1. ÜNİTE Flashcards
(36 cards)
- YÜZYIL BİTERKEN NE OLDU
İlkçağın önemli imparatorluğu olan Roma İmparatorluğu’nun
sınırlarına ve gücüne ulaşmak isteyen Osmanlı Devleti, XVI. yüzyıldaki gelişmeleri takip
edemedi.
DURAKLAMA NE DEMEK?
Duraklama,
artık «gelişememe, yerinde sayma» anlamına geliyor. Bu yerinde saymayı biz daha çok askeri alanda görüyoruz.
Artık fetihler yavaşlıyor, deyim yerindeyse duruyor. Osmanlı en geniş sınırlarına ulaşmış ve daha öteye gidemiyor. Tarihçiler, Osmanlı tarihini genellikle “kuruluş”, “gelişme”, duraklama” ve “gerileme” başlıkları altında dönemselleştirmişlerdir.
Bu dönemselleştirme siyasi, hatta daha çok askeri gelişmelere göre yapılmıştır.
NELER DEĞİŞTİ?
Tüm Avrupa sömürgecilik çağına girdi, Akdeniz’i aşan egemenlik alanları
oluştu. Rönesans ve Reformun etkisiyle Avrupa’da bilimsel-teknik ve kültürel alanda
gelişmeler yaşandı.
OSMANLI’DA NELER DEĞİŞMEDİ?
Değişen sisteme ayak uyduracak devlet düzeninin
eksikliği (klasik bürokratik sistem), Avrupa karşısında üstünlüğün devam ettiği düşüncesi
- YÜZYILDA NE OLDU?
Yükseliş kadar kaçınılmaz sona girildi. Ekonomik,
bilimsel-teknik, kültürel gelişmeler gözardı edildi. Dış politika doğru okunamadı.
DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN ASKERİ NEDENLERİ
-Daha güçlü ordulara karşı
savaşılması
-Askeri teknoloji ve savaş
stratejisindeki gelişmelere
ayak uydurulamaması
-Tımar sisteminin
bozulması
-Kapıkulu askerlerinin
sayısı artarken,
niteliklerinin düşmesi
-Sekban ordusunun
kurulmasıyla askeri
masrafların artması
DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN SİYASİ VE SOSYAL NEDENLERİ
-Sancağa çıkma
uygulamasının
kaldırılması – Kafes
sistemi
-Padişah otoritesinin
zayıflaması
Saray kadınlarının ve üst
düzey devlet adamlarının
etkisinin artması
-Yönetimde rüşvet ve
yolsuzlukların artması
-İstanbul’da ve Anadolu’da
çıkan ayaklanmalar
DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN EKONOMİK NEDENLERİ
-Savaşların uzaması ve
yenilgilerin artması
sonucunda ganimet
gelirlerinin azalması
-Tımar sisteminin
bozulması — Osmanlı
toprak gelirlerinin düşmesi
-Paranın (akçenin)
değerinin düşmesi
-Dünya ticaret yollarının
değişmesi
-Saray masraflarının
artması
DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN NEDENLERİ: EĞİTİM SİSTEMİNİN
BOZULMASI
-Medrese müfredatından
pozitif bilimlerin
kaldırılması
-Liyakatsiz şekilde
eğitimde görev alan kişiler
(beşik ulemalığı)
DURAKLAMA DÖNEMİNE GİRİLMESİNİN NEDENLERİ: DIŞ NEDENLER
-Rönesans ve Reform
hareketleri sonucunda
Avrupa’nın bilim ve
teknikte gelişmesi
-Osmanlı’nın doğal
sınırlarına ulaşması
-Avrupa’da merkezi
krallıkların güçlenmesi
-Coğrafi Keşifler
sonucunda Avrupa’nın
zenginleşmesi (Altın ve
gümüş Avrupa’ya aktı)
Osmanlı ticaret gelirlerinin
düşmesi, altın ve gümüş
karşısında Osmanlı
parasının değer
kaybetmesi
- YÜZYILDA OSMANLI
Fetih politikası devam ediyor. Ancak savaşlardan beklenen sonuçlar elde
edilemiyor artık. (Daha güçlü komşular; masraflı ve uzun süren savaşlar)
Ülkede faklı kesimlerin itirazları görülür. (Bu itirazların nedenlerde de
çeşitlilik mevcuttur.)
