1 Flashcards

(70 cards)

1
Q

Hastalık ve enfeksiyon hastalıkları

A

–Hastalık

• Sağlıklı ve iyilik hali dışındaki
durumlar

–Enfeksiyon hastalıkları

•Enfeksiyöz mikroorganizmaların
veya parazitlerin oluşturduğu
hastalıklar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Enfeksiyon hastalıkları

A

1Sık rastlanır
2Farklı patojenler etkendir
3Epidemiye/salgına yol açabilir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Enfeksiyöz Ajanlar

A

• Enfeksiyona yol açan pek çok patojen
genelde mikroskobik düzeydedir ve
mikroorganizma olarak adlandırılır.
• Enfeksiyon hastalığına yol açan ajanlar
– Bakteriler
– Virüsler
– Protozoa (Protists)
– Funguslar
– Helmintler (Hayvanlar alemi)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Tanımlar

A

• Pathogen – Hastalığa neden olan enfeksiyon
ajanı
• Host – Bir organizma tarafından enfekte edilen
başka bir organizma
• Virulence – Enfeksiyon ajanının host`da hızlı
ve şiddetli hastalık yapabilme yeteneği
• Epidemiyoloji
– Hastalık dağılımını, görülme sıklıklarını, bulaş yollarını
inceleyen bilim dalı
• Endemik hastalık
– Bir bölgede/popülasyonda normalde belli bir oranda
bulunan hastalık

• Epidemik hastalık
– Bir bölgede/popülasyonda normalde görülenden daha
fazla oranda hastalığın görülmesi, salgın.

• Pandemik hastalık
– Çok büyük coğrafyaları, dünyada farklı bölgeleri
etkileyen epidemik hastalık

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Enfeksiyon Hastalıklarında sınıflama
• Süreye göre
– Akut enfeksiyon
• Ani başlangıç, Hızlı progresyon
• Genellikle ağır semptomlarla birlikte
– Kronik enfeksiyon
• Başlangıcı asemptomatik olabilir
• Uzun süreli enfeksiyon, yavaş progresyon
–Latent enfeksiyon
• Salgın sırasında semptomların hiç ortaya
çıkmadığı kişilerde olan enfeksiyon

A

• Zamanlamaya göre
– Primer enfeksiyon
• Sağlıklı bir erişkinde gelişen enfeksiyon
– Sekonder enfeksiyon
• Farklı bir patojenle zaten enfekte olan
hastada gelişen yeni bir enfeksiyon

• Lokasyona göre
–Lokalize enfeksiyon
• Vücudun belli bir bölgesinde veya belli bir
organda sınırlı enfeksiyon

– Sistemik enfeksiyon
• Vücudun farklı bölgelerine veya çeşitli
organlara yayılmış olan enfeksiyon

• Belirti ve bulgulara göre
– Klinik enfeksiyon
• Görünür veya ölçülebilir semptomlar ile
seyreden enfeksiyon.
– Subklinik enfeksiyon
• Semptomların hiç görülmediği veya
belirgin olmadığı enfeksiyon.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Fırsatçı/ Opportunistic enfeksiyon

Konağın normal florasında veya çevrede
bulunan mikroroganizmaların, konaktaki
değişimler (immun baskılanma vb) sonrasında
enfeksiyona neden olmasıdır

A


-emi” eki

–Enfeksiyöz ajanın kanda varlığını belirtir
• Bakteremi = Kanda bakteri varlığı
• Viremi = Kanda virüs varlığı
• Fungemi= Kanda enfeksiyöz mantar varlığı

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

-itis” eki

– …’nın inflamasyon anlamına gelir

–Farenjit = Farenksin inflamasyonu
–Endokardit = Kalp boşluklarının
inflamasyonu
–Gastroenterit = Gastrointestinal
sistemin inflamasyonu

A

Enfeksiyon gelişiminin
basamakları

  1. Patojenin bulaşı, giriş yolu
  2. Kolonizasyon

– Giriş yerinde kolonize olması

  1. İnkubasyon periyodu
    – Asemptomatik dönem
    – Patojenle ilk karşılaşmadan itibaren
    semptomların ortaya çıkışına kadar geçen süre
  2. Prodrom dönemi

Başlangıç semptomları (Initial Symptoms)

  1. İnvazif dönem

– Semptomların ciddiyeti artar
– Ateş
– İnflamasyon, şişlik
– Doku hasarı

– Başka bölgelere enfeksiyonun yayılması
– Spesifik semptomların ortaya çıkması klinik
bulguların tepe noktasına ulaşması

  1. Enfeksiyonda gerileme
  2. Konvelesan dönem, nekahat
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Bulaş yolları

Bulaşıcı hastalıklar vücuda çok çeşitli yollarla girebilir
• Damlacık yolu ile bulaş: Enfekte bir kişiden yayılan
solunum damlacıklarının (> 5 μm) ağız burun membranları
veya konjunktiva yoluyla direk olarak alınması ile görülür
Damlacık yayılım mesafesi tipik olarak 1 metre ile
sınırlıdır
• Havayolu ile bulaş: Enfeksiyöz ajanların havada
bulunan küçük partiküller (1-5 μm) yoluyla bulaşıdır. Bu
serbest haldeki mikroplar havada nem partikülleri, solunum
veya su damlacıklarında asılı halde bulunur
Hastalık, mikropların solunması veya muköz membranlara
teması veya yüzeylerde kalan sekresyonlara dokunulması
ile gelişir

• Fekal-oral bulaş: İnsan veya hayvan dışkısından
bulunan mikroplar (virüs, bakteri veya parazit) ile
kontamine yiyecek ve içeceklerin ağız yoluyla alınması
ile hastalık bulaşır
Klasik olarak suların insan veya hayvan atıkları ile
kontamine olması sonucu bulaş görülür

A

• Vektör aracılı bulaş: Enfekte ajanın vektör ısırığı
sonucu indirek olarak insana bulaşmasıdır. Vektörler
kendisinde hastalık geliştirmeksizin bir kişiden diğerine
patojenleri taşıyan organizmalardır

• Zoonotik bulaş: Genellikle hasta hayvanlardan
insanlara geçen hastalıklar için kullanılır.
• Kan ve seksüel yolla bulaş: Kan ve vücut
sıvılarının enfekte bir kişiden diğerine konjunktiva
veya hasarlı deriye teması ile bulaşmasıdır
• Vertikal yolla bulaş: Enfekte bir anneden
hamilelik sırasında veya doğum esnasında bebeğe
enfeksiyöz ajanın direk olarak bulaşmasıdır

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

BELİRTİ

Hastanın şikayeti veya hissettiğidir (subjektif)

BULGU

Hasta hakkında laboratuvar testi veya FM gibi
diğer bilimsel yöntemlerle elde edilen
bilgilerdir (objektif)

A

• Lokal (selülit, apse vs.) ya da sistemik bulgular
(ateş) olabilir

• Çoklu organ sistemlerini tutan bulgular
(siyanoz, ödem vs.) görülebilir

• Hayatı tehdit edici ağır ve generalize bulgular
olabilir (sepsis, septik şok)

• Altta yatan enfeksiyöz hastalık tedavi edildiğinde
genelde bulgular düzelir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

ATEŞ

Üç evresi vardır:

• Yükselme devri (effervescence)

• Yüksek olarak seyrettiği devre (fastigium)

• Düşüş devri (deffervescence)

A

Ateş çeşitleri:

