1 Flashcards
(70 cards)
Hastalık ve enfeksiyon hastalıkları
–Hastalık
• Sağlıklı ve iyilik hali dışındaki
durumlar
–Enfeksiyon hastalıkları
•Enfeksiyöz mikroorganizmaların
veya parazitlerin oluşturduğu
hastalıklar
Enfeksiyon hastalıkları
1Sık rastlanır
2Farklı patojenler etkendir
3Epidemiye/salgına yol açabilir
Enfeksiyöz Ajanlar
• Enfeksiyona yol açan pek çok patojen
genelde mikroskobik düzeydedir ve
mikroorganizma olarak adlandırılır.
• Enfeksiyon hastalığına yol açan ajanlar
– Bakteriler
– Virüsler
– Protozoa (Protists)
– Funguslar
– Helmintler (Hayvanlar alemi)
Tanımlar
• Pathogen – Hastalığa neden olan enfeksiyon
ajanı
• Host – Bir organizma tarafından enfekte edilen
başka bir organizma
• Virulence – Enfeksiyon ajanının host`da hızlı
ve şiddetli hastalık yapabilme yeteneği
• Epidemiyoloji
– Hastalık dağılımını, görülme sıklıklarını, bulaş yollarını
inceleyen bilim dalı
• Endemik hastalık
– Bir bölgede/popülasyonda normalde belli bir oranda
bulunan hastalık
• Epidemik hastalık
– Bir bölgede/popülasyonda normalde görülenden daha
fazla oranda hastalığın görülmesi, salgın.
• Pandemik hastalık
– Çok büyük coğrafyaları, dünyada farklı bölgeleri
etkileyen epidemik hastalık
Enfeksiyon Hastalıklarında sınıflama
• Süreye göre
– Akut enfeksiyon
• Ani başlangıç, Hızlı progresyon
• Genellikle ağır semptomlarla birlikte
– Kronik enfeksiyon
• Başlangıcı asemptomatik olabilir
• Uzun süreli enfeksiyon, yavaş progresyon
–Latent enfeksiyon
• Salgın sırasında semptomların hiç ortaya
çıkmadığı kişilerde olan enfeksiyon
• Zamanlamaya göre
– Primer enfeksiyon
• Sağlıklı bir erişkinde gelişen enfeksiyon
– Sekonder enfeksiyon
• Farklı bir patojenle zaten enfekte olan
hastada gelişen yeni bir enfeksiyon
• Lokasyona göre
–Lokalize enfeksiyon
• Vücudun belli bir bölgesinde veya belli bir
organda sınırlı enfeksiyon
– Sistemik enfeksiyon
• Vücudun farklı bölgelerine veya çeşitli
organlara yayılmış olan enfeksiyon
• Belirti ve bulgulara göre
– Klinik enfeksiyon
• Görünür veya ölçülebilir semptomlar ile
seyreden enfeksiyon.
– Subklinik enfeksiyon
• Semptomların hiç görülmediği veya
belirgin olmadığı enfeksiyon.
