Stjörnufræði Vika 3-4

Question 1

Hvenær er talið að sólkerfið okkar hafi myndast?

Answer 1

Fyrir 4,6 milljörðum ára

Question 2

Hvað er átt við með að Sólin okkar eigi sér “Systursólir”?

Answer 2

Sólin varð til úr gasskýi sem er nokkur ljósár í þvermál og þess vegna er líklegt að hún eigi systursólir á sveimi.

Question 3

Nefndu dæmi um stað í vetrarbrautinni okkar (sýnilegan frá jörðu) þar sem sólir eru enn að verða til.

Answer 3

Í Óríon

Question 4

Hvaðan kemur efnið í “stjörnuverksmiðjur” eins og þær mynduðu sólina okkar?

Answer 4

Uppruni efnisins í þessum skýjum má rekja til sprengi stjarna sem framleiða þung frumefni á borð við oxygen og járn sem reikistjörnur á borð við jörðina geta myndast úr

Question 5

Við hvaða hitastig verða þétt gasský að sólum?

Answer 5

8 milljón°

Question 6

Hvers vegna er þessi mikli munur á reikistjörnunum í innra og ytra sólkerfinu?

Answer 6

Næst sólinni er svo heitt að léttu efnin gátu ekki þjappast í reikistjörnu, þess vegna eru reikistjörnur í innra sólkerfinu úr bergi og málmum(þungu efnunum) og ytra þar sem hitastigið var lægra þjöppuðust léttu efnin saman.

Question 7

Hvar er sólin okkar m.v. a) jörðu b) miðju vetrarbrautarinnar?

Answer 7

frá jörðinni=8 ljósmínútur(150 milljón kílómetra fjarðlægð)

Frá vetrarbrautinni=30 þúsund ljósár

Question 8

Hvers vegna skín sólin?

Answer 8

Sólin skín vegna kjarnarsamruna yðurmennar

Question 9

Hve lengi má reikna með að sólin okkar eigi eftir að lifa lengi?

Answer 9

5 milljarða ára

Question 10

Hvað mun líklegast gerast við lok ævi Sólarinnar?

Answer 10

Hún mun breytast í risastjörnu sem verður stærri, bjartari, kaldari og rauðari

Question 11

Hvernig vitum við að Sólin okkar er frekar ung og ekki með þeim fyrstu sem mynduðust?

Answer 11

Vegna þess að hún inniheldur málma(frumefni sem eru þyngri en vetni og helium)

Question 12

Hvers vegna hefur Merkúr ekki lofthjúp

Answer 12

Því að sólvindar blása honum burt.

Question 13

Hvar má finna lofthjúpa í Sólkerfinu

Answer 13

Á öllum reikistjörnunum nema Merkúríus og á sumum tunglum.

Question 14

Hver eru algengustu efnin í lofthjúp Jarðar?

Answer 14

Nitur (köfnunarefni) og súrefni. Það er samt meira af nitri.

Question 15

Hvert er algengasta efnið í lofthjúp Venusar?

Answer 15

Koldíox

Question 16

Hvað einkennir rigninguna á Venusi?

Answer 16

Það rignir Brennisteinssýru

Question 17

Hvert er algengasta efnið í lofthjúp Mars?

Answer 17

Koldíox

Question 18

Hvaða tvö frumefni einkenna gasrisana í Sólkerfinu?

Answer 18

Verni og Helíum

Question 19

Hvaða reikistjörnur hafa hringa?

Answer 19

Neptúnus, Satúrnus, Úranus og Júpíter

Question 20

Úr hverju eru hringar reikistjarna?

Answer 20

Bergi og/eða ís

Question 21

Hvað veldur norðurljósum

Answer 21

Segulsvið teygir sig langt út í geim og myndar segul hvolf. Segul hvolfið snýst sá færandi Reikistjörnunum og sópar hlöðnum ögnum frá sólinni með sér, þessar agnir mynda m.a. norðurljósin a reikistjörnunum. Sólin hefur líka segulsvið sem kallast sól vinds hvolf sem nær yfir allt sólkerfið

Question 22

Hvers vegna telja sumir að rannsóknir á Sólkerfinu hafi hafist fyrir alvöru árið 1609?

