2- تحقیق و مفاهیم اساسی آن Flashcards
(24 cards)
تحقیق از نظر لغوی، یعنی، رسیدگی کردن و به کنه مطلبی پی بردن. تحقیق در علوم تربیتی همانند سایر علوم عبارت است از (1) .
مفهوم تحقیق
واژه تحقیق از زبان عربی گرفته شده است. در لغت به معنای درست کردن، رسیدن، بر رسیدن، پژوهش،
رسیدگی، بررسی، مطالعه، حقیقت و واقعیت است.
تحقیق از نظر روانشناسی عبارت است از (2) در حل یک مسئله یا پاسخگویی به یک
سؤال.
1-کسب دانش
2-کاربرد روشهای علمی
جان بست معتقد است که بین اصطلاح تحقیق و روشهای علمی تفاوت وجود دارد و اشاره میکند
که تحقیق دارای فرآیند (1) در اجرای روش تحلیل علمی است.
فعالیتهای انجام شده درروش علمی ممکن است مانند روشهای تحقیق (2) نباشد.
جان دیویی در کتاب منطق نظری تحقیق، تحقیق را چنین تعریف کرده است: تحقیق عبارت است از (3) به موقعیتی که از لحاظ ویژگیهای و روابط، کاملاً (4) است و در وضعی قرار دارد که عناصر موقعیت اصلی یا اولی بهصورت یک کل متحد تغییر یافتهاند.
1-رسمیتر و عمیقتر
2-سازمانیافته
3- تغییر کنترلشدهی یک موقعیت غیرثابت یا نامعین
4-معین و ثابت
از دیدگاه کرلینجر تحقیق عبارت است از بررسی و مطالعهی منظم، (2)
قضیههای فرضی دربارهی روابط احتمالی بین پدیدههای طبیعی با دیدن انتقادی. اشکال عمده ای که بر این تعریف وارد است، توجه بیش از اندازه بهنوعی پژوهش به نام (1) است. (1) تنها روش پاسخگویی به همه مسائل انسانی نیست؛ زیرا برخی مسائل، گرچه، به (1) ارتباطی ندارند. لیکن ارزش تفکر و تأمل را دارند.
1-تحقیق آزمایشی
2-کنترلشده و آزمایشی
تحقیق بهعنوان یک فرآیند پژوهشی، فعالیتی منظم است که در درستترین شکل خود واجد دو شرط است: 1-(1)، شرطی که مانع تأثیر عوامل نامربوط و مزاحم میشود. 2- (2)، شرطی که یافتههای پژوهشی را قابل بسط و تعمیم میسازد.
رعایت شرط اول، اعتبار (3) و رعایت شرط دوم، اعتبار (4) تحقیق را موجب میشود. تعریف تحقیق به موجب اعتبار درونی و بیرونی چهار ترکیب ممکن به وجود میآورد که آنها را اصطلاحاً آزمایش، مطالعه، زمینهیابی و بررسی مینامیم.
تحقیق در علوم تربیتی عبارت است از کاربرد روشهای علمی در مطالعهی مسائل آموزشی تربیتی. به عبارت دیگر، هنگامی که روش علمی برای پاسخگویی به (5) بهکاربرده میشود به نتیجهای آن، تحقیق تربیتی گفته میشود.
1-کنترل دقیق 2-نمونهگیری صحیح 3-درونی 4-بیرونی 5-مسائل آموزشی
بهطورکلی، مجموعه (1) که محقق بهمنظور شناخت و تبیین پدیدههای آموزشی و تربیتی انجام میدهد، تحقیق در علوم تربیتی نامیده میشود.
تحقیق در تعلیم و تربیت به مجموعه فعالیتهایی اطلاق میشود که از طریق آن و با عنایت به اصول و روشهای علمی، پدیدهی آموزشی و تربیتی مورد پژوهش قرار میگیرد و هدف آن کشف اصول کلی یا تفسیر رفتاری است که از آن برای تبیین، کنترل و پیشبینی رویدادهای آموزشی استفاده میشود.
همانطوری که اشاره شد، تحقیق در تعلیم و تربیت، علاوه بر اینکه بر جنبهی شناخت و تبیین تأکید دارد، دو نوع تحقیق: (2) و (3) را نیز در بر میگیرد.
