3A1 week 2 HC 2 & 4 Genetische aspecten vruchtbaarheid

Question 1

Wat zijn kenmerken van een klinisch geneticus?

Answer 1

• Familie dokter
• Hoofdzakelijk diagnostisch, multidisciplinair
• Risicobepalingen, voorspellingen en preventie
• 35% oncogenetische counseling

Question 2

Wat is het doel van een klinisch geneticus?

Answer 2

Weloverwogen, goed geïnformeerde, eigen keuze op het juiste moment in het leven

Question 3

Wat zijn redenen voor erfelijkheidsadvies?

Answer 3

• Herhalingsrisico bij gehandicapt kind
• Erfelijke aandoeningen in familie
• Risico nageslacht bij adviesvrager met aandoening
• Consanguiniteit
• Risico’s ivm schadelijke externe factoren

Question 4

Wat wordt uitgevraagd in de familieformulieren?

Answer 4

• Miskramen, vroeggeboortes
• Groeistoornissen, ontwikkelingsstoornissen
• Chromosoomafwijkingen
• Aangeboren afwijkingen
• Stofwisselingsziekten
• Slechtziendheid / slechthorendheid
• Maligniteiten

Question 5

Welk aanvullend onderzoek kan een klinisch geneticus doen?

Answer 5

• Algemeen of specifiek DNA onderzoek: SNIP array, whole exome/genome sequencing
• Stofwisselingsonderzoek

Question 6

Wat doet de klinisch geneticus nadat de diagnose is gesteld?

Answer 6

• Uitleg: oorzaak, erfelijkheid, risico’s
• Mogelijkheden dragerschap onderzoek & prenatale diagnostiek
• Begeleiding

Question 7

Welke opties hebben mensen met een genetische afwijking en een kinderwens?

Answer 7

• Afzien van kinderwens
• Risico nemen
• Prenataal onderzoek
• Adoptie
• Pre-implantatie genetische test
• Kunstmatige inseminatie donorsperma (KID)
• Selectieve abortus

Question 8

Welke vormen van prenatale diagnostiek zijn er?

Answer 8

• Cytogenetisch: chromosoom, SNIP array
• Moleculair genetisch: WES, targeted, monogeen
• Biochemisch
• Echografisch
• NIPT: maternaal serum bij 8-10 weken

Question 9

Wat zijn uitdagingen van genetische diagnostiek?

Answer 9

• Variants of unknown significance
• Veel bijvangst
• Regulatoire componenten in niet coderend genoom
• Proteonomics

Question 10

Wat kun je bepalen met whole exome sequencing?

Answer 10

• Transcriptie factoren & enhancers
• Alternatieve splicing
• Onco panels

Question 11

Wanneer worden verwantschapbepalingen gedaan?

Answer 11

• Vaststellen vader/moeder
• Zygotie bij tweelingen
• Broer/zus bepalingen
• Rechtbankzaken
• Medische fouten

Question 12

Hoe werkt forensisch DNA onderzoek?

Answer 12

Vergelijkend onderzoek kernhoudend materiaal op short tendem repeats > 15
- haarwortelzakje, speeksel, schilfers, bloed, sperma, urine

Question 13

Wat vraag je uit bij een paar met onvervulde kinderwens?

Answer 13

Duur, miskramen, aangeboren afwijkingen, consanguiniteit, voorgaande relaties, familie anamnese

Question 14

Wat zijn de meest voorkomende geslachtschromosomale afwijkingen?

Answer 14

Klinefelter syndroom (47 XXY) en Turner syndroom (45 X)

Question 15

Welke structurele chromosomale afwijkingen zijn er?

Answer 15

• Translocaties: reciproke of Robertsoniaans
• Inversies
• Deleties

Question 16

Wat zijn kenmerken van het Klinefelter syndroom?

Answer 16

• 47 XXY, incidentie 1/1000
• Vertraagde puberteit, gynaecomastie, hypogonadisme, azoospermie/subfertiliteit, verminderd IQ, osteoporose, vrouwlijke beharing, lang gestalte
• Prenatale diagnostiek op vruchtwater of vlokkentest

Question 17

Wat zijn kenmerken van het Turner syndroom?

