19e en 20e eeuw Flashcards
(125 cards)
1
Q
Wat was de kritiek van Edmund Burke op de democratische revoluties?
A
De revoluties leidde alleen maar tot chaos. De macht zou op de staat te komen liggen en het zou uitlopen op een dictatuur
2
Q
Wat was volgens Burke de oplossing om de groeiende inspraak van burgers op het parlement te krijgen?
A
Het strak vasthouden van oude rechten en wetten.
3
Q
Hoe kwam Napeolon Bonaparte aan de macht?
A
Het revolutionaire Frankrijk raakt in 1792 in oorlog met omringende staten en veroverde daarna verscheidende gebieden. In 1799 kwam Napoleon als sterke man en generaal naar voren die vrijwel heel Europa onderwierp.
4
Q
Waar streefde Napoleon naar in zijn bestuur?
A
revolutionaire daden en autoritair bestuur
5
Q
Wat heeft Napoleon gedaan en veranderd in de tijd dat hij aan de macht was?
A
Hij maakte een eind aan allerlei eeuwenoude privileges van all en traditionele vorsten werden vervangen door nieuwe staatshoofden. Er werden nieuwe grenzen getrokken, nieuwe wetten uitgevaardigd en nieuwe bestuursfuncties uitgevoerd.
6
Q
Hoe was Napoleon zijn macht kwijtgeraakt?
A
In 1815 werd hij verslagen om de slag bij waterloo
7
Q
restauratie
A
Periode na de de napoleon tijd. Er werd gestreefd naar het herstellen van de situatie die er was voor de democratische revolutie.
8
Q
Wat is het Congres van Wenen? En wat gebeurde daar?
A
Congres dat plaatsvond in 1814-1815. Het initiatief van dit congres lag bij Oostenrijk, Pruisen, Rusland en het Verenigd Koninkrijk. Er werd besloten dar vorsten die door Napoleon waren verdreven, in hun oude rechten moesten worden hersteld. Ook moest het machtsevenwicht tussen de grote staten worden hersteld.
9
Q
Hoe ging het herstel van het oude regime in de praktijk?
A
Het bleek niet helemaal haalbaar. Er ontstonden twee splitsingen. De conservatieven steunden de traditionele bestuurswijze, zij vonden dat de macht in de handen van een machthebber of de adel moest liggen. Maar er waren ook mensen die bleven geloven in de idealen van de Franse revolutie, zij vonden dat de burgers betrokken moesten worden in het bestuur: de liberalen. Uiteindelijk wilden liberale burgers steeds meer inspraak. Er vonden in veel landen in 1848 liberale revoluties plaats en Frankrijk werd in 1848 een republiek waar mannen als eerst het algemeen kiesrecht kregen. In steeds meer landen moesten vorsten en adel hun macht afstaan aan de gegoede burgerij.
10
Q
Hoe zag de politieke situatie eruit in Nederland voor de restauratie?
A
in 1795 werd de oude republiek vervangen door de Bataafse republiek, een eenheidsstaat. Napoleon hief de Bataafse Republiek op en en maakte van Nederland in 1806 een koninkrijk o.l.v koning Lodewijk Napoleon, een broer van Napoleon. Hij werd geliefd. In 1810 besloot Napoleon het koninkrijk op te heffen en Nederland tot een provincie van Frankrijk te maken.
11
Q
Hoe zag de politieke situatie eruit in Nederland eruit na de nederlaag van Napoleon en het congres van Wenen
A
Veel Nederlanders wilde dat er een Oranje aan het hoofd zou komen. In 1815 trad WillemI aan als koning van de Nederlanden, nadat het congress van Wenen had besloten om België bij Nederland te voegen. Niets meer leek op de oude republiek er ontstond een bestuurlijke eenheidsstaat en was een constitutionele monarchie.
12
Q
Hoe zag de bestuurlijke eenheidsstaat eruit?
A
Er golden voor iedereen dezelfde wetten en regels. De macht licht bij een centrale overheid
13
Q
Hoe zag de constitutionele monarchie eruit?
A
De koning was gebonden aan de grondwet. Hij had de macht om ministers te benoemen. Hij benoemde de leden van de eerste kamer en kon het parlement naar huis sturen. De koning en zijn ministers werden wel indirect gecontroleerd worden door het parlement.
14
Q
getrapte verkiezingen
A
Het parlement werd door een deel van de bevolking gekozen in de provinciale staten die vervolgens de leden van de tweede kamer kozen
15
Q
Hoe is de grondwet van Thorbecke ingevoerd?
A
Er was sprake van een regionale opstand want het katholieke zuiden voelde zich achtergesteld en splitste zich af als België. Koning Willem II die zijn vader in 1840 had opgevolgd was bang voor een revolutionaire opstand dus hij stemde in met de in 1848 gemaakte grondwet die gemaakt was door de liberaal Thorbecke.
16
Q
Wat stond er in de grondwet van Thorbecke?
A
Er werd ministeriële verantwoordelijkheid ingevoerd, de ministers waren nu verantwoording schuldig aan de tweede kamer en konden ontslagen worden door de tweede kamer. Ook regelde de grondwet vrijheid van onderwijs, vereniging en vergadering. Alleen het kiesrecht zou nog census kiesrecht blijven, al werd dat langzamerhand steeds uitgebreider.
17
Q
Wat was de Opvatting van John Stuart Mill over de rechten van de minderheid?
A
Mensen met afwijkende meningen waren belangrijk omdat zij de maatschappij uitdaagden en daardoor de maatschappij verder konden brengen.
18
Q
wat zijn emancipatiebewegingen en hoe ontstonden deze?
A
Bewegingen die opkwamen tegen allerlei vormen van ongelijkheid.
19
Q
Welke vormen van ongelijkheid waren er in de 19e eeuw?
A
Van vrije burger en slaaf. Van mannen en vrouwen. Van arm en rijk
20
Q
ongelijkheid vrije burger en slaaf
A
Een vorm van ongelijkheid was tussen vrije burger en slaaf, al in de 18e eeuw schaftte alle Europese landen slavernij af. Groot-Brittannië als eerst in 1833, en Nederland pas als een van de laatste in 1863. Maar ondanks de afschaffing werden veel zwarte mensen nog steeds gediscrimineerd
21
Q
Feminisme
A
Door de ongelijkheid van mannen en vrouwen streefde vrouwen naar gelijkheid en dus meer rechten. Deze beweging heet het feminisme. In de VS organiseerden Amerikaanse feministen in Seneca Falls een eerste vergadering voor vrouwenrechten met als belangrijk punt kiesrecht voor vrouwen. Het zou tot 1920 duren voordat Amerikaanse vrouwen naar de stembus mochten.
