CA/LB Diagnoza 3 - lęk, trauma, OCD Flashcards

(69 cards)

1
Q

Trauma w kontekście dziecięcym

A

doświadczenie zdarzeń lub sytuacji, które przerastają możliwości adaptacyjne dziecka, powodując długotrwałe zmiany w psychice, zachowaniu i rozwoju emocjonalnym

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

„Childhood Trauma” („trauma dziecięca”)

A

wszelkie formy złego traktowania fizycznego i/lub emocjonalnego, wykorzystywania seksualnego, zaniedbania lub innego wykorzystywania, skutkujące rzeczywistą lub potencjalną szkodą dla zdrowia, przetrwania, rozwoju lub godności dziecka, doświadczane w relacji zależności, zaufania lub władzy

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Traumatyczne przeżycia mogą obejmować

A
  • przemoc,
  • nadużycia,
  • zaniedbanie,
  • utratę bliskiej osoby,
  • katastrofy naturalne.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Trauma dziecięca często prowadzi do

A

trwałych konsekwencji w zakresie regulacji emocji, poczucia własnej wartości oraz zdolności do budowania relacji interpersonalnych

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Objawy traumy u dzieci - sfera somatyczna

A
  • zaburzenia w kontroli funkcji fizjologicznych (np. moczenie się)
  • skłonność do chorób somatycznych (przeziębienia, alergie)
  • zaburzenia snu, łaknienia
  • męczliwość
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Objawy traumy u dzieci - procesy poznawcze

A
  • zaburzenia myślenia, koncentracji uwagi
  • rozkojarzanie się
  • zaburzenia pamięci
  • trudności w przełączaniu się z jednej aktywności myślowej na inną
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Objawy traumy u dzieci - procesy emocjonalne

A
  • poczucie braku bezpieczeństwa
  • zakłócenia w procesie regulacji i samoregulacji emocji
  • brak zaufania do innych
  • obniżony nastrój
  • lękliwość
  • zaburzona samoocena
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Objawy traumy u dzieci - zachowanie

A
  • zachowania impulsywne
  • zachowania wymierzone przeciwko sobie (samookaleczenia)
  • zachowania wymierzone przeciwko innym
  • zachowania tzw. niebezpieczne
  • skłonność do regulacji afektu za pomocą używek (alkoholu, dopalaczy, narkotyków)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Objawy po traumie u małych dzieci (0-5 lat)

A
  • drażliwość, “grymaszenie”
  • łatwość wpadania w stany pobudzenia i trudności w ukojeniu
  • częste napady złości bez jakiegokolwiek powodu
  • zamknięcie i niechęć do eksplorowania otoczenia
  • stany podwyższonej aktywności w porównaniu z grupą rówieśniczą
  • uporczywe odtwarzanie traumy przez różne czynności, w tym odgrywanie w zabawie
  • opóźnienia w rozwoju funkcji kluczowych dla danego okresu, zarówno w rozwoju fizycznym (np. dziecko przestaje chodzić samodzielnie), jak i psychicznym (np. mowa)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Objawy po traumie u dzieci w wieku szkolnym (6-12 lat)

A
  • zaburzenia koncentracji uwagi i skupienia się na danej czynności
  • wycofanie z aktywności społecznej, “bycie niewidocznym”
  • płaczliwość i nadmiernie utrzymujący się smutek
  • katastrofizowanie i przywoływanie sytuacji przerażających
  • trudności w przejściu od jednej formy aktywności do drugiej
  • zaburzenia zachowania w kierunku impulsywnego rozładowywania napięcia przez agresję
  • wycofywanie się z relacji z dorosłymi i rówieśnikami (manifestowanie potrzeby bycia zostawionym samemu sobie)
  • zaburzenia łaknienia
  • bójki z rówieśnikami
  • problemy w nauce
  • zaburzenia somatyczne (bóle głowy, brzucha)
  • zachowania charakterystyczne dla młodszych dzieci (oddawanie moczu do łóżka, ssanie palca)
  • lęk przed ciemnością
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Objawy po traumie u młodzieży (13-18 lat)