Ateşin seyri enfeksiyon hastalığı tanısında önemli

ipuçları verebilir

  1. İntermittan (hektik/septik) ateş:
    Günlük ateşin en yüksek değeri ile en düşük
    değer arasında ısı farkının 1 C`den fazla olduğu
    ve düşük değerin normale indiği durumdur
  2. Remittan ateş (bacaklı ateş):
    Günlük ateşin en yüksek değeri ile en düşük
    değer arasında ısı farkının 1 C`den fazla olduğu
    ve düşük değerin normale inmediği durumdur
  3. Devamlı (Kontinue) ateş:
    Ateşin en yüksek değeri ile en düşük değer
    arasında ısı farkının 1 C`den az olduğu ve
    düşük değerin normale inmediği durumdur.
  4. Tekrarlayan (rekürren/relapsing) ateş:
    Ateş ateşli periyod ateşsiz ya da düşük ateşli
    periyodlarla devam eder.
  5. Düzensiz (irregüler) ateş
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

DÖKÜNTÜ

Kabaca dikkat edilmesi gereken özellikleri:
• Döküntünün zamanlaması
1. gün: suçiçeği 2. gün: Kızıl
3. gün: çiçek 4. gün: kızamık
5. gün: Tifüs 6. gün: Tifo
• Döküntünün lokalizasyonu
• Döküntünün formu
Makülopapüler
Vezikülopüstüler
Ürtiker
Peteşi, purpura
Ekimoz

A

.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

TOKSEMİK SEMPTOMLAR

• Baş dönmesi
• İshal, kusma

RETİKÜLOENDOTELYAL
SİSTEM REAKSİYONLARI

• Hepatosplenomegali
• Lenf bezlerinde büyüme

A

Ateş ve lenfadenopati

• Otoimmün hastalıklar

• Malign hastalıklar
• Viral enfeksiyonlar:EBV,CMV, kabakulak,
kızamık, kızamıkçık
• Bakteriyel enfeksiyonlar: tüberküloz, bruselloz
• Toksoplazmoz
• HIV/AIDS

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Enfeksiyon Kontrolü

A

Hastane infeksiyonlarının gelişmesini
engellemek için uygulamalar ve prosedürler

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Enfeksiyon
kontrolü

A

Kişisel hijyen
Yoğun bakımda enf
kontrolü
Dezenfeksiyon sterilizasyon
Kateter enf
önlenmesi
İzolasyon
önlemleri
Dezenfeksiyon
uygulamaları
Sürveyans
HIV önlenmesi
Uygun
antibiyotik
kullanımı
Hastane
temizliği
Tıbbi atıklar
EL HİJYENİ

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Enfeksiyon Kontrol Önlemleri

A

• Enfekte ve kolonize hastalardan
– diğer hastalara,
– hastane ziyaretçilerine
– sağlık personeline
mikroorganizmaların bulaşının engellenmesi için
gerekli önlemlerdir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Enfeksiyon Kontrol Önlemleri

A

1-Standart önlemler:
Hastanın tanısına ve enfeksiyonu olup olmadığına
bakılmaksızın bütün hastalara uygulanan önlemlerdir.
2. İzolasyon Önlemleri :
Bulaşma yoluna yönelik önlemlerdir.
Bazı durumalrda, bazı hastalar için uygulanır

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Enfeksiyon Kontrol Önlemleri
Standart önlemler
• El hijyeni uygulanması
• Kişisel koruyucu ekipmanların
kullanılması
Maske
Eldiven
Önlük
Gözlük

A

Enfeksiyon Kontrol Önlemleri
İzolasyon önlemleri
• Temas yolu önlemleri
• Damlacık yolu önlemleri
• Hava yolu önlemleri

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

• Hastane çalışanlarının elleri hastane
enfeksiyonlarının yayılımında en önemli
nedenlerdendir
En Çok Kullanılan Tıbbi Alet EL

A

• E coli ellerde 6 dakika sonra %50’si canlı
• Klebsiella spp. 2 dakika sonra %50’si canlı
• Vankomisin dirençli enterokok (VRE) eldivenli ve
eldivensiz parmak uçlarında en az 60 dakika yaşar
• Balgamdan ele bulaşan Pseudomonas aeruginosa
180 dakika yaşar, tokalaşma ile geçebilir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

El Hijyeni
El hijyeni gerekli olduğu her durumda ve uygun
şekilde uygulanması halinde enfeksiyonların
önlenmesinde “en temel” ve “en basit” yoldur.
El hijyeni su ve sabunla yıkama ile sağlanabileceği
gibi, el antiseptikleri ile ovalama şeklinde de
sağlanabilir.
El antiseptiklerinin kullanılması da çoğu durumda
el yıkama kadar etkilidir.

A

Doğru el yıkama tekniği ile el hijyeni
Önce su ile eller ıslatılır
Ellere 3-5 ml sabun alınır
En az 20 saniye süre ile eller ovalanır
Ellerin içi ve sırtı, parmak araları ve uçları,
başparmaklar ve el bilekleri sabun ile ovulur
Eller su ile durulanır ve kurulanır
Kâğıt havlu kullanarak musluk kapatılır
El hijyeni sağlanmadan önce; kolların sıvanması, bilezik, yüzük-saat gibi
aksesuarların çıkartılması, takma tırnakların veya tırnak ürünlerinin çıkartılması
gereklidir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

El antiseptiklerinin avantajları

• Zaman kazandırıcı
• Güçlü ve hızlı etkili
• Ucuz
• Lavabo ihtiyacı yok
• Durulama / kurulama yok
(tekrar kontaminasyon riski yok)

A

EL ANTİSEPSİSİ 1
avuç içleri
elin diğer
yüzeyleri
parmak
araları

EL ANTİSEPSİSİ 2
çapraz parmaklar
baş
parmak
avuç içinde
parmaklar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Önemli noktalar

Gözle görülür kir varlığında önce eller yıkanıp
sonra antiseptik kullanılmalı
 Tam kuruma sağlanana kadar ovalamaya devam
edilmeli
 Eldiven giymeden önce antiseptik tam olarak
kurumuş olmalı
Uçucu ve yanıcı olduğu unutulmamalı

A

El hijyeni ne zaman?
ÖNCE
• Hasta ile temas
• Hasta çevresi ile temas
• Her tür invaziv girişim
• Eldiven giyme
• İlaçların hazırlanması
• Yemek
• İşten ayrılma
• Tuvalet

SONRA
• Hasta ile temas
• Hasta çevresi ile temas
• Her tür invaziv girişim
• Eldivenlerin çıkartılması
• Kontamine olasılığı olan
herhangi bir objeye temas
• Tuvalet

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Kişisel Koruyucu Ekipmanlar (KKE)
• Eldiven
• Önlük
• Maske
• Gözlük/Yüz koruyucuları

A

Uygun Kullanım
• Giyme sırası
✓ Önlük
✓ Maske
✓ Gözlük-Yüz koruyucu
✓ Eldiven

• Çıkarma sırası
✓ Eldiven
✓ Gözlük-Yüz koruyucu
✓ Önlük
✓ Maske
Kontaminasyon En Az Olmalı !!!!

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Önlük Giyerken

• Önlük malzemesi uygulanacak işleme
göre seçilmeli
• Uygun tip ve boyut seçilmeli
• Arkadan bağlanmalı
• Eğer çok küçük ise iki tane önlük
giyilmeli
– Biri önden
–Diğeri arkadan

A

Maske
• Cerrahi maske
✓Kan ve vücut
sekresyonlarına karşı
korunmak
✓Hastayı korumak
(cerrahi, üst solunum
yolu enfeksiyonu..)

• N95 (FFP2-3)
maskeleri
✓Küçük partiküllere
(<5) maruziyet

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

MASKE
NASIL
TAKILIR?

Maske takılmadan önce eller en az 20
saniye boyunca su ve sabunla yıkanır.
Su ve sabunun olmadığı durumlarda eller
en az 20 saniye boyunca alkol içerikli el
antiseptiği ile ovalanır.
Maske, katlı kısmı dış tarafta kalacak, üst
tarafındaki metal şerit burun köprüsünün
üzerine gelecek şekilde takılır.
Maske lastikli ise maskenin yanlarındaki
lastikler kulak kepçesinden geçirilerek
takılır.