22
Q
eerste feministische golf
A
In Europa ontstond er vanaf 1870, naar Amerikaans voorbeeld, ook een emancipatiebeweging die de eerste feministische golf wordt genoemd. Vrouwen, meestal afkomstig uit de hogere middenklasse, zette zich in voor het algemeen kiesrecht. In Nederland werd dat in 1919 ingevoerd
23
Q
ongelijkheid rijk en arm
A
Er waren veel rijke fabriekseigenaren terwijl er ook veel arme fabrieksarbeiders waren waar de leefomstandigheden slecht waren.
24
Q
sociale kwestie
A
Een maatschappelijk probleem dat een gevolg was van de industriële revolutie. Het ging over slechte woon- en arbeidsomstandigheden, vrouwen- en kinderarbeid, hongerlonen en massale werkloosheid.
25
Wat was de reactie van de arbeiders op de sociale kwestie?
Arbeiders begonnen zich te organiseren in vakbonden. Deze waren eerst bedoeld als verzekering van een begrafenis en uitkering bij ziekte of werkloosheid. Later groeide dit uit tot organisaties die onderhandelden over de arbeidsvoorwaarden namens de arbeiders.
26
wat is het socialisme en hoe is het ontstaan?
Het is de beweging die zich inzette voor verbetering van het lot van de arbeiders. Kerngedachte binnen deze stromingen is dat het collectief de hoogste beslissingsbevoegdheid heeft over de verdeling van macht en goederen
27
wat zijn de verschillende richtingen in het socialisme
- De sociaaldemocraten, zij wilden veranderingen bereiken via de parlementaire weg. Streefde naar algemeen kiesrecht voor iedereen.
- De communisten, zij zagen geen vreedzame oplossing. Van die groep was Karl Marx de belangrijkste. Volgens Marx werden de rijken steeds rijker en de armen steeds armer. Dat moest onvermijdelijk leiden tot een 'klassenstrijd'.
28
wat is het communistisch manifest?
Een manifest geschreven door Karl Marx en Friederich Engels. Ze riepen proletariërs op zich te verenigen en de maatschappelijke orde omver te werpen
29
Wat was de invloed van de socialisten?
Tegen het einde van de 19e eeuw werden wetten ingevoerd die kinderarbeid verboden. Onderwijs, volksgezondheid en volkshuisvesting verbeterden. Ook werd het kiesrecht steeds meer uitgebreid (democratisering).
30
Hoe werd de SDAP opgericht?
Ferdinand Domela Nieuwenhuis, een marxist, vond dat de Nederlandse arbeiders de fabrieken over moesten nemen, alleen dan, werden de omstandigheden beter. Voor veel socialisten ging dit te ver en daarom richte hij de sociaaldemocratische partij SDAP op. De SDAP wilde arbeidsomstandigheden verbeteren op parlementaire wijze. Er bleef veel ongelijkheid bestaan maar er werd wel algemeen kiesrecht ingevoerd voor mannen en later vrouwen.
31
Wat was de situatie rond godsdienstvrijheid voor de 19e eeuw?
Na de opstand in 1795 waren mensen vrij om alles te geloven, maar toch werden de joden katholieken en niet calvinistische protestanten gezien als tweederangsburgers. Het calvinisme was de dominante godsdienst. Alleen zei konden belangrijke bestuurlijke posities vervullen. Tijdens de Bataafse republiek kwam het ideaal godsdienstvrijheid vaak naar voren, dat werd daarna bevestigd door de grondwetten. Dit had echter weinig invloed, de Nederlandse elite bleef protestants.
32
Wat was de situatie rond godsdienstvrijheid in de 19e eeuw?
Vanaf 1848 nam de invloed van politieke liberalen sterk toe. Zij omarmde de godsdienstvrijheid.
33
Wat waren de gevolgen van de toenemende geloofsvrijheid?
- Onder katholieken kwam er een emancipatiebeweging op gang. Er werden nieuwe bisschoppen aangesteld, er werden grote kerken gebouwd ipv kleine schuilkerken en ze begonnen zich zelfbewuster te manifesteren op politiek gebied.
- Er ontstonden nieuwe calvinistische geloofsrichtingen. Sommige dominees voelden zich niet thuis in de gewone kerk en gingen op zoek naar de wortels van hun calvinistische geloof. Er ontstonden nieuwe orthodoxe gereformeerde kerken.
- Het confessionalisme partijen ontstonden. Een politieke stroming die geloof centraal stelde. Al in 1849 kwam Guillaume groen van Pinserer in de kamer als vertegenwoordiger van het orthodox calvinisme. Zijn aanhangers heette antirevolutionairen en bepleitte een politiek op christelijke grondslag.
34
Wat was de schoolstrijd?
Worsteling over de vormgeving van het onderwijs. Liberalen pleiten voor goed, modern, godsdienstig neutraal onderwijs. De antirevolutionairen gingen zelf hun scholen stichten. Volgens hun moest ook in openbaar onderwijs de bijbel centraal staan. De liberalen wilden geloofsvrijheid en wilden daarom dit speciale onderwijs niet subsidiëren. Toen in 1878 de lageronderwijswet kwam werden de scholen duurder. De ongesubsidieerde scholen werden onbetaalbaar. Albert Kuyper (nieuwe leider antirevolutionairen) richte daarom de politieke partij 'antirevolutionairen partij (AR)' op, in 1879.
35
Hoe kwam de schoolstrijd aan zijn einde?
In 1917 werd de schoolstrijd beslist door onderling uit te ruilen. In ruil voor gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs kregen mannen algemeen kiesrecht. Dit was een wens van de liberalen en socialisten.
36
Wat was de verzuilde samenleving
Verzuiling is de verdeling van een samenleving in groepen op levensbeschouwelijke of sociaal-economische basis, waarbij de groepen in bepaalde mate van elkaar zijn afgeschermd. Elke zuil kreeg eigen kranten, vakbonden etc. De situatie in Nederland kwam in andere Europese landen niet voor omdat daar vaak één overheersende godsdienst was.
37
Hoe kwam het dat de verschillen onder burgers in de verzuiling niet leidde tot oorlog?
- Er was een traditie van tolerantheid ten aanzien van andersdenkenden. als andersdenkenden zich maar niet nadrukkelijk manifesteerden.
- De verzuiling zelf schiep voorwaarden voor het vreedzaam naast elkaar leven. Mensen werden niet meer buitengesloten.
- De hoogste vertegenwoordigers van de zuilen zochten op een zakelijke manier naar oplossingen
38
Waardoor kwam er in de 19e eeuw kritiek op god en religie
Wetenschappers hadden fossielen etc. gevonden en hadden daardoor hun twijfels bij het scheppingsverhaal van God. In 1859 publiceerde Darwin zijn boek over de oorsprong der soorten. Daarin beschreef hij de evolutie theorie. De mens was niet meer 'de kroon op de schepping' maar een toevallige variant binnen de diergroep apen.