A
  • nieustanne opowiadanie o przeżytej traumie lub wprost przeciwnie, milczenie i zaprzeczanie, że coś się stało
  • stany chronicznego zmęczenia, przesypianie wielu godzin, brak energii do podejmowania jakichkolwiek aktywności
  • zachowania niebezpieczne i ryzykowne
  • zaburzenia zachowania związane z impulsywnym rozładowywaniem napięcia przez agresję i łamanie zasad oraz norm
  • szukanie nowych znajomych o podobnych zainteresowaniach
  • regulacja napięcia za pomocą używek i narkotyków
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Trauma typu I (prosta i jednorazowa)

A

związana z pojedynczymi, ekstremalnymi wydarzeniami, które mogą być spowodowane katastrofami naturalnymi, działaniami niezamierzonymi lub zamierzonymi człowieka

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Skutki traumy typu I

A

przewlekły lęk, zaburzenia snu, flashbacki

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Trauma typu II (złożona, przewlekła)

A

związana z powtarzającymi się wydarzeniami, występującymi w bliskich relacjach; wyjaśniana w kontekście traumy relacyjnej -powtarzające się przykre wydarzenia występują zwykle w kontekście bliskiej osoby

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Skutki traumy typu II

A

zaburzenia relacyjne, niskie poczucie własnej wartości

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Trauma kumulacyjna

A
  • DESNOS
  • cPTSD
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Trauma interpersonalna

A
  • dotyczy wszelkich urazowych doświadczeń dziecka związanych z innymi ludźmi
  • przemoc domowa
  • nadużycia seksualne
  • nękanie
  • prześladowanie
  • tortury
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Traumatyczna żałoba

A

pojawia się w wyniku straty bliskiej osoby w traumatycznych okolicznościach i wiąże się z poczuciem winy oraz trudnościami w przepracowywaniu żalu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Przedłużająca się żałoba

A

Może być to powiązane z zaabsorbowaniem okoliczności śmierci, goryczą związaną ze śmiercią, poczuciem winy, obwinianiem siebie, trudnościami w zaakceptowaniu straty, zmniejszoną świadomością siebie, oscylowaniem między zaabsorbowaniem a unikaniem, trudnościami w powrocie do normalnej aktywności i relacji towarzyskich, wycofaniem, zaburzeniami w poczuciu sensu życia i emocjonalnym odrętwieniu.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Przedłużająca się żałoba - objawy

A
  • doświadczenie straty bliskiej osoby;
  • poważna tęsknota/emocjonalny ból utrzymujący się dłużej niż 6 miesięcy po jej śmierci;
  • żałoba utrudnia normalne funkcjonowanie
  • reakcja żałoby wykracza poza normatywny kontekst kulturowo/religijny.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Reaktywne zaburzenia przywiązania (RAD)

A
  • typ zahamowany;
  • typ odhamowany
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Trauma w wyniku przemocy fizycznej i zaniedbania

A
  • zachowania agresywne i destrukcyjne,
  • zaburzenia regulacji uczuć,
  • pozabezpieczne wzorce przywiązania,
  • zaburzenia w relacjach z rówieśnikami w postaci agresywnych bądź ucieczkowo-izolacyjnych postaw,
  • pogorszenie wyników w nauce,
  • objawy zaburzeń depresyjnych,
  • zaburzenia zachowania,
  • nadpobudliwość psychoruchowa,
  • zachowania opozycyjno-buntownicze,
  • zespół stresu pourazowego
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Zespół stresu pourazowego - 3 grupy objawów

A
  1. uporczywe doświadczanie traumy
  2. objawy pobudzenia związane z sytuacją traumatyczną
  3. zmniejszona reaktywność i zainteresowanie otoczeniem
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Objawy PTSD