Maske ipli ise maskenin üst
kenarlarındaki ipler kulakların
üstünden geçirilerek başın arka
kısmında bağlanır, alt kenarlarındaki
ipler ensede bağlanır.
Maskenin üst tarafındaki metal şerit
burun köprüsünün üzerine hafifçe
bastırılarak yerleştirilir.
Maske burun, ağız ve çeneyi
tamamen kapatacak, kenarlardan
hava geçişine izin vermeyecek
şekilde takılır.

A

MASKE
NASIL
ÇIKARILIR?
Maske burun, ağız ve çeneyi içine alan yoğun
kirlenmenin gerçekleştiği ön kısmına dokunulmadan
çıkarılmalıdır.
Lastikli ise kulak arkasındaki lastiklerden tutarak çıkarılır.
İpli ise önce ense bölgesindeki alt ipleri sonra başın
arkasındaki üst ipleri çözülerek çıkarılır. Böylece
maskenin düşmesi engellenmiş olur.
Çıkarılan maske lastiklerinden veya iplerinden tutularak
maske atık kutusuna veya çöpe atılır.
Maskeyi çıkardıktan sonra eller en az 20 saniye
boyunca su ve sabunla yıkanır.
Su ve sabunun olmadığı durumlarda eller en az 20
saniye boyunca alkol içerikli el antiseptiği ile ovalanır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Maskenin Yüze Uygunluğu Tam Olmalıdır Maske “doğru" kullanılmadığı zaman koruyucu özelliği tam olmaz. • Burnu, ağzı ve çeneyi tamamen içine almalıdır. • Yüze uygunluk tam olmalıdır. • İnhale edildiğinde (nefes alındığında) çökmeli, nefes verildiğinde kenarlardan kaçak olmamalı
Maske Giyildikten Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler • Tükrük veya sekresyonlarla ıslandığı zaman değiştirilmeli • Tekrar kullanılmamalı • Ortak kullanılmamalı
26
Gözlük-yüz koruyucusu giyilmesi • Gözleri ve yüzü tam olarak kapatmalı • Yüze uygunluk tam olmalı • Yüze oturmalı ancak sıkmamalıdır
Maske Takılırken • Burnu, ağzı ve çeneyi tamamen içine almalıdır • Yüze uygunluk tam olmalı • N95 gibi özel tip maskeler için yüze uyum testi yapılmalı • Uyum testi en kolay şöyle yapılır: İnhale edildiğinde (nefes alındığında) çökmeli, nefes verildiğinde kenarlardan kaçak olmamalı Maskenin takılması ve çıkarılması Maske takılma öncesi ve çıkardıktan sonra eller yıkanmalı, imkân yok ise el antiseptiği kullanılmalıdır. Maskeler takılırken iplerinden tutularak takılması, iç ve dış yüzeye temas edilmemesine dikkat edilmesi gerekir. Maske takılıyken dış yüze el ile temas edilmemesi, önemlidir.
27
Göz Koruyucu/Yüz Koruyucu Siperlik COVID-19 hastalığında enfekte kişiden yayılan damlacık karşısındaki kişinin göz mukozasına sıçradığında da enfeksiyon bulaşına neden olabilir. Bağırarak konuşulan, yakın temasta bulunulan, kişinin öksürük, burun akıntısı vb. doğrudan sıçradığı, klima kullanılan ya da çok güçlü hava akımının olduğu ortamlarda bu tür bir bulaş da söz konusu olabilir. Bu nedenle gün içinde çok sayıda farklı kişi ile yakın mesafede muhatap olanlar (güvenlik, danışma, öğrenci işleri gibi), 15 dakikadan uzun süre kapalı ortamda (bilgisayar laboratuvarı vb.) başkalarıyla bire bir/yüz yüze çalışması gereken kişiler ya da kişilere ait atıkları temizleyen kişilerin maske ile beraber gözlük ya da yüz
Eldiven giyilirken • Eldivenler en son giyilmeli • Doğru tip ve boyutta eldiven seçilmeli • Eldiven giymeden önce eller yıkanmalı veya el dezenfektanı ile ovalanmalı • Önlüğün kol manşetleri üzerine çekilmeli Eldiven kullanımı • Yanlış güven hissi! • El hijyeni uyumu azaltan bir uygulama! • Eldiven kullanımı öncesinde ve sonrasında mutlaka el antisepsisi sağlanmalıdır • Eldivenler yıkanmamalı • Tekrar kullanılmamalı • Eldiven üstüne antiseptik solüsyon uygulanmamalı
28
Eldiven Yapılan iş, eldiven kullanımını gerektirmiyorsa, COVID-19'dan korunmak amacıyla eldiven kullanılmamalıdır. Eldiven kullanımı gereksiz bir güven hissi oluşturarak el yıkama sıklığını azaltabilir ve çok fazla yere dokunmak suretiyle ellerle bulaş riskini de arttırabilir. Üniversitelerde kantin, yemekhane vb. yerlerde çalışanlar yiyecek hazırlık ve sunumunda tek kullanımlık eldiven kullanmalıdır. Benzer şekilde, çöp, kullanılmış maske, yiyecek atıkların toplanmasında da eldiven kullanılmalıdır. Eldivenin, el temizliği yerine geçmediği unutulmamalıdır. Eldiven kullanılırken eldiven kontamine yani kirli kabul edilmeli, yüze (ağız, göz ve buruna) dokunulmamalı, çıkarıldığında eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı veya uygun içerikli el antiseptiği ile ovalanmalıdır.
Çıkarma sırası –Eldiven –Gözlük-yüz koruyucu –Önlük –Maske
29
Eldiven çıkarılırken • Elin üzerinden sıyrılarak içi dışına çevrilir • Diğer eldivenli el ile tutulur • Eldivensiz parmakla bilekten diğer eldiven sıyrılır • İçi dışına çevrilerek her iki eldivenden oluşan küçük bir torba şeklinde atılır Gözlük-yüz koruyucusu çıkarılırken • Eldivensiz ellerle çıkarılır Önlük çıkarılırken • Omuz kısımlarından tutulur • Kontamine dış yüz içe doğru çevrilir • Yuvarlayarak katlanır • Çıkarıldığında sadece temiz taraf görünmelidir
Maske çıkarılırken • Maske bağları (önce alttaki) çözülür • Maskenin ön yüzü kontamine olduğu için elle temas etmemelidir • Bağlardan tutularak atılır
30
İzolasyon 1. Temas izolasyonu 2. Damlacık izolasyonu 3. Solunum izolasyonu
Temas İzolasyonu • Mikroorganizmaların enfekte ya da kolonize hastalardan direkt temas ya da indirekt temasla (enfekte objelerle temas) bulaşmasını engellemek için kullanılır
31
İzolasyon 1. Temas izolasyonu 2. Damlacık izolasyonu 3. Solunum izolasyonu
Temas İzolasyonu • Mikroorganizmaların enfekte ya da kolonize hastalardan direkt temas ya da indirekt temasla (enfekte objelerle temas) bulaşmasını engellemek için kullanılır
32
Temas İzolasyonu Uygulanması Gereken Durumlar-1 Çoklu antibiyotik direnci taşıyan bakteriler • MRSA, VRE • Acinetobacter, P. aeruginosa Cansız yüzeyler üzerinde uzun süre yaşayabilen ve infeksiyöz dozu düşük olan mikroorganizmalarla meydana gelen enterik enfeksiyonlar • C. difficile, • Gaita inkontinansı olan hastalarda enterohemorajik E. coli O157:H7, Shigella, hepatit A veya rotavirüs. Bebeklerde ve çocuklarda • Respiratuar sinsityal virüs, parainfluenza virüs enfeksiyonları • Enteroviral enfeksiyonlar
