begrippen tentamen

Question 1

Filosofie

Answer 1

Potentialiteit (mogelijkheid ipv feitelijkheid)

de vraag is zelf onderdeel van de vraag; anti-dogmatisch, debat (losse ideeën zijn geen ideeën)

Question 2

Basisindeling Filosofie

Answer 2

Fysica (hoe zit de wereld/natuur in elkaar?)
Logica (Hoe kunnen we elkaar begrijpen?)
Ethica (Hoe kunnen we de wereld maken zoals we hem willen?)

Question 3

Renaissance

Answer 3

Oriëntatie op de klassieke oudheid in de 14e-16e eeuw

Question 4

Determinisme

Answer 4

Alles heeft een reden. niets gebeurd willekeurig

Question 5

Compatibilisme

Answer 5

de visie dat vrije wil en determinisme met elkaar verenigbaar is

Question 6

Universele causaliteit

Answer 6

Gelijke oorzaken leiden tot gelijke effecten

Question 7

Mechanistisch wereldbeeld

Answer 7

De wereld wordt verklaard vanuit de eigenschappen en de beweging van objecten. hierbij zijn concepten als positie, snelheid, kracht en massa van de objecten van belang

Question 8

rationaliteit

Answer 8

Consistent handelen op basis van rede. ideevorming en handelen vindt plaats op basis van feiten met kennis van oorzaak en gevolg.

Question 9

Empirisme

Answer 9

Kennis komt voornamelijk of geheel voort uit ervaring. geen aangeboren kennis.

Question 10

Natuurwetenschappelijke methode / natuurwetenschappelijke rationaliteit

Answer 10

systematische manier om kennis te vergaren binnen de wetenschap.

Question 11

Dogma(tisme)

Answer 11

een leerstelling die door een religie, ideologie of organisatie als onbetwistbaar wordt beschouwd.

Question 12

Subject - Object

Answer 12

scheiding tussen enerzijds de mens als kennend en onderzoekend subject en anderzijds de werkelijkheid als studie object, dat buiten de mens gelegen is.

Question 13

Fenomenologie

Answer 13

Gaat uit van directe en intuïtieve ervaring van fenomenen, en hieruit de essentiële eigenschappen van ervaringen en de essentie van wat men probeert af te leiden.

Question 14

Existentialisme

Answer 14

stroming die individuele vrijheid, verantwoordelijkheid en en subjectiviteit voorop stelt. ieder persoon is een uniek wezen, verantwoordelijk voor eigen daden en eigen lot.

Question 15

Ideeënleer: denken en waarnemen (plato)

Answer 15

er bestaan eeuwige, slechts met het verstand waarneembare ideeën. (in ideeënwereld)

Question 16

Grotvergelijking (plato)

Answer 16

gaat over de menselijke kennis in relatie tot de realiteit.

Question 17

Waarde (plato)

Answer 17

Transcendente idee van het goede

Question 18

Dualisme (plato)

Answer 18

mens bestaat uit twee delen; lichaam en ziel.

Question 19

potentialiteit en actualiteit (teleologische theorie) (aristoteles)

Answer 19

Alles in de natuur heeft potentie, voortdurend wordingsproces van potentie naar actualiteit (telos)

Question 20

Eudaimonia (aristoteles)

Answer 20

‘gelukt’ zijn (door verstandig te kunnen kiezen hoe te handelen)
realiseren van het denkvermogen

Question 21

Deugdenethiek (aristoteles)

Answer 21

Het goede (de deugd) als de juiste maat tussen tekort en exces

Question 22

Vriendschap als deugd, belang van deze deugd voor individu en gemeenschap (aristoteles)

Answer 22

een goed mens is ook een goede vriend. Als er vriendschap is, is er geen behoefte aan rechtvaardigheid, andersom wel.

Question 23

Karakterontwikkeling (aristoteles)

Answer 23

individu moet zich ontwikkelen. iedereen heeft potentie maar een kleine groep bereikt het hoogst haalbare. (filosoof-koning)?