A

Zespół stresu pourazowego (PTSD) objawia się powracającymi wspomnieniami traumatycznego zdarzenia, koszmarami sennymi, nadmierną czujnością oraz unikaniem sytuacji przypominających traumę. Dzieci z PTSD mogą odczuwać silne emocje, takie jak strach i przerażenie, a także cierpieć na zaburzenia snu, trudności z koncentracją i obniżony nastrój. Objawy te muszą utrzymywać się przez co najmniej kilka tygodni i wpływać na codzienne funkcjonowanie.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Uporczywe doświadczanie traumy - objawy
- intruzywne wspomnienia, - koszmary związane ze zdarzeniem, - zabawy zawierające różne aspekty traumatycznego wydarzenia;
26
Objawy pobudzenia związane z sytuacją traumatyczną
- wzrost drażliwości emocjonalnej, - nagły, silny strach, - zaburzenia snu, - trudności w koncentracji uwagi w szkole, - strach w reakcji na bodźce przypominające traumę
27
Zmniejszona reaktywność i zainteresowanie otoczeniem - objawy
- zmniejszone zaangażowanie w ulubione aktywności, - emocjonalne odcięcie w kontaktach z rodzicami i kolegami, - obniżona tolerancja na bodźce, - unikanie intensywnych emocji;
28
Terapia dzieci z traumą
- Zrozumienie wpływu traumy na dziecko. - Stworzenie bezpiecznego środowiska terapeutycznego. - Przetworzenie doświadczeń traumatycznych. - Wzbudzenie nadziei i budowanie pozytywnych relacji. - Przywrócenie równowagi emocjonalnej i funkcji rozwojowych. - Każdy etap wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego wiek dziecka, jego potrzeby oraz wsparcie ze strony opiekunów.
29
Problem wykorzystywania seksualnego
jest jednym z najpoważniejszych zjawisk patologii społecznej. W istotny sposób wpływa zarówno na aktualne życie ofiary, jak i na jej przyszłość. Ponieważ ma charakter ukryty, stąd jest tylko szacowany, a rzeczywiste wskaźniki jego rozmiaru zaniżone. Wiele dzieci dotkniętych traumą wykorzystania jest zbyt przerażonych, wystraszonych, zawstydzonych i zakłopotanych, aby komuś o tym powiedzieć. Obawiają się także braku społecznej akceptacji.
30
Definiowanie wykorzystywania seksualnego dziecka
- wykorzystywanie seksualne - molestowanie seksualne - krzywdzenie seksualne - przemoc seksualna - nadużycie seksualne
31
Emocje w odpowiedzi na doświadczenie przemocy seksualnej przez dziecko
* strach, * lęk, * przerażenie, * poczucie winy, * wstyd, * złość, * gniew, * poczucie pustki, * samotność, * smutek, * przygnębienie, * poczucie zagubienia, * poczucie bezsilności i bezradności, * poczucie zbrukania, bycia złym, * przyjemność
32
Typ i zakres następstw przemocy seksualnej determinują następujące czynniki
- okres trwania przemocy, - rodzaj relacji, - typ przemocy - reakcja na przemoc
33
Następstwa przemocy seksualnej
* objawy behawioralne typu acting out (nadpobudliwość, agresywność) oraz typu acting in (regresywne zachowania, zaburzenia psychosomatyczne), * zaburzenia emocjonalne (lęki, depresje, samodestrukcja). * zaburzenia poznawcze (zaburzenia myślenia, problemy z nauką), * zaburzenia interpersonalne (konflikty, problemy rodzinne, zanik autorytetów).
34
Do odległych następstw molestowania seksualnego należą
* negatywna samoocena, również w zakresie seksualnego funkcjonowania, * depresja, * stany lękowe, * bezsenność, * osobowość borderline, * przewlekłe bóle miednicy u kobiet, * dysocjacyjne zaburzenie tożsamości, * zespół stresu pourazowego – tym wyższy jego poziom, im bardziej wymuszony jest kontakt seksualny i im więcej w nim elementów brutalności, * zaburzenia tożsamości płciowej, * uzależnienia, * skłonność do złych nastrojów, * fobie, * zaburzenia seksualne, np.: promiskuityzm, awersja seksualna, dyspareunia
35
Wybrane obszary, istotne w pracy terapeutycznej (terapia traumy u dzieci)
