Snýkjudýr, Ormar í vefjum, Liðfætlur.

Question 1

Þráðormar

Answer 1

• Toxocara

- Trichinella

Question 2

Bandormar

Answer 2

• Echinococcus veldur sullaveiki.

Question 3

Öðgur

Answer 3

• Scistosoma

Question 4

Ormar í vefjum með dýrasaur

Answer 4

Echinococcus = sullormur
Tococara = spóluormur hunda og katta.

Question 5

Echinococcus

Answer 5

Veldur sullaveiki

Sökudólgur: Echinococcus egg í hundaskít.

Question 6

Echinococcus granulosus = sullaveiki

Answer 6

Var útbreytt á Íslandi á 19 öld.
20% einstaklinga sýktir og 28% hunda
- árleg ormahreinsun hunda og hætt var að gefa hundum hrá kindainnyfli.
- Sullaveiki var útrýmt á ÍSL.
- Nokkur tilfelli af sullaveiki greindust í kindum og mönnum á seinni hluta 20. aldar.
Meðferð: skurðaðgerð, albendazole
Oftast læknanlegt.

Question 7

Toxocara canis/cati - Spóluormar í hundum/köttum

Answer 7

Í hundum/köttum:
Fullorðnir ormar í görn losa egg è
smita menn. “Aðalsökudólgarnir” 
eru hvolpar og kettlingar sem 
smitast í móðurkviði gegnum
fylgju (hvolpar) eða með 
móðurmjólkinni (kettlingar)

Question 8

Toxocara canis/cati - Spóluormar í manninum

Answer 8

Í manninum:
Egg losa lirfur 
í meltingarvegi 
sem ferðast til 
margra innri líffæra 
og setjast þar að,
í “blindgötu”.
Engin einkenni 
eða frá viðkomandi 
líffæri

Question 9

Schistosoma

Answer 9

• Húðsmit með lirfum úr millihýsli
• Ormur í vef (blóð) en samt greining í saur/þvagi
• Fáir ormar: oft einkennalaust
• Margir ormar: alvarlegir sjúkdómar (lifur, nýru ofl.)
• Fullorðnir Schistosoma ormar,
  kk og kvk, eins og þeir lifa í
  GI/GU* bláæðakerfi manna
• Í þróunarlöndum
• Hefur greinst í íslenskum ferðalöngum
• Nokkrar tegundir sýkja menn
• Fullorðnir ormar lifa í - bláæðum
• Smáþarma og ristils
• Þvagblöðru
  Losa egg
  Út með saur eða þvagi

Question 10

Smitleiðir Trinchinella spiralis

Answer 10

Spendýr éta önnur sýkt spendýr og smitast af lirfum í kjötinu
- ekki hringrást í aðal og millihýslum því allir hýslar fá sömu sýkinguna.

Question 11

Trinchinella spiralis vasculitis og bjúgur.

Answer 11

Lífshættuleg sýking.

Question 12

Liðfætlur

Answer 12

• Pediculus og Pthirus lýs

- Sarcoptes og Demodex áttfætlur

Question 13

Pediculus humanus capitis

Answer 13

• Berst með snertingu, klæðum
• Höfuðlúsin (2-3 mm að lengd) er skordýr
• Sýgur blóð úr hársverði -> kláði vegna ofnæmisviðbragða gegn munnvatni lúsarinnar
• Ber ekki sjúkdóma (?)
• Lifir í 30 daga og verpir allt að 300 eggjum á þeim tíma

Question 14

Pediculus humanus capitis frh

Answer 14

• Nitin (eggið) er límd við neðsta hluta hársins. Þau klekjast út eftir 7 - 10 daga og lúsin verður fullþroska um 2 vikum síðar
• Örugg greining: lús á labbi í hársverði (sést með berum augum), nit (0,8 mm) á hári sést með berum augum en vissara að staðfesta með smásjárskoðun
• Nota lúsakamb við leit
• Lifir einungis 1-2 daga utan líkamans.
• Þolir ekki frost né þvott 60 gráður.

Question 15

Pediculus humanus humanus
 fatalús (2-3mm)

Answer 15

• lifir á þöktum líkamshlutum, festir nit á fatatrefjar
• getur borið Rickettsia, Bartonella og Borrelia
• getur lifað í viku utan líkama

Question 16

Phthirus pubis: flatlús (1,5 - 2 mm)

Answer 16

• smit við kynlíf,
• sjaldnar með fötum eða rúmfötum
  pubis hár, stundum holhönd, augabrúnir, skegg
  ber ekki sjúkdóma
  meðferð: Tenutex®

Question 17

Sarcoptes scabiei var. hominis

Answer 17

• Áttfætla (úr flokki Arachnida): sýkir menn
• Ber ekki sjúkdóma
• Oftast snertismit við nána snertingu, óbeint smit einnig mögulegt
• Tími frá smiti til einkenna
  2 - 6 vikur við fyrstu sýkingu
  1 - 4 daga við seinni sýkingar

Question 18

Sarcoptes scabiei var. hominis

Answer 18

Kvk maur (0,4 mm að lengd) grefur sig í hornlag húðar og verpir eggjum -> klekjast út eftir 3-4 d -> fullþroska kvk maur leggur egg um 2 v síðar

• Einkenni: útbrot og kláði (ofnæmi fyrir maurnum) oftast á höndum, bol, kynfærum kk og ökklum. Smábörn geta fengið útbrot allsstaðar, jafnvel í lófa, iljar og andlit.
• Maurarnir geta lifað í 2-3 d utan líkama, þola ekki þvott við 50°C í 10 mín
• Ónæmisbældir: útbreidd sýking = Norwegian scabies
• Greining: skrapa í útbrot -> smásjá, en oft erfitt að finna
• Meðferð: Tenutex®. Má endurtaka viku síðar
• Kláðamaurar dýra geta bitið menn, en fjölga sér ekki á þeim

Question 19

Demodex folliculorum (kláðamaur)

Answer 19

• Áttfætla (úr flokki Arachnida)
• Demodex folliculorum: menn og dýr
• lifir í hársekkjum/fitukirtlum í andliti
• sjúkdómsvaldur (hvarmabólga) ???
• Ber ekki sjúkdóma