Genetyka mikroorganizmów Flashcards
w genomie prokariotycznym można wyróżnić geny… (3)
- geny stanowiące konserwatywny rdzeń genomu 8% - ich produktem są białka uczestniczące w translacji, replikacji i metabolizmie; to geny niezbędne do przeżycia komórki
- geny nadające cechy charakterystyczne danemu gatunkowi 64% - geny dające indywidualność komórkom
- geny dodatkowe 28% - to geny bez których komórki mogą przeżyć
genom bakteryjny (charakterystyka [3] + wyjątki [3] )
- występuje w formie nukleoidu - chromosomu bakteryjnego, wysoce uporządkowane ciało włókniste
- zajmuje określony obszar w komórce prokariotycznej (brak błony jądrowej)
- DNA to zazwyczaj zamknięta struktura, bez wolnych końców, tworząca liczne pętle wokół centralnie ułożonego rdzenia zbudowanego z RNA i białek histonopodobnych
- wyjątki:
> chromosom liniowy - Borrelia burgdorferii, Streptomyces coelicolor
> 3 chromosomy - Burholderia cenocepacia
> 2 chromosomy (liniowy i kowalencyjnie zamknięty) - Agrobacterium spp.
białka histonopodobne (charakterystyka - 6)
- to białka zakrzywiające (HU, IHF, Fis) i białka kohezyjne (H-NS, LRP, Dps)
- wiążą się z DNA i organizują tą cząsteczkę w strukturę wyższego rzędu - uporządkowanie materiału genetycznego
- pełnią funkcje regulacyjne podobne do eukariotycznych czynników transkrypcyjnych
- większość jest niezbędna do prawidłowego wzrostu komórki, a ich eliminacja silnie obniża przeżywalność bakterii
- mogą wiązać się nieswoiście lub swoiście [IHF, Fis] z DNA
- biorą udział w procesach molekularnych takich jak: inicjacja replikacji, transkrypcji, podziale komórkowym
cechy wspólne histonów i białek histonopodobnych [7]
- zasadowy charakter - dużo argininy i lizyny
- oporność na temperaturę
- powinnowactwo do DNA in vitro i in vivo
- mała masa cząsteczkowa
- łatwość w tworzeniu struktur wyższego rzędu
- występowanie w dużej liczbie kopii w komórce
- wysoka konserwatywność ewolucyjna
cechy odróżniające białka histonopodobne od histonów
- białka histonopodobne dużo słabiej wiążą się z DNA w porównaniu do histonów
- białka histonopodobne tworzą struktury znacznie mniej stabilne
- w przypadku białek histonopodobnych struktury wyższego rzędu tworzone są przez jeden rodzaj białka
Białko HU (charakterystyka)
- możliwa forma heterodimeru (forma α i β - E. coli i Salmonella enterica sv Typhimurium) lub homodimeru (większość bakterii)
- tworzą nieswoiste wiązania z DNA
- mechanizm wiązania z DNA opiera się na przyciąganiu elektrostatycznym między dodatnio naładowanymi resztami aminokwasów zasadowych, a ujemnie naładowanymi resztami fosforanowymi DNA oraz na dopasowaniu części powierzchni dimeru HU do cząsteczki DNA
- zginanie DNA w zakresie 60-140st
- rola w procesach molekularnych: inicjacja replikacji DNA, inicjacja transkrypcji, transpozycja, podział komórkowy często poprzez ułatwienie rozpoznania specyficznych sekwencji nukleotydowych przez białka regulatorowe - uginanie helisy
białko IHF (charakterystyka)
- w postaci heterodimeru (forma α i β)
- białko uginające DNA 140-160st
- duża homologia sekwencji aminokwasowej do białka HU
- wiąże się ze specyficznymi sekwencjami DNA
- w procesie wiązania do DNA największy udział mają odcinki β2 i β3 (część środkowa heterodimeru), które tworzą długie ramiona i charakteryzują się dużą liczbą aminokwasów zasadowych
- rola w rekombinacji integracyjnej bakteriofaga λ, replikacji, pakowanie DNA do główek fagowych, tworzenie fimbrii, regulacja transkrypcji, transpozycja, replikacja chromosomu i niektórych plazmidów E. coli
- jego brak powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu - powolniejszy wzrost komórek, trochę gorszy podział komórek
- wysoko konserwatywne ewolucyjnie
Najmniejsze genomy wśród prokariontów mają obligatoryjne symbionty i pasożyty ponieważ… [3]
- generowały większą liczbę delecji niż insercji
- utraciły geny warunkujące biosyntezę związków, które są im dostarczane przez gospodarza
- z powodu ograniczeń w zakresie horyzontalnego transferu genów i wprowadzania w ten sposób egzogennego DNA
Zawartość G-C jest..
