2.7 Metabole botziekten

Question 1

kenmerken van het skelet

Answer 1

15% van het totale lichaamsgewicht

droog skelet (water en vet verwijderd) 10% van het totale gewicht
- 65-70% mineralen (38% calcium, 18% fosfaat, ratio 2;1 vrij constand)
- 30-35% droog organisch

Question 2

functies van het skelet

Answer 2

Mechanische functie
- Aanhechtingsplaats voor spieren en houding

Beschermende functie
- Beschermt vitale organen en huisvest beenmerg

Metabole functie
- Reservoir mineralen
- Calcium
- Fosfaat

Hormoonproducerend

Question 3

wat is het belang van calcium

Answer 3

prikkelgeleiding
spiercontractie
immune response
bloedstolling

Question 4

wat is het belang van fosfaat?

Answer 4

energievoorziening
DNA/ RNA
enzymen

Question 5

welke factoren spelen een rol bij de calcium fosfaat huishouding?

Answer 5

vitamine D
- verhoogt calcium, verhoogt fosfaat

PTH
- verhoogt Ca, verlaagt fosfaat

calcitonine
- verlaagt calcium

FGF23
- verlaagt fosfaat

Question 6

welke rol speelt vitamine D in de calcium en fosfaat huishouding

Answer 6

Vitamine D onderhoud calcium balans in het lichaam

vitamine D ontstaat onder invloed van zonlicht, zit in voeding (vis, vlees)

Question 7

wat gebeurd er bij een vitamine d deficientie?

Answer 7

kalk omlaag in het bloed door minder resorptie uit de darmen.
Het lichaam wilt dit niet en gaat kalk uit de botten halen = botresorptie. Dit wordt gedaan door de productie van PTH.

Question 8

gevolgen van een vitamine d deficientie?

Answer 8

rachitis (komt voor bij kinderen) en osteomalacie (rachitis maar dan bij volwassenen)

centraal staat de gestoorde mineralisatie van het bot

Question 9

wat zijn oorzaken van een vitamine D deficientie

Answer 9

• tekort in voeding
• onvoldoende blootstelling aan zonlicht
• malabsorptie
• onvoldoende 25-hydroxylering (leverziekten)
• onvoldoende 1-alfa hydroxylaseactiviteit (nierziekten)
• vitamine d resistentie
• anti-epileptica gebruik

Question 10

pathogenese van rachitis en osteomalacie?

Answer 10

bij kinderen onvoldoende mineralisatie in de matrix van de groeischijven–> verminderde lengtegroei en verbreding van de kraakbeenzones

Question 11

klinisch beest van rachitis en osteomalacie?

Answer 11

hypocalciemie
- spierzwakte
- hypotonie
- tetanie

botpijn

verhoogd fractuur risico

Question 12

wat zijn looser’s zones?

Answer 12

zie je bij osteomalacie op rontgenfoto

pseudofracturen = Looser’s zones = dwarslijntjes in de botten

Question 13

diagnostiek van osteomalacie?

Answer 13

labonderzoek
- calcium, fosfaat, vitamine D, PTH, alkalische fosfatase

afbeeldend onderzoek
- conventioneel rontgenonderzoek
- DEXA

Question 14

behandeling van rachitis en osteomalacie

Answer 14

vitamine d suppletie

preventie bij kleine kinderen

Question 15

kenmerken X-geboden hypofosfatemie (XLH)

Answer 15

• genmutatie (PHEX-gen) waardoor verhoogde urine-excretie van fosfaat obv verhoogde FGF23 spiegels
• 1/20.000 levendgeborerenen

kleine lengte, verkromming benen, bot- en spierpijn, tandproblemen

Question 16

behandeling XLH

Answer 16

fosfaat drank en actief vitamine D

burosuman (monoklonaal antilichaam tegen FGF23)

Question 17

wat is de rol bij de bijschildklieren

Answer 17

de bijschildklieren produceren PTH

PTH zorgt ervoor dat het kalk gemobiliseerd wordt uit het bot en het zorgt ervoor dat de fosfaat uitscheiding via de nieren omhoog gaat

Question 18

wat is de definitie van hyperparathyreoidie?

benoem ook primaire, secundaire en tertiaire vorm

Answer 18

aandoening van het calcium- en botmetabolisme, secundair aan een toegenomen secretie van PTH door de bijschildklieren

primaire vorm
- meestal tgv afwijking in bijschildklieren zelf

secundaire vorm
- ontstaat bij een neiging tot daling van de serum calciumconcentratie (nieraandoening, ernstige vitamine d gebrek)

tertiaire vorm
- ontstaat als bij een patient met een secundaire vorm de bijschildklieren autonoom gaan functioneren

Question 19

klinisch beeld hyperparathyreoidie

Answer 19

meestal licht verhoogd serum calciumconcentratie zonder symptomen

afh van de variant: wisselende fosfaatspiegels
- bij primaire hyperparathyreoidie: verlaagd

vermoeidheid, buikpijn, spierzwakte, psychische veranderingen, poly-urie, niersteelkolieken

Question 20

zeg wat botafwijkingen welke kunnen ontstaat tgv hyperparathyreoidie

Answer 20

• gegeneraliseerd botverlies
• subperiostale botresorptie
• multipe botcysten (osteitis fibrosa cystica)–> door sterk toegenomen activiteit van de osteoclasten
• zout- en peper aspect schedel
• pathologische fractuur
• bruine tumor (histologisch lijkend op reusceltumor)

Question 21

behandeling hyperparathyreoidie

Answer 21

oorzaak weghalen: bij voorkeur chirurgisch

cinecalcet
- verhoogt gevoeligheid van calciumreceptor voor extracellulair calcium, daardoor vermindering PTH aanmaak

Question 22

wat is osteoporose?

