29. Od starożytności do renesansu Flashcards
(42 cards)
- Jakie były trzy podstawowe idee filozofów greckich.
Trzy podstawowe, proste idee w kulturze starożytnej Grecji:
Wszystko, co zajmuje miejsce, to materia.
Wszystko, co się rusza, jest żywe (do dzisiaj mówimy “żywy ogień”).
Wszystkie regularności ruchu świadczą o inteligencji.
Żadna z tych idei nie okazała się prawdziwa.
- Na czym polegał problem zmienności i stałości?
Problem zmienności i stałości jest bardziej ogólny niż dylemat stabilności i plastyczności.
Heraklit zwrócił uwagę na ciągłą zmienność świata, “panta rei”, wszystko płynie.
Kratylos sądził, że nawet znaczenie słów jest zmienne, dyskusja jest więc niemożliwa, bo zmienia się zarówno słuchacz jak i mówca.
Parmenides doszedł do wniosku, że ruch jest niemożliwy; “Byt jest, niebytu nie ma”. Trwała, niezmienna podstawa bytu, nie może mieć własności dopuszczających zmianę, ruch, a jedynie własność istnienia, a więc świat zmiennych zjawisk nie istnieje, jest niebytem. Byt we wszystkim niezmienny (bóg) ma zatem kształt kuli. Nic nie może powstać z tego, co jemu równe (bo jeśli równe, to nie było zmiany).
Zenon z Elei dowodził za pomocą paradoksów, że zmiana jest niemożliwa.
Jednak postrzeganie wymaga zmian, bo brak zmian, np. brak aktywności elektrycznej mózgu, oznacza brak wrażeń. Przykładowo pamięć jest możliwa tylko dzięki zmianom.
- Jak paradoks zmienności i stałości wyjaśniała epistemologia Platona?
Epistemologia Platona zakładała, że stałe są obiekty idealne, niezmienne kategorie ogólne. Natomiast obserwowane formy są jedynie niedoskonałym cieniami, migoczącymi w świetle, są ulotne.
- Paradoksy Zenona: dlaczego można jednak dogonić żółwia?
Zenon z Elei dowodził za pomocą paradoksów, że zmiana jest logicznie niemożliwa.
Achillesowi nigdy nie uda się dogonić żółwia, który wystartował wcześniej, bo musi najpierw przebyć połowę dzielącej go drogi, a potem połowę połowy i połowę połowę połowy, i tak w nieskończoność …
Jest to nieskończony proces, a mimo to Achilles żółwia dogoni, dlatego że każda połowa drogi zajmuje mu o połowę mniej czasu, a ciąg takich połów zbiega się do całości drogi: 1/2+1/4+1/8+… =1.
- Paradoksy Zenona: dlaczego strzała nie może się poruszać, a jednak się porusza?
Strzała nie może się poruszać tam, gdzie jest w danej chwili oraz w punkcie, w którym się znajduje, więc również nie może poruszać się tam, gdzie jej nie ma. Więc na logikę ruch jest niemożliwy.
Zmiany nie są więc możliwe ani w danym momencie, ani poza nim.
Zmiana jednak jest możliwa, bo nie można zatrzymać czasu, dlatego też położenie również się ciągle zmienia. Zatrzymanie czasu byłoby zatrzymaniem wszelkiego ruchu.
- Na czym polega i o czym świadczy opisany przez Putnama eksperyment z malowaniem kart?
Eksperyment ten polega na tym, że malujemy karty, najpierw biała farbą, a następnie dodajemy do pojemnika kroplę czerwonej, mieszamy i powtarzamy ten proces malowania do ostatniej karty. Skutkiem tego jest coraz bardziej czerwony odcień, a setna karta po pomalowaniu staje się już wyraźnie czerwona.
Ponieważ nie widzimy różnicy pomiędzy kolejnymi parami kart, to gdyby spostrzeganie pozwalało nam wnioskować o stanach mózgu musielibyśmy przyznać, że nie ma między nimi żadnej różnicy. Relacja podobieństwa jest przechodnia (A = B ^ B=C =>A=C). Nie widać różnicy między parą (K1,K2), (K2,K3) … K(99,K100), więc bazując na logice nie ma jej również pomiędzy skrajnymi kartami K1 i K100 (białą i czerwoną).
Putnam wyciągnął stąd wniosek, że podobieństwo stanów świadomie postrzeganych nie świadczy o podobieństwie stanów wewnętrznych mózgu.
- Co to jest zitterbewegung? Jak można rozumieć istnienie cząstek elementarnych?
- Czy cząstki elementarne zawsze istnieją w ten sam sposób?
Nie, gdyż (zgodnie z elektrodynamiką kwantową) w każdej chwili cząstki giną i rodzą się identyczne cząstki. Nawet trwałe cząstki podlegają zmianom: zmienia się ich energia, własne pole elektromagnetyczne i inne pola, ich sposób istnienia zależy od oddziaływań z otoczeniem, np. elektrony w atomie przyjmują inne formy istnienia niż elektrony swobodne.
- Jaka była teoria Epikura.