- gatunkowo swoista (indywidualna dla danego gatunku) i wykorzystywana jako ocena taksonomiczna
- Stosunek liczby moli guaniny i cytozyny do całkowitej liczby moli guaniny, cytozyny, adeniny i tyminy w DNA wyrażona w procentach [%]
- Bakterie różnią się w znacznym stopniu zawartością par G-C
Polimeraza DNA I
- Podjednostki - jedna
- Aktywność egzonukleotyczna 3’->5’ - tak
- Aktywność egzonukleotyczna 5’->3’ - tak
- Funkcje - Replikacja i naprawianie DNA
- usuwa startery RNA i zastępuje je fragmentami DNA
- to metaloenzym – w centrum domeny polimeryzacyjnej występuje atom Zn
- Małe wymagania układu matryca-starter – matryca może być z pęknięciami, dużymi przerwami i jednoniciowym DNA (naprawa DNA)
- występuje enzym klenowa (zawiera domenę środkową i C-końcową polimerazy DNA I; uzyskuje się go po trawieniu polimerazy DNA I trypsyną)
- Izolowana z termofilów do celów biologii molekularnej oraz inżynierii genetycznej
Polimeraza DNA III
- Podjednostki - min 10
- Aktywność egzonukleotyczna 3’->5’ - tak
- Aktywność egzonukleotyczna 5’->3’ - nie
- Funkcje - głównie enzym replikacyjny
- stałe tempo replikacji: 500 nukleotydów/sek.
- utrata podjednostki α (aktywność polimeryzacyjna) -> śmierć komórki
budowa polimeraz DNA I i II
są to pojedyncze łańcuchy polipeptydowe
budowa domenowa polimerazy DNA I
- N-koniec - aktywność egzonukleazy 5’->3’ – usuwa startery RNA
- Środkowa – korekta egzonukleazy 3’->5’
- C-koniec – centrum polimeryzacyjne
Budowa polimerazy DNA III - podjednostki
to wieloskładnikowy zespół białkowy o masie 900kDa
α – aktywność polimeryzacyjna
β – stabilizuje polimerazę DNA – przesuwająca się po DNA klamra
θ (theta) – stymuluje aktywność korekcyjną podjednostki ε
ε (epsilon) – aktywność 3’->5’ egzonukleolityczna
τ (tau) – dimeryzacja podjednostek α, ε, θ
γ – udział w replikacji nici opóźniającej
δ, δ’ (delta) – udział w replikacji nici opóźniającej
ψ (psi) – tworzy kompleks z γ lub τ
χ (chi) - tworzy kompleks z γ lub τ, przełączenie z primera RNA na DNA
Replikacja DNA - etapy (3)
- Inicjacja – rozpoznanie miejsca lub miejsc startu replikacji
- Elongacja – proces przemieszczania się widełek replikacyjnych podczas kopiowania DNA rodzicielskiego
- Terminacja – kończenie i ostateczne kompletowanie nowych łańcuchów
Inicjacja replikacji - etapy [7]
- aktywne białko DnaA z przyłączonym ATP przyłącza się do oriC (motyw 9-nukleotydowy w 5 powtórzeniach) i powstaje kompleks inicjacyjny
- wskutek wprowadzenia napięcia torsyjnego (wywołanego przez dużą ilość białka DnaA) następuje miejscowa denaturacja (w miejscu 3 powtórzeń 13stonukleotydowego motywu) wymagająca dużych stężeń ATP i białek HU, IHF, FIS
- po denaturacji powstaje kompleks otwarty
- po przyłączeniu do kompleksu otwartego białka SSB (6x białko DnaB - białko DnaC - ATP , ochrona przed reasocjacją i degradacją DNA) powstaje peprymosom I