1-فعالیتهای منظمی
2-کاربردی
3-بنیادی
در پژوهش کاربردی هدف اصلی کشف علمی نیست، بلکه آزمودن و بررسی امکان (1) است. پژوهش بنیادی، اگرچه میتواند کاربرد علمی نیز داشته باشد، ولی هدف اصلی و اساسی آن (2) است.
در پژوهش بنیادی تأکید بر (3) است، نه بررسی توانایی بشر در تأثیر گذاردن بر روابط متقابل تغییر. این دو گونه یعنی کاربردی و بنیادی پژوهش به مثابهی دو سر یک زنجیره هستند که از پژوهش محض شروع و به پژوهشی که بهمنظور برنامهریزی و تدوین فعالیتهای اجرایی به کار میرود، خاتمه میپذیرد.
1-کاربرد دانش
2-افزایش حیطهی فهم و دانش
3-مطالعهی همبستگی درونی متغیرها
ویژگیهای تحقیق از نظر تاکمن
1. تحقیق دارای فرآیند (1) است. به این معنی که در اجرای آن از اصول و قواعد مشخصی استفاده می شود. 2. در تحقیق، نظامی تعقیب میشود که در به کار بردن آن منطقی حکمفرماست، به همین دلیل تحقیق (2) است. 3. تحقیق (3) است. بهعبارتدیگر، تحقیق بازگشت به واقعیت است. 4. تحقیق جنبهی (4) دارد. به این معنی که محقق با استفاده از روشهای تجزیهوتحلیل، اطلاعات جمعآوریشده را در طبقههای معین و معناداری طبقهبندی میکند. 5. تحقیق (5) و (6) است.
1-معینی 2-منطقی 3-تجربی 4-تقلیلی 5-قابل انتقال 6-تکرار
ویژگیهای تحقیق از نظر جان بست
- هدف اصلی تحقیق حل یک مسئله یا پاسخگویی به یک سؤال یا دستیابی به روابط (1) بین متغیرهای پژوهشی است. 2. تحقیق درصدد یافتن (2) است. بهعبارتدیگر، هدف تحقیق مشاهده و درک الگوهای کلی رویدادها و روابط بین آنهاست. 3. تحقیق بر مشاهده و آزمایش تأکید دارد.
- محقق بهمنظور جمعآوری اطلاعات و آزمودن فرضیه از ابزار مختلف اندازهگیری استفاده میکند، اما مواقعی وجود دارد که نمیتوان با استفاده از ابزار، عمل اندازهگیری را انجام داد به همین دلیل در چنین شرایطی محقق از (3) برای توصیف روابط بین تغییرها استفاده میکند. 5. در تحقیق محقق باید از جدیدترین منابع اطلاعاتی) منابع دست اول( برای رسیدن به هدفهای تحقیقی خود استفاده کند. 6. در تحقیق هدف خاصی وجود دارد که محقق تلاش میکند با جمعآوری اطلاعات مناسب به آنها دسترسی پیدا کند. 7. انجام تحقیق مستلزم داشتن مهارت لازم در زمینهای موضوع مورد تحقیق است. 8. تحقیق فعالیتی عینی و منطقی است. 9. تحقیق بهمنظور حل مسائل بدون جواب یا سؤالهای بدون پاسخ انجام میشود. 10. تحقیق نیاز به صبر و شکیبایی دارد. 11. وظیفهی محقق با خاتمه یافتن تحقیق به پایان نمیرسد، بلکه محقق موظف است با تهیهی گزارش دقیق، آن جه را که پیدا کرده است به اطلاع عموم برساند. 12. انجام تحقیق مستلزم این است که محقق دارای برخی ویژگیهای مانند صداقت، شهامت و خلاقیت باشد.
1-علت و معلولی
2-قوانین کلی
3-مشاهدهی دقیق
تحقیق و نظریه
در غالب پژوهشها، روشهای تجزیهوتحلیل وقتی قوی و مناسب است که یافتهها را در جهت نظریههای تدوین شده، هدایت کند. همانطور که رابرت مرتن خاطرنشان ساخته است: این کافی نیست که گفته شود تحقیق و نظریه باید با هم ازدواج کنند، بلکه باید بدانیم که چگونه یکی بر اساس دیگری انجام میشود.