Fırsatçı/ Opportunistic enfeksiyon
Konağın normal florasında veya çevrede
bulunan mikroroganizmaların, konaktaki
değişimler (immun baskılanma vb) sonrasında
enfeksiyona neden olmasıdır
“
-emi” eki
–Enfeksiyöz ajanın kanda varlığını belirtir
• Bakteremi = Kanda bakteri varlığı
• Viremi = Kanda virüs varlığı
• Fungemi= Kanda enfeksiyöz mantar varlığı
-itis” eki
– …’nın inflamasyon anlamına gelir
–Farenjit = Farenksin inflamasyonu
–Endokardit = Kalp boşluklarının
inflamasyonu
–Gastroenterit = Gastrointestinal
sistemin inflamasyonu
Enfeksiyon gelişiminin
basamakları
- Patojenin bulaşı, giriş yolu
- Kolonizasyon
– Giriş yerinde kolonize olması
- İnkubasyon periyodu
– Asemptomatik dönem
– Patojenle ilk karşılaşmadan itibaren
semptomların ortaya çıkışına kadar geçen süre - Prodrom dönemi
Başlangıç semptomları (Initial Symptoms)
- İnvazif dönem
– Semptomların ciddiyeti artar
– Ateş
– İnflamasyon, şişlik
– Doku hasarı
– Başka bölgelere enfeksiyonun yayılması
– Spesifik semptomların ortaya çıkması klinik
bulguların tepe noktasına ulaşması
- Enfeksiyonda gerileme
- Konvelesan dönem, nekahat
Bulaş yolları
Bulaşıcı hastalıklar vücuda çok çeşitli yollarla girebilir
• Damlacık yolu ile bulaş: Enfekte bir kişiden yayılan
solunum damlacıklarının (> 5 μm) ağız burun membranları
veya konjunktiva yoluyla direk olarak alınması ile görülür
Damlacık yayılım mesafesi tipik olarak 1 metre ile
sınırlıdır
• Havayolu ile bulaş: Enfeksiyöz ajanların havada
bulunan küçük partiküller (1-5 μm) yoluyla bulaşıdır. Bu
serbest haldeki mikroplar havada nem partikülleri, solunum
veya su damlacıklarında asılı halde bulunur
Hastalık, mikropların solunması veya muköz membranlara
teması veya yüzeylerde kalan sekresyonlara dokunulması
ile gelişir
• Fekal-oral bulaş: İnsan veya hayvan dışkısından
bulunan mikroplar (virüs, bakteri veya parazit) ile
kontamine yiyecek ve içeceklerin ağız yoluyla alınması
ile hastalık bulaşır
Klasik olarak suların insan veya hayvan atıkları ile
kontamine olması sonucu bulaş görülür
• Vektör aracılı bulaş: Enfekte ajanın vektör ısırığı
sonucu indirek olarak insana bulaşmasıdır. Vektörler
kendisinde hastalık geliştirmeksizin bir kişiden diğerine
patojenleri taşıyan organizmalardır
• Zoonotik bulaş: Genellikle hasta hayvanlardan
insanlara geçen hastalıklar için kullanılır.
• Kan ve seksüel yolla bulaş: Kan ve vücut
sıvılarının enfekte bir kişiden diğerine konjunktiva
veya hasarlı deriye teması ile bulaşmasıdır
• Vertikal yolla bulaş: Enfekte bir anneden
hamilelik sırasında veya doğum esnasında bebeğe
enfeksiyöz ajanın direk olarak bulaşmasıdır
BELİRTİ
Hastanın şikayeti veya hissettiğidir (subjektif)
BULGU
Hasta hakkında laboratuvar testi veya FM gibi
diğer bilimsel yöntemlerle elde edilen
bilgilerdir (objektif)
• Lokal (selülit, apse vs.) ya da sistemik bulgular
(ateş) olabilir
• Çoklu organ sistemlerini tutan bulgular
(siyanoz, ödem vs.) görülebilir
• Hayatı tehdit edici ağır ve generalize bulgular
olabilir (sepsis, septik şok)
• Altta yatan enfeksiyöz hastalık tedavi edildiğinde
genelde bulgular düzelir
ATEŞ
Üç evresi vardır:
• Yükselme devri (effervescence)
• Yüksek olarak seyrettiği devre (fastigium)
• Düşüş devri (deffervescence)
Ateş çeşitleri:
Ateşin seyri enfeksiyon hastalığı tanısında önemli
ipuçları verebilir
- İntermittan (hektik/septik) ateş:
Günlük ateşin en yüksek değeri ile en düşük
değer arasında ısı farkının 1 C`den fazla olduğu
ve düşük değerin normale indiği durumdur - Remittan ateş (bacaklı ateş):
Günlük ateşin en yüksek değeri ile en düşük
değer arasında ısı farkının 1 C`den fazla olduğu
ve düşük değerin normale inmediği durumdur - Devamlı (Kontinue) ateş:
Ateşin en yüksek değeri ile en düşük değer
arasında ısı farkının 1 C`den az olduğu ve
düşük değerin normale inmediği durumdur. - Tekrarlayan (rekürren/relapsing) ateş:
Ateş ateşli periyod ateşsiz ya da düşük ateşli
periyodlarla devam eder. - Düzensiz (irregüler) ateş
DÖKÜNTÜ
Kabaca dikkat edilmesi gereken özellikleri:
• Döküntünün zamanlaması
1. gün: suçiçeği 2. gün: Kızıl
3. gün: çiçek 4. gün: kızamık
5. gün: Tifüs 6. gün: Tifo
• Döküntünün lokalizasyonu
• Döküntünün formu
Makülopapüler
Vezikülopüstüler
Ürtiker
Peteşi, purpura
Ekimoz
.