Answer 22

Galileó fann upp sjónauka og þá var byrjað að rannsaka það mun meira

Question 23

Nefndu þrennt sem Galileó uppgötvaði við rannsóknir sínar á 17. öld.

Answer 23

Gíga á tunglinu, sólbletti á sólinni og fjögur fylgitungl Júpíters.

Question 24

Hvaða reikistjarna var undarleg í laginu að mati Galileós (af hverju)?

Answer 24

Satúrnus, sjónaukum hans gaf of litla stækkun þannig að hann sá hann ekki af hverju hann væri svona í laginu.

Question 25

Hverju lýsti Christiaan Huygens fyrstur manna?

Answer 25

Að það væru flatir hringir í kringum Satúrnus sem að snertu Satúrnus hvergi.

Question 26

Hverju lýsti Giovanni Domenico fyrstur manna?

Answer 26

Hann sá svartan geil í hringum Satúrnusar sem er núna nefndur eftir honum.

Question 27

Fyrir hvað er Edmund Halley helst þekkur?

Answer 27

Hann fattaði að halastjörnur sem sáust með 76 ára millibili væri sama halastjarnan. Hann spáði því að hún myndi koma aftur eftir nokkur ár og það var rétt

Question 28

Hvað sá William Herschel fyrst þann 13. mars árið 1781?

Answer 28

Hann sá þokukennda stjörnu. Hann fylgdist vel með henni næstu daga og nætur og hún sýndi enga halastjörnu virkni. Svo sá hann að um sjöundu reikistjörnuna væri að ræða. Hún var svo skírð Úranus og hún var fyrsta reikistjarnan sem var uppgötvuð með sjónauka.

Question 29

Hvað uppgötvaði Giuseppe Piazzi árið 1801?

Answer 29

Ceres

Question 30

Hvað fundu menn þann 23. september 1846 og hvers vegna voru þeir að leita?

Answer 30

Þær fundu Neptúnus. Þeir sáu truflun á braut Úranusar og voru þá að leita eftir annarri reikistjörnu.

Question 31

Hvað sannaði Angelo Secchi um Sólina okkar?

Answer 31

Að sólin væri stjarna eins og allar aðrar stjörnur á himninum.

Question 32

Hver fann Plútó og hvenær

Answer 32

Clyde Tombaugh fann hann árið 1930

Question 33

Hvar á Jörðinni er hitamunur mikill eftir árstíðum?

Answer 33

Suðurhveli

Question 34

Hvernig veldur möndulhalli árstíðaskiptum?

Answer 34

Möndulhalli Jarðar veldur því að Norðurhvel og Suðurhvel hallast að sólinni á víxl yfir árið. Þetta er orsök árstíðarskipta

Question 35

Hvað er jafndægur

Answer 35

Þegar sólin er beint fyrir ofan miðbaug Jarðar (gerist tvisvar á ári 19-21 mars og 21-24 sept)
Þegar að nóttin og dagurinn er jafn langur

Question 36

Hvað eru sólstöður

Answer 36

þegar sól kemst lengst frá miðbaug himins til norðurs eða suðurs(gerist 2x á ári 20-22 jún og 20-23 des)

Question 37

Hvaða tungl hafa verið þekkt lengst

Answer 37

Íó, Evrópa, Ganýmedes og Kallistó

Question 38

Nefndu 2 tungl sem hafa lofthjúp

Answer 38

Títan(Satúrnus) og Tríton(Neptúnus

Question 39

Nefndu tungl sem hefur segulsvið

Answer 39

Ganýmedes og Íó

Question 40

Hver er eldvirkasti hnöttur sólkerfisins?

Answer 40

Íó

Question 41

Hvaða tungl er talið mögulega hýsa líf

Answer 41

Evrópa(Júpíter)

og á Ganýmedes eru merki um hreyfingar

Question 42

Hver er munurinn á smástirni og Tungli

Answer 42

Tungl fylgir við eitthverja ákveðna reikistjörnu en smástirni eru bara úti um allt og smástirni eru líka minni og hafa ekki nægan massa til að vera hnattlaga

Question 44

Við hvað tvennt er eðlilegt að miða þegar endimörk sólkerfisins eru skilgreind?