Damlacık İzolasyonu Büyük partiküllü (> 5µm) damlacıkların geçişinin önlenmesinde kullanılır. • Partiküller büyük olduğu için yere çöker • Bulaşmanın olması için kaynak ve duyarlı kişi arasında yakın mesafe (yaklaşık 1 m) gereklidir
33
ENFEKSİYON KONTROLÜNDE DAMLACIK YOLU İLE BULAŞ ÖNLEMLERİ
• Standart önlemlere ek olarak: • Hasta tek kişilik odaya alınmalıdır • Eğer tek kişilik oda yoksa aynı mikroorganizma ile enfekte ve başka enfeksiyonu olmayan bir hasta ile aynı odayı paylaşabilir • Eğer farklı tanılı hastalarla aynı odayı paylaşması gerekiyorsa yataklar arası mesafe en az 1 m olmalıdır
34
Damlacık İzolasyonu • Özel havalandırma gerekmez • Oda kapısı açık olabilir • Sağlık personeli hastaya 1 metreden yakın mesafede çalışırken maske takmalıdır • Hasta çok gerekmedikçe oda dışına çıkmamalıdır. Oda dışına çıkacaksa cerrahi maske ile çıkarılmalıdır
Solunum İzolasyonu  Küçük partiküllerin (<5µm) geçişinin önlenmesinde kullanılır.  Partiküller küçük olduğu için havada asılı kalır  Bu asılı partiküller hava akımıyla çok uzak mesafelere kadar gidebilirler
35
Solunum (Hava Yolu) İzolasyonu Endikasyonları Tüberküloz (ARB-pozitif akciğer veya larinks tüberkülozu) Su çiçeği (yaygın zoster dahil) Kızamık
Tıbbi Atık Yönetimi Enfeksiyon Kontrol Komitelerinin Sorumluluğu 11.06.2005 Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği Faaliyet alanları Madde 8 — Enfeksiyon kontrol komitesinin faaliyet alanları: a) Sürveyans ve kayıt, b) Antibiyotik kullanımının kontrolü, c) Dezenfeksiyon, antisepsi, sterilizasyon, d) Sağlık çalışanlarının meslek enfeksiyonları, e) Hastane temizliği, çamaşırhane, mutfak, atık yönetimi gibi destek hizmetlerinin hastane enfeksiyonları yönünden kontrolü
36
Tıbbi atık torbasının özellikleri • Kırmızı renkli • 150 μm kalınlığında • Yırtılma ve delinmeye dayanıklı • Sızdırmaz ve taşınmaya dayanıklı • Üzerinde ‘Tıbbi atık’ ve/veya uluslar arası amblem olmalı Torbalar ¾ oranında doldurulmalı
Kırmızı çöp poşetine atılacaklar • Enjektörler ç • İV kateterler • Foley sonda • NG sonda • Trakeostomi kanülü • İdrar torbası • Kullanılmış eldiven, bandaj, flaster, tamponlar • Delici-kesici aletler ç • Pansuman malzemeleri • Kan, Gaita,idrar ve balgam kapları • Cerrahi pansuman malzemeler • Bildirimi zorunlu hastaların atıkları • Karantina altındaki hastaların vücut çıkartıları • Kan ve kan ürünleri olmak üzere her türlü vücut sıvıları • Enfeksiyöz ajanların laboratuvar kültürleri • Araştırma amacı ile kullanılan enfekte deney hayvanlarının leşleri ile enfekte hayvanlara ve çıkartılarına temas etmiş her türlü malzeme • Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri • Diyaliz atıkları
37
KESİCİ-DELİCİ ATIKLAR ▪ Tıbbi atıklardan ayrı delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya, patlamaya dayanıklı, su geçirmez, sızdırmaz,açılması ve karıştırılması mümkün olmayan üzerinde “DİKKAT! KESİCİ-DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi bulunan sarı plastik kaplarda toplanmalıdır. ▪ Kapların ¾ oranında doldurularak kapatılması gerekmektedir. ▪ Dolan kaplar kırmızı tıbbi atık torbalarına konularak geçici atık deposuna gönderilmesi gerekmektedir. ▪ Bu kaplar boşaltılamaz, aktarılamaz, geri kazanılamaz. ▪ Dolması halinde yenisi ile değiştirilir.
N95/FFP2 Maskesi Kullanımı Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Kullanım sırasında maskenin dış yüzeyine dokunulmamalıdır. Kazara dokunulursa eller en az 20 saniye, su ve normal sabunla yıkanmalı veya alkol içerikli el antiseptiği ile ovalanmalıdır. Solunum maskesi kullanım sırasında kirlenir, nemlenir veya yırtılır ise mutlaka yenisiyle değiştirilmelidir. Solunum maskeleri kesinlikle ortak kullanılmamalıdır. Hasarlanmış ve kullanımı güçleşen maske atılmalıdır. Aerosol oluşturan işlemler sonrasında maske atılmalıdır. Kan, solunum, nazal sekresyon veya diğer vücut çıkartıları ile kontamine olması durumunda maske atılmalıdır. Maske yüzeyi kontaminasyonunu azaltmak için N95 üzerinden maskeyi kapatan yüz koruyucu/tıbbi maske kullanılabilir. Maskenin her kullanım öncesi ve sonrası "El Hijyeni Talimatı"na göre el hijyeni sağlanmalıdır.
38
COVİD-19 OLASI/KESİN OLGULARDA N95/FFP2 MASKE KULLANIMI SAĞLIK ÇALIŞANLARI HANGİ İŞLEMLER SIRASINDA KULLANMALIDIR?
Solunum yolundan örnek alınması Entübasyon Solunum sekresyonlarının aspirasyonu Diş hekimliği uygulamaları Yüksek akımlı oksijen tedavisi Kardiyopulmoner resüsitasyon Nebulizer tedavisi kullanımı Non-invaziv/invaziv ventilasyon Bronkoskopik ve endoskopik işlemler
39
“Primum non nocere”
“The first requirement of a hospital is that it should do the sick no harm” Sir James Simpson Florence Nightingale
40
Hastane enfeksiyonları  Nosos: Hastalık  Komein: To care for  Nosocomium: Hastane  Nozokomiyal: Hastane kökenli veya kaynaklı Nazokomiyal ×
 Hastane enfeksiyonları  Nozokomiyal enfeksiyonlar  Sağlık hizmeti ilişkili infeksiyonlar (SHİ) (Eski tanımıyla hastane enfeksiyonları veya nozokomiyal enfeksiyonlar, yeni ifade şekliyle “sağlık hizmeti ilişkili infeksiyonlar) ◦ Hastaneye yatışta olmayan infeksiyonlar
41
Hastane enfeksiyonlarıTANIM (Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonlar) Bir hastanın hastanede veya başka bir sağlık kuruluşundaki bakım sürecinde gelişen Hasta sağlık kuruluşuna başvurduğu sırada var olmayan veya kuluçka döneminde olmayan Hasta, Refakatçi ve Ziyaretçilerde görülebilen enfeksiyonlardır.
Hastane enfeksiyonlarıTANIM (Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonlar) Genellikle hastaneye yattıktan 48-72 saat sonra ve taburcu olduktan sonra ilk 10 gün içinde çıkarlar. ANCAK Cerrahi uygulandıysa cerrahi alanda 1 ay içinde Yabancı cisim/protez kullanıldı ise 1 yıl içinde bu alanlarda gelişen infeksiyonlar bu kapsamda ele alınır.