- hydroliza ATP i odłączenie 6 cząsteczek białka DnaC skutkuje powstaniem peprymosomu II
- przyłączenie prymazy DnaG (przyłącza startery) skutkuje powstaniem prymosomu
- przyłączenie polimerazy DNA III i gryrazy do prymosomu powoduje powstanie replisomu
białko DnaA
- jest niezbędne do inicjacji replikacji
- to silnie zasadowe białko
- tworzy kompleksy oligomeryczne niezbędne do inicjacji replikacji
- umożliwia rozplecenie podwójnej helisy, ułatwia dołączenie helikazy DnaB
- aktywna forma DnaA musi być połączona z ATP
- posiada 4 domeny funkcjonalne
> I i III – uczestniczą w oligomeryzacji białka (wiążą domeny białka DnaA między sobą i biorą udział w przyłączaniu białka DnaB)
> II – łącznik, który oddziela domenę I od III oraz jest miejscem wiązania ATP
> IV – odpowiedzialna za wiązanie się białka DnaA z DNA
białko DnaB
- bierze udział w inicjacji replikacji
- w kompleksie z 6 cząsteczkami DnaC przyłącza się do miejscowo zdenaturowanego regionu z DnaA
- ma aktywność helikazy – denaturuje podwójną helisę na bardzo długich odcinkach, aby widełki replikacyjne mogły się przesuwać
- przesuwa się po DNA w kierunku 5’->3’
- Przesuwanie DnaB po DNA doprowadza do odłączenia się białka inicjatorowego DnaA od DNA – zapobiega to pojawianiu się przedwczesnych zdarzeń inicjacyjnych
- Szybkość z jaką przesuwa się ta helikaza po DNA jest czynnikiem decydującym o szybkości replikacji
helikazy
- Przeprowadzają proces rozwijania DNA, wymaga zerwania wiązań wodorowych dzięki energii pochodzącej z hydrolizy ATP
- Udział w replikacji, transkrypcji, naprawie DNA, rekombinacji
- Współpraca z topoizomerazą (niszczy napięcia torsyjne, przed helikazą)
regulacja inicjacji replikacji poprzez metylację
- w miejscu OriC w pozycji 6 adeniny w sekwencjach 5’-GATC-3’ przez metylazę Dam (powstaje metyloadenina)
- Po replikacji – hemimetylacja – nić rodzicielska jest metylowana, a nić potomna nie, taka nić związana jest z błoną i do czasu metylacji drugiej nici nowa replikacja się nie rozpocznie
- Metylacja może wpływać na zakrzywianie DNA
startery
- są niezbędne do rozpoczęcia replikacji
- u bakterii syntetyzowane przez enzym prymazę
prymaza - białko DnaG
- Forma aktywna – monomer
- Działa dystrybutywnie – po syntezie każdego startera odłącza się od DNA oraz białka DnaB
- Inicjacja syntezy starterów zachodzi w sekwencjach 3’-GTC-5’
- Długość starterów zależy od kontaktu fizycznego DnaG i DnaB (prymazy i helikazy)
białka SSB
- to białka wiążące jednoniciowy DNA w inicjacji replikacji
- dołączają się do nici tworząc zwarty układ, otaczając jednoniciowy DNA i go chroniąc przed reasocjacją i degradacją
- Odłączanie się białek SSB od DNA jest regulowane i ściśle kontrolowane przez białka RNT
w terminacji widełki replikacji nie mogą..
