3.vika fósturþroska Flashcards
(25 cards)
Þriðja vika markar
upphaf frumfósturskeiðs
Embryogenesis/organogenesis=
Fósturmyndun / líffæramyndun
Myndun þrílaga fósturskjaldar
Það sem einkennir mest 3.viku fósturþroska er holfóstursmyndum (gastrulation), kemur fyrir öllum kímlögunum 3
útlag (ectoderm),Miðlag (mesoderm) og innlag (endoderm) í fóstrinu
Hefst með myndun frumrákarinnar (primitive streak)
Primitive streak/frumurákinn
Holfóstursmyndun byrjar með myndun frumrákarinnar á yfirborði epiblasts
- Byrjar á afturenda fósturs, er vart sjáanleg en á til 15-16 daga gömlu fóstri sést það greinilega sem bein gróf með smá gúlpuðum hliðum
Myndun innlag, útlags og miðlags
Innhverfing
- Frumur kímþekjunnar skríða í áttina að frumrákinni og ofan í hana
- Ýta frá frumum hypoblasts og mynda innlag (endoderm)
- Hypoblast hverfur og leggur ekki fram frumu til fóstursins sjálfs
- Mynda lag á milli kímþekju og hypoblasts => miðlag (mesoderm)
- Frumurnar sem verða eftir í kímþekjunni mynda útlag (ectoderm
Þessi lög munu koma til með að mynda vefi og líffæri fóstursins
Primitive node (frumuhnútur)
Fremst (cephalic/anterior) á frumrákinni er frumhnúturinn í kringul svokallaða frumusæld (primitive pit)
Frumuhnúturinn = organizer
Frumufluttningur og sérhæfing er stjórnað af?
Fibroblast growth factor 8 (FGF8)
Stefna frumuskriðs fruma úr kímþekju niður í miðlag
- Þar sem fleiri frumur færast milli epiblasts og hypoblasts byrja þær að dreifast og skríða til hliðar og upp að kúpuhlið (cranially)
Komast þar í snertingu við utanfósturvísismiðlag og umlykja gulubelg og líknarbelg
-í höfuð átt fara þær á hvora hlið prechordal plate og það sjálft myndast milli tip seilarinnar og kok-og munnhimnu
Kok og munnhimna (oropharyngeal membrane)
- Er staðbundinn þykknun í hypoblast-laginu á því svæði sem síðar verður framendi fósturskjaldarins í þakinu á blómabelgnum (yolk sac)
- Frumurnar skríða ekki yfir kok-og munnhimnuna , heldur haldast (myndunar staður hjartans) => framfyrir kok-og mynnhimnu
Áfram eru þétt tengi milli hypoblasta-og kímþekjufrumna
Cloacal membrane/þarfagangshimna
- Myndast á hliðstæðan hátt og kok- og munnhimna : Í afturenda fóstursins er svæði þar sem epiblast og hypoblast lögin haldast þe´tt saman og aðskiljast ekki af mesodermi
Þetta svæði er aftan við frumrákina þegar það kemur í ljós á þriðju viku=> leggja til frumur í connecting stalk
Kímþekjan er forveri allra kímlaganna 3.
Kímlögin 3 þroskast svo í öll líffæri og vefi líkamans eins og ?
Útlag : húð, miðtaugakerfi, úttaugakerfi, augu, innra eyra, taugagarðar, hluti höfuðkúpu, andlit ofl
Miðlag: bein, bandvefur, þvag-og kynfæri, hjarta og æðakerfi
Innlag: þarmar og líffæri tengd þörmum m.a. lifur, bris og lungu
Myndun seilarinnar (notochord)
- Myndar eins konar staut í gegnum fósturskjöldinn, frá frumhnút að munn- og kokhimnu
- skilgreinir miðlínu fóstursins
- Er uppruni boðefna frá miðlínu sem ákvarða mynstur fósturvísis
- utan um seilina myndast síðar bolir hryggjaliðanna
Forseilarfrumur
-Fyrstu frumur sem ganga ofaní fram úr frumhnút í miðlínu kallast prenotocordal frumur eða forseilarfrumur
Þær skríða um axial mesoderm fram að kok- og munnhimnu og mynda prechordal plate (prechordal mesoderm) og notochordal plate
Seilinn , byrjun og hvernig breytist hún
-Seilin er fyrst hol að innan, neðra lag seilarinnar eyðist
neurenteric canal
- Um tíma er op um frumudældina frá líknarbelgsholi niður í blómabelg
Hvernig myndast seilin úr notochordal plate?
- Við myndun seilar losnar hún frá endoderm/hypoblast frumum og myndar staflaga streng
- Endoderm vex aftur saman undir nýmyndaðri staflaga seilinni
Allantois (þvagpoki)
- Er útbungun sem vex út úr afturvegg blómabelgsins (yolk sac inn í tengistilkinn (connecting stalk)
- Hjá dýrum þar sem fósturþroski fer fram í eggi með skurni svo sem hjá fuglum og skriðdýrum er allantois geymsla fyrir niðurbrotsefni (þvagefni) á fósturskeiði
Myndun Líkamsása
- Hefst snemma í fósturþroska (late morula/blastocyst) og er stjórnað af fjölda gena
- Þegar á kímblöðrustigi fósturs er fram-afturás ákvarðaður og frumur til staðar sem mynda anterior visceral endoderm (AVE) í framenda 2 laga fósturskjalfar
- Ave hefur áhrif á það sem verður höfuðsvæði fóstursins
Ákvörðun vinstri-hægri hliða /ósamhverfu
-FGF8 sem er seytt af frumum í frumhnútnum eykur myndun Nodal en aðeins vinstra meginn m.a. vegna samverkunar við mikið magn Serotonin (5-HT)
-Ekki vitað mikið um hvað stýrir hægri hlið.
SHH seytt frá seil ásamt umritunarþættinum Snail virðast koma við sögu
- “girðing” af þáttum í miðjunni (SHH lefty) sem hindra að Nodal komist yfir á hægri hlið
- PITX2 (ræst af nodal) ræður vinstri hlið í lateral mesoderm. Þetta endurtekur sig í líffæramyndun
Líffæramyndun þáttanna
PMP4+FGF = nýru, blóð og líkamsveggur
Nodal = innifalinn í að koma af stað og viðhalda frumrák
HNF-3b= viðheldur seil og síðar hjálpar frumheila og miðheila
GOOSE COID
Gen sem verður yforgnótt af í samvöxnum tvíburum (í froskum)
Primary stem villi/títum
- Í byrjun 3.viku einkennist næringarþekjar/trophoblastið af þeim
- þær eru úr cytotrophoblast kjarna umluktu samfrysis-/syncitium lagi
Secondary stem villi
á 18-20 degi vex extraembryonic mesoderm inn í cytotrophoblast kjarnann/títur og kallast secondary stem villi
Tetriary stem villus /definitive placental villus
Í lok 3.viku: mesodermal frumurnar í miðju títanna þroskast í blóðfrumur og háræðar => háræðanet títanna (villous capillary system)
það kallast=> tertiary stem villus
Þessar æðar tengjast síðan æðum sem myndast í æðarþynnumiðlagi/chorionic plate mesoderm, og æðum sem myndast í tengistilknum
Frá þessum æðum myndast svo tengsl við blóðrásarkerfi fóstursins
Blóðrás er tilbúin þegar?
hjarta byrjar að slá á 4.viku : fetal placental circulation /fylgjublóðrás fósturs