Answer 22

een afwijking van het gehele skelet gekenmerkt door een verlaging van de botmassa en verlies in de onderlinge samenhang van botbalkjes

Question 23

risicofactoren osteoporose

Answer 23

leeftijd
geslacht
prevalente fractuur
positieve familieanamnese
gewicht/ lengte
corticosteroidgebruik
immobiliteit

Question 24

wat zijn secundaire oorzaken van osteoporose

Answer 24

endocrien
- hyper (para)thyreoidie
- hypogonadisme
- hyepercortisolisme
- laag vitamine D en/ of laag calcium

medicamenteus

nier/ leverziekten

AIZ

Question 25

welk AO moet er worden verricht bij PT met een hoog fractuur risico

Answer 25

DXA-scan laboratoriumonderzoek inschatting valrisico en interventies

Question 26

hoe moeten patienten met een hoog fractuurrisico behandeld worden?

Answer 26

inname van calcium en vitamine D-behoefte - dagelijks 20microgram gebruiken - dagelijkse ca inname van 1000-1100 mg middels voeding gevarieerde voeding met voldoende zuivel, groente, noten en fruit gezonde levensstijl beweegadviezen valpreventie (evt) medicatie

Question 27

wat zijn medicamenteuze behandelopties voor osteoporose in NL?

Answer 27

remmers van de botafbraak (antiresorptiva) - oestrogenen - SERM's - bisfosfonaten - antilichamen tegen RANKL stimulatoren van botaanmaak (anabolica) - teriparatide - abaloparatide, niet in NL - romososumab

Question 28

verschik osteoporose en osteomalacie?

Answer 28

osteoporose: botafbraak> botaanmaak--> verlaging botmassa osteomalacie: onvoldoende mineralisatie van het osteoid

Question 29

wat is M. paget?

Answer 29

- osteitis deformans - focale skeletaandoening - toegenomen botombouw in 1/ meer botdelen - activiteiten van de osteoclasten verhoogd waarna activiteit osteoblasten ook verhoogd - oorzaak niet duidelijk

Question 30

epidemiolohie m. paget?

Answer 30

- zelden voor 40e levensjaar - prevalentie pat> 80 jaar tot 10% - na osteoporose meest vookomende metabole ziekte - vaker bij mannen

Question 31

kliniek m paget

Answer 31

- meestal asymptomatisch - botpijn waarbij aangedane gebieden warm aanvoelend en gevoelig - relatief vaak: bekken, femur, wervelkolom, tibia en schedel - soms artritis als het focus dichtbij een gewricht zit - verhoogd risico op fracturen (abnormale neerslag van weefbeen, corticale remodelering, intenste osteoclasten resorptie) - zenuwuitval door druk (doofheid)

Question 32

wat zie je bij labonderzoek bij M paget?

Answer 32

- osteoclast activiteit omhoog--> meer hydroxyproline of pyridoline cross links in urine - osteoblast omhoog--> meer alk fosfatase - alk fosfatase en pro-collageen 1 N-terminale petide correleren het beste met ziekteactiviteit

Question 33

beeldvorming M. paget

Answer 33

- aantal laesies neemt niet toe, wel soms de ernst van de laesies - focale ziekte, scherpte, demarcatie tussen normale en aangedane gebieden - botscans sensitiever dan rontgenfoto's - 10% mono-ostotische vorm - pat met poly-ostotische vorm at risk voor tumoren, complicaties, high output cardiale insufficientie en neurologische veranderingen - paget's sarcoom <1% en zelden <70yrs

Question 34

behandeling m. paget

Answer 34

- remmen osteoclast activiteit - bisfosfonaten eerste keus - klachten en biochemische markers bepalen intensiteit en duur - streven alkalische fosfatase en hydroxyprolineuitscheiding binnen normaalwaarden te krijgen - soms orthopaedische operatie bij artrose, standsverandering, fractuur of wervelkanaalstenose

Question 35

wat is fibreuze dysplasie

Answer 35

- gezond bot plaatselijk wordt vervangen door fibreus bot - deformatie, pijnklachten, zenuwproblematiek - behandeling: bisfosfonaten, denosumab

Question 36

wat is osteogenesis imperfecta

Answer 36

brittle bone disease - groep van erfelijke ziekten - abnomale ontwikkeling van type I collageen - Type I collageen aanwezig in huid, gewrichten, ogen, osteoid - verschillende genetische defecten

Question 37

kliniek osteogenesis imperfecta

Answer 37

spectrum van aandoeningen met verschillende ernst type I-IV Type II autosomaal recessief, lethaal gestoorde dentinogenese gehoorstoornissen blauwe sclerae multipele fracturen en dientengevolge deformiteiten

Question 38

wat is osteopetrose

Answer 38

marble bone disease aandoening door insuffucientie van osteoclast activiteit moleculaire basis is heterogeen

Question 39

kenmerken ziekte van buchem?

Answer 39

genmutatie waardoor gebrek aan sclerostine (botaanmaak wordt hierdoor niet geremd) prevalentie <1 per 1.000.000 hierdoor veel bot, met name van de schedel - zenuwen die door het bot lopen kunnen beschadigd raken