39
Wat was de opvatting over god en religie volgens Ludwich Feuerbach?
De Duitse filosoof zei dat de mens god had verzonnen omdat ze moeite hadden met de eindigheid van het leven. Hij was materialist, hij geloofde alleen in wat hij zag.
40
Wat was de opvatting over god en religie volgens Karl Marx?
Volgens hem was de plek in de hemel vals en had vooral als doel de armen te onderdrukken en af te houden van een opstand.
41
Wat was de opvatting over god en religie volgens Friederich Nietzsche?
Volgens hem was het christendom een slavengodsdienst, je moest iemand vereren die dan later zou bepalen of je goed of slecht was.
42
Wat was de opvatting over god en religie volgens Sigmund Freud?
Volgens hem was de mens geen rationeel wezen. De menselijke geest bestond uit twee delen: een onderbewust deel (seksuele verlangen en angsten) en een bewust deel (voor het beheersen van die driften en het maken van rationele afwegingen). Mensen waren zich volgens hem niet bewust van deze onderliggende verlangens. Volgens hem werden de asociale instincten van de mens onderdrukt door God, hij gaf toe dat de wereld beschaafder was geworden maar vond wel dat gelovigen hun onafhankelijke geest inruilde.
43
Wat is secularisering?
De reductie van het geloof in de maatschappij.
44
Waardoor ontstond secularisering?
in de loop van de 20e eeuw kreeg het Darwinisme steeds meer aanhangers. Vooral in de landen waar marxisten veel macht kregen werd het geloof teruggedrongen. Ook kwam het door de groeiende welvaart en de ontwikkeling van de medische wetenschap. Er kwam steeds meer zekerheid in het leven en het belang van de kerk werd afgenomen.
45
Wat waren de belangrijkste ontwikkelingen rond 1900?
- Vanwege betere bestrijdingen tegen ziektes als pest en tyfus ontstond er een grote bevolkingsgroei in steden en industriegebieden.
- Er werden sneller grote afstanden overbrugd door de uitvindingen van de auto, metro, tram en later vliegtuig. Er werd meer geld geïnvesteerd in het aanleggen van nieuwe spoorwegen. De aanleg van het Panamakanaal in 1903-1914 zorgde ook voor sneller vervoer.
- Er werden nieuwe communicatiemiddelen uitgevonden, zoals de radio, bioscoop, telefoon. Dit zorgde voor snellere overdracht van kennis, cultuur en informatie
46
Wat was de tweede industriële revolutie?
Rond 1875 kwam de technologische ontwikkeling in een stroomversnelling, dit werd de tweede industriële revolutie genoemd. Deze onderscheidde zich van de eerste door het gebruik van elektriciteit, staal en verbrandingsmotoren op benzine of diesel. Er ontstonden nieuwe industrieën en men kon sneller en goedkoper produceren.
47
Wat is cultuurpessimisme en hoe ontstond het?
De vooruitgang in de wetenschap en techniek leidde tot cultuurpessimisme. Cultuurpessimisten waren bang dat de Westerse cultuur ten onder zou gaan aan al deze ontwikkelingen. Een van de vertegenwoordigers van deze stroming was Oswald Spengler, die in zijn boek ' de ondergang van het avondland' daar zijn mening over gaf
48
Wat waren de maatschappelijke gevolgen van de tweede industriële revolutie
Er was slechts een kleine groep mensen die profiteerde van de nieuwe mogelijkheden een groot deel van de bevolking leefde in armoede. De overheid wilde dit oplossen met bijv. verhoging van de leerplicht, het aanleggen van nieuwe woonwijken en stadsvernieuwingen.
49
Hoe ontstond de wapenwedloop en wat waren daar de gevolgen van?
Door de nieuwe industriële vooruitgang gingen landen steeds meer wapens produceren. Landen probeerden elkaar te overtreffen op het gebied van wapentechnologie of simpelweg in aantallen wapens. Engeland was als wereldmacht oppermachtig. Andere landen zoals Duitsland gingen ook streven naar betere bewapening zoals de vloot
50
Wat waren de oorzaken van de eerste wereldoorlog?
- In de 19e eeuw waren veel landen bezig met het stichten van koloniën, voor de goedkope grondstoffen voor de industrialisatie maar ook voor status en macht. Duitsland streefde naar machtsuitbreiding maar de Britten waren bang dat Duitsland hun eigen machtspositie zou aantasten.
- Frankrijk koesterde wrok tegenover Duitsland vanwege de Frans-Duitse oorlog in 1870-1871.
- steeds meer landen sloten bondgenootschappen met elkaar zoals de Triple Alliantie (o.l.v Duitsland) en de Triple Entente (o.l.v Frankrijk) Hierdoor raakte de bondgenoten ook verwikkeld in het conflict.
51
Wat was de directe aanleiding voor de eerste wereldoorlog.
De moord die werd gepleegd op de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije: Frans Ferdinand en zijn echtgenote Sophie. Het was een politieke moord van Gavrilo Princip, een Bosnische nationalist. Hij was boos op het feit dat Oostenrijk-Hongarije Bosnië had ingelijfd. Hij vond dat Bosnië bij Servië hoorde. Oostenrijk-Hongarije stelde Servië verantwoordelijk voor de moord. Rusland steunde Servië en Duitsland steunde Oostenrijk-Hongarije. Op 28 juli 1914 verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië.
52
Wat was de rol van Nederland tijdens de eerste wereldoorlog?
Nederland bleef buiten de oorlog door het strikte neutraliteitspolitiek. Wel zochten meer den één miljoen Belgen toevlucht tot Nederland
53
Hoe liep de eerste wereldoorlog af?
Toen de Amerikanen betrokken raakten in de eerste wereldoorlog werd het onmogelijk om voor de Duitsers om de oorlog nog te winnen. Duitsland kon deze overmacht niet aan. Op 11 november 1918 werd een wapenstilstand gesloten.
54
Wat gebeurde er na afloop van de eerste wereldoorlog?
De Duitse keizer trad af en Duitsland werd de Weimarrepubliek. Aan Duitsland werd het vredesverdrag van Versailles opgelegd omdat Duitsland als hoofdschuldige werd aangemerkt. Naast de gebieden die Duitsland moest afstaan moest het een schadevergoeding betalen en mocht het geen leger meer hebben.
55
Hoe onderscheidde de eerste wereldoorlog zich van andere oorlogen?
Door het gebruik van moderne wapens. Er werden ook nieuwe wapens zoals gifgas en kanonnen gebruikt.
