5. Kafli

Question 1

Hvað eru skyntaugar?

Answer 1

Taugar sem flytja boð til heilans

Question 2

Hvað eru hreyfitaugar?

Answer 2

Taugar sem flytja boð frá heila

Question 3

Hvað er mænan u.þ.b. margir cm?

Answer 3

45cm

Question 4

Mænan er…

Answer 4

Tengibraut fyrir taugaboð til og frá heila

Question 5

Meðfædd taugaviðbrögð:

Answer 5

Sársaukaviðbragð og sogviðbragð

Question 6

Lærð taugaviðbrögð:

Answer 6

Að ganga, hjóla, hlaupa o.s.fr.

Question 7

Skammtímaminni

Answer 7

Þar geymum við það sem við hugsum hverju sinni

Question 8

Langtímaminni

Answer 8

Þar geymum við atburði, tungumál og þekkingu sem við höfum lært

Question 9

Úr hverju er taugakerfið?

Answer 9

Taugafrumum

Question 10

Hvað er taugakerfið?

Answer 10

Kerfi milljarða taugafrumna sem flytja taugaboð

Question 11

Hvert berast taugaboðin?

Answer 11

Milli taugafrumna eða til vöðva

Question 12

Hvað mynda heilinn og mænan?

Answer 12

Miðtaugakerfið

Question 13

Hvað er ósjálfrátt taugakerfi?

Answer 13

Taugakerfi sem starfar án þess að viljinn komi þar nærri

Question 14

Í heilanum eru…

Answer 14

Hugsanir okkar, tilfinningar, vitund og minni

Question 15

Í hvað skiptist heilinn?

Answer 15

Í stóra heila, litla heila og heilastofn

Question 16

Hvað er í berki stóra heilans?

Answer 16

Mismunandi starfssvæði

Question 17

Dæmi um taugafrumur í berki stóra heilans

Answer 17

Sjónsvæðið, málsvæðið og hreyfisvæðið

Question 18

Hvað tekur heilinn stöðugt á móti og sendir frá sér?

Answer 18

Aragrúa taugaboða

Question 19

Hvað eru skynboð?

Answer 19

Þau boð sem berast inn til heilans og hreyfiboðin berast frá honum

Question 20

Hvað er í mænunni?

Answer 20

Tengingar milli mjög margra taugabrauta

Question 21

Taugaviðbrögð koma fram sem…

Answer 21

Hreyfingar sem verða án þess að við vitum af þeim

Question 22

Sársaukaviðbragðið er þegar…

Answer 22

Við drögum snöggt að okkur líkamshluta sem er í hættu á að skaðast

Question 23

Dæmi um kvilla sem byggjast á óeðlilegri starfsemi í heila

Answer 23

Lesblinda, ofvirkni og flogaveiki

Question 24

Hvað stafar slag (heilablóðfall) af?

Answer 24

Blóðtappa sem veldur stíflu í æð í heila eða af blæðingu úr æð í heilavef

Question 25

Hvað stafar heilabilun af?

Answer 25

Mjög margar taugafrumur deyja í tilteknum hlutum heilans

Question 26

Hvað skaðar mænuskaði af?

Answer 26

Oftast af því að taugabrautir rofna þannig að fólk missir tilfinningu og hreyfigetu í þeim hlutum líkamans sem taugabrautirnar náðu til áður

Question 27

Hvar er lyktarskynið okkar staðsett?

Answer 27

Í efri hluta nefholsins

Question 28

Fimm grunngerðir bragðs

Answer 28

Sætt, súrt, salt, beiskt og bragðfylling

Question 29

Hvað gerist þegar við borðum?

Answer 29

Bragð og lykt af matnum renna saman í eina heild

Question 30

Hvað greina sérstöku skynfærin í húðinni?

Answer 30

Híta, kulda, snertingu þrýsting og sársauka

Question 31

Hvaða skilningarvit flytur okkur flest skynþrif?

Answer 31

Sjónin

Question 32

Hvað eru u.þ.b. Margar milljónir sjónskynfrumna í sjónu beggja augna?

Answer 32

250milljónir

Question 33

Hvað gerist þegar ljósið brotnar í glærunni og í augasteininum?

Answer 33

Skörp mynd fellur á sjónuna

Question 34

Hvað gerist þegar ljós fellur á skynfrumur augnanna?

Answer 34

Þá berast taugaboð til sjónsvæðisins í heilanum og þar er unnið úr þeim og mynd verður til

Question 35

Hvaða hluti sjónunnar gefur skörpustu myndina?

Answer 35

Miðgrófin

Question 36

Hvenær notum við miðgrófin?

Answer 36

Þegar við beinum augunum að litlum fleti, til dæmis við lestur

Question 37

Hverjar eru helstu tegundir sjóngalla?

Answer 37

Nærsýni, fjarsýni og sjónskekkja

Question 38

Hvernig bætir maður sjóngalla?

Answer 38

Með því að nota gleraugu, snertilinsur eða fara í leysiaðgerð

Question 39

Mikill hávaði getur...

Answer 39

Skemmt skynfrumurnar í eyrunum

Question 40

Hvað stafar oft af skertri heyrn?

Answer 40

Hávaða

Question 41

Hvað er í jafnvægisskynfærunum í innra eyranu?

Answer 41

Skynfrumur sem senda boð um breytta stöðu og hreyfingu höfuðs

Question 42

Of mikil áreiti á jafnvægisskynfærin getur valdið...

Answer 42

Svima, bílveiki, flugveiki og sjóveiki

Question 43

Hvað er hormón?

Answer 43

Efni sem bera boð um líkamann milli frumna og mismunandi líffæra

Question 44

Hvar myndast hormón?

Answer 44

Í innkirtlum, t.d. í heiladingli, skjaldkirtli, nýrnahettum, brisi og kynkirtlum

Question 45

Hvað er heiladingull?

Answer 45

Yfirkirtill líkamans, stjórnar því hversu mikið myndast af hornómum í ýmsum öðrum kirtlum

Question 46

Hverju stafar sykursýki?

Answer 46

Stafar af skorti á hormóninu insúlíni