4 kafli

Question 1

Epidermis (yfirhúð)

Answer 1

Ysta lag húðarinnar. Samanstendur af þunnu lagi af frumum sem verndar undirliggjandi vefinn. Með tímanum missa frumur yfirhúðarinnar reglulegt mynstur sitt

Question 2

Dermis (leðurhúð/húðbeð)

Answer 2

Innra lag húðarinnar. Samanstendur af bandvef, þar á meðal eru taugafrumur, kirtlar og hársekkirnir. Mestu breytingarnar eiga sér stað í leðurhúðinni

Question 3

Photoaging

Answer 3

Breytingar sem verða á húðinni vegna sólargeisla sem geta skemmt húðina

Question 4

Hverjar eru helstur breytingar á húð eldra fólks?

Answer 4

Teygjanleiki húðarinnar minnkar og fita í húðbeði færist til, í áttina að miðju líkamans. Húðblettir myndast.

Question 5

Cross linking

Answer 5

Prótein byrja að flækjast saman, collagenin fara að festast saman í húðinni svo hún verður stífari og minna sveigjanleg.
- útfjólubláir gielsar hraða cross linking ferlinu

Question 6

Afhverju byrjar húðin að síga?

Answer 6

Vegna þess að elastín sameindir eiga erfiðara með að komast í sama form og þær voru í áður. Hún verður sömuleiðis þurrari og viðkvæmari.

Question 7

Subcutaneous fat layer (undirhúðar-fitulag)

Answer 7

Neðsta lagið. Gefur húðinni ógagnsæi og sléttir sviga handanna, fóta og andlits. Hjá miðaldra fólki byrjar lagið að þynnast og efur því minni stuðning við lögin fyrir ofan –> hrukkur og húðin sígur
- blóðæðarnar undir húðinni verða meira sýnilegar útaf ógagnsæinu

Question 8

Androgenetic alocepia

Answer 8

Algengasta form hárloss með auknum aldri. Hárið byrjar að detta í ákveðnu mynstri og er mismunandi milli kk og kvk (mynd).

• 95% kk
• 20% kvk

Question 9

Afhverju lækkum við í hæð?

Answer 9

Vegna minna magns af steinefnum í hryggjarliðum

Question 10

Hvernig breytist þyngdin (3) ?

Answer 10

1. Dregur úr FFM (Fat Free Mass)
2. BMI (aukin miðjufita milli 20-50 ára)
3. Dregur úr þyngd frekar seint á æviskeiðinu (60 ára - missir vöðva)

Question 11

Fat Free Mass (FFA)

Answer 11

Lean vefir líkamans minnka

Question 12

Body Mass Index (BMI)

Answer 12

Mælieining til að meta líkamsfitu. Kg/cm

Question 13

Breytingar á vöðvum

Answer 13

Vöðvarýrnun og smærri + færri trefjar í vöðvunum. Sinarnar verða stífari með aldrinum og taugaboðin til vöðvanna verða stífari.

Question 14

Vöðvarýrnun (sarcopenia)

Answer 14

Missir á vöðvamagni og missir þar af leiðandi meiri styrk

Question 15

Með hverjum áratugi sem líður eftir 60+ dregur úr vöðvastyrk allt að ___%

Answer 15

12-15%

Question 16

Breytingar á beinum

Answer 16

Minna verður eftir að steinefnum í beinum

• kk 0,5% lækkun
• kvk 1% lækkun

Question 17

Breytingar á liðamótum

Answer 17

Dregur úr liðbrjóski og getur verið sárt að hreyfa sig þá

Question 18

Breytingar á hjarta- og æðakerfi

Answer 18

Aerobic capacity: hámarkssúrefnis-upptaka (sem flyst í gegnum blóðið með æðunum) minnkar um ca 1% á ári
- meira hjá kk en kvk

Question 19

Breytingar á öndunarfærakerfi

Answer 19

Dregur úr magni lofts í útöndun því vöðvar og vefir öndunarfæranna eiga erfiðara með að þenjast út og dragast saman

Question 20

Lungnaaldur (lunge age)

Answer 20

Formúla sem sýnir hversu gömul lungun þín eru (aldur þinn blandað við mælikvarða á öndunarmagni)

Question 21

Breytingar á þvagfærakerfi (2)

Answer 21

Dregur úr hraða útskilnaðar/þveiti með nýrum

Þvagleki

Question 22

Urge incontinence

Answer 22

Finnast eins og maður þurfi að fara á klósettið, getur komið þvag meðfram
- ca 30% hjá 65+

Question 23

Stress incontinence

Answer 23

Getur ekki haldið þvagi við að hreyfa sig eða reyna á sig, t.d. að snýta sér

• kvk 60-64: 12%
• kvk 85+: 21%

Question 24

Hvaða þættir auka líkur á stress incontinence (þvagleka) hjá konum?