56
Wat is kenmerkend aan de manier van oorlogvoering in de eerste wereldoorlog?
Kenmerkend voor de eerste wereldoorlog waren de loopgraven. Door de loopgraven was de verdedigende partij in het voordeel omdat zij niet werden blootgesteld aan kogels. Later kwam daar verandering in door de uitvinding van de tank en het vliegtuig. Toch bleef de legerleiding vaak bij de traditionele manier van oorlog voeren; voortdurend aanvallen op de loopgraven. Dit had als gevolg dat er veel slachtoffers vielen.
57
wat gebeurde er met de burgers die niet direct te maken kregen met oorlogvoering?
Vrouwen moesten werken in de wapenindustrie. De droppen en steden werden beschadigd en massamedia verspreidde elke dag propaganda om de burgers positief te houden.
58
Wat was de Sovjet-Unie?
Verbond van staten waarbij Rusland de belangrijkste was. De leiders van deze staten volgden de communistische ideologie.
59
Hoe begon het communisme in Rusland?
Rusland liep erg achter op de geïndustrialiseerde landen. Er was een grote ontevreden arbeidsklasse. De burgers hadden weinig invloed in het bestuur, de tsaar had veel macht en bestuurde met harde hand. Daarbij had Rusland veel verloren tijdens de eerste wereldoorlog. De ontevredenheid zorgde in 1917 voor de Russische revolutie. De tsaar moest aftreden en er kwam een voorlopige regering. In oktober pleegden de bolsjewieken (communisten) een staatsgreep deze staatsgreep werd de oktoberrevolutie genoemd. De belangrijkste leider werd Vladimir Lenin.
60
Hoe zag het communisme in de Sovjet-Unie er uit?
Stalin (na Lenin) gebruikte de collectivisering van de landbouw, zelfstandige bedrijven werden samengevoegd tot grote staatslandbouwbedrijven, om voldoende geld te vinden ter ondersteuning voor de opbouw van de zware industrie en om de steden van voedsel te voorzien. De staat bepaalde de lonen en de prijzen. De landbouw moest worden gemoderniseerd en productiever worden. Particulier eigendom werd verboden. Stalin zijn vijf jaren plan zorgde ervoor dat de sovjet unie een machtig land werd vanwege de snelle opkomst van de zware industrie (wapens enz.) dit was ook te zien in de tweede WO. Maar het vijf jaren plan had ook veel nadelen. Arbeiders moesten keihard werken om de doelen van de vijfjarenplannen te halen. Ze kregen slecht betaald en hadden weinig rechten, en de gestelde doelen tijdens de vijfjarenplannen werden vaak ook niet gehaald. Ook de collectivisatie van de landbouw was geen doorslaand succes, want de akkerbouwproductie bleef laag. Doordat de staat de opbrengst opeiste ontstonden er veel hongersnoden op het platteland. Oppositie tegen het Sovjetbewind werd keihard aangepakt. Via schijnprocessen werden mensen tot staatsvijanden gemaakt en verbannen naar strafkampen om dwangarbeid te verrichten of gewoonweg geëxecuteerd. Stalin ontwikkelde zich tot een dictator, er was sprake van totalitarisme en van politieke vrijheid was geen sprake. Alleen leden van de partij hadden voldoende te eten en genoten allerlei voorrechten. Gelijke verdeling van kennis, macht en inkomen bestond dus ook maar voor een kleine groep mensen. Ondanks alles geloofden velen in de maakbaarheid van een communistische samenleving. Veel jongeren groepeerde zich in massaorganisaties om het communisme te steunen.
61
Wat was de oorzaak van de economische bloeiperiode in de jaren '20 in de VS?
De vrijemarkteconomie ofwel het kapitalisme. De wet van vraag en aanbod bepaalde wat er werd geproduceerd en wat de prijs was. Er was een vrije concurrentie en de regering bemoeide zich zo min mogelijk met de economie. Er werd steeds goedkoper geproduceerd door de toepassing van nieuwe technologische vernieuwingen.
62
Wat waren de gevolgen van het kapitalisme?
Er ontstond een consumptiemaatschappij. Door lage prijzen konden veel amerikanen luxegoederen betalen. Het kapitalisme zorgde er ook voor dat de wereldwijde markt verweven werd met elkaar door de internationale handel, productie en geldverkeer. Dit wordt het wereldkapitalisme genoemd.
63
Wat was de positie van Afro-Amerikanen aan het begin van de 20e eeuw?
Ze werden erg gediscrimineerd. Zelfs de wetgeving rechtvaardigde de ongelijke positie van de Afro-Amerikanen. Er was sprake van segregatie, aparte ruimten voor witte en zwarten in openbare gelegenheden. Onderwijs medische zorg en openbaar vervoer was slecht voor de Afro-Amerikaan. Pas vanaf de jaren 50 kwam daarin een verandering door de strijd van o.a Rosa Parks en Martin Luther King.
64
Waardoor klopte de beurs op Wallstreet in 1929 in?
De economie in de jaren 20 was gebouwd op drijfzand. Veel Amerikanen consumeerden met geleend geld en in de landbouw sector was sprake van een crisis vanwege de opkomst van de landbouwproductie in Europa.
65
Wat waren de gevolgen van de economische crisis na de val van de beurs?
Er ontstond een economische crisis. 'The Great depression'. De werkloosheid nam toe onder alle klassen. President Hoover vond dat de crisis zich vanzelf zal oplossen vanwege de idealen vanuit het Kapitalisme, maar de problemen werden groter. Amerikaanse banken wilden hun geld terug dat aan Europese landen uitgeleend was tijden de eerste wereldoorlog. De Duitse economie stortte direct in en er was een wereldcrisis ontstaan.
66
Wat was de New Deal?
De Amerikaanse New Deal sociaal en economisch hervormingsprogramma van de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt om de Verenigde Staten uit het slop van de Grote Depressie te trekken
67
Wat was de staat van de Weimarrepubliek na de eerste wereldoorlog
De Weimarrepubliek had een sterk verdeeld parlement en kon moeilijk tot besluiten komen.
68
Hoe is hitler aan de macht gekomen?
Hitler zag de staat van de Weimarrepubliek als een belangrijke oorzaak voor de staat waarin Duitsland zich verkeerde. Zijn ideologie, het nationaalsocialisme, ging ervan uit dat alleen een sterke leider daarin verandering kon brengen. Met deze belofte werd Hitler in 1933 rijkskanselier
69
Wat heeft Hitler als rijkskanselier uitgevoerd in Duitsland? en wat waren zijn idealen?