Filozofia Epikura opierała się na teorii, że całe dobro i zło wynika z odczuwania przyjemności i bólu. Dobre jest to co przyjemne, złe jest to co bolesne. Dla Epikura przyjemność i ból były ostateczną podstawą moralnego rozróżnienia między dobrem a złem. Jeśli ból zostaje świadomie wybrany zamiast przyjemności, to tylko dlatego, że w niektórych przypadkach prowadzi do większej przyjemności. Jako wskazówki etyczne Epikur podkreślał istotę zminimalizowania bólu i maksymalizacji szczęścia swojego jak i innych.
- Co to jest hylemorfizm?
Hylemorfizm (Arystoteles)- stanowisko w teorii bytu i filozofii przyrody zakładające, że zmienne i stałe elementy współistnieją ze sobą. Cecha stała to materia (hyle), natomiast cecha zmienna to jej forma (morphe), stąd nazwa hylemorfizm. Przemiana dotyczy formy, a nie samej materii - dojrzewanie, odmiana, ruch, to przemiany formy.
- Co to jest teleologia?
Teleologia (Arystoteles) – teoria zakładająca, że porządek świata jest celowy. Celowości tą widać we wszystkich przemianach materii, każdy byt dąży do aktualizacji swojej formy. A sama przyczyna celowa jest nadrzędna względem przyczyny sprawczej. Przykładem mogą być nasiona, których celem jest stanie się drzewem.
- Co napisał Arystoteles o duszy?
Wyróżnił 3 formy duszy, odpowiadające różnym poziomom organizacji życia:
· dusza wegetatywna - odżywianie, wzrost, rozmnażanie
· dusza zmysłowa - postrzeganie zmysłowe (rozsądek), poruszanie się
· dusza rozumna - myślenie (dzieli się na bierną i czynną)
Dusza stanowi w systemie Arystotelesa formę życia organicznego. Dusza ludzka stała się najdoskonalszą z form, ponieważ jest jedyną, która posiadła zdolność rozumienia świata zewnętrznego oraz świadomości samego siebie. Jako najdoskonalsza jest również najbliższa połączenia się z Bogiem. Dusza jest jednak tylko formą materii, nierozerwalnie z nią związaną. Dusza i ciało człowieka tworzą więc swoistą całość, a nie dwa oddzielne byty.
- Jak epistemologia Platona rozwiązuje paradoks zmienności i stałości?
Epistemologia Platona próbowała wyjaśnić paradoks zmienności i stałości w taki sposób, że przedstawiała obiekty stałe jako idealne i niezmienne kategorie ogólne, a obserwowane formy były natomiast jedynie niedoskonałymi cieniami, które migotały w świetle, dlatego były ulotne.
- Jak relację pomiędzy aktualnym i potencjalnym można rozumieć w odniesieniu do pamięci?
Dla podmiotu poznającego istnienie aktualne to proces zachodzący w krótkotrwałej pamięci roboczej, coś w danej chwili przeżywanego.
Istnienie potencjalne to wszystkie możliwe konfiguracje pobudzeń mózgu, a szczególnie kolumn korowych skojarzeniowej pamięci długotrwałej.
W ciągu życia tylko niewielka ich część może stać się aktywna, a więc zaistnieć aktualnie, prowadząc do określonych stanów umysłu, przypominania i rozpoznania relacji, których wcześniej nie dostrzegaliśmy.
- Skoro według Platona dusza zawiera wszystkie idee, czemu ich nie pamiętamy?
Platon uważał, że zapominamy po drodze ze świata idei do ciała, doznając amnezji (anamnesis) w chwili narodzin. Jest oczywiście dokładnie odwrotnie, to świat ciała umożliwia tworzenie idei … Poznanie zmysłowe jest nieostre, niepewne, dotyczy świata cieni form idealnych. Poznanie rozumowe jest najwyższym rodzajem poznania, pozwala poznać prawdę. Alegoria jaskini: widzimy jedynie cienie, zamknięci w świecie poznania zmysłowego. To prawda! Widzimy jedynie cienie prawdziwego świata, nieskończoność przefiltrowaną przez zmysły i korę zmysłowa, produkującą materiał dla naszych wrażeń, postrzeganych wewnętrznie stanów mózgu. Jednak nic nie wskazuje na to by prawdziwy świat był idealny, matematyka pozwala jedynie na jego zgrubny opis.
- Jak w dzisiejszych czasach można rozumieć alegorię jaskini Platona?
Alegoria jaskini mówi o tym, że widzimy jedynie cienie, nieostre, rozmyte twory, zamknięci w świecie poznania zmysłowego.
Z tym stwierdzeniem nawet współcześnie można się zgodzić, ponieważ stale jesteśmy ograniczeni naszymi zdolnościami poznawczymi. Widzimy jedynie cienie prawdziwego świata, nieskończoność przefiltrowaną przez zmysły i korę zmysłową, produkującą materiał dla naszych wrażeń, postrzeganych wewnętrznie stanów mózgu.
- Jakie nauki zajmują się światem cieni a jakie rzeczywistym?