przesunąć się poza swoją część replikowanego genomu
w terminacji do regionów ter (sekwencje terminatorowe) przyłączają się białka Tus
- u E. coli występuje 6 swoistych 15-nukleotydowych, konserwatywnych sekwencji od terA do terG (również na plazmidach)
- w miejscach ter zatrzymywany jest ruch widełek replikacyjnych oraz zahamowana jest transkrypcja
- białka Tus wiążą się do różnych sekwencji ter z różną siłą
- białka Tus wchodzą w interakcje z niektórymi helikazami
- to system zabezpieczający przed przekroczeniem obszaru terminacji replikacji
- ilość białka Tus w komórce jest niewielka
przykład termostabilnej polimerazy DNA
polimeraza Taq
Thermus aquaticus
polimeraza Taq
- polimeraza DNA
- Enzym monomeryczny
- Termostabilna - replikuje dna w 74stC, pozostaje funkcjonalna nawet po inkubacji w 95stC – dzięki czemu może być wykorzystywana w reakcji PCR
- Nie ma aktywności korektorskiej (3’-5’ egzonukleazowa) - może wprowadzić błąd raz na 104 – 105 nukleotydów
plazmid
- to cząsteczka pozachromosomowego DNA, zdolna do autonomicznej replikacji
- nie posiadają genów niezbędnych do przeżycia dla komórki
- posiadają geny potrzebne komórkom w specyficznych warunkach
- liczba plazmidów w komórce jest zmienna
- nie wszystkie plazmidy mogą ze współegzystować w komórce. Jeśli bakteria posiada już jeden rodzaj plazmidu, to kodowane są na niej białka, które zapobiegną replikacji wielu innym plazmidom lub po pobraniu może on zostać wydalony na zewnątrz lub ulec degradacji
- plazmidy są głównymi naturalnymi wektorami horyzontalnego transferu genów
plazmidy koniugacyjne i mobilizowalne mogą przenosić informację genetyczną między
komórkami odległych filogenetycznie mikroorganizmów - mają szeroki zakres gospodarzy
plazmidy o wąskim zakresie gospodarzy determinują
zmienność genetyczną w obrębie niższych grup taksonomicznych bakterii
plazmidy w kolejnych gospodarzach ulegają
licznym rekombinacjom prowadzących do zmiany ich struktury genetycznej
Praktyczne wykorzystanie plazmidów w biologii molekularnej
- badanie funkcji genów
- klonowanie
- plazmidy wahadłowe
- produkcja RNA - wykorzystywane do przygotowania cząsteczek RNA do hybrydyzacji w metodzie Northen Blot – promotory dla polimeraz RNA
- produkcja białek - plazmidy ekspresyjne, dzięki którym powstają białka
plazmidy wahadłowe
plazmidy, które mogą utrzymać się i replikować w dwóch typach komórek (zazwyczaj prokariotycznej i eukariotycznej)
System CRISPR/Cas9 składa się z
- Zgrupowanych regularnie rozproszonych sekwencji palindromicznych (odwrócone do siebie homologiczne sekwencje, zazwyczaj dzięki nim tworzy się struktura „spinki do włosów”)
- Białek z grupy Cas
zasada działania systemu CRISPR/Cas9
- Do komórki są wprowadzane cząsteczki gRNA, które mają w sobie fragment którym łączą się z białkiem Cas oraz fragment komplementarny do fragmentów genomów
- Cząsteczki RNA rozpoznają miejsce które ma być zreplikowane w genomie
- W momencie, w którym cząsteczka gRNA połączy się z odpowiednim miejscem w genomie, to wtedy nukleazy Cas9 przecinają w tym miejscu DNA i w ten sposób dokonywana jest delecja
replikacja plazmidów to proces ściśle..