Hij verbood alle politieke partijen behalve zijn eigen partij, de Nationaal Socialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Kenmerkend voor het nationaalsocialisme was het antisemitisme. Volgens Hitler was het Duitse Germaanse ras het superieure ras terwijl de joden en de zigeuners tot de lagere rassen behoorde. Alle economische en politieke problemen werden in de schoenen van de joden geschoven en Hitler begon al snel de joden uit te sluiten uit de Duitse samenleving De basis hiervan werd in de Neurenburger wetten gelegd in 1935. Joden werden van alles uitgesloten en verloren hun staatsburgerschap. Dat werd in 1939 gevolgd door de Kristallennacht. Een georganiseerde aanval op Joden.
70
Hoe beloofde Hitler de economische problemen op te lossen?
De ideologische basis van de nationaalsocialistische economie was de gedachte dat werkgevers en werknemers deel waren van dezelfde 'volksgemeenschap' en moesten samenwerken. Er kwam één grote arbeidsorganisatie, het Deutsche arbeitsfront (DAF) waarvan alle arbeiders lid moesten worden. Het belangrijkste doel was het verminderen van werkloosheid. Er ontstond een gemengde economie met nog enige ruimte voor privé eigendom maar de staat regelde veel in de economie. Hitler streefde naar autarkie, economische onafhankelijkheid van het buitenland. De werkloosheid verdween o.a door de instelling van een leger, de aanleg van autobanen en de productie van de wapenindustrie. Het verdrag van Versailles werd daarbij geschonden.
71
Wat is facisme?
De ideologie van het nationaalsocialisme is afgeleid van het fascisme. Het is een extreme vorm van autoritair nationalisme. De opkomst van het fascisme had te maken met de situatie die was ontstaan na de eerste wereldoorlog. Veel mensen hadden het vertrouwen in de democratie en het kapitalisme verloren want in democratische gekozen parlementen werkten partijen niet samen waardoor regeringen niet stabiel waren. Zowel in Duitsland als in Italië voelde men zich vernederd door de vredesverdragen en er was een angst voor het opkomende communisme en zijn staatsgeleide economie. De fascistische beweging begon in Italië onder het bewind van Mussolini. Hij was daar in 1922 aan de macht gekomen
72
Het Spaanse facisme van Franco
In Spanje was het Fascisme van Franco de uitkomst van de Spaanse burgeroorlog (1936-1939) Rechtse groepen vochten tegen de democratisch gekozen Spaanse regering. Het ontstaan van de oorlog had verschillende redenen. Deze oorlog werd een proeftuin van de tweede wereldoorlog. Allerlei Europese landen gingen deelnemen. Italië en Duitsland steunden Franco en de Sovjet-Unie stelde de linkse regering. Uiteindelijk won Franco de oorlog en zou tot 1975 aan het bewind blijven.
73
Hoe begon de tweede wereldoorlog
Hitler wilde van Duitsland weer een machtig land maken. Allereerst streefde hij ernaar om alle Duits sprekenden weer in één groot rijk te verenigen. Daarom vond in 1938 de aansluiting plaats van Oostenrijk en Duitsland. Sudetenland was bij de nieuwe staat Tsjecho-Slowakije gevoegd in Versailles. Tijdens de conferentie van München sloten Italië, Duitsland, Engeland en Frankrijk een overeenkomst, zonder instemming van Tsjecho-Slowakije, waarbij men Sudetenland aan Hitler gaf, in ruil voor vredesgaranties. Deze Appeasmentpolitiek bleek al in maart 1939 van geen enkele waarde omdat Hitler toen ook heel Tsjecho- Slowakije bezette. in 1939 viel nazi-Duitsland Polen aan waardoor Groot-Brittannië wel de oorlog moesten verklaren aan Duitsland
74
wat was de rol van Nederland in de tweede wereldoorlog ?
Op 10 mei 1940 viel Duitsland Nederland binnen waardoor er een einde kwam aan de neutraliteit van Nederland.
75
Wat waren de gevolgen van de bezettingen in Nederland?
- Politieke gevolgen: Hitler koos Seyss Inquart als rijkscommissaris. Hij zorgde voor een dictatoriaal bestuur. Alle politieke partijen waren verboden behalve de NSB.
- economische gevolgen: Doordat in Duitsland veel Duitse arbeiders in het leger vochten moesten nederlanders hun plaats innemen. Hierdoor waren er voor de Nederlandse industrie te weinig arbeidskrachten. Ook eiste Duitsland steeds meer N Nederlandse grondstoffen voor de Duitse fabrieken op. Dit had tot gevolg dat steeds meer producten alleen op de bon verkrijgbaar waren
- culturele gevolgen: Duitsers probeerden op alle mogelijke manieren het nationaalsocialisme te verspreiden. Hierdoor werd persvrijheid afgeschaft.
- joden werden uitgesloten: ze mochten hun beroep niet meer uitoefenen, niet meer reizen, niet meer naar openbare plekken. In 1941 moesten ze zich registreren en kwam er een J in hun persoonsbewijs. Vanaf 1942 moesten ze een jodenster dragen.
76
Hoe werd er gereageerd op de Duitse bezetting?
Er waren mensen die zich zo goed mogelijk aanpaste aan de Duitsers (accommodatie). Er was een groep die zich verzette. Er was een groep die meewerkte met de Duitsers, vooral de NSBers (collaboratie).
77
Wat was de situatie in Azië met Japan?
Japan was ondertussen in Azië bezig met gebiedsuitbreiding. De VS en Groot-Brittannië probeerde de Japanse opmars tegen te houden. Dit lukte niet. Japan viel de Amerikaanse vloot Pearl Harbour aan en vervolgens ook de Britse koloniën in Azië. In 1942 viel Japan Nederlands-Indie aan.
78
Wat waren de gevolgen van de Japanse bezetting in Nederlands Indië?
De Japanse tijd en jaartelling werden ingevoerd. Er mocht geen Nederlands meer gesproken worden, er werden over de hele archipel Europeanen opgesloten in kampen. Deze interneringskampen waren niet bedoeld voor het uitroeien van mensen maar de omstandigheden waren zo slecht waardoor er alsnog veel mensen stierven.
79
Wat was de basis van de geallieerde samenwerking?
- De Duitse inval in de Sovjet-Unie op 22 juni 1941. Ondanks het niet aanval verdrag van augustus 1939.
- De Japanse aanval op Pearl Harbour van 7 december 1941 leidde tot een oorlogsverklaring van de VS aan Japan.
80
Hoe kwam de tweede wereldoorlog ten einde?
Als bondgenoot van Japan verklaarde Hitler de oorlog aan de VS. Hierdoor keerde het succes van de Duitsers. Allereerst door de slag om Stalingrad, waar de Sovjets zorgde dat Hitler niet meer verder kon oprukken. Op 6 juni 1944 (D-day) probeerde Amerikaanse, Canadese en Engelse soldaten een doorbraak te brengen op de kusten van het Franse Normandie. Het werd langzaam duidelijk dat Duitsland de oorlog zal verliezen. Uiteindelijk gaf Duitsland zich op 8 mei 1945 over. Daarmee was de oorlog in Europa ten einde.