Question 24

Lof der zotheid (erasmus)

Answer 24

‘zot’; iedereen die zich laat leiden door de redeloze natuur ipv gezonde verstand. boek met kritiek op misstanden in de kerk.

Question 25

Belang vorming voor morele ontwikkeling (opvoeding en onderwijs) (erasmus)

Answer 25

Mensen worden 'gevormd'. bevorderen van beschaving, verstand, ware vroomheid, omgang andere mensen. bijdrage aan rechtvaardige samenleving.

Question 26

vriendschap en morele ontwikkeling (erasmus)

Answer 26

Vriendschap is het hoogst haalbare voor de mens. vriendschap = gelijkwaardig. vrienden zijn noodzakelijk om jezelf te ontwikkelen.

Question 27

Christelijk humanisme (erasmus)

Answer 27

vernieuwing van de christelijke religie die aan en op de bijbel gefundeerd was.

Question 28

Virtú, politieke deugd (machiavelli)

Answer 28

Politiek en moraal gescheiden. belang van de staat voorop.

Question 29

onderscheid tussen moraal en politiek (machiavelli)

Answer 29

Morele waarden ondergeschikt aan politieke deugden/macht

Question 30

Consequentialistische ethiek (machiavelli)

Answer 30

het ethisch juist handelen wordt gekenmerkt door een goed resultaat van ons handelen. (gevolgenethiek)

Question 31

Eigen ervaring als kennisbron (zelfonderzoek) (de Montaigne)

Answer 31

identiteit ontdekken via zelfreflectie

Question 32

persoonlijke levenskunst (de Montaigne)

Answer 32

op zoek naar onze eigen vorm (en daarmee vrede vinden) doel; praktische wijsheid, gericht op een vitale levensvorm. zelfinkeer: ontdekken wie je eigenlijk bent

Question 33

Twijfel-experiment (descartes)

Answer 33

zoektocht naar onbetwijfelbare kennis, zintuigen zijn onbetrouwbaar

Question 34

Cogito ergo sum (descartes)

Answer 34

'ik denk dus ik ben' -> mijn denken is zeker

Question 35

Dualisme lichaam -ziel (descartes)

Answer 35

twee soorten wetenschap nodig. lichaam=meetbaar, onderzoek via fysica, empirie. kennis over materie -> wetenschap ziel= niet meetbaar, onderzoek via ethica, politiek, psychologie. kennis over immateriële zaken (filosofie)

Question 36

De natuurtoestand van de mens (hobbes)

Answer 36

wordt louter gedreven door eigen belang. mens is van nature elkaars vijand (Hobbes)

Question 37

Sociaal contract en legitimatie staatsgezag (Hobbes)

Answer 37

Macht overdragen aan de staat. Het volk legitimeert het staatsgezag.

Question 38

Compabilitisme (hobbes)

Answer 38

Determinisme is verenigbaar met de vrije wil. elke wilsdaad, verlangen, neiging van de mens komt voort uit noodzakelijkheid.

Question 39

presociale natuurstaat (rousseau)

Answer 39

De natuurstaat is een 'verloren paradijs' Alle mensen zijn vrij en gelijk. verval door privé eigendom -> ongelijkheid. terugkeer natuurtoestand is onmogelijk.

Question 40

Volonté generale (rousseau)

Answer 40

de staat omvat de wil van allen. staat bezit alle macht. Algemeen belang is per definitie redelijk en rechtvaardig.

Question 41

zelfontplooiing (rousseau)

Answer 41

(intellectuele) ontwikkeling

Question 42

legitimatie staatsgezag (Rousseau)

Answer 42

zelfwetgeving

Question 43

scepticisme (hume)

Answer 43

Sceptisch ten opzichte van wetenschap en rationaliteit.

Question 44

wetten van associatie (hume)

Answer 44

Alle kennis is gebaseerd op ervaring. is kennis niet te herleiden tot ervaring: ongefundeerd en onzeker.

