge behoort te wees
Dit kan ons optrede en houdings bepaal
Dikwels die sogenaamde –ismes
Voorbeelde?
Feminisme
Ander?
Maar ook patriargie
ideologie VSA se kapitalisme teenoor kommunisme
Twee belangrike ideologieë van die 20ste eeu
Die Koue Oorlog
Kitty Oppenheimer:
“She emphasized her opposition to communism and sought to minimize Robert Oppenheimer’s connection to theideology, but he ultimately lost the hearing.”
ideologie prakties
’n Ideologie is ’n stel idees, oortuigings en houdings – wat ons bewustelik of onbewustelik het – wat ons begrip of misverstaan van die sosiale en politieke wêreld weerspieël of vorm.
Byvoorbeeld:
Barbie se hoëhakskoen-ideologie
Ken en die patriargie
Patriargie in die algemene sin van die woord as ideologie
Maar Ken vorm sommer sy eie ideologie daarvan – ‘n perde-patriargie
ideologie in sa
Afrikanernasionalisme
Die “Rooi Gevaar”
Apartheid
Die Struggle
Kolonialisme
Die verband tussen ideologie en taal
Van Dijk: Mense bekom en druk hulle ideologieë hoofsaaklik uit deur middel van spraak en tekste (skryfstukke, gedigte ens.)
Taal word ook beïnvloed deur die ideologieë waaroor daar in taal gepraat word
Kan byvoorbeeld die keuse van die soort taal beïnvloed
Kom ons kyk na ’n voorbeeld in Afrikaans
barbie
- pink hoe hak = barbie wereld
- burckenstock= regte wereld
voete plat= probleem
nie op tone en perfek
patriargie
man in beheer
vrou by kinders en huis
taalbeleid
Eentaligheid
Tweetaligheid
Meertaligheid/Veeltaligheid
Die individu v. instelling v. provinsie v. land
tale in SA
Ons is gelukkig om in Suid-Afrika om grootliks twee, of selfs meer, tale te kan praat. Navorsing het onlangs bewys dat tale hul gebruikers se wêrelduitkyk op ‘n spesifieke wyse vorm. Dit kan daarom baie voordelig wees om meer as een taal te kan praat, omdat dit dan sal beteken dat jy ‘n klomp verskillende perspektiewe oor die wêreld sal hê.
taal
Taal nie slegs ʼn kommunikasiemiddel nie, ook ʼn die draer van identiteit en waardes en wêreldmenings. Taal fasiliteer ons ervarings, intellektuele en kulturele omgewings en die wyse hoe ons met ander mense omgaan. (Unesco 2000)
Vgl. mede-landsburgers in SA en hulle tale; huidige taallandskap en kultuur:
Respek te bevorder en menswaardigheid en kulturele en taaldiversitiet;
Ons grondwet bied geleentheid vir harmonieuse verhoudings te skep en taaldiversiteit te respekteer en bevorder; in ʼn samelewing van ʼn geskiedenis van rasseverdeling (Le Cordeur 2011)
taal in SA spesifiek
Reënboognasie – respek en verdraagsaamheid en wedersydse respek vir diverse kulture en tale (Le Cordeur)
Hoe suksesvol is ons?
Regeringsinstansies; tersiêre instellings
Vgl Pansat en WKTK
Engels in meertalige konteks
Soos Afrikaans niemand uitsluit nie, behoort geen ander taal dit te doen nie. Net omdat die meeste Engels verstaan – soos dikwels opgemerk word, beteken dit nie Engels moet voorrang geniet bo enige inheemse taal nie.
Wat gebeur in die praktyk?
Skole
Universiteite
Engels dikwels as bindingstaal gebruik.
Meertaligheid
- Individuele meertaligheid: Wat behels dit?