81
Hoe kwam de tweede wereldoorlog definitief ten einde?
Omdat Japan zich niet wilde overgeven besloot president Truman van de VS tot het gebruik van de atoombom op Hiroshima en Nagasaki. Uiteindelijk capituleerde Japan op 15 augustus 1945 en was de tweede wereldoorlog definitief geschiedenis.
82
Wat gebeurde er bij de Wanseeconferentie in 1942?
Er werd besloten tot de vernietiging van het joodse volk. Er werd besloten vernietigingskampen te maken waarin joden doormiddel van vergassing om het leven werden gebracht. Dit is de grootste genocide uit de geschiedenis.
83
Wat was het gevolg van de jodenmoord na de tweede wereldoorlog?
Vlak na de oorlog was er weinig aandacht voor het lot van de joden. Daar kwam door het proces tegen Eichman (transporteur van de joden naar concentratiekampen) verandering in. Holocaust zou een begrip worden. Na de oorlog wilden veel joden een nieuw begin opbouwen, ze wilden een eigen joodse staat. Dit streven stond bekend als het zionisme. Het liefst wilden ze van Palestina een eigen staat maken, vanwege hun geschiedenis daar. In Palestina woonden echter al eeuwenlang arabieren. Veel mensen o.a de Amerikaanse president Truman vonden dat de joden hun eigen staat verdienden maar de arabieren waren hierop tegen. Uiteindelijk kwam de VN met een voorstel om Palestina in twee te delen. Dit voorstel werd afgewezen door arabische leiders maar de joodse leiders riepen wel de staat Israel uit. Dit was het begin van een groot conflict.
84
Welke koloniale nationalistische bewegingen waren er?
In Brits-Indie was al in 1885 de congrespartij ontstaan. Deze ging onder leiding van Mahatma Ghandi, op een geweldloze manier streven naar onafhankelijkheid van Brits-Indie.
In Nederlands Indie had je de Portai National Indonesia (PNI) onder leiding van Soekarno.
85
Hoe kwam het dat er een grote aanhang was voor de nationalistische beweging was?
De leiders van deze bewegingen konden de burgers goed overtuigen van hun idealen. Ghandi en Soekarno waren ook enkele keren gearresteerd, hierdoor werden ze nog populairder.
Japanse veroveringen van koloniën maakten sterke en het nationalisme in de koloniën nam sterk toe
86
Wat waren de oorzaken van het antikolonialisme?
- Er was lange tijd sprake van economische uitbuiting. Voor de industrie in Europese landen moesten grondstoffen zoals katoen en rubber worden geleverd. Dit ging ten koste van de rijstvelden en leidde tot hongersnoden.
- De bevolking had vrijwel geen inspraak in het bestuur. Er werden wel aanzetten toe gegeven maar echte macht hadden volksvertegenwoordigers niet
- koloniale leiders kregen hun opleiding vaan in Europa waardoor ze in contact kwamen met westerse ideeën over democratie en nationalisme. Onder invloed van de voogdijgedachte werd de ethische politiek doorgevoerd waardoor ook aandacht kwam voor meer inspraak en onderwijs
- De Sovjet-Unie en de VS waren tegenstanders van het kolonialisme. De Russen vonden het een typisch kapitalistisch verschijnsel wat tot uitbuiting leidde. De amerikanen vonden dat elk volk recht had om zijn eigen toekomst te bepalen (zelfbeschikkingsrecht).
87
Wat was de koude oorlog?
Tijdens de tweede wereldoorlog hadden de VS en de Sovjet-Unie nog samen gestreden tegen de nazi's. Nadat Hitler verslagen was kwam deze samenwerking onder druk te staan. De koude oorlog was een periode van gewapende vrede tussen de communistische en de kapitalistische wereld.
88
Hoe verliep de eerste fase van de koude oorlog?
De eerste fase van de koude oorlog begon met blokvorming. Dit gebeurde al tijdens de conferentie van Teheran in 1943.
De landen in Oost-Europa zouden onder de invloed komen van de communistische Sovjet-Unie (oostblok). De landen in West-Europa zouden onder de invloed komen van de democratie (westblok).
Tijdens de conferentie van Jalta, februari 1945, besloten Stalin, Roosevelt en Churchill Duitsland in vier verschillende zones te verdelen. De drie westelijke zones kregen een democratisch bestuurssysteem en in de Russische zone werd het communisme ingevoerd.
89
Hoe viel Duitsland uiteen en wat waren de gevolgen?
Toen de Westelijke zones een nieuwe munt invoerde (Duitse mark). Volgens Stalin kwam deze munt in strijd met de afspraken die tijdens de conferentie van Jalta waren gemaakt.
In 1948 liet Stalin west Berlijn afsluiten van de wereld De westerse zones reageerde hierop met behulp van vliegtuigen met voedsel enz. te brengen. Stalin stopte de blokkade in 1949 maar nog in dezelfde maand werd de Bondsrepubliek Duitsland gesticht (BRD). Ook werd de Duitse Democratische republiek gesticht (DDR).
90
Hoe werden de Navo en het Warschaupact opgericht?
De westerse landen beseften dat ze alleen samen een vuist konden maken tegen de opmars van het communisme. Daarom werd in 1949 het militaire bondgenootschap gesloten: Noord-Atlantische Vredes Organisatie (NAVO). Toen in 1955 de BRD lid werd van de Navo besloten de Sovjet-Unie en oostbloklanden ook tot oprichting van een militair bondgenootschap: het Warschaupact.
91
Hoe verliep de tweede fase van de koude oorlog?
Vanaf 1949 ontstond een tweede fase in de koude oorlog: de wapenwedloop. De amerikanen waren de eerste die over atoombommen beschikten en hadden het gevoel onoverwinnelijk te zijn. Maar al in 1949 bleek dat de Sovjet-Unie ook atoombommen had ontwikkeld. Vanaf dat moment werd het aantal kernbommen sterk uitgebreid. De beide grootmachten moesten er rekening mee houden dat wanneer zij kernwapens afschoten de ander dit ook ging doen. Dit noemen we wederzijdse afschrikking.
92
Hoe was het beleid in de Sovjet-Unie tijdens de koude oorlog?
In Oost-Europa werd door de Sovjet-Unie gezorgd dat alleen bevriende en communistische regeringen aan de macht kwamen. Verzet werd door geheime staatspolitie gesmoord. Toen Nikita Chroesjtjov, na Stalins dood, aan de macht kwam, zorgde dit voor enige vrijheid. Hij was erg kritisch over de stalinistische onderdrukking. In Hongarije groeide het verzet maar toen Chroesjtjov militair ingreep verdween dit.
