Munnhirða, næring og mötun

Question 1

Blóðsykur fyrir máltíðir (fastandi)

Answer 1

4-7

Question 2

Blóðsykur eftir máltíðir

Answer 2

minna en 10

Question 3

Blóðsykur við háttatíma

Answer 3

8

Question 4

Einkenni of hás blóðsykurs

Answer 4

Þorsti

Hungur

Tíð þvaglát

Slen

Sjóntruflanir

Question 5

Einkenni of lágs blóðsykurs

Answer 5

Klaufska

Málörðugleikar

Rugl

Missa meðvitund

Yfirlið eða dauði

Hungurtilfinning

Sviti

Skjálfti

Slappleiki

Einkenni koma skyndilega

Question 6

Hversu oft á að mæla blóðsykurinn?

Answer 6

Sjúklingar með sykursýki af tegund 1 eiga að mæla blóðsykurinn

1 sinni á dag annað hvort á morgnana, fastandi eða á háttatíma

Auk þess á að mæla 1-2 sinnum í viku sólarhringsmælingu þ.e. blóðsykur fyrir máltíðir og blóðsykur við háttatíma, blóðsykur á háttatíma

Question 7

Lægri blóðsykur á háttatíma

Answer 7

aukin hætta á blóðsykur lækki of mikið (hypoglykemi) seinna um nóttina - Þarf að borða aukalegan málsverð

Question 8

Ef hár blóðsykur á háttatíma

Answer 8

Getur verið ráðlegt að taka svolítið af sérlega hraðvirkandi insúlínið

Question 9

Insúlínháð (týpa 1) - Einkenni

Answer 9

tíð þvaglát

þorsti

óhófleg löngun í mat

þyngdartap

titrandi pirringur

sýking í húð, munni eða kynfærum

stöðnun á þroska barna/unglinga

sjúklingur fellur í dá

sykur (glúkósi) mælist í þvagi og magn sykur í blóði of hátt

í blóði verður gjarnan mikið af ketonsýrum

Question 10

Insúlínóháð (týpa 2) - Einkenni

Answer 10

slappleiki

þreyta

tíð þvaglát um nætur

stöðugur þorsti

lystarleysi og þyngdartap

kláði umhverfis kynfæri

sýking í húð, munni eða leggöngum

starfsemi betafruma briskirtils skert sem og næmi líkamsvefja gagnvart insúlíni

Question 11

Próteinþörf eykst við veikindi, sérstaklega við sáragræðslu og í veikindum þar sem niðurbrot á sér stað t.d. eftir skurðaðgerðir, áverka, brisbólgu, bruna, sýklasótt -

Answer 11

mikilvægt að þá gefa glútamín og prótein í æð hjá þessum sjúklingum og sonda

Question 12

Of lítil inntaka næringar - Niðurbrot

Answer 12

Hormónar - adrenalín, cortisol, glucagon

Question 13

Of mikil inntaka næringar - Uppbygging

Answer 13

Hormónar - insúlín, IGF, growth hormonem testosterone

Question 14

Einkenni vannæringar

Answer 14

-Þreytulegt útlit, slappleiki og síþreyta

Offþyngd/léttast

-Þurr húð, flögnuð, bjúgur, litabreyting, húðblæðingar (C og K vítamín skortur, Niacin og A-vítamín skortur)

-Borthættar neglur, fölar, rákóttar, skeiðlaga

-Þurrt hár, litlaust, grisjótt, viðkvæmt

-Fölvi í slímhúð í augum, roði í táragöngum, þurrkur, mjúk/dauf, hornhimna, næturblinda (A-vítamín skortur)

-Bólgnar varir, rauð, fölbleik með skellum

-Viðkvæmt tannhold og getur blætt

-Lítill tonus í vöðvum, veikir og slappir (próteins skortur - D vítamín skortur)

-Megrun, niðurgangur, hægðatregða, stækkun á lifur, framstæður kviður (prótein skortur)