- Institusionele meertaligheid: Wat behels dit
Besluit wat die tale moet wees
Amptelike meertaligheid
Vgl. Verskeie lande: Namibië, Suid-Afrika, Europese lande, ens.
veeltaligheid
Besluit vir meertaligheid v implementering van veeltaligheid
Uitdaging kom by implementering
Die belange van Afikaans is nou verbonde aan die belange van al ons ander landstale omdat ons in ’n amptelike veeltalige land woon.
feminisme historiese agtergromd
Aristoteles – gebrek
Freud en Lacan – gekastreerde man
Rousseau – natuurlike orde
“In his book Emile, Rousseau thought that little girls enjoyed sewing than learning to read or to write, and that it was natural to women to be more prone to domestic work than academic work” (Effiong & Inyang 2020; my kursivering)
Biologie as bestemming
John Stuart Mill: The subjection of women (1869)
Heersers sien hulle posisie as natuurlik
Die Verligting het vroue se lewens eintlik onveranderd gelaat
Mary Wollstonecraft: A vindication of the rights of woman (1792)
Mag van aristokrasie, kerk en staat verbreek
Vroue se bevryding nie los te dink van algemene hervorming nie
Mary Wollstonecraft (1759-1797)
“My own sex, I hope, will excuse me, if I treat them like rational creatures, instead of flattering theirfascinatinggraces, and viewing them as if they were in a state of perpetual childhood, unable to stand alone. I earnestly wish to point out in what true dignity and human happiness consists - I wish to persuade women to endeavour to acquire strength, both mind and body, and to convince them that the soft phrases, susceptibility of heart, delicacy of sentiment, and refinement of taste, are almost synonymous with epithets of weakness, and that those beings who are only objects of pity and that kind of love, which has been termed its sister, will soon become objects of contempt.”
John Stuart Mill (1806-1873)
“It was widely believed that women were more emotional than rational, and did not have the intellectual capabilities of men. Mill argues that if women seem emotional, passive and apolitical, it is because they have been brought up to be so. In making this claim, Mill echoes Mary Wollstonecraft’sA Vindication of the Rights of Women, published almost 70 years earlier. Mill insists that until society treats men and women equally, it will be impossible to know the natural abilities of women, or whether there are inherent differences between the sexes.”
feminsime Historiese agtergrond
Verskuiwing van Rooms-Katolisisme na Protestantisme
Opkoms van kapitalisme – vroue toenemend ekonomies afhanklik van mans
Feodale stelsel (Middeleeue) – groter gelykheid met gesin as produksie-eenheid
Industrialisasie
Ledigheid van bevoorregte vroue – statussimbool (“delicacy”)
Onderwys vir vroue dikwels as oorbodig gesien (“womens’s colleges”)
Die “suffragettes”
Vroue het nie stemreg gehad in antieke Griekeland en die Romeinse Ryk nie
In 19de eeu word dit ’n belangrike kwessie
Stryd veral in VK en VSA
Stemreg vir vroue in:
Nieu-Seeland (1893),
Australië (1902),
Finland (1906)
Noorweë (1913)
VK (1918)
VSA (1920)
Suid-Afrika (1933)
feminisme 20ste eeu
Twee wêreldoorloë
Veral vroue se rol tydens WO II – selfstandigheid, werk buite die huis
1950’s: Pogings om vroue weer in te perk
Die Westerse kerngesin en die ideaal van die huisvrou in die post-oorlogtydperk
Advertensieveldtogte om hierdie ideaal te bemark
Eerste- en tweedegenerasie-feminisme
Eerste: Veral ’n burgerregtebeweging
“Suffragettes”
1960’s sien die tweede golf
“Then genteel middle-class ladies clamoured for reform, now ungenteel middle-class women are calling for revolution” (Greer 1970)
Tweedegenerasiefeminisme
Klassieke tekste uit hierdie tydperk:
The feminine mystique (1963, Betty Friedan)
Thinking about women (1968, Mary Ellmann)
Sexual politics (1969, Kate Millet)
The female eunuch (1970, Germaine Greer)