42
Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği  05/05/2005 tarihli ve 25806 sayılı Resmi Gazete (RG)’de yayımlanan “Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile hastanelerde kurulması zorunlu hale getirilen enfeksiyon kontrol komitelerinin, teşkiline, çalışma şekline, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla hazırlanan “Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği” 11/08/2005 tarihli ve 25903 sayılı RG’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve böylece yıllardır ihtiyaç duyulan yasal destek sağlanmıştır “ Hasta oluyordum ve sen hemen geldin Yanında yüz öğrenciyle, oh Simmakus Yüz soğuk el bana dokundu Hiç ateşim yoktu, oh Simmakus, şimdi var” Roma, 3. yy
Semmelweis (1818-1865) Hastane infeksiyonları salgınlarının tarihine bakıldığında en önemli satır başı ise Ignaz Semmelweis (1818-1865) tarafından yapılan çalışmalar olmuştur. Semmelweis (1818-1865) Annelerin kurtarıcısı  Lohusalık ateşi 19. yüzyıl ortalarında hastanelerde yaygındı ve %10 - %35 oranları arasında ölümcül idi.  "Annelerin kurtarıcısı" lakabıyla tanınan Semmelweislohusalık humması insidansı ile doğum kliniklerindeki el yıkama alışkanlıkları arasındaki ilişkiyi keşfetmiştir.
43
Semmelweis (1818-1865)  Viyana’da Doğum Kliniği  Lohusalık hummasının I. koğuşta %30’lara kadar ulaştığı halde II. koğuşta bu oranın % 3 seviyesinde  Bu durumun otopsi odasından çıkan hekimlerin ya da tıp öğrencilerin hemen I. kliniğe gelip hastalara müdahale etmesiyle ilişkili olduğunu farketmiştir.
Semmelweis (1818-1865) Lohusalık ateşi (Puerperal Ateş) Semmelweis 1847 yılında Viyana Genel Hastanesi'nde kalsiyum hipoklorit içeren antiseptikler kullanarak el yıkama uygulamasını önermiş ve ölüm oranlarını önemli ölçüde azaltmayı başarmıştır. Doğum öncesi herkesin ellerini klorlu su ile yıkaması şartını koydu.. Bu uygulama ile infeksiyon ve ölüm oranı % 1.27’ye düştü.
44
Florance Nightingale Yaralı İngiliz askerlerinin yüksek ölüm hızlarının koğuşların düzeni, temizlik, bakım, beslenme, gibi bir dizi önlemle azaltılabileceğini göstererek aynı zamanda Modern hemşireliğin de temellerini atıyordu.
Hastane enfeksiyonları sıklığı Dünya verilerine göre hastane enfeksiyonları sıklığı %3-17 arasında değişmektedir. Yoğun bakım ve yanık üniteleri gibi birimlerde %20-40’lara çıkmaktadır Gelişmemiş ülkelerde sağlık kuruluşuna başvuran hastalarda hastane enfeksiyonu gelişme riskinin gelişmiş ülkelere oranla 2-20 kat artmış olduğu bildirilmiştir  Amerika Birleşik Devletleri (ABD) hastanelerinde yılda 88.000-100.000 kişinin başlıca infeksiyonlar ve hastanede yaşanan hatalardan dolayı öldükleri tahmin edilmektedir.
45
Hastane İnfeksiyonları:Sonuçlar  Hastanede kalış süresinde uzama  Morbiditede artış  Yaşam kalitesinde bozulma  Mortalitede artış  İş gücü ve üretkenlik kaybı  Maliyette artış
Risk faktörleri  Mikrobiyal faktörler  Konakçı faktörleri  Çevresel faktörler Mikrobiyal faktörler  Flora değişiklikleri  Multipl dirençli patojenler Konakçı faktörleri  Yaş  Altta yatan hastalık  İmmunsupresyon Hastalıklar – İlaçlar  Travma, yanık
46
Risk faktörler;Çevresel faktörler Hastanede yatmak Yatış esnasında uygulanan işlemler İnvaziv işlemler (Kateterizasyon, Entübasyon) Cerrahi girişimler El yıkama/yıkamama
Hastane İnfeksiyonları Risk Faktörleri (İNVAZİV GiRİŞİMLER) ◦ (Kateterizasyon, Entübasyon, vb.)  Nozokomiyal pnömonilerin %83’ü mekanik ventilasyonla  Üriner sistem infeksiyonlarının %97’si üriner kateter kulanımı ile  Primer kan dolaşımı infeksiyonlarının %87’si santral kateterlerle ilişkili
47
Hastane enfeksiyonları (Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonlar)  Bu infeksiyonlara neden olan mikroplar genelde hastanın kendi florasından kaynaklanır.  Hastane çevresi, kullanılan gereçler, tedavi preparatları ve özellikle sağlık çalışanlarının elleri mikroorganizmaların kaynağı olabilir Hastane İnfeksiyonları Risk Faktörleri Hijyenik Alışkanlıklar EL HİJYENİ
Epidemiyoloji  Hastane infeksiyonları açısından en riskli hastane bölümleri; – Yoğun bakım üniteleri (YBÜ) – Cerrahi bölümler – Yeni doğan üniteleri  YBÜ hastalarda hastane infeksiyonu görülme riski, diğer bölümlere göre 5-10 kat daha fazladır.  YBÜ antibiyotiklere dirençli bakteri kolonizasyonu daha sıktır
48
Epidemiyoloji  SHİ infeksiyonların hızları, hastaneye, servise ve hapopülasyonuna göre değişkenlik gösterir.  En sık görülen infeksiyonlar: Üriner sistem infeksiyonu Akciğer enfeksiyonlar(Nosokomiyal pnömoniKan dolaşımı infeksiyonu Cerrahi alan infeksiyonu Etkenler  Bakteriler – Gram-pozitif bakteriler – Gram-negatif bakteriler  Mantarlar – Maya – Küf  Viruslar  Parazitler En sık etkenler: ◦ Gram-negatif basiller ◦ P. aeruginosa, ◦ Acinetobacter spp. ◦ K. pneumoniae ◦ E. Coli ◦ Gram-pozitif mikroorganizmalar ◦ S. aureus, MRSA ◦ KNS ◦ VRE
Hastane İnfeksiyonları 21. Yüzyıl  Hastane infeksiyonları kısır döngüsü: ◦ Altta yatan ağır hastalıklar-çoğul dirençli patojenleryoğun antibiyotik kullanımı-dirençli mikroorganizmaların seleksiyonu-kısıtlı tedavi seçenekleri  Çözüm: İnfeksiyon Kontrolü ◦ El hijyeni ◦ Standart önlemler ve izolasyonlar ◦ İnfeksiyon kontrol kılavuzları ◦ Kontrollü antibiyotik kullanımı Hastane İnfeksiyonları-Kalite  Hastane infeksiyon (Hİ) hızları sağlıktaki en önemli kalite göstergelerinden biri olarak kabul edilmektedir. ◦ Ventilatör ilişkili pnömoni hızı (VİP) ◦ Kateter ilişkili üriner sistem infeksiyonu hızı (Kİ-ÜSİ) ◦ Santral venöz kateter ilişkili kan dolaşımı infeksiyonu hızı (SVK-KDİ) ◦ Cerrahi alan infeksiyonu (CAİ) hızlar
49
Ateş • Ateş: Hipotalamusta termoregülatör merkezde vücut için belirlenmiş ısı düzeyinin (set point) daha yükseğe çekilmiş olması durumudur. •Hipertermi : Termoregülatör merkez ayarı değişmeden vücut ısısının artmasıdır.
