H11: Het cardiovasculair stelsel: het bloed

Question 1

Waardoor wordt de bloedgroep bepaald?

Answer 1

Specifieke oppervlakte antigenen op de celmembranen van erytrocyten/ rode bloedcellen

Question 2

Wat zijn antigenen?

Answer 2

Stoffen die een imuunreactie kunnen veroorzaken.

Question 3

Welke antigenen zijn belangrijk voor ons?

Answer 3

A, B en D

Question 4

Bespreek het ABO-systeem

Answer 4

In het ABO-systeem vind je 4 bloedgroepen, gebaseerd op aan-of afwezigheid van oppervlakte antigenen A en B:
Bloedgroep A bevat antigenen A
Bloedgroep B bevat antigenen B
Bloedgroep AB bevat antigenen A en B
Bloedgroep O bevat geen antigenen

Question 5

Bespreek het rhesussysteem

Answer 5

In het Rhesus-systeem vind je 2 bloedgroepen, gebaseerd op aan-of afwezigheid van oppervlakte antigeen D:
Rhesus + bevat antigenen D
Rhesus – bevat geen antigenen D

Question 6

Waar bevinden antistoffen zich?

Answer 6

In het bloedplasma

Question 7

Welke bloedgroep heeft welke antistoffen?

Answer 7

Bloedgroep A heeft antistoffen tegen antigenen B
Bloedgroep B heeft antistoffen tegen antigenen A
Bloedgroep AB heeft geen antistoffen
Bloedgroep O heeft antistoffen tegen zowel A als B

Question 8

Wat gebeurt er als een antigeen in contact komt met overeenkomstig antistof?

Answer 8

Dan vindt een kruisreactie (sensitatie) plaats:
agglutinatie (klontervorming) en vervolgens hemolyse (afbraak erytrocyten)
> gevaar voor verstopping van kleine bloedvaten, levensbedreigend probleem

Question 9

Op welke manieren kan je bloed doneren?

Answer 9

Vol bloed: eytrocyten en bloedplasma (antigenen en antistoffen)
Alleen erytrocyten (antigenen)
Alleen bloedplasma (antistoffen)

Question 10

Wat is sensitisatie?

Answer 10

Standaard hebben Rh+ en Rh- geen antistoffen MAAR
Als Rh-bloed in contact kwam met Rh+ bloed dan bevat het bloed anti-D. Dat noemen we sensitisatie

Question 11

Wie mag erytrocyten krijgen van wie?

Answer 11

O mag enkel ontvangen van O
A mag enkel ontvangen van A
B mag enkel ontvangen van B
AB mag ontvangen van O, A, B en AB

Rh neg mag enkel ontvangen van Rh neg.
Rh pos mag ontvangen van Rh pos en Rh neg.

Question 12

Wie mag bloedplasma krijgen van wie?

Answer 12

O mag ontvangen van O, A, B en AB
A mag ontvangen van A en AB
B mag ontvangen van B en AB
AB mag enkel ontvangen van AB

NIET ZEKER:
Rh neg mag ontvangen van Rh pos en Rh neg
Rh pos mag ontvangen van Rh neg en Rh pos TENZIJ er sprake is van sensitatie bij Rh neg.

Question 13

Wat zijn leukocyten?

Answer 13

Witte bloedcellen

Question 14

Wat zijn de vier belangrijkste kenmerken van leukocyten in het bloed?

Answer 14

1. Amoeboide beweging > glijdende beweging mogelijk gemaakt door stroming van cytoplasma. Zo kunnen ze zich langs de bloedvaten en buiten de bloedvaten verplaatsen
2. Diapedese > ze kunnen de bloedstroom verlaten en omringende weefsel binnengaan = emigratie
3. positieve chemotaxis > ze worden aangetrokken door specifieke chemische prikkels = ze worden zo aangetrokken door ziekteverwekkers, andere leukocyten of beschadigde weefsels
4. Fagocytose (sommige types) > daarbij worden ziekteverwekkers of celfragmenten omgeven door een leukocyt

Question 15

Wat zijn de verschillende types leukocyten?

Answer 15

Neutrofielen
Eosinofielen
Basofielen
Monocyten
Lymfocyten

Question 16

Bespreek neutrofielen

Answer 16

Meestal de eerste leukocyten die bij verwonding aankomen. Heel actieve fagocyten die zich specialiseren in het aanvallen en verteren van bacteriën.