جورج هومان معتقد است که نظریه دارای سه ویژگی عمده است: 1. اولاً، نظریه از مجموعهای از (1) تشکیل شده است. برخی از مفاهیم موجود در نظریهی توصیفی و بعضی عملیاتی هستند. مفاهیم عملیاتی از متغیرهای مستقل و وابسته تشکیل شده است. یکی از هدفهای هر تحقیقی تعیین روابط بین تغییر مستقل و وابستهای است که در نظریه بیانشده است. 2. ثانیاً، نظریه از (2) تشکیل شده است که بهمنظور توصیف روابط بین تغییرها بهکاربرده میشود. چنانچه بخواهیم یک نظریهی رسمی تدوین کنیم، قضایا باید بهصورت طرح (3) صورتبندی شود، بهنحویکه بتوان یک نظریه را از نظریهی دیگر به وجود آورد. 3. سرانجام، نظریه واقعیتهای موجود در قضایا را روشن میکند. به این معنی که قضایا به کمک (4) و در (5) قابل آزمون هستند. آنچه را که این مطلب بیان میکند، این است که نظریه به خاطر سازمان دادن و منظم کردن (6) بهکاربرده میشود.
1-مفاهیم با یک طرح مفهومی 2-قضایایی 3-قیاسی 4-دادههای واقعی تجربی 5-دنیای واقعی 6-تجارب روزانه
بهطور خلاصه، نظریه بهمنظور کسب بینش دربارهی (1) بهکاربرده میشود.
نظریهای که خوب تدوین شده باشد. هم اطلاعات قبلی را سازمان میدهد و هم قضایای جدیدی را که قابل آزمودن هستند، به وجود میآورد.
جنبه مهم رابطه بین نظریه و تحقیق این است که نتایج تحقیق اغلب موجب اصلاح نظریه میشود.
ازدواج بین نظریه و پژوهش ظاهراً یک دور بدون پایانی از: نظریه- (2) است و این فرایند به همین ترتیب ادامه پیدا میکند.
رابطهی بین عمل پژوهش و استفاده از روشهای مختلف تحقیقی و نظریهای که بر اساس یک مسئله تدوین شده است، پژوهشگر را در انتخاب روش صحیح تجزیهوتحلیل یا بهعبارتدیگر، در انتخاب آزمون آماری مناسب کمک میکند.
1-ترتیب فعالیتهای پژوهشی
2-پژوهش، اصلاح نظریه و پژوهش
مراحل تحقیق
- مراحل تحقیق از دیدگاه کارول لستروسکی. 1. تدوین مسئله بهصورتی که قابل (1) باشد. 2 مطالعه منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق. 3. انتخاب طرح تحقیقی مناسب. 4. تعیین و تعریف جامعه و انتخاب نمونهای به اندازهی مناسب. 5. جمعآوری اطلاعات. 6. تجزیهوتحلیل اطلاعات جمعآوریشده. 7. تفسیر اطلاعات به دست آمده و بحث و نتیجهگیری دربارهی آنها. 8. تهیه گزارش تحقیق.
نئودر کاپلو، مراحل فوق را به پنج مرحله به شرح زیر کاهش داده است: 1- (1)) شامل بیان مسئله و مطالعه منابع) 2- (2)) انتخاب طرح تحقیق، تعیین جامعه و انتخاب نمونه( 3- (3). 4- (4) جمع آوری شده 5- (5)
1-برنامهریزی 2-طرحریزی روش اجرا 3-جمعآوری اطلاعات 4-تجزیهوتحلیل اطلاعات 5-گزارش نتایج بدست آمده.
مراحل اجرای تحقیق از دیدگاه تاکمن:
(1): برای دانشجو تعیین مسئله مشکلترین مرحله در مراحل تحقیق است؛ زیرا در این مرحله نهتنها باید حیطهای را که مسئله در آن قرار دارد کشف و تعیین کند، بلکه باید مسئله معینی را برای پژوهش انتخاب کند.
(2): هنگامی که مسئله تعیین شد، پژوهشگر با کمک استدلالهای قیاسی و استقرایی راهحل یا راهحلهایی برای مسئلهی تعیین شده بیان میکند.
(3): پس از تدوین یا صورتبندی فرضیه، محقق باید کلیهی متغیرهایی را که در فرضیه یا بهطورکلی در پژوهش مطرح است، تعیین و نامگذاری کند.