aksiller (36 0C) Oral (35.3 - 37.7°C) Aortic (37 0C) (core temperature) Rektal (37.2 0C) Tympanic (aural) (35.4 - 37.8 0C) Vücut Isısı = Aort Isısı Timpanik membran ısısı oral ısıya benzer (≤37.8 °C)
50
Ateş = • Oral : – Sabah > 37.2 ºC – Akşam > 37.7 ºC • Rektal: – Oral ısıdan 0.4 ºC daha fazla • Aksiller: – >37 ºC Genel Görüş (IDSA) ≥38.3°C (≥101°F) • Civalı termometrelerle ölçülen normal ateş değerlerinin üst sınırları ölçülen bölgeye göre değişmektedir • Burada 37.3 ve 0.5 rakamları akılda tutulmalı – Aksiller ateşin üst sınırı 37.3 °C’dir. – Dilaltı ateşin üst sınırı, koltuk altı ateşe 0.5 eklenerek elde edilir → 37.8 °C – Rektal ateşin üst sınırı ise dilaltı (oral) ateşe 0.5 eklenerek bulunabilir → 38.3 °C
Ateş?? • Ateşi tanımlayan ortak bir görüş yok 7 Ateş düşürücü ilaç almaksızın >37.8 °C (CDC) Diğerleri: ≥ 38.0°C Genel-geçer kabul gören: ≥ 38.3°C (101°F Elektronik termometreler • Pahalı • Duyarlılıkları düşük • Hastanedeki öteki elektronik malzemeler ve cep telefonları ile etkileşir. • Bu termometreler ile aksiller ölçüm önerilmemekte
51
İnfrared (kızılötesi) termometreler • Temas gerektirmez • Yayılan termal radyasyon aracılığıyla hedef yüzeyin ısısını ölçen cihazlar 1. Kulak termometresi 2. Temporal arter termometresi
1. İnfrared kulak termometreleri • Timpanik zardan yayılan kızılötesi ışınımı ölçer. • Birkaç saniyede sonucu okumak mümkün • Timpanik membran hipotalamus hizasındadır ve ortak vasküler destek yapısı mevcut • O nedenle vücut ısısını en doğru şekilde yansıtmakta • Yanlış ölçüm riski mevcut – Yoğun bakım hastalarında, – Çok küçük çocuklarda, – Kulak kanalına doğru yerleştirilmediğinde – Kulakta patoloji olan durumlarda • Rektal veya oral yolla ölçüm yapılamadığı durumlarda önerilmekte • Sağ ve sol kulak ölçümlerinde farklılıklar görülmekte
52
2. Temporal Arter Termometreleri • Sensör başlık alında hareket ettirilerek kulak arkasına yerleştirilir. • Bu sırada saptanan tüm sıcaklıklar içinde en yüksek olanı ekrana yansıtılır. • Çocuklarda kullanımı önerilmekte • Erişkinlerde yanlış ölçüm riski mevcut – Saçlar, alındaki makyaj, yağ kalıntıları, parfüm vs
Sirkadiyan Ritm (Diürnal Değişimler) • En düşük değer: Sabah 04.00 - 06.00 • En yüksek değer: Akşam 16.00 – 18.00 • İkisi arasında 0.5 – 1°C fark mevcut • Enfeksiyon hastalıklarında yükselen ateşe rağmen bu ritim korunur
53
Ateş Patogenezi • Enfeksiyöz ajanlar ve/veya mikrobiyal ürünler, ayrıca sitokinler ve diğer inflamatuvar prosesler; makrofaj, endotel hücreleri ve retiküloendotelyal sistemi indükleyerek pirojenik sitokinlerin üretilip dolaşıma salınmasını sağlarlar. • Bu pirojenik sitokinler hipotalamusta PGE2 sentezini indükler. • Ek olarak mikrobiyal toksinler – hipotalamusta TLRlere ligand gibi davranarak, hipotalamusda PGE2 sentezini uyarırlar. • PGE2 hipotalamusda termostatik set point’ i (ısı ayar noktası) yüksek ateş düzeyine yükseltir. • Vazomotor merkez ısının korunması (vazokonstriksiyon) ve ısı üretilmesi (titreme) için sinyaller gönderir. ➢ Kortikosteroidler pirojenik sitokinlerin periferal sentezini azaltır. ➢ Antipiretikleri beyinde PGE2 düzeyini düşürür. ➢ Dantrolen direkt olarak ısı üretimini inhibe eder.
• Artan referans ısıya uygun olarak 1-2 saat içerisinde periferde ısı oluşumunu artıran mekanizmalar devreye girer • Derialtı damarların vazokonstriksiyonu • Kortekse sinyaller ile davranışsal değişiklikler • Vücut postürü • Giyinme • Titreme Ateş organizmanın direncinin bir göstergesidir Ateşin Fizyolojik Etkileri •Nöroendokrin değişiklikler •Bazal metabolizmada artış •Karaciğer metabolizmasında artış •Günlük sıvı ihtiyacında artış •Kalp atım hızında artış •Solunum hızında artış •Oksijen tüketiminde artış
54
Ateş Tipleri Devamlı ateş (febris continue) • Yüksek derecelerde seyreder (39.5 0C- 40.0 0C). Günlük ateş farklılıkları 1 0C’yi geçmez. • Tifo (2-3. haftası) • Bruselloz, • Psittakoz, • Tularemi, • Enfektif endokardit, • Riketsiya enfeksiyonları, • Kızıl • Kawasaki hastalığı • HHV-6 enfeksiyonları • İlaç ateşi • Hipotalamik ateş • Pnömokoksik(tipik lober) pnömoni • Lober ve gram negatif bakterilere bağlı pnömoniler
Febris İntermittent (Septİk Ateş) • Sabah akşam ısı farkı 1 °C’den fazladır. Vücut sıcaklığı gün içinde normal değerlere iner ve tekrar 38.3 °C’nin üzerine çıkar. – Sıtma, JRA, Kala-azar, miliyer TBC
55
Febris Remittent (Bacaklı Ateş) • Vücut sıcaklığı sürekli olarak 38.3 °C’nin üzerindedir. • Ancak günlük sıcaklık farkı 1 °C’den fazladır. – Mikoplazma enfeksiyonları, lejyoner hastalığı – Akut viral ÜSYE – Plasmodium falciparum Febris Rekurrens • Ateş birdenbire 38.3 °C’nin üzerine çıkar, 3-5 gün böyle seyreder ve yine birdenbire düşer ve 3-5 gün süren ateşsiz dönemler olur. • Bu durum nöbetler halinde sürer • Ör: Borrelia recurrentis ateşi, fare ısırığı hastalığı
Febris Ondulens • Ateş yavaş yavaş yükselir • 5-6 günde en yüksek düzeye ulaşır • Sonra yavaş yavaş düşer • Bir süre normal seyrettikten sonra yine yavaş yavaş yükselir • Bu biçimde aylarca dalgalar çizerek sürer gider. – Tipik olarak brusellozda görülür – Hodgkin, Bel-Ebstein ateş
56
Subfebril Ateş • 37-37.7°C arasındaki ısı ➢Tüberküloz, ➢Fokal enfeksiyonlar, ➢Maligniteler 38,9 ºC (102 ºF) Kuralı İnfeksiyon dışı patolojiler nadiren >38.9 °C ateşe neden olur
Ateşin Normale Dönüşü A. “Kriz” Şeklinde Düşüş: • Yüksek giderken 12-24 saat içinde bol terleme ile 37 °C’nin altına düşer B. “Lizis” Şeklinde Düşüş: • Ateşin 5-10 gün içinde normale dönmesi • İlk günlerde remitan, sonrasında intermitan dönem • Ör: Tifo Habituel Ateş • Genç kadınlarda görülür • Menstrüel siklusun ikinci yarısında vücut ısısının 37.2 - 38 °C’ye yükselmesidir –Baş ağrısı –Barsak sorunları –Uykusuzluk Hileli Ateş • Hastanın bazı ilaçlar ve yöntemler kullanarak ateşinin yüksek saptanmasını sağlamasıdır. • Sirkadiyen ritm olmaz • Taşikardi eşlik etmez Vücut sıcaklığı her 1 °C artış için 10-20 atım/dakika artış gösterir