kontrolowany - liczba plazmidów na komórkę jest ściśle określona
Podstawowy replikon plazmidowy
- to geny i sekwencje biorące udział w niezależnej od chromosomu gospodarza relikacji i jej kontroli, najmniejszy element niezbędny do zajścia replikacji
- Origin replikacji – miejsce rozpoczęcia replikacji
- geny cop i inc -> inicjacja replikacji,
- geny rep -> białka replikacyjne
- Połączone z np.: markerem selekcyjnym (np. gen dający odporność na penicylinę) tworzą funkcjonalną całość – to wystarczy, aby plazmid mógł się replikować
- Plazmid – dostarcza głównie białka inicjacyjne
- Gospodarz - dostarcza inne czynniki białkowo/enzymatyczne tj. polimerazy, ligazy, prymazy, helikazy (pochodzenie chromosomowe)
Baza replikonów plazmidowych – DPR
zdeponowane w bazach DNA sekwencje wielu replikonów plazmidowych (spowodowana dużą różnorodnością replikonów) -> badania nad klasyfikacja plazmidów, ewolucją, ekologią oraz biologią molekularną
Mechanizmy replikacji plazmidów [3]
- Typu theta (θ) – obejmuje głównie bakterie gram ujemne
- Odsuwanej nici (mechanizm pętli D) – obejmuje wielu gospodarzy
- Toczącego się koła – obejmuje głównie bakterie gram dodatnie
replikacja typu θ (theta)
- najpowszechniejsza forma replikacji DNA plazmidowego [plazmidy gram-ujemne (F, ColE1), o niektóre gram-dodatnie (Bacillus subtilis, Enterococcus spp), chromosomy bakteryjne (E. coli)]
- Otworzenie oczka replikacyjnego następuje w miejscu ori
- Widełki replikacyjne pojedynczo przesuwają się wokół kolistej cząsteczki aż do punktu wyjścia
- Modyfikacja modelu – replikacja dwukierunkowa
- Niezbędny jest udział starterów RNA, prymaza
- Na nici wiodącej replikacja odbywa się w sposób ciągły, na opóźnionej nici w sposób nieciągły – różnice w inicjacji replikacji
- Większość plazmidów niesie gen Rep, które wiążą się do
kilku-kilkunasto nukleotydowych powtórzeń tzw. iteronów, które występują w miejscu inicjacji replikacji - Występuje więcej niż 1 aktywny replisom – może być 6 lub 8 widełek replikacyjnych, które jednocześnie syntetyzują DNA wewnątrz (dzięki temu możliwa szybsza replikacja)
- Każda nowa runda replikacji rozpoczyna się w miejscu, które jest startem replikacji i rozpoczyna się przed zakończeniem poprzedniej rundy
Replikacja typu toczącego się koła (replikacja typu RCR, model sigma (σ))
- model replikacji plazmidów [bakterii gram-dodatnich (pC194 z Staphylococcus aureus, pIJ101 z Streptococcus lividans, pIM13 z Bacillus subtilis), bakterii gram-ujemnych (pHPK255 z Helicobacter pylori, pKYM z Shigella sonnei, pJDB21 z Selenomonas ruminantium), genomów bakteriofagów]
- nie wymaga dużej liczby enzymów
1. rozcięcie jedne z nici DNA w miejscu ori-DSO. Do końca 5’ przyłącza się białko Rep, a wolny koniec 3’ stanowi start replikacji
2. nić zewnętrzna z przyłączonym białkiem Rep jest odwijana, a nić wewnętrzna replikowana do miejsca SSO
3. końce nici zewnętrznej są łączone i powstaje jednoniciowa kolista pośrednia forma replikacyjna
4. synteza komplementarnej nici z wykorzystaniem startera RNA powstającego w rejonie SSO
Replikacja typu odsuwanej nici (mechanizm odsuwania nici, mechanizm przemieszczania się nici, mechanizm pętli D)
- typowy dla eukariotycznych genomów mitochondrialnych
- wykorzystywany w replikacji lub gdy nić poszukuje nici homologicznej w genomie
