2 Flashcards
Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi (IPA)
Dilbilim bütün dillerdeki sesleri kaydetmeyi ve
yazabilmeyi amaçlamaktadır.
Uluslararası Sesbilgisi Alfabesi her bir sesi ayrı
bir sembolle göstermekte ve bu sembollerin her
biri yalnızca bir sesi temsil etmektedir.
Ünsüzler (Consonants)
Hava akımının ağız boşluğunda en yüksek derecede engellenmesiyle oluşan sesler
Ünlüler (Vowels)
Hava akımının ünsüzlere göre daha düşük derecede engellenmesiyle oluşan sesler
Oluşma Biçimi (Manner of Articulation) sayınız (6 tane)
- Patlamalı (PLOSIVES/STOPS)
- Sürtünmeli (FRICATIVES)
- Patlamalı sürtünmeli (AFFRICATES)
- Genizsil (NASALS)
- Akıcı (LIQUIDS)
- Kayıcı (GLIDES)
PATLAMALI ÜNSÜZLER (PLOSIVES/STOPS)
-[p], [t], [k], [b], [d], [g]-
Alt ve üst oluşturucuların birleşip hava akımını tamamen
engellemeleri sonucu oluşur.
Oluşma noktasında hareketi engellenen hava, bu noktada
birikir ve büyük bir basınç yaratır.
Oluşturucuların birbirlerinden ayrılmaları ile, hava,
patlamayı andıran bir ses ile dışarı çıkar.
SÜRTÜNMELİ ÜNSÜZLER (FRICATIVES)
-[s], [z], [f], [v], [ʃ], [ʒ], [θ], [ð], [h]-
Sürtünmeli ünsüzlerin oluşumunda alt ve üst oluşturucular
birbirlerine yaklaşır, ancak patlamalı ünsüzlerde olduğu
gibi birbirlerine değip hava akımı tamamen engellenmez.
Birbirlerine yaklaşan oluşturucuların arasında havanın
geçebileceği dar bir açıklık vardır. Hava bu dar geçitten
sürtünme ile geçer.
Oluşma noktasındaki bu açıklık geniş olmadığı için hava
buradan geçerken sürtünme sesine benzer bir ses duyulur.
PATLAMALI-SÜRTÜNMELİ ÜNSÜZLER (AFFRICATES)
-[tʃ] ve [dʒ]-
Patlamalı-sürtünmeli ünsüzlerin başlangıç evresinde, hava
akımı patlamalı ünsüzlerin oluşmasında olduğu gibi alt ve
üst oluşturucular tarafından tamamen engellenir.
Ancak, oluşturucuların birbirlerinden ayrılması sırasında
hava akımı patlamalı ünsüzlerde olduğu gibi aniden değil,
sürtünmeli ünsüzlerin oluşumunda olduğu gibi daha yavaş
bir hızla sürtünme ile sızarak çıkar
GENİZSİL ÜNSÜZLER (NASALS)
-[m], [n], [ŋ]-
Genizsil ünsüzler hava akımının burun boşluğundan dışarı
çıkması ile oluşur.
Hava akımının engellenme noktası, patlamalı ünsüzlerin
oluşmasında olduğu gibi ağız boşluğundadır.
Ancak, genizsil ünsüzlerin oluşmasında artdamak inik
durumdadır ve hava akımının burun boşluğuna girişi açıktır.
Bundan dolayı, gırtlaktan çıkan hava burun boşluğuna girer
ve burun deliklerinden dışarı çıkar.
AKICI ÜNSÜZLER (LIQUIDS)
Yan Akıcı Ünsüzler (Lateral) - Hava akımının alt ve üst oluşturucuların iki yanından dışarıya çıkarılması ile oluşturulur. [l]
Üstdamaksıl Akıcı Ünsüzler (Retroflex) - Alt oluşturucunun üst damağa doğru kıvrılması ile oluşturulur. [r]
KAYICI ÜNSÜZLER (GLIDES)
-[j] ve [w]-
Hava akımını engelleme derecesi en az olan ünsüzlerdir.
Alt ve üst oluşturucular birbirine dokunmadan yaklaşır.
Aradaki açıklık herhangi bir sürtünmeye yol açmayacak
genişliktedir.
Hava akımı bu noktadan hiç bir zorlama ve sürtünme
olmadan dışarı çıkar.
Ön Ünlüler
[i], [e], [œ], [y]
Arka Ünlüler
[ɯ], [u], [a], [o]
Üst (Kapalı) Ünlüler
[i], [y], [ɯ], [u]
Alt (Açık) Ünlüler
[e], [œ], [a], [o]
Yuvarlak Ünlüler
[y], [œ], [u], [o]
Düz Ünlüler
[i], [e], [ɯ], [a]
Oluşma Noktaları (Place of Articulation) sayınız (11 tane)
- çift-dudaksıl (Bilabial) - [p], [b], [m]
- dudaksıl-dişsil (Labiodental) - [f], [v]
- dilucu-dişsil (Dental) - [θ], [ð]
- dişyuvasıl (Alveolar) - [t],[d],[s],[z],[r],[l],[n]
- dişyuvasıl-damaksıl (Palatal) - [ʃ], [ʒ], [tʃ], [dʒ]
- damaksıl - [j]
- dudaksıl-artdamaksıl - [w]
- artdamaksıl (Velar) - [k], [g], [ŋ]
- küçük dilsil - [q]
- boğazsıl - [ʔ]
- gırtlaksıl (Glottal) - [h]