93
Cubacrisis
Tijdens de Cubacrisis in 1962 stonden twee grootmachten tegenover elkaar. De VS had ontdekt dat de Sovjet-Unie kernraketten had geïnstalleerd op Cuba.
Met deze raketten kon elke Amerikaanse stad worden bereikt. Beide leiders sloten een geheime overeenkomst. De Sovjet-Unie trok op het laatste moment de raketten terug.
94
Wat waren de gevolgen van de koude oorlog?
- Binnen Europa ontstond een vrijwel ondoordringbaar 'ijzeren gordijn' tussen de oost- en westblok landen. Via Berlijn kon men naar het westblok komen maar de bouw van de Berlijnse muur maakte daar in 1961 een einde aan.
- De VS probeerde door middel van comtainmentpolitiek het communisme tegen te houden. President truman beloofde economische en militaire steun aan de landen die het communisme buiten de deur hielden. Maar de sovjet unie gaf ook steun aan landen die zich tegen het Westen keerde Hierdoor waren er veel regionale conflicten die in het teken stonden van oost tegen west ook in landen buiten Europa zoals het midden-oosten waar in 1948 de oprichting van Israel werd gesteund door 'west' en de arabieren werden gesteund door 'oost'.
95
Wat was de politieke situatie in Azië tijdens de koude oorlog?
In 1949 ontstond uit de burgeroorlog in China de Chinese volksrepubliek onder leiding van Mao Zedong, die China communistisch maakte. De VS was bang dar andere Aziatische landen ook communistisch zouden worden. Die angst werd bevestigd toen Noord-Korea, Zuid-Korea binnenviel in 1950. Troepen van de VN slaagden er uiteindelijk in de Noord-Koreanen weer terug te drijven op eigen grondgebied.
96
Vietnamoorlog
In de jaren 60 ontwikkelde zich een strijd in Vietnam. Vietnam stond op het punt volledig communistisch te worden. De VS was bang dat als dat zou gebeuren, de omringende landen ook communistisch zouden worden. De VS steunde Zuid-Vietnam in deze oorlog. Uiteindelijk verloor de VS. In 1975 wisten de Vietcong in Zuid-Vietnam aan de macht te komen en werden daarom communistisch. Dit kwam doordat de Amerikanen geen antwoord wisten op de guerillatactiek. Ook werden de communisten door veel Vietnamesen gesteund. De VS trok zich in 1973 terug en al in 1975 was heel Vietnam communistisch geworden.
97
Waarom werd het Marshallplan ingevoerd?
Veel Europese landen waren zwaar beschadigd uit te tweede wereldoorlog gekomen. De VS zag dar de Europese landen daarom een goede voedingsbodem voor het communisme zouden kunnen zijn. Daarom kondigde in 1947 de Amerikaanse generaal George Marshall, het hulpprogramma, het Marshallplan aan.
98
Wat waren de gevolgen van het Marshallplan?
Via het Marshallplan werd de Europese samenwerking bevordert en werden nieuwe oorlogen voorkomen. Door de Marshallhulp groeide de West-Europese economie tussen 1950 en 1970 zo sterk dat men het een economisch wonder is gaan noemen. Die groei ontstond vooral doordat arbeidsbestedingen hoog en de lonen laag werden gehouden. Hiermee hoopten ze de export te bevorderen en de werkgelegenheid te stimuleren, dat werd loonpolitiek genoemd.
99
Wat waren de economische veranderingen, in het westen, in de koude oorlog?
De overheid investeerde in het opbouwen van een verzorgingsstaat. De overheid ging in westerse landen een steeds grotere rol spelen in de economie. De agrarische- en industriële sector nam, verhoudingsgewijs, in belang af. In 1960 was de economie zo sterk gegroeid dat er bijna geen werkloosheid meer was. De Nederlandse overheid liet de lage lonen los waardoor de koopkracht intensief begon te stijgen.
100
Wat waren de sociale/culturele veranderingen in de koude oorlog?
Het verschil in klassen werd steeds kleiner, onder andere doordat het onderwijs ook beschikbaar werd voor arbeiderskinderen en het schoolgeld werd verlaagd.
De kloof tussen generaties werd steeds groter. Jongeren kregen een eigen levensstijl. Er was een kloof ontstaan tussen de generatie die de jaren '30 en de oorlog had meegemaakt en de generatie die met welvaart was opgegroeid.
De kerk werd minder belangrijk, dit kwam door de toenemende welvaart, onderwijsniveau en de invloed van de media
101
Hoe is de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) ontstaan?
Eind jaren '40 heerste er een onzekerheid in West-Europa. De angst voor het communisme was sterk gegroeid. Daarom vonden sommige Europese bestuurders dat Europeanen nog meer moesten samenwerken. In 1950 werd besloten om de Frans-Duitse productie van kolen en staal onder toezicht te plaatsen. Zo ontstond de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS)
102
Wat deed de EGKS?
Frankrijk, Duitsland, Nederland, België, Italië, en Luxemburg zaten in de EGKS. De EGKS moest oorlog voorkomen en de economie bevorderen.
103
Hoe is de Economische Gemeenschap (EEG) ontstaan?
Om zich meer te richten op de economie werd door dezelfde landen als de EGKS de economische gemeenschap opgericht (EEG).
104
Wat deed de EEG?
De landbouw was een belangrijk doelgebied. De Europese consument moest kunnen rekenen op vaste en betaalbare prijzen voor brood, melk en vlees. Zo werd besloten op het op het heffen van importheffingen op producten van buiten de Europese markt en kregen boeren van de EEG een vergoeding voor het verschil tussen hun productiekosten en de lage prijs van de wereldmarkt. Daardoor nam de productie sterk toe waardoor overschotten ontstonden die op de wereldmarkt werden gedumpt.
105
Hoe is de EEG ontwikkeld?
De EEG werd meer dan een Europese samenwerking. Ze besproken ook andere problemen zoals milieuvervuiling en mensenrechten.
106
Hoe ontstond de oliecrisis?
In de Jaren '70 kwam er een einde aan het economische wonder in 1973 dreven Arabische landen de olieprijs op als reactie op de Westerse steun aan Israel.
107
Wat waren de gevolgen van de oliecrisis?
In 1979 leidde de oliecrisis tot een wereldwijde recessie . Naast de hoge olieprijzen waren de gestegen lonen een zware last voor bedrijven. Men ging steeds meer automatiseren en arbeid intensieve productie overbrengen naar lage lonen landen, met toenemende werkloosheid tot gevolg.