(4): چون تحقیق از مجموعهای از عملیات تشکیل شده است، بنابراین، تبدیل تغییرها از حالت مجرد بهصورت عملیاتی، ضروری است .عملیاتی کردن متغیرها، یعنی، بیان آنها بهصورتی که (5) باشند. این عمل موجب میشود تا بتوان به سهولت متغیرهای مورد پژوهش را کنترل، بررسی و دستکاری نمود.
(6): بهمنظور مطالعه رابطهی بین متغیرها، پژوهشگر متغیرهایی را که باید کنترل و دستکاری شوند، موردبررسی قرار میدهد.
(7): طرح تحقیق، عملیات معینی است که بهمنظور آزمودن فرضیه، در شرایط مشخصی، اجرا میشود.
تعیین و ساختن روشهای اندازهگیری و مشاهده: پسازآنکه پژوهشگر متغیرهای موجود در پژوهش را بهصورت عملیاتی تعریف کرد و طرح پژوهشی مناسبی را انتخاب نمود باید روشهای (8) متغیرها را معین کند.
ساختن (9) و برنامهریزی مصاحبه: تعداد قابل توجهی از پژوهشها در علوم تربیتی یا بهطورکلی در علوم رفتاری بر پرسشنامه و (10) استوار هستند.
(11): پس از جمعآوری اطلاعات، پژوهشگر باید دادههای گردآوری شده را با استفاده از روشهای آماری مورد تجزیهوتحلیل قرار دهد و نتایج آماری را به جامعهای که نمونه را از آن انتخاب کرده است، تعمیم دهد.
تهیه گزارش پژوهش: کار پژوهشی با خاتمه یافتن پژوهش به اتمام نمیرسد، بلکه پژوهشگر موظف است آنچه را که یافته به اطلاع مردم برساند.
1-تعیین مسئله 2-صورتبندی فرضیه 3-تعیین و نامگذاری متغیرها 4-تعاریف عملیاتی 5-قابلمشاهده و اندازهگیری 6-کنترل و دستکاری متغیرها 7-انتخاب طرح تحقیق 8- مشاهده و اندازهگیری 9-پرسشنامه 10-مصاحبه 11-تجزیهوتحلیل آماری
متغیر و انواع آن
متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند (1) به آن اختصاص داده میشود. ویژگیهایی را که پژوهشگر (2) میکند، متغیر نامیده میشود. بهعبارتدیگر، متغیر به ویژگیهایی اطلاق میشود که میتوان دو یا چند ارزش یا عدد برای آن جایگزین کرد.
میز یک مفهوم است نه متغیر، اما وزن میز یک متغیر است. کرلینجر معتقد است متغیر یک نماد است که میتوان عدد یا ارزشی را جایگزین آن کرد. بهعنوان مثال، X یک متغیر است. متغیر در مقابل ثابت قرار دارد. ثابت به ویژگیهایی اطلاق میشود که دارای ارزش مساوی و یکسان است و میزان آن در همهی افراد، اشیا یا حوادث به یک اندازه است.
1-ارزش یا عدد
2-مشاهده یا اندازهگیری
الف(متغیر مستقل: به متغیری گفته میشود که از طریق آن (1) تبیین یا پیشبینی میشود. به این متغیر، متغیر (2) گفته میشود و متغیری است که توسط (3) اندازهگیری، دستکاری یا انتخاب میشود. متغیر مستقل، متغیر (4) است به این معنی که این متغیر (5) و متغیر وابسته (6) آن است. در تحقیق آزمایشی، متغیر مستقل متغیری است که توسط آزمایش کننده دستکاری شود تا تأثیر تغییرات آن بر متغیر دیگر که وابسته فرض شده است، مشاهده و اندازهگیری شود. در یک تحقیق (7) متغیر مستقل توسط محقق دستکاری نمیشود، ولی متغیری است که از پیش وجود دارد و فرض شده است که بر متغیر وابسته تأثیر دارد. در یک (8)، متغیر مستقل، متغیر پیشبینی کننده نامیده میشود.