Ülke yöneticileri itirazlara şiddet uygulayarak cevap verir. (İsyanları bastırır.)
İlk ıslahat çalışmaları yapılmıştır. (Amaç geçmişe dönmektir. Avrupa henüz
örnek alınmamıştır.)
Avusturya, Lehistan, Venedik, Rusya ve İran dönemin rakipleridir.
VİYANA KUŞATMASI
Avusturya’nın Macaristan üzerinde üstünlük kurma hedefi, Macarların Osmanlı Devleti’nden yardım
istemesi ile sonuçlandı.
Bunun üzerine Osmanlı Devleti, Viyana’yı tarihinde ikinci kez kuşattı. (Dönemin sadrazamı Merzifonlu
Kara Mustafa Paşa’nın, dönemin padişahı IV. Mehmet’i ikna etmesi kuşatma kararının alınmasında
etkili olmuştur.)
Osmanlı ordusuna Eflâk, Kırım, Erdel ve Boğdan Beyleri yardım gönderirken; Papa’nın önderliğinde
toplanan Almanya, Lehistan ve Fransa da Avusturya’ya yardım etmiştir. Fakat Osmanlı Devleti
kuşatmada başarısız olmuştur.
KUTSAL İTTİFAK SAVAŞLARI
Viyana önlerinde alınan yenilginin ardından, XVII. yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti’nin bire bir
mücadelede yenilgiye uğrattığı Avusturya, Lehistan, Venedik ve Akdeniz’deki stratejik konumu
nedeniyle Malta, bir araya gelerek Papa’nın çağrısı ile Kutsal İttifak’ı oluşturmuşlardır. Böylelikle
Avrupa hâkimiyeti için oluşan Haçlı zihniyeti II. Kosova Savaşı’ndan sonra yeniden canlandırılmıştır. Bu
ittifaka sonradan Rusya da katılmıştır.
KARLOFÇA ANTLAŞMASI
Kutsal ittifak devletleriyle Osmanlı devleti
arasındaki savaşlar 16 yıl sürdü ve Kutsal ittifakın
üstünlüğü ile sona erdi.
İngiltere ve Hollanda’nın aracılığı ile başlayan
barış görüşmeleri sonucunda KARLOFÇA
ANLAŞMASI imzalandı (1699).
Bu antlaşma ile;
Banat Yaylası ve Temeşvar hariç Macaristan ve
Erdel Avusturya’ya,
Dalmaçya kıyıları ve Mora Venedik’e,
Podolya ve Ukrayna Lehistan’a verildi.
Osmanlı Devleti, batıda geniş çaplı toprak
kayıpları yaşadı. Osmanlının Orta Avrupa’daki
egemenliği kesin olarak sona erdi.
Osmanlıların Avrupa’dan geri çekilme süreci
başladı.
Bu antlaşma, Osmanlı «Gerileme Dönemi»nin
başlangıcı kabul edilir.
İSTANBUL ANTLAŞMASI
Rusya ile önce bir ateşkes anlaşması yapıldı.
Bir yıl sonra da İstanbul’da ayrı bir barış
antlaşması yapıldı (1700).
Bu anlaşma ile;
Azak kalesinin (Kırım egemenliğinde stratejik
önemi olan bir kale) Rusya’ya verilmesi,
Rusya’nın İstanbul’da sürekli bir elçi
bulundurması kabul edildi. (Bu durum,
Rusya’nın Osmanlı’nın içişlerine karışma riskini
doğurmuştur.)
KUTSAL İTTİFAK
Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Malta Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği ve Rus Çarlığını kapsayan ittifak.
TAĞŞİŞ SİYASETİ
- Osmanlı Devleti’nde madeni paranın (sikke ya da yaygın kullanımı ile akçe) ayarının değiştirilmesidir.
- Altın ve gümüş sikkelerin bakır oranı artırılmış veya sikkelerin hacmi küçültülmüştür.
- Fetihler devam ettikçe, merkeze uzak bölgelerde yukarıdaki para düzenini aynen devam ettirmek mümkün olmamıştır.