Światem cieni zajmuje się fizyka, natomiast matematyka bada świat rzeczywisty.
- Czy platonizm i konstruktywizm w filozofii matematyki nie mają alternatywy?
Platonicy uważali, że istnieje świat idei, a matematyka jest odkrywana.
Konstruktywiści ( czyli empirycy) zupełnie inaczej, sądzili że, wszystko to konstrukcje umysłowe specyficzne dla naszego typu myślenia. Są kultury bez matematyki, nie znające pojęcia liczb.
- Co głosili sofiści?
Sofistyka - prawda jest nie osiągalna, nie da się jej poznać, ponieważ myślenie prowadzi tylko do paradoksów. Istotna więc jest tylko zdolność przekonywania innych do swoich racji (sofistyka- „szkoła sukcesu”). Nie do końca jednak wiadomo co dokładnie głosili sofiści, głównie z powodu ich krytyków.
Protagoras: “Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”, prawda nie ma znaczenia.
Georgiasz: “Nic nie istnieje, a nawet gdyby istniało, to nikt nie mógłby o tym wiedzieć, a nawet jeśliby kto o tym wiedział, to nie mógłby tego nikomu przekazać.” (współczesna wersja Stanisława Lema: “Nikt nic nie czyta, a jeśli czyta, to nic nie rozumie, a jeśli nawet rozumie, to nic nie pamięta”).
Renesans filozofii i wiek XX
1. Omówić główne poglądy Kartezjusza.
Kartezjusz szukał metody, dzięki której można znaleźć wiedzę pewną. Zauważył, że poprzednie teorie filozoficzne stoją ze sobą w sprzeczności, a zatem nie mogą być prawdziwe. Posłużył się sceptycyzmem metodycznym, uważając wiedzę zmysłową za niepewną. Własne wątpienie utożsamił z procesem myślenia, które świadczy o istnieniu jaźni, czyli samoświadomości formułując słynne stwierdzenie “cogito ergo sum”. Jaźń, czy też dusza, może istnieć niezależnie od ciała. Ta koncepcja stała w opozycji do starożytnych przekonań, które duszę opisywali jako materialną, a nie jako samą myśl, jak u Kartezjusza. Poglądy Kartezjusza reprezentują racjonalizm, gdyż prawdziwość poznania oparł na rozumie. Jednak filozofia racjonalna Kartezjusza z dzisiejszego punktu widzenia nie do końca jest w pełni racjonalna. Niestety Kartezjusz tworząc metodę zwątpienia ‘we wszystko” nie potrafił zwątpić w autorytet Biblii tak istotny w jego czasach. Uważał, że człowiek nie mógł sam stworzyć idei Boga, a zatem musi istnieć przyczyna, która zrodziła w nim tą idee. Bóg według niego jest bytem doskonałym, a człowiek posiada ideę doskonałości, tak jak idee substancji, świadomości. W ten sposób w pozornie racjonalny sposób wywiódł istnienie doskonałego Boga.
Renesans filozofii i wiek XX
2. Omówić główne poglądy mistrzów tajemnicy - kto to taki?
Mistrzowie tajemnicy to współczesna szkoła filozofii umysłu. Ich główne poglądy dotyczyły tego, że substancja fizyczna jest całkiem odrębna od tej umysłowej, nie można zrozumieć świadomości. Problematyka „objętości” umysłu w stosunku do pojemności mózgu, jak jedno mieści się w drugim. Tak samo jak to możliwe, że cienki telefon przechowuje tak wiele funkcji i zdjęć. Według nich umysł można badać niezależnie od świata, a reprezentacje fizyczne determinują zachowanie.
Renesans filozofii i wiek XX
3. Omówić główne poglądy Thomasa Hobbsa.
Najbardziej znane poglądy Hobbesa dotyczą jego wizji stanu naturalnego, który zgodnie z jego tezą oznaczałby pojawienie się człowieka dzikiego opanowanego przez strach i używającego przemocy. Wejście w stan kultury dało jednak możliwość realizowania dobra. Uważał, że ludzie są z natury egoistyczni, dlatego zdecydowali się na zawarcie umowy społecznej i zrzeknięcia się części własnej wolności na rzecz suwerena, aby mieć poczucie bezpieczeństwa i ochrony społecznej. Jeśli chodzi o poglądy na tematy związane dzisiaj z kognitywistyką w liście do Kartezjusza napisał: “Umysł to nic innego jak ruchy pewnych części ciała organicznego”. Tym samym wraz z Kartezjuszem można go uznać za prekursora kognitywistyki.
Renesans filozofii i wiek XX
4. Omówić główne poglądy Johna Locke.
Doszedł do wniosku, że wszelka wiedza człowieka pochodzi z doświadczenia, a zatem człowiek rodzi się z pustą, niezapisaną kartą (tabula rasa), jest naczyniem do którego wlewają się idee. Idea substancji była dla niego jedynie wytworem umysłu, ponieważ nie można empirycznie potwierdzić jej istnienia.
Renesans filozofii i wiek XX
5. Jak mają się nasze wyobrażenia do nieskończenie złożonej rzeczywistości?