Question 45

Naturalistisch mensbeeld (hume)

Answer 45

Mens wordt gedreven door gevoelens en hartstochten. de rede is secundair.

Question 46

Het belang van gewoontes (hume)

Answer 46

voor de ethiek ('custos is the great guide of human life')

Question 47

Noumenale wereld (kant )

Answer 47

de bovenzintuiglijke wereld. kennis hierover is onmogelijk.

Question 48

Fenomenale wereld (kant)

Answer 48

We kunnen de dingen kennen zoals zij aan ons verschijnen. wetenschap gaat over deze fenomenale wereld an zich.

Question 49

Categorieën in ons kenvermogen (kant)

Answer 49

``` de rede (ons kenvermogen) verwerkt de informatie op een systematische wijze; plaatst ze in tijd en ruimte. legt causale relaties. kenvermogen drukt dus een stempel op de waarneming. ```

Question 50

copernicaanse wending (kant)

Answer 50

de menselijke geest weerspiegelt niet de wereld zoals deze werkelijk is maar de wereld zoals die zich aan ons voordoet.

Question 51

a priori (kant)

Answer 51

Het kenvermogen ordent het zintuigelijk materiaal met behulp van een reeks denkvormen/structuren. wat van tevoren gegeven is, voorafgaand aan de ervaring of onafhankelijk van de ervaring.

Question 52

a posteriori (kant)

Answer 52

De wereld die we ervaren in een constructie van onze geest. kennis is afgeleid uit de ervaring. (achteraf)

Question 53

synthetische a priori uitspraken (kant)

Answer 53

mogelijk vanwege modules/categorieen in ons kenvermogen.

Question 54

beperkingen van het kenvermogen/de rede (kant)

Answer 54

Ons kenvermogen biedt een perspectief op wat over de grens van de zuivere rede heen ligt maar levert daar geen absolute kennis op. Ik kan dus alleen weten wat binnen de grenzen van de rede ligt.

Question 55

Heteronomie - autonomie (kant)

Answer 55

men is niet in staat de eigen wil te bepalen autonomie: zelf inzien dat we sommige verlangens wel en andere niet mogen nastreven.

Question 56

Deontologische ethiek (kant)

Answer 56

(plichtenethiek) Moraliteit is handelen op basis van plicht . niet gericht op zoeken van geluk, maar proberen het geluk waardig te zijn.

Question 57

Categorisch imperatief (kant)

Answer 57

= morele wet. De mens handelt moreel als hij handelt overeenkomstig de morele wet die hij in zichzelf draagt.

Question 58

Vrije wil als noumenon (kant)

Answer 58

de mens is vrij als normenaal wezen. wil is autonoom.

Question 59

vrijheid (kant)

Answer 59

is niet doen wat je wil | is loskomen van je verlangens door op ze te reflecteren, ze te evalueren en indien nodig tegen ze in te gaan.

Question 60

absoluut idealisme (hegel)

Answer 60

Kants categorieën (tijd, ruimte , causaal) zijn geen structuren van de geest maar structuren van de werkelijkheid zelf. De werkelijkheid is door en door redelijk.

Question 61

Ontologisch constructivisme (hegel)

Answer 61

Het denken over ideeën is concreet. de materiële werkelijkheid is abstract. het feitelijke is rationeel.

Question 62

Vrijheid (kant)

Answer 62

is handelen volgens een morele wet. als redelijk wezen is de mens vrij, autonoom.

Question 63

Historiciteit (hegel)

Answer 63

de geschiedenis van de wereld is de geschiedenis van de geest die zichzelf in de loop van de geschiedenis verwerkelijkt. de geschiedenis is een proces van zelfbewustwording.

Question 64

Geist (Hegel)

Answer 64

ontwikkeling van het zelfbewustzijn. de geest is aanvankelijk leeg. door over zichzelf na te denken wordt de geest vanzelf bewust en herkent hij zich in de wereld.

Question 65

vrijheidsbewustzijn (hegel)

Answer 65