- do inicjacji potrzebne są białka inicjatorowe RepC, RepA (helikazy) oraz RepB (primaza - kontrola syntezy DNA)
- nić komplementarna ulega odsunięciu
- w miejscach ssi replikacja rozpoczyna się niezależnie od innych miejsc replikacji i jest ciągła, następuje odsunięcie niereplikującej się nici komplementarnej
1. miejscowa denaturacja
2. odsłonięcie miejsca oriL na nici wewnętrznej (jednoniciowa)
3. start replikacji nici wewnętrznej - replikacja ciągła, odsunięcie nici niereplikowanej
4. odsłonięcie miejsca oriR na nici niereplikowanej - jednoniciowej
5. start replikacji na nici zewnętrznej w przeciwnym kierunku
inicjacja replikacji plazmidu
- miejsce startu replikacji wegetatywnej w oriV
- replikacja związana z procesem koniugacyjnego transferu DNA rozpoczyna się w oriT
- zazwyczaj jedno miejsce ori (wyjątek plazmid F: 2-3 miejsca ori)
- w zależności od budowy plazmidu inicjacja może przebiegać z udziałem lub bez udziału białek inicjacyjnych
inicjacja replikacji bez udziału białka inicjacyjnego - plazmid E. coli ColE1
- gen cea - antybakteryjna substancja białkowa: kolicyna
- gen imm - zapobieganie toksycznemu efektowi kolicyny na komórkę niosącą plazmid
- replikacja tylko w jednym kierunku - kierunek P
- RNA I i RNA II to produkty genu rop, odpowiedzialnego za kontrolę replikacji
- chloramfenikol, spektynomycyna - hamowanie syntezy białek i replikacji DNA chromosomowego
1. polimeraza RNA syntetyzuje pre-starterowe RNA
2. powstaje złożona struktura II-rzędowa, która łączy się z DNA w regionie ori (hybrydyzacja)
3. RNazaH nacina hybrydę
4. powstaje wolny koniec 3’-OH, który staje się miejscem starterowym RNA dla polimerazy DNA I
5. utworzenie prymosomu w miejscu pas - nowe rundy replikacji nie wymagają syntezy białek inicjacyjnych
inicjacja replikacji z udziałem białek inicjacyjnych Rep - bakterie Gram-ujemne
- białka Rep na plazmidach
- model theta oraz pętli D
- charakterystyczne dla plazmidów posiadających iterony - miejsca wiązania plazmidowego białka inicjującego replikację (białko Rep)
- w ori plazmidów również: miejsce wiązania białka DnaA i czynnika IHF, sekwencje GATC (miejsca metylacji), region bogaty w A-T
1. białko Rep samo lub z DnaA (z chromosomu gospodarza) rozpoznaje sekwencje iteronowe i wiąże się z nimi
2. otwarcie dupleksu i zerwanie wiązań A-T
3. możliwe jest wbudowanie replisomu - białka gospodarza DnaB i DnaC, prymaza, polimeraza DNA III, SSB - wyjątek plazmid R1
iterony
- proste sekwencje powtórzone w regionach replikacyjnych ori
- stanowią motyw konserwatywny, heksanukleotydowy
- miejsce wiązania plazmidowego białka inicjującego replikację (białko Rep)
- funkcje regulacyjne, ale gdy ich lokalizacja występuje poza ori replikacji
inicjacja replikacji z udziałem białek inicjacyjnych Rep - plazmid R1
- wymaga do inicjacji replikacji białka inicjacyjnego, ale nie zawiera w ori sekwencji iteronowych
- występują sekwencje częściowo palindromowe S1 i S2 - pomiędzy nimi 8 obrotów helisy
1. sekwencja S1 i S2 rozpoznawane przez białko RepA
2. powstaje pętla, a w wyniku tego dochodzi do denaturacji regionu bogatego w A-T oraz zbliżenia się DnaA-box
3. powstaje bąbel replikacyjny i następuje przyłączenie niezbędnych białek do replikacji DNA
inicjacja replikacji plazmidów RCR bakterii gram-dodatnich
> mechanizm toczącego się koła