1-متغیر وابسته 2-محرک یا درون داد 3-پژوهشگر 4-پیشفرض 5-مقدمه 6-نتیجهی 7-غیر آزمایشی 8-پیشبینی آماری
ب(متغیر وابسته: متغیر وابسته، متغیر (1) است و عبارت است از وجه یا جنبهای از رفتار یک ارگانیزم که تحریک شده است. متغیر وابسته، متغیری است که مشاهده یا اندازهگیری میشود تا تأثیر (2) بر آن معلوم و مشخص شود. متغیر وابسته برعکس متغیر مستقل در اختیار محقق نیست و او نمیتواند در آن تصرف یا دستکاری به عمل آورد. در پژوهشهایی که هدف آنها پیشبینی است، متغیر وابسته از طریق متغیر مستقل پیشبینی میشود. متغیر وابسته به این دلیل وابسته فرض میشود که (3) بستگی به متغیر مستقل دارد.
1-پاسخ، برونداد یا ملاک
2-متغیر مستقل
3-وجود آن
رابطهی بین متغیرهای مستقل و وابسته
متغیرها ممکن است مستقل و وابسته یا تعدیل و کنترلکننده باشند.
در برخی از پژوهشهای آزمایشی، متغیر مستقل، (1) است ) متغیری که فقط مجموعهای از ارزشهای معین دارد و ارزشهای موجود بین دو مقدار یا دو ارزش آن دارای معنی و مفهوم نیست).
متغیر مستقل ممکن است پیوسته باشد ) متغیری که هر ارزش یا مقداری میتوان به آن اختصاص داد و هر عددی که بین دو واحد آن انتخاب شود، دارای معنی و مفهوم است(و مشاهدههای آزمایشکننده بهصورت (2) بیان میشود.
1-گسسته
2-عددی
متغیر کمّی و کیفی
متغیر کمّی به متغیری اطلاق میشود که از نظر کمّی تغییر میکند و تفاوتهای ناشی از این تغییرات با استفاده از عدد ثبت میشود و آنها را میتوان با هم جمع کرد. متغیرهای کمّی، متغیرهایی هستند که انسان توانسته است برای آنها، واحد اندازهگیری و مبدأ اندازهگیری معین کند، مانند قد، وزن، سن. متغیر کیفی به متغیری اطلاق میشود که تفاوتهای ناشی از تغییرات آنها کیفی است و برای ثبت آنها ممکن است از روشهای دیگری غیر از عدد استفاده شود. بهعبارتدیگر، متغیر کیفی متغیری است که پژوهشگر (1) آن را ندارد.
برای ثبت مشاهدهها یا اندازهگیریهایی که از این متغیر به عمل میآید از حروف الفبا یا کد استفاده میشود. اینگونه متغیرها را نمیتوان جمع و تفریق کرد و بر آنها مبدأ اندازهگیری نیز وجود ندارد. بهعنوان نمونه، رنگ مو، رنگ چشم و جنس.
1-توانایی اندازهگیری
متغیرهای دو ارزشی و چند ارزشی
متغیرها بر اساس تعداد ارزشها یا عددی که به آنها اختصاص داده میشود به دودسته تقسیم میشوند:
الف- دو ارزشی: متغیر دو ارزشی به متغیری گفته میشود که به آن فقط دو ارزش یا دو عدد داده میشود مانند جنس که دارای دو ارزش مرد و زن است. (1) متغیر دوارزشی را دو بخشی نامیده است و اشاره میکند: برخی از این متغیرها، دو بخشی (2) همانند مانند مرد و زن، مرگ و حیات؛ و برخی از آنها ممکن است دو بخشی (3) باشند. ب(متغیر چند ارزشی، متغیری است که بیش از دو عدد یا دو ارزش به آن اختصاص داده میشود مانند سطح تحصیلی و هوش.
1-کرلینجر
2-واقعی
3-ساختگی
متغیر تعدیلکننده
متغیر تعدیل کننده عاملی است که توسط پژوهشگر، انتخاب، اندازهگیری یا دستکاری میشود تا مشخص شود که تغییر آن موجب تغییر رابطهی بین (1) میشود یا خیر.
واژهی تعدیل کننده به اطلاع ما میرساند که متغیر مستقل (2) باید کنار گذاشته شود. است چنانچه پژوهشگر علاقهمند به مطالعهی تأثیر متغیر مستقل x بر متغیر وابسته Y است و فکر میکند که ماهیت رابطهی بین X و Y به علت متغیر سومی مانند Z است، بنابراین Z را میتوان بهعنوان متغیر تعدیل کننده، مورد تجزیهوتحلیل قرار داد.