AKÇENİN DEĞER KAYBI
Tağşişle birlikte gümüş akçenin hem ayarı hem de ağırlığı büyük ölçüde değişmiştir.
Zaten 17. yüzyıl, tarihte sosyal huzursuzlukların ve isyanların kendini iyice hissettirdiği bir dönem olarak bilinir.
-Tağşişten sonra fiyatlar yükselirken satın alma gücü düşer, hayat pahalılığı artardı. Ayrıca yerli paranın bu düşüşüyle piyasaya Avrupa paraları girer, bir süre sonra onların da sahtesi ürerdi.
- Akçe gitgide düştü ve kullanılamaz hale geldi.
- yüzyıl isyanları ve sebepleri: Merkez (Başkent) ya da İSTANBUL İsyanları
yeniçeriler
-Padişahların niteliğinin bozulması
(Merkezi otorite)
-Kapıkulu sisteminin bozulması
Kapıkulu askerlerinin niteliğinin bozulması (esnaf yeniçeriler)
-Tağşiş sistemi
(maaşlar verilemiyor, düşük ayarda akçe ile veriliyor)
-Uzun süren savaşlar, ganimetin azalması
-Uzun süren savaşların yükünün kent halkına yüklenmesi
-Tahtın belirlenmesinde etkili oldular
- yüzyıl isyanları ve sebepleri: Taşra (Celali) İsyanları
köylüler/suhteler(medrese öğrencileri)
-Padişahların niteliğinin bozulması (Merkezi otorite)
-Tımar sisteminin bozulması
-Yüksek vergiler (uzun süren savaşlar üretimi kesintiye uğratıyor)
-Yerel yöneticilerin tavrı (taşrada yönetim krizi)
- yüzyıl isyanları ve sebepleri: Yerel Yönetici ve Hanedanların İsyanları
-Merkezi otoritenin bozulması
- Yereldeki yetkilerini arttırmak istemeleri
- Bağımsızlık elde etme çabaları
Osmanlı Sosyal Tarihine Küresel Bir Bakış:
Nüfus ve İklim Meseleleri ve İsyanlara Etkisi
- yüzyılda Akdeniz havzasında kurulu devletlerde büyük bir nüfus artışı yaşandı.
- yüzyılın ilk yarısında üretim ve ticarete olumlu yansıyan nüfus artışı, belli bir sınırı aştıktan sonra ziraî (tarımsal) ekonominin üzerinde bir baskı yaratmaya başladı.
Mevcut arazi miktarı ve ziraî imkânlar, süratli biçimde artan nüfusu besleyemediği için 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren çok sayıda işsiz ve topraksız reayanın köylerini terk edip şehirlere göç etmişlerdir.
Bunun üstüne Osmanlı İmparatorluğu, 16. yüzyılın son çeyreğinden itibaren “Küçük Buzul Çağı” adı verilen küresel olguyla mücadele etmek zorunda kaldı.
Ağaç halkalarındaki genişleme ve daralmalara göre geçmişteki yıllık yağış miktarlarını belirleyen araştırmacılar, dönemin kaynaklarında hava şartlarına dair verilen malumatın dünyanın birçok köşesinde olduğu gibi Osmanlı topraklarında da 16. yüzyılın sonlarından itibaren ciddi bir soğumanın yaşandığını ortaya koydular.
İnsanları yer değiştirmeye ve ellerindeki gıda kaynaklarını tutumlu kullanmaya iten mevsim koşulları, Anadolu’da Celaliliğin ortaya çıkışını tek başına izah etmese bile, eşkıya gruplarının veya daha büyük isyancı orduların karınlarını doyurmak için giriştikleri yağma ve talan seferlerini açıklayabilir.
ISLAHAT NEDİR?
Osmanlı Devleti’nde çeşitli alanlarda yeniden yapılanma, bozulan kurumları çağdaş ihtiyaçlara göre eski haline getirme ve yenileme faaliyet ve düşüncelerini ifade eden terim.
DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATLARI: NE GEREK VAR? -Merkezi otorite bozulmus
padisahlarin niteligi, saravin padisahin otoritesini doldurmasi, bitmek bilmeyen entrikalar,
VS.