struktura spinki do włosów (bogata w G-C) powstaje dzięki obecności conajmneij 1 pary odwróconych sekwencji powtórzonych IR
miejsce DSO
- rozpoczęcie replikacji
- białka RepC wiążą się z regionem bind (domena wiążąca białka Rep) i wprowadzenie nacięcia w domenie nic
- kowalencyjne związanie dimeru białka RepC z końcem 5’
- powstaje wolny koniec 3’ - starter do syntezy nowej nici
- kompleks replikacyjny zawiera białka kodowane przez genom gospodarza (helikaza PcrA, polimeraza DNA III, SSB) i plazmidowe
- synteza nici opóźnionej rozpoczyna się od miejsc SSO od syntezy startera przez polimerazę RNA, później przez polimerazę DNA I i III
- synteza nici opóźnionej zależna od białek gospodarza
miejsca SSO
- 4 klasy
- pojedyncze lub podwójne spinki do włosów - w ich obrębie regiony mogące być rozpoznawane przez polimerazę RNAP (kodowana chromosomowo, miejsca syntezy starterów)
- niektóre SSO rozpoznawane są przez RNAP
- plazmidy z więcej niż jednym SSO mogą mieć więcej gospodarzy
- niektóre SSO funkcjonują w obecności ryfampiny, zaburzającej funkcje polimerazy RNA - jest alternatywny mechanizm replikacji niezależny od RNAP
- SSO to sekwencja rozpoznawana przez polimerazę RNA - przyłączanie startera, inicjacja replikacji
Inicjacja replikacji w plazmidzie zależy
- od rodzaju plazmidu
Białka inicjacyjne oddziałujące z interonami
• dimery (forma nieaktywna)
o przed związaniem się z ori dzięki białkom opiekuńczym -> powstają formy aktywne – monomery (mogące inicjować replikację)
• białko inicjacyjne TrfA dla plazmidu RK2 może występować w dwóch formach:
o TrfA-44 i TrfA-33 (2 miejsca startu translacji);
o białko 33kDa – większość gram-ujemnych;
o białko 44kDa – Pseudomonas aeruginosa
• budowa białek
o 30 białek Rep z plazmidów replikujących się według modelu theta lub pętli D – niewielkie podobieństwo sekwencji aa – ale obecność podobnych motywów
motyw suwaka leucynowego (motyw L-Z) N-koniec –oddziaływane białko – białko
dwie domeny globularne HTH – helix-turn-helix – oddziaływanie z interonami (specyficzne sekwencje)
Oddziaływanie białka Rep z interonami
• przyłączenie Rep do interenów skutkuje zgięciem i destabilizacją helisy -> otwarcie helisy w regionie bogatym w A-T -> przyłączenie kolejnych białek i utworzenie kompleksu otwartego
iałko DnaA jest chromosomalnym odpowiednikiem
białka Rep (oddziałuje z oriC) jednak nie jest w stanie zastąpić tego białka
• białko DnaA wspomaga interakcję Rep z interonami oraz tworzenie wieloskładnikowych kompleksów z udziałem DnaB
Białka inicjacji replikacji – plazmidy nieinterenowe typu theta
białko inicjacyjne plazmidu R1
• rozpoznaje sekwencje S1 i S2 – w regionie ori – oriR
• wiąże się jako dimer
• równowaga pomiędzy formą mono- i dimerów RepA – kontrolowana przez białko opiekuńcze DnaK
Białka inicjacji replikacji plazmidów RCR
- grupa białek Rep
- mogą nacinać i łączyć plazmidowy DNA w sposób podobny do działania topoizomerazy DNA I
- aktywność nacinająca – potrzebna do inicjacji replikacji
- aktywność łącząca – niezbędna do terminacji replikacji
- brak motywu HTH (potrzebnego do interakcji z interonami)
- po nacięciu DNA białka te pozostają kowalencyjnie związane z końcem 5’-DNA
- po zakończeniu rundy replikacji i zamknięciu formy kolistej w wyniku reakcji transestryfikacji białko Rep jest uwalniane w formie nieaktywnej
Białka bakteryjne biorące udział w replikacji DNA plazmidowego