1-تغییر مستقل و پدیدهی مشاهدهشده
2-ثانوی
متغیر کنترل
گاهی اوقات متغیرهایی یافت میشود که تأثیر برخی از آنها، در تعیین رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته، باید (1) و یا (2) نگاه داشته شود. این متغیرها که تأثیر آنها باید خنثی یا حذف شود، متغیرهای کنترل نامیده میشوند. شرایطی که تأثیر متغیر کنترل خنثی یا حذف میشود، تأثیر متغیر تعدیل کننده مورد مطالعه قرار میگیرد.
برخی از متغیرها، گرچه گاهی اوقات متغیر تعدیلکننده هستند، در پژوهشهای مختلف غالباً متغیر کنترلاند. متغیرهایی نظیر جنس، هوش، وضعیت اقتصادی- اجتماعی از جمله متغیرهایی هستند که پژوهشگر تأثیر آنها را کنترل میکند.
1-خنثی
2-ثابت
متغیرهای مزاحم
متغیرهای مستقل، وابسته، تعدیلکننده و کنترل که تابهحال موردبحث و بررسی قرار گرفتند، عینی و واقعی هستند. پژوهشگر هر یک از متغیرهای مستقل، وابسته تعدیلکننده و کنترل را میتواند مشاهده، اندازهگیری و دستکاری کند.
ولی متغیر مزاحم، به متغیری گفته میشود که بهصورت (1)، بر پدیدهی مشاهدهشده تأثیر میگذارد، ولی قابل (2) نیست و تأثیر آن باید از طریق تأثیر متغیرهای (3) و (4)، بر رویدادهای قابلمشاهده مشخص شود (تاکمن)
در تحقیق آزمایشی، محقق متغیرهای مزاحم را شناسایی نمیکند و کمتر علاقهمند است که به متغیرهای پژوهشی خود چنین عنوانی بدهد.
1-فرضی
2-مشاهده، اندازهگیری و دستکاری
3-مستقل
4-تعدیلکننده
پژوهشگران غالباً عناوین مستقل، وابسته، تعدیلکننده و کنترل را برای توصیف عملیاتی متغیرها به کار میبرند. متغیر مزاحم، به یک متغیر (1) اطلاق میشود که تحت تأثیر متغیرهای مستقل، تعدیلکننده
و کنترل قرار دارد و بر متغیر وابسته تأثیر میگذارد.
متغیر مزاحم موجب کاهش یافتن (2) یافتهی پژوهشی میشود. این متغیر را میتوان ازطریق (3) یا (4) کشف کرد.
تاکمن رابطهی بین متغیرهای مستقل، وابسته، کنترل، تعدیلکننده و مزاحم را بهصورت شکل زیر نشان داده است.
رابطهی بین متغیرها متغیرهای مستقل، تعدیلکننده و کنترل، پیشفرض، (5) هستند. دو متغیر (6) مورد پژوهش قرار میگیرند، ولی تأثیر متغیر سوم ) (7)(حذف یا خنثی میشود.
متغیر وابسته تأثیرات را نشان میدهد، درحالیکه متغیرهای مزاحم (8) هستند که بین علتها و معلولها که بهصورت عملیاتی بیانشدهاند، ارتباط برقرار میکنند.
1-مفهومی 2-قابلیت تعمیمپذیری 3-صورتبندی فرضیه 4-طرح یک سؤال پژوهشی 5-درون داد یا علت 6-اول 7-کنترل 8-مفاهیم ساختهشدهای
تعاریف عملیاتی
تعاریف کاربردی به تعاریفی گفته میشوند که از طریق آن، فعالیتهای لازم و اساسی برای (1) مشخص میشود. بهعبارتدیگر، در یک تعریف کاربردی، پژوهشگر مجموعه فعالیتهایی را که برای (2) انجام میدهد، مشخص میسازد.
گرچه تعریف عملیاتی برای کلیه متغیرهای مورد پژوهش الزامی است، ولی انجام این عمل برای متغیرها و مفاهیمی که (3) از آنها در دسترس نیست، دارای اهمیت بیشتری است.
