8. Aristoteles' theoretische filosofie

Question 1

Deductie

Answer 1

Redeneren van het algemene naar het bijzondere

Question 2

Inductie

Answer 2

Redeneren van het bijzondere naar het algemene

Question 3

Axioma’s

Answer 3

Gegeven stellingen die zelf geen bewijs meer hoeven

Question 4

Episteme

Answer 4

Wetenschap, weten waarom iets is zoals het is

Question 5

Deductieve syllogistiek

Answer 5

Methode om kennis gestructureerd te presenteren

Question 6

Aristoteles’ vormen van kenbaarheid

Answer 6

1. kenbaarheid van nature

2. kenbaarheid voor ons

Question 7

Leucippus en Democritus

Answer 7

Atomisten, natuurfilosofen. Echte zijnde is op microniveau, in de materiele basiselementen die de waarneembare wereld vormen: atomen.

Question 8

Bezwaren van Aristoteles tegen Ideeënleer Plato

Answer 8

1. bezwaren tegen argumenten
2. bekritiseerd theorie als zodanig, maakt relatie Ideeënwereld - zintuiglijk waarneembare kosmos niet duidelijk door onduidelijk taalgebruik
3. vraagtekens bij bruikbaarheid

Question 9

Substantie volgens Aristoteles

Answer 9

Dingen als mensen, bomen, stoelen, vormen uiteindelijke realiteit, zijnden.

Question 10

Ontologie

Answer 10

Zijnsleer, uitgaande van substanties (dingen) als ware zijnden.

Question 11

Categorieënleer

Answer 11

Verschillende wijzen van ‘zijn’, een meter lang, oud, thuis zijn

Question 12

Accidentele categorieën

Answer 12

Niet-wezenlijke eigenschappen, een kwaliteit of kwantiteit (bijv. ‘wit’). Is altijd gekoppeld aan een substantie.

Question 13

Ontologische hiërarchie

Answer 13

1. Primaire substantie (Socrates)
2. Secundaire substantie (universale, het algemene begrip, de soort (bijv. ‘mens’), eidos
3. Niet-substantiële categorieën (zijnswijze van eigenschappen zoals kwaliteit, kwantiteit, relatie, plaats, enz.)

Question 14

Categorieën waarin verandering plaats kan vinden

Answer 14

1. Substantie: ontstaan van ene substantie uit de andere
2. Kwaliteit: verandering, bijv. van gezond naar ziek
3. Kwantiteit: groeien of krimpen
4. Plaats: beweging, bijv. Socrates van Athene naar Megara

Question 15

Verandering volgens Aristoteles

Answer 15

1. Duidelijk begin en eindpunt (van wit naar gebruind)
2. Onderliggende: iets wat door veranderingsproces heen hetzelfde blijft (de substantie Socrates)
   Systematisering en verheldering van commonsensenoties.

Question 16

Substantiële veranderingen

Answer 16

Veranderingen op het niveau van substanties (uit zaadje ontstaat plant)

Question 17

Materie

Answer 17

Hule, het onderliggende wat blijft bij substantiële verandering.

Question 18

Hylemorfisme

Answer 18

Alle substanties zijn te zien als combinatie van materie en vorm, 3 factoren bij iedere substantiële verandering:

1. de te verkrijgen vorm
2. de onderliggende materie
3. de afwezigheid van de te verkrijgen vorm in de beginsituatie

Question 19

Potentie en actualiteit

Answer 19

Bij verandering wordt een vorm die in de beginsituatie in POTENTIE aanwezig is, GEACTUALISEERD. In de eindsituatie is deze vorm ACTUEEL (feitelijk) aanwezig.

Question 20

Oorzakenleer

Answer 20

Om veranderingsprocessen te kunnen verklaren:

1. Materieoorzaak (datgene waaruit huis gemaakt wordt)
2. Vormoorzaak (de vorm huis zoals in denken architect)
3. Bewegingsoorzaak (degene die tot bouw besluit zet proces in gang)
4. Doeloorzaak (verkrijgen van onderdak voor mensen)

Question 21

Oorzaak

Answer 21

Aristoteles: iedere factor waarmee rekening gehouden moet worden bij de verklaring waarom een ding wordt wat het wordt.

Question 22

Teleologie

Answer 22

Mens is doelgericht, natuur is doelgericht (veel zaken in natuur hebben duidelijke functie)

Question 23

Kosmologie

Answer 23

Kosmos is eeuwig, maar ruimtelijk begrensd.

• bol met aarde in midden
• buitenste sfeer: vaste sterren
• binnenste sfeer: ondermaans, ook aarde
• in ondermaanse alles opgebouwd uit aarde, water, lucht en vuur
• elementen vormen in verschillende combinaties materie voor alle verdere substanties
• substanties in bovenmaanse hebben eigen materie: ether.

Question 24

Beweging

Answer 24

moet altijd oorzaak hebben:
1. Gedwongen beweging: bewegingsoorzaak buiten bewegende object zelf (steen gooien)
2. Natuurlijke beweging: rechtlijnig in ondermaanse: aarde en water naar beneden, lucht en vuur omhoog.
Doeloorzaak: elementen streven er van nature naar om op hun natuurlijke plaats te komen.
Bovenmaanse: uitsluitend natuurlijke cirkelbeweging.

Question 25

Eerste onbewogen beweger

Answer 25

God, hoogste zijnde, pure actualiteit. Hele kosmos streeft naar God, buitenste hemelsfeer beweegt zelf als doeloorzaak de daaropvolgende hemelsfeer enz. Steeds net iets minder volmaakt.
Ondermaanse: bewegingen zijn pogingen om op een nog lager niveau de Eerste Onbewogen Beweger te benaderen.

Question 26

Anima

Answer 26

• Schrift Aristoteles
• Alles streeft naar het goddelijke en vervult zijn natuurlijke functies met dat doel voor ogen.
• Eenheid van de kosmos, teleologie doordringt alles.
• De natuur doet niets zonder reden.

Question 27

Latere kritiek Aristoteles’ systeem

Answer 27

1. Godsopvatting van God die niets doet en alleen aan zichzelf denkt, past niet bij Christenen.
2. Scherpe scheiding tussen meer volmaakte bovenmaanse wereld en minder volmaakte ondermaanse. Kritiek op ether als 5e element.
3. Systeem in hoge mate gebaseerd op dagelijkse ervaringswerkelijkheid. Meer speculatief denken zou het verder kunnen brengen.