TOKSEMİK SEMPTOMLAR
• Baş dönmesi
• İshal, kusma
RETİKÜLOENDOTELYAL
SİSTEM REAKSİYONLARI
• Hepatosplenomegali
• Lenf bezlerinde büyüme
Ateş ve lenfadenopati
• Otoimmün hastalıklar
• Malign hastalıklar
• Viral enfeksiyonlar:EBV,CMV, kabakulak,
kızamık, kızamıkçık
• Bakteriyel enfeksiyonlar: tüberküloz, bruselloz
• Toksoplazmoz
• HIV/AIDS
Enfeksiyon Kontrolü
Hastane infeksiyonlarının gelişmesini
engellemek için uygulamalar ve prosedürler
Enfeksiyon
kontrolü
Kişisel hijyen
Yoğun bakımda enf
kontrolü
Dezenfeksiyon sterilizasyon
Kateter enf
önlenmesi
İzolasyon
önlemleri
Dezenfeksiyon
uygulamaları
Sürveyans
HIV önlenmesi
Uygun
antibiyotik
kullanımı
Hastane
temizliği
Tıbbi atıklar
EL HİJYENİ
Enfeksiyon Kontrol Önlemleri
• Enfekte ve kolonize hastalardan
– diğer hastalara,
– hastane ziyaretçilerine
– sağlık personeline
mikroorganizmaların bulaşının engellenmesi için
gerekli önlemlerdir
Enfeksiyon Kontrol Önlemleri
1-Standart önlemler:
Hastanın tanısına ve enfeksiyonu olup olmadığına
bakılmaksızın bütün hastalara uygulanan önlemlerdir.
2. İzolasyon Önlemleri :
Bulaşma yoluna yönelik önlemlerdir.
Bazı durumalrda, bazı hastalar için uygulanır
Enfeksiyon Kontrol Önlemleri
Standart önlemler
• El hijyeni uygulanması
• Kişisel koruyucu ekipmanların
kullanılması
Maske
Eldiven
Önlük
Gözlük
Enfeksiyon Kontrol Önlemleri
İzolasyon önlemleri
• Temas yolu önlemleri
• Damlacık yolu önlemleri
• Hava yolu önlemleri
• Hastane çalışanlarının elleri hastane
enfeksiyonlarının yayılımında en önemli
nedenlerdendir
En Çok Kullanılan Tıbbi Alet EL
• E coli ellerde 6 dakika sonra %50’si canlı
• Klebsiella spp. 2 dakika sonra %50’si canlı
• Vankomisin dirençli enterokok (VRE) eldivenli ve
eldivensiz parmak uçlarında en az 60 dakika yaşar
• Balgamdan ele bulaşan Pseudomonas aeruginosa
180 dakika yaşar, tokalaşma ile geçebilir
El Hijyeni
El hijyeni gerekli olduğu her durumda ve uygun
şekilde uygulanması halinde enfeksiyonların
önlenmesinde “en temel” ve “en basit” yoldur.
El hijyeni su ve sabunla yıkama ile sağlanabileceği
gibi, el antiseptikleri ile ovalama şeklinde de
sağlanabilir.
El antiseptiklerinin kullanılması da çoğu durumda
el yıkama kadar etkilidir.