kritisch nadenken leidt tot vooruitgang in de ontwikkeling van vrijheid.

Question 66

rationele organisatie van de institutionele wereld (hegel)

Answer 66

door organisaties geregeld en beheerd wereld op rationele wijze. de mens vormt de samenleving.

Question 67

uniciteit van het individu (mill)

Answer 67

zo groot mogelijke vrijheid voor het individu. mogelijkheden tot zelfontplooiing.

Question 68

schadeprincipe (mill)

Answer 68

de samenleving mag individuele vrijheid alleen inperken om te voorkomen dat een persoon een ander schaadt.

Question 69

sociale tirannie (mill)

Answer 69

Waarschuwt tegen macht van publieke opinie. mill pleit onafhankelijkheid denken .

Question 70

zelfverwerkelijking (mill)

Answer 70

handelen uit een verlangen dat van jezelf is. het vereist zelfkennis. je moet uitvinden van wat voor soort leven je gelukkig wordt.

Question 71

persoonlijke ontwikkeling, karakterontwikkeling (mill)

Answer 71

een leven leiden dat niet bij je past maakt ongelukkig. geestelijke gevoelens hebben meer waarde dan lichamelijke.

Question 72

concrete existentie (kierkegaard)

Answer 72

de mens bestaat als concreet, individueel, subjectief en vrij wezen. pleidooi voor eigen verantwoordelijkheid.

Question 73

stadia van zelfontwikkeling (kierkegaard)

Answer 73

dynamisch proces; esthetisch (zintuigelijk) | ethisch (ratio) en religieus (oriëntatie op god)

Question 74

Authenticiteit en zelfwording (kierkegaard)

Answer 74

vrijheid = een authentiek individu worden (zelfwording). vereist absolute toewijding aan god. categorisch imperatief volgen die is opgelegd door god.

Question 75

Contingentie en openheid (kierkegaard)

Answer 75

de mens heeft een verdeelde natuur; contingentie= de geschiedenis, ons lichaam, eindigheid. onvrij. beperkt en bepaald door buitenwereld. openheid= de toekomst, mogelijkheden. niet concreet maken. men verliest zichzelf.

Question 76

christelijk existentialisme (kierkegaard)

Answer 76

vrijheid veronderstelt geloof in god = hoogst bereikbare waarheid voor individu. God is niet objectief te beredeneren.

Question 77

fenomeen (husserl)

Answer 77

verschijnsel; observeerbare gebeurtenis.

Question 78

intentionaliteit (husserl)

Answer 78

de beweging naar buiten ( wat neem ik waar). wat we waarnemen is het object van de intentionaliteit. Elke actie van het bewustzijn is betrokken op iets anders. de werkelijkheid wordt geconstrueerd door ons bewustzijn. objecten 'worden' -> fenomenen.

Question 79

natuurlijke instelling/houding (husserl)

Answer 79

de 'houding' die we in ons dagelijks leven aannemen. de werkelijkheid buiten ons wordt aangenomen. je bent je constant van alles bewust.

Question 80

Eidetische/fenomenologische/transcendentale reductie (husserl)

Answer 80

overgang van de natuurlijke instelling -> fenomenologische instelling. opschorting oordeel over het bestaan van de buitenwereld. doel is zuivere kennis bereiken.

Question 81

Fenomenologische instelling/houding (husserl)

Answer 81

bewustzijn van het bewustzijn (beweging naar binnen)

Question 82

beweging naar binnen ('awareness') (husserl)

Answer 82

Het bewustzijn van de natuurlijke instelling

Question 83

(transcendentaal) ego/bewustzijn (husserl)

Answer 83

onderscheid: object van het denken (nouma) en daad van het bewustzijn (nousis).

Question 84

(transcendentale) fenomenologie (husserl)

Answer 84

beide bewustzijnsaspecten fenomenologisch onderzoeken. ontdekken van essenties van acties en objecten van het bewustzijn.

Question 85

zijnsvergetelheid (heidegger)

Answer 85

zelfvervreemding