کرلینجر تعریف عملیاتی را به دودسته تقسیم میکند: الف) سنجشی، ب(آزمایشی. تعریف عملیاتی از نوع (4) به تعریفی اطلاق میشود که از طریق آن شیوهی اندازهگیری متغیر معلوم و مشخص میشود. در تعریف عملیاتی (5) نحوهی دستکاری متغیرها و یا شیوهی دخل و تصرف در آن مشخص میشود.
بهطورکلی، تعریف عملیاتی به تعریفی اطلاق میشود که از طریق آن به یک (6)، با مشخص کردن عملیاتی که برای اندازهگیری آن لازم است، (7) داده میشود. این نوع تعریف در پژوهش ضروری است؛ زیرا دادهها باید بر اساس رویدادهای قابلمشاهده جمعآوری شوند، از طرف دیگر، با کمک این تعریف میتوان مفاهیم و سازههای مجرد را اندازهگیری کرد و پژوهشگر به کمک این تعریف از سطوح مختلف سازهها و نظریهها به سطوح مختلف مشاهده میرسد.
کرلینجر معتقد است تعاریف کاربردی، علیرغم اهمیتی که دارند، موجب (8) مفاهیم میشوند. به این معنی که هیچ تعریفی را نمیتوان یافت که تمام جنبههای متغیر مورد پژوهش را در برگیرد. (9) خاطرنشان ساخته است استفاده از تعاریف عملیاتی، علیرغم محدودیتهای که دارد،
در هر علمی بهویژه در آموزشوپرورش و روانشناسی، به خاطر وجود لغات غیرعلمی و کهنه، مفید و در غالب موارد مشکلگشاست.
1-اندازهگیری یک متغیر معین 2-اندازهگیری و یا دستکاری متغیر 3-تعریف یکسانی 4-سنجشی 5-آزمایشی 6-مفهوم یا سازه 7-معنی 8-محدود ساختن معانی 9-اسکینر
ملاحظات اخلاقی
رعایت مسائل اخلاقی و تضمین حقوق انسانی آزمودنیها یکی از عمدهترین مسائل در پژوهشهای آموزشی و پرورشی است؛ زیرا پژوهشهایی که غالباً در آموزشوپرورش انجام میشود، موضوع آنها آموزش و یا بهطورکلی رفتار انسان است. آزمودنیها باید در مقابل هرگونه آسیب روانی و فیزیولوژیکی یا اجتماعی ناشی از هرگونه پژوهشی مصون باشند.
(1) از بین کلیه ملاحظههای لازم، به رعایت حقوق زیر اشاره نموده است:
نخست((2): اولین و مهمترین حقی که هر انسان دارد، عبارت است از آزادی عدم مشارکت در پژوهش. این اصل یا آزادی از این ناشی میشود که انسان علاقهمند است برخی از اطلاعات مربوط به خود را از اعضای جامعه دور نگاه دارد یا اینگونه اطلاعات را بههیچوجه در اختیار آنها قرار ندهد. برای جلب مردم به مشارکت در پژوهش، فعالیتهای زیر مفید و مؤثر خواهد بود: الف) از طرح سؤالهایی که ضروری نیست، خودداری شود. ب) در صورت امکان از (3). ج) اطلاعات بهصورت مستقیم از (4) جمعآوری شود.
دوم) (5): افراد حقدارند برای خود اسامی (5) انتخاب کنند تا شناخته نشوند. برای رعایت این حق میتوان به یکی از شیوههای زیر عمل کرد: الف) اطلاعات جمعآوریشده از افراد به صورت (6) مورد تجزیهوتحلیل قرار گیرند. ب) در صورت امکان برای هر یک از افراد بهکاربرده شود. سوم) انتظار پذیرش مسئولیت بهوسیلهی پژوهشگر(7): هر یک از افراد انتظار دارند که پژوهشگر، انسان مسئولیتپذیری باشد و همچنین نسبت به مسائل انسانی، حساس و مسئول باشد. علاوه بر ملاحظههای فوق، آزمودنیها باید در مقابل هرگونه آسیب بدنی - روانی و یا اجتماعی ناشی از اجرای هرگونه پژوهشی مصون باشند.
1-تاکمن 2-عدم مشارکت در پژوهش 3-بایگانی کردن اطلاعات خصوصی خودداری شود 4-والدین یا معلمان 5-داشتن اسم مستعار 6-گروهی 7-گروهی