Doğru el yıkama tekniği ile el hijyeni
Önce su ile eller ıslatılır
Ellere 3-5 ml sabun alınır
En az 20 saniye süre ile eller ovalanır
Ellerin içi ve sırtı, parmak araları ve uçları,
başparmaklar ve el bilekleri sabun ile ovulur
Eller su ile durulanır ve kurulanır
Kâğıt havlu kullanarak musluk kapatılır
El hijyeni sağlanmadan önce; kolların sıvanması, bilezik, yüzük-saat gibi
aksesuarların çıkartılması, takma tırnakların veya tırnak ürünlerinin çıkartılması
gereklidir
El antiseptiklerinin avantajları
• Zaman kazandırıcı
• Güçlü ve hızlı etkili
• Ucuz
• Lavabo ihtiyacı yok
• Durulama / kurulama yok
(tekrar kontaminasyon riski yok)
EL ANTİSEPSİSİ 1
avuç içleri
elin diğer
yüzeyleri
parmak
araları
EL ANTİSEPSİSİ 2
çapraz parmaklar
baş
parmak
avuç içinde
parmaklar
Önemli noktalar
Gözle görülür kir varlığında önce eller yıkanıp
sonra antiseptik kullanılmalı
Tam kuruma sağlanana kadar ovalamaya devam
edilmeli
Eldiven giymeden önce antiseptik tam olarak
kurumuş olmalı
Uçucu ve yanıcı olduğu unutulmamalı
El hijyeni ne zaman?
ÖNCE
• Hasta ile temas
• Hasta çevresi ile temas
• Her tür invaziv girişim
• Eldiven giyme
• İlaçların hazırlanması
• Yemek
• İşten ayrılma
• Tuvalet
SONRA
• Hasta ile temas
• Hasta çevresi ile temas
• Her tür invaziv girişim
• Eldivenlerin çıkartılması
• Kontamine olasılığı olan
herhangi bir objeye temas
• Tuvalet
Kişisel Koruyucu Ekipmanlar (KKE)
• Eldiven
• Önlük
• Maske
• Gözlük/Yüz koruyucuları
Uygun Kullanım
• Giyme sırası
✓ Önlük
✓ Maske
✓ Gözlük-Yüz koruyucu
✓ Eldiven
• Çıkarma sırası
✓ Eldiven
✓ Gözlük-Yüz koruyucu
✓ Önlük
✓ Maske
Kontaminasyon En Az Olmalı !!!!
Önlük Giyerken
• Önlük malzemesi uygulanacak işleme
göre seçilmeli
• Uygun tip ve boyut seçilmeli
• Arkadan bağlanmalı
• Eğer çok küçük ise iki tane önlük
giyilmeli
– Biri önden
–Diğeri arkadan
Maske
• Cerrahi maske
✓Kan ve vücut
sekresyonlarına karşı
korunmak
✓Hastayı korumak
(cerrahi, üst solunum
yolu enfeksiyonu..)
• N95 (FFP2-3)
maskeleri
✓Küçük partiküllere
(<5) maruziyet
MASKE
NASIL
TAKILIR?
Maske takılmadan önce eller en az 20
saniye boyunca su ve sabunla yıkanır.
Su ve sabunun olmadığı durumlarda eller
en az 20 saniye boyunca alkol içerikli el
antiseptiği ile ovalanır.
Maske, katlı kısmı dış tarafta kalacak, üst
tarafındaki metal şerit burun köprüsünün
üzerine gelecek şekilde takılır.
Maske lastikli ise maskenin yanlarındaki
lastikler kulak kepçesinden geçirilerek
takılır.
Maske ipli ise maskenin üst
kenarlarındaki ipler kulakların
üstünden geçirilerek başın arka
kısmında bağlanır, alt kenarlarındaki
ipler ensede bağlanır.
Maskenin üst tarafındaki metal şerit
burun köprüsünün üzerine hafifçe
bastırılarak yerleştirilir.
Maske burun, ağız ve çeneyi
tamamen kapatacak, kenarlardan
hava geçişine izin vermeyecek
şekilde takılır.
MASKE
NASIL
ÇIKARILIR?
Maske burun, ağız ve çeneyi içine alan yoğun
kirlenmenin gerçekleştiği ön kısmına dokunulmadan
çıkarılmalıdır.
Lastikli ise kulak arkasındaki lastiklerden tutarak çıkarılır.
İpli ise önce ense bölgesindeki alt ipleri sonra başın
arkasındaki üst ipleri çözülerek çıkarılır. Böylece
maskenin düşmesi engellenmiş olur.
Çıkarılan maske lastiklerinden veya iplerinden tutularak
maske atık kutusuna veya çöpe atılır.
Maskeyi çıkardıktan sonra eller en az 20 saniye
boyunca su ve sabunla yıkanır.
Su ve sabunun olmadığı durumlarda eller en az 20
saniye boyunca alkol içerikli el antiseptiği ile ovalanır.