Answer 17

• 45 X of mozaiek 46 XX, incidentie 1/2000-5000
• Oedeem hand/voet rug, dysmorfie, hart & nier afwijkingen, uitblijven pubertijd, lager IQ
• Klein gestalte, dikke nek, gonadale dysgenesie (streak ovaria)
• Soms sub/infertiliteit

Question 18

Wat zijn reciproke translocaties?

Answer 18

Uitwisseling tussen niet homologe chromosomen
- Gevolg: handicaps, miskramen, verminderde vruchtbaarheid

Question 19

Wat zijn gevolgen van chromosoomafwijkingen op de vruchtbaarheid?

Answer 19

• Azoospermie: vaak numeriek
• Oligospermie: vaak structureel

Question 20

Wat zijn Robersoniaanse translocaties?

Answer 20

Versmelting van lange armen van acrocentrische chromosomen

Question 21

Welke mannelijke oorzaken voor onvruchtbaarheid zijn er?

Answer 21

• Y-deleties
• CBAVD / CF
• Dystrophia myotonica
• Kallmann syndroom
• SRY gendefect
• Partieel androgeenongevoeligheid

Question 22

Welke vrouwelijke oorzaken voor onvruchtbaarheid zijn er?

Answer 22

• Fragiele X premutatie
• SRY gendefect
• Enzymdeficiëntie steroidsynthese (AGS)
• Compleet androgeenongevoeligheid (AOS / XY-female)

Question 23

Wat zijn kenmerken van Y-deleties?

Answer 23

• Incidentie 1/2000
• Bij 10-15% van mannen met azoospermie of oligospermie
• Vaak AZFc wat nodig is voor spermatogenese
• Zeldzaam transmissie naar zonen

Question 24

Wat zijn kenmerken van het Swyer syndroom?

Answer 24

• SRY mutatie/deletie, incidentie 1/30000
  -> Streak gonaden, wel uterus en gonaden
• Hormoonbehandeling voor secundaire ontwikkeling
• De novo of geërfd van mozaiek vader

Question 25

Wat zijn kenmerken van het SRY positief testiculair feminisatie syndroom?

Answer 25

- 46 XX, incidentie 1/20000 - Azoospermie, kleine testis, kort gestalte - Testosteron voor secundaire ontwikkeling

Question 26

Wat zijn kenmerken van dystrophia myotinica / ziekte van Steinert?

Answer 26

- Autosomaal dominant met anticipatie, CTG repeat op chromosoom 19 -> Testisatrofie, placenta afwijkingen, polyhydramnion, prematuriteit -> Staar, spierzwakte, myotonie, leerproblemen, hypotonie

Question 27

Wat is anticipatie?

Answer 27

Toename van ernst van klachten in volgende generaties

Question 28

Wat zijn kenmerken van het Kallmann syndroom?

Answer 28

- Autosomaal dominant X-linked -> Hypogonatroop hypogonadisme, anosmie (geen reuk)

Question 29

Wat zijn kenmerken van congenitale bilaterale afwezigheid vas deferens (CBAVD)

Answer 29

- 85% CFTR mutatie (cystic fibrose) -> Obstructieve azoospermie - Behandeling met ICSI

Question 30

Wat zijn kenmerken van het fragiele X syndroom?

Answer 30

Meest voorkomende erfelijke verstandelijke handicap bij mannen -> Lang gelaat, afstaande oren, scheelzien, platvoeten, vergrote testikels, autisme, mentale retardie, kippenborst

Question 31

Wat is de genetische achtergrond van het fragiele X syndroom?

Answer 31

Trinucleotide aandoening (CGG) op FMR 1 gen - Premutatie (55-200 repeats): premature ovarium insufficientie (20%) of FX associated tremor (10-30%) - Volle mutatie (200 repeats): mentale retardie (milder bij vrouwen, 50%)