57
Ateş ve üşüme - terleme Üşüme-Titreme • Sıtma • Pnömoni • Sepsis • Akut piyelonefrit • Akut infektif endokardit • Leptosipirozis Terleme • Tbc • Brusella • Sıtma • Pnömoni Ateş Nedenleri ❑ Enfeksiyonlar ❑ Neoplastik hastalıklar ❑ İmmün mekanizma bozukluğuna bağlı olanlar ❑ Merkez sinir sistemi (MSS) hastalıkları ❑ Hemopoetik bozukluklar ❑ Vasküler bozukluklar ❑ Metabolik kalıtsal hastalıklar ❑ Psikojen ateşler
Enfeksiyon Var / Ateş Yok ❑İlaç kullanımı – Kortikosteroidler – NSAİD – Asetaminofen ❑Çok genç ve çok yaşlılar ❑Kronik enfeksiyonlar – HIV enfeksiyonu – Kronik fungal ve mikobakteriyel enfeksiyonlar Hipertermi • Vücudun fazla ısı üretmesi ya da ısı kaybedememesi durumu • Sirkadyan ritim korunamayabilir • Oluşumda pirojenik sitokinler direkt olarak rol almaz, • O nedenle standart antipiretikler genellikle etkisiz
58
Hipertermi Nedenleri • A- Aşırı ısı yapımı –Tirotoksikoz –Salisilat zehirlenmesi – Malign hiperpireksi • B- Isının kaybedilemediği durumlar –Aşırı çevre sıcaklığı –Aşırı giyinme –Ektodermal displazi –Anti-kolinerjik ilaçlarla zehirlenme
Enfeksiyon Dışı Ateş Nedenleri • İlaç ateşi • Postoperatif ateş • Taşsız kolesistit • Atelektazi • Derin ven trombozu • Gastrointestinal kanama • Myokard infarktüsü • Küçük/orta intraserebral kanama • Serebrovasküler olay • Pulmoner emboli • Pulmoner kanama • Plevral efüzyon • ARDS • Akut pankreatit • Akut hepatik nekroz • İskemik kolit
59
Hipotermi Nedenleri • Kaşeksi, • Addison, • Diyabet koması, • Üremi, • Miksödem, • Açlık
Ateş / Nabız Diskordansı Normalde; her 0.5 °C ısı yükselmesi ile nabız sayısı 8-10/dk artar. • Diskordans = Ateşin yükselmesine rağmen nabız sayısının değişmemesi – Viral hastalıklar – KİBAS’a neden olan bakteriyel menenjitler – Mikoplazma pnömonisi – Tifo – Bruselloz – Riketsia – Fungal enfeksiyonlar
60
Toplum Kökenli Akut Ateşli Hasta • Erişkin yaş grubunda ( >16 yaş) • Evinde ya da işindeyken • Deri döküntüsünün eşlik etmediği • Akut ateş gelişen olgular Ateşi Süresine Göre Klinik Ayırım • Akut ateş : < 7 gün (Akut Nedeni Bilinmeyen Ateş = NBA) • Subakut ateş : 7-21 gün • Kronik ateş: > 21 gün ( Klasik NBA)
Akut Ateş • Enfeksiyöz (çoğu) • Non-enfeksiyöz – Neoplazmlar – Kollajenozlar – Değişik hastalıklar – Tanı konulamayan grup • Enfeksiyöz nedenlerin bir kısmı viral – İlk 7 gün içinde kendiliğinden geriler Akut ateşte rastlanılan ateş paternleri • İntermittan → Hektik intermittan • Remittan • Sürekli • Ondülan ateş paternine rastlanmaz – Süre yetersiz
61
Hektik İntermittan Ateş ➢ Ateş gün içinde birdenbire 39-41 dereceye kadar çıkabilir ➢ Kısa sürede normale inebilir ➢ Aradaki fark 3-5 derece olabilir. ✓Aktif tbc’de görülür ✓Viral enfeksiyonlarda asla görülmez ✓Apseler ve ampiyem ✓Protozoon enfeksiyonları: Sıtma, kala-azar ✓Non-enfeksiyöz: Erişkin Still Hastalığı (ESH) (patognomonik)
Toplum kökenli acil enfeksiyon hastalıkları ➢ Pürülan menenjit ➢ Sepsis/Septik şok ➢ Akut endokardit ➢ Splenektomili bir hastanın ateşi ➢ ARDS yapmış toplum kökenli pnömoni ➢ Septik artrit ➢ Nekrotizan fasiit ➢ Kolera (ateş yok) ➢ Tetanoz (ateş yok) ➢ Herpes ensefaliti ➢ P. falciparum sıtması Toplum kökenli akut ateşi olan bir hastadan neden korkarız? ✓Pürülan menenjit olmasın? ✓Sepsis olmasın? ✓Akut endokardit olmasın? • Bu 3 hastalık saatler içinde öldürebilir ve tedavisiz mortalite %100
62
Akut Ateşli Bir Hastada Hızla Yapılması Gereken Tanıya Gidiş Basamakları 1. Hastanın genel durumunun değerlendirilmesi, 2. Ayrıntılı anamnez, 3. Fizik muayene , 4. Akciğer grafisi, 5. Tam idrar tahlili, 6. Lökosit sayısı, 7. Hekim tarafından bakılan periferik yayma, 8. İdrar kültürü (lökositürisi olanlarda), 9. Akut NBA’lılarda Rose-Bengal ve kan kültürü 10. Kardiyak üfürümü olanlarda ve/veya kan kültüründe tipik endokardit etkeni üretilenlerde ekokardiyografi
Hastanın genel görünümü • Hafif, orta veya ciddi hasta görünümü • Septik ve toksik görünümlü bir olgu ciddi bir hastalık tablosu içindedir • Gözle görülen ajitasyon veya anksiyete sepsisin habercisi olabilir ❖Akut ateşli bir olgunun genel durumu kötü ise bu ciddi bir klinik tablo demektir.
63
Genel durumu kötü hasta: 1. Septik veya toksik görünümlü hasta, 2. Huzursuz (ajite), konfüze veya letarjik hasta, 3. Dispnesi, taşipnesi ve taşikardisi olan hasta, 4. Hiç iyi olmadığını, bir önceki güne göre daha kötü olduğunu, yemeden içmeden kesildiğini ifade eden hasta, 5. Genel görüntüsü iyi olmayan, tadı/tuzu olmayan hasta, 6. İleri derecede hasta görünümlü hasta ve 7. Bilinci kapalı hasta
Öykü • Tüm yakınmaların başlangıcı, süresi ve bu süre içinde şiddetinde artma olup olmadığını ayrıntılı olarak sorgula • Hastaya ilk güne göre peşinden gelen diğer günlerde kendini nasıl hissettiğini sor – Kendini saatler içinde, gittikçe daha da kötü hisseden bir hasta ciddi bir bakteriyel enfeksiyon (akut bakteriyel endokardit ve sepsis gibi) tablosu içinde olabilir
64
• Ateşli bir hastaya ilk soru olarak; ateşin ne zamandan beri yüksek olduğu sorulmalı • Kısa süreli ateşler – 2 haftadan daha az süreli – Büyük çoğunluğu enfeksiyon nedenli – Ayrıca; tromboembolik hastalık, gut, ilaç alerjisi • 1 haftadan kısa süreli ateşlerin en önemli nedeni: Viral enfeksiyonlar – Genellikle kendi kendini sınırlar
Altta Yatan Hastalık ? • Mutlaka belirle • Splenik disfonksiyon, alkolik siroz, diabetes mellitus, HIV enfeksiyonu, kollajenoz, malignensi ve kemoterapi uygulanması gibi.. • Enfeksiyon hastalıklarına eğilimi arttırırlar • Enfeksiyonun daha hızlı seyretmesine yol açabilirler • Vücudunda bir yapay cismin varlığı?? – Yapay kalp kapağı, protez, ventriküloperitoneal veya atrial şant, aorta-femoral greft ve port .. • Tüm sistemlerle ilgili yakınmalar bir bir sorgulanmalıdır • Hastanın mesleği • Seyahat öyküsü • Beslenme alışkanlıkları • Sigara, alkol, damar içi uyuşturucu kullanım alışkanlığı • Travma hikayesi • Hayvan ısırması • Kene veya diğer böcek ısırması • Evcil hayvan besleme • Eğlence / dinlenme aktiviteleri • İlaç kullanımı