Answer 44

Endimörk sólkerfisins ráðast á áhrifamörkum sólvindsins og þar sem þyngdaráhrifa sólarinnar hættir að gæta.

Question 45

Hvað er sólvindshvolfið ( heliosphere) / Hvernig er það talið vera í laginu?

Answer 45

Sólvindshvolfið er það svæði í geimnum umhverfis sólina þar sem sólvindurinn flæðir á um 400 km hraða á sekúndu að meðaltali. Sólvindshvolið er blöðrulaga

Question 46

Hvað eru sólvindsmörk (e. heliopause)?

Answer 46

Þar sem þrýstingur sólvindsins jafnast út við þrýstinginn frá vindi frá öðrum stjörnum eru sólvindsmörkin

Question 47

Hvað er jaðarhögg (e. termination shock)?

Answer 47

Þar sem sólvindurinn rekst á stjörnuvindinn, kallast jaðarhögg

Question 48

Hvað er stafnhöggsbylgjan?

Answer 48

Þar sem vindur frá stjörnunum og gasið og rykið á milli stjarnanna rekst á sólvindshöggið myndast stafnhögg. Stafnhögg má líkja við stafni skips sem klífur sjóinn

Question 49

Nefndu 3 hópa útstirna.

Answer 49

kuipersbeltið,dreifskýja oortsskýið

Question 50

Úr hverju eru útstirni aðallega?

Answer 50

Þau eru aðallega úr ís og ryki

Question 51

Segðu frá Kuipersbeltinu.

Answer 51

Kuipersbeltið er hringlaga svæði, svipað smástirnabeltinu, í um 30 til 50 stjarnfræðieininga fjarlægð (4,5 til 7,5 milljarða km) frá sólu. Í því eru milljónir íshnatta sem langflestir eru mjög smáir. Áætlað er að yfir 100.000 hnettir séu stærri en 50 km í þvermál.

Question 52

Segðu frá Plútó.

Answer 52

Plútó var talinn til reikistjarna til ársins 2006 þá var hann flokkaður sem dvergreikistjarna

Question 53

Hvað er Dreifskífan?

Answer 53

Það er mjög dreift skífulaga svæði þar sem íshnettir eru í kringum sólina. Þessir hnettir hafa mjög ílangar brautir og miðskekkja allt að 0,85° upp undir 40° brautarhalla miðað við sólbauginn. Það þýðir í sólnánd eru hnettir innan við Kuipersbeltisins en í sólfirrð í meira en 100SE fjarlægð. Margir stjörnufræðingar telja að hnettir Dreifskífunnar hafi tilheyrt Kuipersbeltinu en síðan dreifst utar af völdum þuðyngdaráhrifa frá Kuipersbeltinu. Telja má líklegt að flestar skammferða halastjörnur eiga rætur að rekja til Dreifskífunnar og Kuipersbeltisins. Eris tilheyrir Dreifskífunni og einnig Sedna sem er á mjög ílangri braut, 0,588 miðskekkju, sem þýðir að þegar Sedna er í sólnánd er hún 76SE fjarlægð en 975SE í sólfirrð

Question 54

Hvað er Oortsskýið?

Answer 54

Oortsskýið er risavaxinn svermur milljarða íshnatta sem umlykur sólina, að öllum líkindum

Question 55

Hvaða sól/sólir er/u næst okkar sól og hve langt er í hana?

Answer 55

Proxima Centauri er í 4,2 ljósára fjarðlægð, hún sést ekki frá Íslandi

Question 56

Nefndu nokkrar sólir í viðbót í minna en 10 ljósára fjarlægð?

Answer 56

Groom Bridge, Ross, Barnard’s Star,

Question 57

Hver er bjartasta stjarna næturhiminsins okkar?

Answer 57

Siríus

Question 58

Hvaða grundvallarbreytingu gerði Kóerníkus á hugmyndum manna um stöðu okkar í geimnum?

Answer 58

Hann sagði að allar reikistjörnurnar snérust í kringum sólina

Question 59

Hvað er átt við með Grenndarhóp?

Answer 59

Grenndarhópur er hópur 30 Vetrarbrauta sem kallast Grenndarhópurinn