- DnaA – białko inicjatorowe replikacji, wiąże się swoiście do sekwencji DnaA i rozplata dwuniciowy DNA w regionie oriC
- DnaB- helikaza DNA
- DnaC – wprowadza białko DnaB do oczka replikacyjnego
- Ssb – białka opiekuńcze dla jednoniciowego DNA
- DnaG – prymaza
- polimerazy DNA III i I
- polimeraza RNA
- Gyraza – topoizomeraza DNA typu II, białko które w sytuacji kiedy dwuniciowa helisa jest rozplatana gyraza przez odpowiednie cięcia niszczy napięcia powstające nad helikazą DNA
- IHF – białko histonopodobne
- DnaK, DnaJ, GrpE, ClpP – białka opiekuńcze
- Ter, Tus – białka kopmleksu terminacyjnego
- topoizomeraza IV - grupa białek kodowanych chromosomalnie, dostarczane przez gospodarza
Plazmidy wielokopijne
- plazmidy o rozluźnionej kontroli replikacji
- mechanizm hamujący replikację przy określonej liczbie plazmidów,
- replikacja przebiega bardzo szybko,
- nie ma obawy, że komórka potomna nie otrzyma tego plazmidu
Plazmidy jednokopijne
- plazmidy o zaostrzonej kontroli replikacji
- restrykcyjne systemy regulacji inicjacji,
- mechanizmy zapewniające precyzyjny rozdział kopii plazmidu do komórek potomnych,
- bardzo skomplikowana replikacja
Regulacja inicjacji replikacji poprzez
- inhibitorowe RNA
- kompleksy RNA-białko
- swoiste oddziaływanie białko –sekwencje interonowe
Regulacja za pośrednictwem antysensownego RNA – plazmidy typu ColE1
• brak białek inicjacji replikacji, starter powstaje w wyniku przekształcenia kodowanego przez plazmid prestarterowego RNA II
• cząsteczka RNA I
o Im więcej cząsteczek plazmidu – tym więcej jest cząsteczek RNA I – optymalny poziom – hamowanie kolejnych rund replikacji
o blokowanie - zakłócanie tworzenia startera do replikacji
Regulacja inicjacji replikacji przez antysensowny RNA i białka – plazmid R1
- do inicjacji wykorzystywane jest białko RepA kodowane plazmidowo
- prepA aktywny tyko bezpośrednio po wejściu plazmidu do komórki gdy nie ma jeszcze białka CopB (copy-numer control gene)
- pod jego kontrolą prowadzona jest synteza RepA i replikacja plazmidu
- nagromadzanie białka CopB blokuje promotor prepA i gen RepA transkrybowany jest przez promotora pcopB
- promotor pcopA zlokalizowany na nici przeciwnej powstaje tzw. CopA-RNA który tworząc hybryd z mRNA Rep A dodatkowo hamuje replikacje tego białka
Kontrola inicjacji replikacji poprzez oddziaływanie białka inicjacyjnego z interonami np. plazmid F
RepE – wiąże się w formie monomerycznej z interonami regionu ori
• wyższa liczba plazmidów -> wysycenie interonów białkami RepE -> wiązanie się wysyconych białkiem RepE interonów regionów ori dwóch plazmidów
Multimery plazmidowe lub chromosomalne
- plazmidy współistniejące w komórce na skutek homologicznej rekombinacji pomiędzy sekwencjami homologicznymi mogą w wyniku rearanżacji łączyć się ze sobą lub po replikacji
- dimery dłużej wędrują w żelu agarozowym
- dimery mają zaburzoną segregację do komórek potomnych
- dimery ulegają częstszej replikacji (systemy rozpoznają liczbę ori a nie liczbę cząsteczek plazmidu)
System rekombinacji zlokalizowanej mrs (ang. multimer resolution system)
sekwencja nukleotydowa na plazmidzie (res / cer) + enzymy (rekombinazy, rezolwazy, integrazy, transpozazy, inwertazy DNA)
enzymy rozpoznają odpowiednie sekwencje na plazmidzie i w wyniku wewnątrzplazmidowej rekombinacji między nimi przekształcają multimery w monomery