65
Akut ateşli hastada bir enfeksiyon hastalığını düşündüren belirtiler 1. Hastalığın birden başlaması 2. Üşüme-titreme ve ürpermelerle ani yükselen ateş 3. Boğaz ağrısı, öksürük, nezle 4. Şiddetli halsizlik ile kas veya eklem ağrısı, fotofobi, göz hareketlerinde ağrı hissedilmesi, başağrısı 5. Bulantı, kusma, ishal 6. Lenf bezleri veya dalağın akut olarak büyümesi 7. Meninks irritasyon belirtileri 8. Dizüri, pollaküri ve bel ağrısı
Fizik Muayene • Öncelikle genel görünümü, bilinci ve vital bulguları (kan basıncı, nabız ve solunum sayısı) değerlendirilmeli • Nabız sayımı mutlaka hekim tarafından yapılmalı • Özellikle bazı anatomik bölgelerde fokal enfeksiyon odağı arayarak tepeden tırnağa tam bir fizik muayene yapılmalı
66
1. Ense Sertliği • Fizik muayenede ilk bakılması gerekendir • Ense sertliği saptanırsa tanı: Akut menenjit sendromu • Akut pürülan menenjitler, akut menenjit sendromunun en öldürücü nedeni, yani enfeksiyon hastalıklarının en acil tablosudur • Tedavi edilmeyen olgularda mortalite %100 • Ön tanı konulduktan sonra, en geç yarım saat içinde antibiyotik tedavisine başlanmalı • Hastanın damar yolu açılıp 2 gr seftriakson yapılarak bir enfeksiyon hastalıkları birimine acilen gönderilmeli • Ense sertliği saptanmazsa mutlaka poliklinik dosyasına yazılmalı
2. Boğaz Muayenesi • Ense sertliğinden sonra ikinci olarak bakılmalı • Sıklık sırasına göre: ➢Streptokokkal tonsillo-farenjit ➢Enfeksiyoz mononükleoz (EMN) ➢İnfluenza virusu ve adenovirus (ateş, miyalji, boğaz ağrısı) ➢Nadiren Erişkin Still Hastalığı (ESH)
67
Adenovirus • Sağlıklı erişkinde en sık akut üst solunum yolu enfeksiyonu yapar • Belirgin boğaz ağrısı • İlk 3 gün içinde giderek yükselerek 39 ⁰C’ye dek ulaşan ateş • Kuru öksürük, • Nezle • Fizik muayenede; farenksde ödem ve hiperemi, tonsillalarda hipertrofi, servikal LAP • Tonsillalarda eksuda Tonsiller eksuda • İnfluenza virus enfeksiyonunda farinkste ödem ve hiperemi olabilir, ancak tonsillalarda eksuda görülmez • EMN tonsillo-faranjitinde eksuda %50 olguda + • Tonsillo-farenjit boğaz ağrısı olmaksızın sadece ateşle başvurabilir • Bu nedenle her ateşli olguda, hastanın yakınması olmasa da mutlaka boğaz muayenesi yap.
Akut ateşli hastada lökosit sayısı ve yaymanın klinik önemi 1. Nötrofilik lökositoz → Akut bakteriyel enf 2. Lenfositik lökositoz → Mononükleoz Send 3. Blast → Akut lökoz 4. Lökopeni a. Enfeksiyöz; tifo, bruselloz, sepsis, viral enfeksiyonlar (kızamık, Parvo B 19) b. Non-enfeksiyöz; akut lökoz (alösemik lösemi, MDS) Döküntüsüz Akut Ateş: Etyoloji Klinik değerlendirme yapılırken etiyolojik nedeni atlamamak için baştan ayağa doğru gidilmeli
68
I. Baş-Boyun 1. Akut pürülan menenjit (atlarsak hasta ölür) 2. Herpes ensefaliti 3. Akut tonsillo-farenjit (atlarsak rezil oluruz) 4. Akut sinüzit II. Toraks 1. Toplum kökenli pnömoni 2. Akut endokardit III. Karın 1. Akut piyelonefrit 2. Akut kolanjit 3. Karın içi apse V. Baş-boyun, toraks ve karın muayenesi ile tanı konulamamış ise deride dıştan içe doğru 1. Deri ve yumuşak doku enfeksiyonları 2. Nekrotizan fasiit 3. Piyomiyozit 4. Septik artrit / osteomiyelit (spondilodiskit / diyabetik ayak)
Hala tanı konulamamışsa: Akut NBA • Bakteriyel nedenler: 1. Bakteriyemi veya sepsis (atlarsak hasta ölür) 2. Bruselloz 3. Tifo 4. Sıtma 5. Q-ateşi (bruselloza benzeyen ama bruselloz çıkmayan olgularda düşünülmeli) • Viral nedenler: 1. Grip 2. Akut viral hepatitler 3. Mononükleoz sendromu 4. Parvovirus B 19 • Non-enfeksiyöz nedenler: – Akut lökoz – Erişkinde Still hastalığı
69
Akut Ateşli Hastada Hospitalizasyon Endikasyonları • I-Etiyolojiye göre; • Tonsillitte genellikle hospitalizasyon endikasyonu yok • Toplum kökenli pnömonilerde ağırlık faktörlerinin olmasıyla ilişkili • Tüm menenjitlerde hastaneye yatırma endikasyonu mevcut • II-Akut NBA’da hospitalizasyon endikasyonları 1. ≥ 50 (özellikle ≥ 65 yaş) 2. Eşlik eden hastalık (DM, immündüşkünlük, alkolizm) 3. Lökositoz ( ≥ 15.000 /mm3) 4. Çomakların artışı (sola kayma, ≥ 1500 /mm3) 5. Nötropeni (<1000 /mm3) 6. Hastanın toksik (septik) görünümü (ciddi hasta görünümü) 7. Hiperpireksi ( ≥ 41 °C)
Rölatif Bradikardi, Diskordans • Tifo • Bruselloz • Lejyoner hastalığı • Psittakoz • Mikoplazma pnömonisi • Tularemi • Epidemik tifüs • İlaç ateşi • Simulasyon ateşi (sahte ateş) Rölatif Taşikardi • Difteri • Gazlı gangren
70
Anahtar Bilgiler* -1 • Akut ateş; • Ateşinin ilk 7 günü içinde başvuran bir olgu “akut ateşli hasta” olarak kabul edilebilir Anahtar Bilgiler* - 2 • “Akut nedeni bilinmeyen ateş”; • Ateşinin ilk 7 günü içinde başvuran bir olguda ayrıntılı anamnez ve fizik muayene bulgularına göre ateşin nedeninin saptanamadığı durum Anahtar Bilgiler* - 3 • Her akut ateşli olgu ilk değerlendirmede aksi kanıtlanıncaya kadar acil bakteriyel enfeksiyon gibi düşünülmeli
Anahtar Bilgiler*- 4 • Toplum kökenli akut ateşi olan bir hastadan; pürülan menenjit, ağır sepsis veya akut endokardit olmasın diye korkarız. • Bu 3’lü hastalık saatler içinde öldürebilir ve tedavisiz mortaliteleri %100 • Bu nedenle akut ateşi olan her olguda bu 3 hastalık mutlaka akla getirilmeli ve olup olmadığı aranmalı • Poliklinik dosyasına veya konsültasyon formuna hastanın bu yönden değerlendirildiği not olarak düşülmeli Anahtar Bilgiler* - 5 • Akut başlangıçlı yüksek ateşi olan bir olguda ciddi ense sertliği saptanırsa ve hastanın genel durumu kötü ise, akut pürülan menenjit ön tanısıyla zaman kaybetmeden damar yolu açılmalı • Hemen seftriakson yapılıp (2 gr/IV) acilen bir merkeze gönderilmeli • Yani akut pürülan menenjit düşünülen bir hastada en geç yarım saat içinde antibiyotik başlanmalı