Answer 24

Að vera hvít, með sykurssýki, notar estrogen eða með þunglyndi

Question 25

Hversu margir finna fyrir þvagleka en fá ekki meðferð?

Answer 25

75%

Question 26

Innkirtlakerfið: growth hormones

Answer 26

Minni virkni á þessum hormónum => Tap á steinefnamagni í beinum, minnkun á vöðvamassa, fituaukning, minnkun/tap á styrk, þoli og lífsgæðum almennt

Question 27

Innkirtlakerfið: cortisol

Answer 27

Aukning á því hefur áhrif á minni og hugrænni virkni í öldruðum (kenning: caukin cortisol gildi ýti undir taugafrumutap í dreka)

Question 28

Innkirtlakerfið: thyroid hormones

Answer 28

Stjórna efnaskiptatíðni; hægir á þeim með aldri og veldur þessari þyngdaraukningu

Question 29

Innkirtlakerfið: melatonin

Answer 29

Melatónín-lyf hjálpa við thyroid virkni og heiladinguls en hefur oft slæmar aukaverkanir (ruglingur, sljóleiki, höfuðverkir og samdráttur blóðæða)

Question 30

Innkirtlakerfið: DHEA

Answer 30

Veikur kk steri sem nýrnahettur framleiða.

• Minnkar um 60% milli 20 og 80 ára aldur. -
• Hefur verið tengt við hjartasjúkdóma, krabbamein, óvirkni ónæmiskerfisins og offitu

Question 31

Neuronal Fallout Model (3)

Answer 31

1) Taugamótum og taugum fækkar
2) Framheilabörkur og dreki virðast minnka
3) Háþrýstingur aukast í hvíta efninu

Question 32

Plasticity Model

Answer 32

Vöxtur heldur áfram vegna vaxtar í griplum

- ef eitthvað svæði virkar ekki nógu vel þá tekur annað svæði yfir starfsemi þess

Question 33

HAROLD

Answer 33

Vinstra heilahvel getur tekið yfir starfsemi hægra heilahvels, og öfugt

Question 34

PASA

Answer 34

Ennisblað getur tekið við virkni aftari heilasvæða

Question 35

CRUNCH

Answer 35

Þegar maður gerir krefjandi verkefni (púsl) þá virkjar það heilann og hefur góðar afleiðingar

Question 36

Aldurstengd hnignun heilans

Answer 36

Tap á virkni á ákveðnum heilasvæðum vegna þess að tap hefur orðið á taugum og breytingar á taugamótum

Question 37

Hvaða þættir stuðla að sveigjanleika heilans? (3)

Answer 37

1) Andleg virkni
2) Hreyfing
3) Mataræði

Question 38

Hversu há % eldra fólks upplifir svefnvandamál?

Answer 38

50%

Question 39

3 staðhæfingar um hitastýringu og eldra fólk

Answer 39

1. Eldra fólk er í mestri hætu á að deyja úr ofkælingu, sennilega vegna skertrar getu til að viðhalda líkamshita
2. Eldra fólk á erfiðara með að aðlaga líkamshitann að ytri aðstæðum
3. Eldra fólk með hjartasjúkdóm er sérstaklega viðkvæmt fyrir sólsting

Question 40

Fjarsýni (presbyopia)

Answer 40

erfitt að sjá hluti sem eru nálægt - eðlilegar aldurstengdar breytingar

Question 41

Hvaða þrír augnsjúkdómar eru ekki eðlilegur hluti við að eldast?

Answer 41

1. Cataracts (ský á auga)
2. Sjónudepilsrýrnun (ARMD)
3. Gláka (glaucoma)

Question 42

Cataract (ský á auga)

Answer 42

17% hjá 40+
Hæst hjá hvítum en lægst hjá spænskættuðum
- Hægt að fara í aðgerð sem lagar þetta

Question 43

ARMD (sjónudepilsrýrnun)

Answer 43

Skemmdir á ljósnemum svo miðjusjón verður skert og erfiðara að lesa/keyra …

• 15% hjá 80+
• er aðalorsök blindu hjá 65+

Question 44

Gláka (glaucoma)

Answer 44

Aukinn þrýstingur í auga. Veldur tapi á hliðarsjón, og sársauka eða roða í augum

Question 45

Presbycusis

Answer 45

erfitt að heyra high-pitched hljóð

Question 46

Hvað eykur líkur á presbycusis?

Answer 46

Sykursýki, hjartasjúkdómar og hár blóðþrýstingur

Mestu líkurnar verða vegna þess að hlusta á hávaða (hár styrkur)

Question 47

Tinnitus

Answer 47

áberandi suð í eyrum

Question 48

Hvað er hægt að gera til að efla lyktar- og bragðskyn? (3)

Answer 48

1. Fleiri valmöguleikar á mat
2. Borðaðu mat í ánægjulegu umhverfi
3. Borðaðu með einhverjum skemmtilegum