108
Voor welke grote problemen stond de regering in Afrika?
- De bevolkingssamenstelling. Europeanen hadden bij de verdeling van Afrika loodrechte grenzen getrokken. Daardoor waren sommige stammen over meerdere landen verdeel of werden verschillende volken gedwongen naast elkaar te leven.
- Het ontbrak aan geschoolde leiders met bestuurlijke ervaring en geschoold personeel.
- Conflicten in het teken van de koude oorlog.
109
Wat was de politieke situatie in Zuid-Amerika tijdens de koude oorlog
De voormalige koloniën waren al een tijdje onafhankelijk. In deze landen kwam het communisme op. De regering probeerde dit meestal te onderdrukken. Ook de Sovjet-Unie en de VS bemoeide zich met de strijd.
110
Wat was de situatie van de Nederlandse koloniën tijdens de koude oorlog?
Suriname werd in 1974 onafhankelijk, dit zagen veel Surinamers niet zitten en bijna de helft van de bevolking verhuisde naar Nederland. Aruba Curacao en Sint-Maarten zijn autonome landen binnen het koninkrijk der Nederlanden. Sint-Eustatius, Bonaire en Saba hebben een status die te vergelijken is met de Nederlandse gemeente.
111
Wat gebeurde er na de dekolonisatie?
Er was weinig geld in de gedekoloniseerde landen, behalve voor de politieke elite. De rijke landen overheersten en buitte, indirect, hun koloniën uit. Dit noemen we neokolonialisme
112
Met welke problemen kampte de Sovjet-Unie in de jaren 80?
De economische groei was tot stilstand gekomen door de wapenwedloop en het politieke systeem was star, waardoor vernieuwing bijna onmogelijk was.
113
Welke nieuwe maatregelen stelde Micheal Gorbatsjov in?
In 1985 werd Gorbatsjov als nieuwe leider gekozen. hij voerde meer persoonlijke vrijheid in en openheid van zaken. Hij voerde meer marktwerking en toenadering tot het westen in met de bedoeling het aantal kernwapens terug te dringen.
114
Wat voor effect hadden de maatregelen van Gorbatsjov in de Sovjet-Unie?
De maatregelen hadden niet het gewenste effect. Daarnaast rees in veel oostblok landen het verzet tegen het communistische regime. Vroeger hadden dergelijke pogingen altijd geleid tot het ingrijpen van de Sovjet-Unie maar deze bleven uit onder leiding van Gorbatsjov.
115
Wat voor effect hadden de maatregelen van Gorbatsjov in de DDR?
In de DDR leidde de maatregelen van Gorbatsjov tot het instellen van vrij verkeer tussen Oost en West Berlijnen dus tot de val van de Berlijnse muur.
116
Wat gebeurde er na de val van de Berlijnse muur?
In veel landen werd het communisme afgeschaft. En kort na de val viel de Sovjet-Unie uiteen. Een groot aantal staten werden zelfstandig en in 1991 werd de Sovjet-Unie opgeheven en was de koude oorlog voorbij.
117
Wat gebeurde nadat de Sovjet-Unie uiteen was gevallen?
Rusland veranderde een een corrupt kapitalistisch land.
118
Wat gebeurde er met Joegoslavië na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie?
Joegoslavië viel uiteen. Het land was een samenraapsel van 6 deelrepublieken. Er kwamen steeds meer nationale gevoelens op en er ontstonden burgeroorlogen tussen bevolkingsgroepen. De VN probeerde de partijen te scheiden en ook Nederlandse soldaten werden daarbij ingezet. Dat leidde tot het beschermen van een enclave Srebrenica, dat door de Servische troepen onder de voet werd geholpen. Daarbij werden door de Serviërs meer dan 8000 Bosniërs omgebracht.
119
Wat kwam er in de plaats voor de strijd tussen het kapitalisme en het communisme?
De strijd tussen de radicale islam en de democratie.
120
Hoe heeft de spanning tussen het radicale islam en de democratie in de 20e eeuw een nieuwe impuls gekregen?
Door de opkomst van het fundamentalisme. Fundamentalisten zijn mensen die de oorspronkelijke uitgangspunten van hun geloof zoveel mogelijk in de praktijk willen brengen. Daarnaast wil men de wetgeving baseren op het voord van Allah (politieke islam).
121
Hoe is het fundamentalisme in de 20e eeuw groot geworden?
- Na de dekolonisatie in het midden-oosten en na de koude oorlog raakte de westerse ideologie hun aantrekkingskracht in het midden oosten kwijt. In plaats daarvan vestigden mensen hun hoop steeds meer op de islam.
- Het fundamentalisme kreeg een boost na de val van Sjah in Perzie (1979). De aanhangers van politieke islam kregen een eigen land en bestuur. Ook de aanslag op het world trade center door Al Qaida, voelde als een overwinning voor veel islamieten.
- Veel Westerse politici vond dat het joodse streven naar een eigen staat in het Midden-Oosten moest worden uitgevoerd, tot grote woede van Arabische landen. Er ontstonden Palestijnse verzetsgroepen. De VN besloot tot de oprichting van een joodse staat. Er braken gevechten uit en wordt al jaren gepraat over een oplossing.
- De bemoeienissen van grootmachten in het Midden-Oosten. Vaak greep het westen in bij conflicten maar in de bemoeienis met de dictator in Irak hebben ze de problemen juist groter gemaakt.
122
Hoe is de Europese-Unie ontstaan?
Met het verdrag van Maastricht werd in 1992 een nieuwe fase ingeluid en maakte de EEG plaats voor de Europese-Unie.
123
Wat is de taak van de EU?
Landen droegen gedeeltelijk hun taken over naar Brussel maar behielden hun soevereiniteit. Ook was het verdrag van Schengen belangrijk, hier werd er afgesproken dat er een vrij verkeer was van personen en goederen. In 2002 werd een gezamenlijke munt, de euro, ingevoerd.
124
Euroscepsis
Er kwamen steeds meer vragen over de EU. Euroscepsis vinden dat 'Brussel' te veel macht heeft gekregen en te duur is en dat mensen moeten opdraaien voor de schulden van andere landen. Daarnaast zijn burgers bang dat hun eigen cultuur en tradities verloren zal gaan
125
Wat zijn aspecten van de spanningen tussen de EU en globalisering?
- economisch: landen laten hun spullen maken in lage lonen landen, anderzijds is er steeds meer internationale concurrentie.
- politiek: groeiende samenwerking bijvoorbeeld bij conflicten of bestrijden milieu problemen
- cultureel: muziek literatuur en films worden uitgewisseld
Een ander aspect is grootschalige migratie hierdoor ontstaan multiculturele en pluriforme samenlevingen.