Question 17

Bespreek eosinofielen

Answer 17

Vallen voorwerpen aan die met antistoffen omgeven zijn en ze zorgen voor exocytose van giftige stoffen

Question 18

Bespreek basofielen

Answer 18

Geven granulen af die heparine (gaat bloedstolling tegen) en histamine (versterkt ontstekingsreactie van de mestcellen) bevatten

Question 19

Bespreek monocyten

Answer 19

Vrije macrofagen die het bloed kunnen verlaten om een weefsel binnen te dringen en te gaan fagocyteren

Question 20

Bespreek lymfocyten

Answer 20

B-lymfocyten: antistofgemedieerde immuniteit, specifiek
T-lymfocyten: celgemedieerde immuniteit, specifiek
NK-cellen: immunologische surveillance, aspecifiek

Question 21

Onderdelen bloedplasma

Answer 21

• Plasma-eiwitten
  > Albuminen
  > Globulinen (immunoglobulinen en transportglobulinen)
  > Fibrogeen
• Andere opgeloste stoffen
  > Voedingsstoffen: lipiden, eiwitten, hoolhydraten, vitaminen
  > Afvalstoffen: ureum, creatinine, urinezuur en bilirubine
  > Elektrolyten
• Water

Question 22

Welke soorten cellen zijn aanwezig in het bloed? In welke percentages?

Answer 22

<0,1% Trombocyten (plaatjes)
<0,1% Leukocyten (witte bloedcellen)
99,9% Erytrocyten (rode bloedcellen)

Question 23

Wat is de functie van erytrocyten?

Answer 23

Transport zuurstof en koolstofdioxide

Question 24

Wat is de functie van trombocyten?

Answer 24

Bloedstolling

Question 25

Wat is de functie van elektrolyten in het bloed?

Answer 25

Belangrijk voor vitale werking van de cel

Question 26

Wat is de functie van voedingsstoffen in het bloed?

Answer 26

Energie van cel, celgroei en onderhoud

Question 27

Wat is de functie van de verschillende plasma-eiwitten in het bloed?

Answer 27

1. Albuminen > osmotische druk leveren
2. Globulinen
   - Immunoglobulinen > afweer antigenen
   - Transportglobulinen > transport moleculen ih bloed
3. Fibrinogeen > vormen fibrine bij bloedstolling

Question 28

Wat is serum?

Answer 28

Bloedplasma dat overblijft waarbij stollingseiwitten verwijderd werden

Question 29

Wat is hematocriet?

Answer 29

Percentage van bloedvolume dat bestaat uit erytrocyten

Question 30

Waar worden bloedcellen aangemaakt?

Answer 30

In rode beenmerg

Question 31

Hoe verloopt de afbraak van erytrocyten?

Answer 31

10% vindt plaats in het bloed, 90% erbuiten

IN HET BLOED
Ze scheuren en de hemoglobine die vrijkomt wordt afgebroken. Afzonderlijke polypeptideketens worden door de nieren uit het bloed gefilterd en via de urine uitgescheiden.

BUITEN HET BLOED
Verouderde erytrocyten worden herkend door fagocytorende cellen in milt, lever en beenmerg. Die nemen ze op en breken ze af. De meeste onderdelen worden opnieuw gebruikt:
- IJZER wordt afgegeven ah bloed. Transporteiwit vervoert het naar het rode beenmerg
- HAEMMOLECULE wordt omgezet in biliverdine en dan in bilirubine om dan af te geven aan het bloed. De bilirubine gaat via lever met gal naar dunne en dikke darm. Daar wordt het omgezet in bruin/gele stof. Een deel gaat mee met stoelgang, ander deel gaat via het bloed naar nieren om als urine uit te scheiden.
- REST van 4 globulaire eiwitten wordt afgebroken tot aminozuren. Die worden aan bloed afgegeven als bron van energie of bouwstof

Question 32

Wat is haemostase?

Answer 32

Proces waardoor bloedingen gestopt worden. Belangrijke basis voor weefselherstel

Question 33

Wat zijn de verschillende fasen van haemostase?

Answer 33

1. VASCULAIRE FASE
   Na beschadiging van bloedvat worden gladde spiervezels aangezet tot contracties > vaatspasme > diameter van bloedvat verkleind
   Dit kan tot 30min duren.
   De beschadigde endotheelcellen worden kleverig. Bij capillairen kunnen ze de doorgang volledig afsluiten.
2. BLOEDPLAATJESFASE
   Binnen de 15sec hechten plaatjes zich vast aan kleverig endotheel en collageenvezels. Naarmate meer bloedplaatjes aankomen, beginnen ze ook aan elkaar te kleven en wordt een bloedplaatsjesprop gevormd.
   !gevaar bij kleine bloedvaten: hier kan doorbloeding belemmerd worden!
3. COAGULATIEFASE (stolling)
   Ten vroegste 30sec na verwonding. Fibrogeen wordt omgezet in fibrine. Hoe groter het fibrinenetwerk wordt, hoe meer de bloedcellen en bloedplaatjes hierin vast komen te zitten en een bloedstolsel vormen dat het bloedvat afdicht.

Question 34

Welke twee fasen volgen op haemostase? Leg uit.

Answer 34

1. RETRACTIE STOLSEL
   Bloedplaatjes trekken samen > gescheurde randen van bloedvat trekken naar elkaar toe > beschadigd gebied wordt kleiner en cellen beginnen herstellingswerken
2. FIBRINOLYSE
   Stolsel lost geleidelijk aan weer op door plasmine