-Daufir reflexar, skyntruflun, brunatilfinning eða dofi í höndum, pirringur, athyglisbrestur (Thiamin, B12 skortur)

-Stækkun á skjaldkirtli, stækkun á munnvatnskirtli (joð og prótein skortur)

Question 15

Viðbrögð við vannæringu eftir stigun:

Ef stigar 3-4 stig og getur nærst um munn

Answer 15

almenn fæði-rokubætt fæði + næringardrykki

Question 16

Viðbrögð við vannæringu eftir stigun:

Ef stigar meira en 5 stig (rauður)

Answer 16

næringaráðgjafi

Question 17

Viðbrögð við vannæringu eftir stigun:

Ef stigar meira en 5 stig og getur ekki nærst um munn

Answer 17

gefa enteral eða parenteral næringu og fá ráðgjöf næringaráðgjafa

Question 18

Járnskortur - Einkenni

Answer 18

Sífelldur slappleiki, þreyta

Question 19

Járnskortur - Unglingsstúlkur þurfa

Answer 19

18 mg af járn á dag

Question 20

Ef nær ekki að ná næringarmarkmiði á 3-5 dögum

Answer 20

þarf að íhuga næring í æð

Question 21

Ef þarf að hafa sondu í minni en 4-6 klst

Answer 21

þá er mælt með að setja í nef niður í maga

Question 22

PEG tube

Answer 22

fer í maga

Notað yfir lengri tíma

hafa 45° í hálfan tíma eftir sondugjöf

Question 23

NG tube

Answer 23

í gegnum nef

fyrir styttri tíma

Question 24

Næringargjöf gegnum sondu

Answer 24

Passa ekki gefa of hratt = getur komið niðurgangur eða einhver viðbrögð

Hækka höfðalag = koma í veg fyrir bakflæði

Question 25

Þeir sem eru í hættu á að fá vandamál í munni

Answer 25

þeir sem eiga erfitt eða geta ekki sinnt tannhirðu:

-mjög veikir einstaklingar

-þeir sem eru ekki áttaðir

-einstaklingar með skerta meðvitund eða meðvitundarlausir

-sem eiga við andleg veikindi að stríða ss þunglyndi

Question 26

Bursta tennur með

Answer 26

flúorbættu tannkremi 2x á dag

Question 27

Gervitennur á að láta liggja í

Answer 27

köldu vatni yfir nótt

Question 28

Meðhöndlun á munnþurrk

Answer 28

tyggjó, sprey, gel, munnsogstöflum

Question 29

Ef munnholsbólga

Answer 29

nota milt munnskol eða NaCl

Question 30

Tannburstun

Answer 30

Áhöld: handklæði, hanskar, nýrnabakki, tannbursti, glas af vatni, tannkrem, munnskol, tannþráður

Question 31

Sveppa sýking í munni - Einkenni

Answer 31

hvít skán aftarlega á tungu, blæðir úr tungu sé hún hreinsuð, kyngingarerfiðleikar

Question 32

Fyrirbyggjandi meðferð við sveppasýkingu í munni

Answer 32

hirða vel um munn, halda munnholi röku, skola munn 2 sinnum á dag með chlorhexidine, sofa ekki með laus tanngervi, sótthreinsa tanngervi og geyma í chlorhexidine lausn eina nótt í viku

Question 33

Hreinsa tannstein af heilgómum

Answer 33

láta liggja í bleyti í ediklaus yfir nótt

Question 34

Hætta á ásvelgjun

Answer 34

Tannhirða amk 1x á sólarhring

Hækka vel undir höfði hjá sj. með meðvitund

Búnaður: handklæði, vaselín, nýrnabakkam mjúkur tannbursti með þéttum hárum, tunguspaði, gervigrisjur, bitkubbur, tannþráður með stífum enda, millitannbursti klórhexidingel

Hreinsa gervitennur, brýr og lausa tannparta

Væta slímhúð á 4 klst fresti með vatni eða nota gervimunnvatni