- przywrócenie dziecku poczucia stabilności emocjonalnej (praca na emocjach); - przywrócenie dziecku zaufania do osoby dorosłej (zbudowanie więzi terapeutycznej opartej na zaufaniu oraz zadbanie o obecność rodzica niekrzywdzącego w procesie leczenia); - odzyskanie przez dziecko poczucia kontroli (sprawstwa i siły); - odbudowanie poczucia własnej wartości (wzmacnianie indywidualności, wiary we własne siły, samodzielności, zmiana obrazu własnej osoby z negatywnego na pozytywny); - zdjęcie z dziecka odpowiedzialności za przeżytą sytuację, praca z poczuciem winy; - odzyskanie przez dziecko świadomości i akceptacji własnego ciała oraz kontroli nad nim(budowanie szacunku do własnego ciała)
36
Obszary, których najczęściej dotyczy praca terapeutyczna (terapia traumy u dzieci)
- wprowadzenie dziecka w obszar terapii (określenie warunków, celów i form terapii); - zbudowanie relacji terapeutycznej (jest to szczególnie ważne, gdy dziecko doświadczyło traumy ze strony osób dorosłych); - przygotowanie rodziców/opiekunów do terapii dziecka; - stabilizacja stanu emocjonalnego dziecka oraz kształtowanie w dziecku umiejętności samoregulacji; - uruchomienie wspomnień o wydarzeniach traumatycznych; - psychoedukacja na temat objawów traumy – dla dziecka i rodzica; - wyjaśnienie i zrozumienie doświadczenia traumatycznego oraz przebudowa tych doświadczeń; - integracja doświadczeń traumatycznych w sferze emocji dziecka; - ustanowienie systemu zabezpieczającego dziecko; opracowanie – wraz z dzieckiem oraz jego opiekunami – systemu wspierania go podczas wystąpienia sytuacji trudnych, np. wspomnień emocji dotyczących traumy.
37
Formy pomocy psychologicznej dziecku wykorzystywanemu seksualnie oraz jego rodzinie
- interwencja kryzysowa; - terapia indywidualna dziecka; - terapia grupowa dziecka; - terapia indywidualna rodzica; - spotkania edukacyjne dla rodziców; - grupy wsparcia dla rodziców
38
Wytyczne i zasady istotne w pracy z dzieckiem po traumie nadużycia
1. Leczenie poznawczo-behawioralne okazuje się skuteczne w pracy z dziećmi po ciężkich traumach seksualnych, ale nie w fazie szoku dzieci. 2. Małe dzieci mogą reagować na interwencje behawioralne ograniczone do 10–12 sesji. Jednak dzieci z objawami traumy wymagają dłuższego leczenia. 3. Nie ma danych wskazujących na większą skuteczność terapii grupowej lub indywidualnej. Na ogół uważa się, że młodzież może lepiej reagować w terapii grupowej. 4. Chłopcy i dziewczęta na ogół reagują inaczej na wykorzystywanie seksualne i wymagają odmiennych interwencji terapeutycznych.
39
Lęk pojawia się, gdy
gdy trudno określić, co konkretnie stanowi zagrożenie. Lęk można więc określić jako stan, w którym człowiek obawia się czegoś, co jednak nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości, jaka go otacza.
40
Lęk normatywny
jest zazwyczaj sygnałem realnego zagrożenia, umożliwia zróżnicowane reakcje adaptacyjne, konfrontacja z nim przynosi dziecku poczucie satysfakcji i zadowolenia
41
Lęk normatywny - przykłady wieku dziecka
* 8 miesięcy-2 lata – lęk przed separacją od opiekuna * 2-4 lata – głównie lęki przed zwierzętami i ciemnością * 4-6 lat – lęk przed duchami, potworami, dziwnymi dźwiękami * po 6 rż. – dziecko boi się zranienia, śmierć, naturalnych klęsk żywiołowych * w okresie preadolescencji – lęk przed brakiem akceptacji rówieśniczej
42
Lęk patologiczny
jest nadmiernie nasilony, nieproporcjonalny do wywołującego go bodźca zewnętrznego lub wewnętrznego, towarzyszą mu uporczywe objawy fizjologiczne i somatyczne. Ma charakter dezadaptacyjny, ponieważ reakcje dziecka są sztywne i powtarzające się, a przez to nieadekwatne i zaburzające funkcjonowanie psychospołeczne.
43
Lęk społeczny
- dziecko obawia się braku akceptacji, krytyki, w obecności kogoś czuje się skrępowane, zawstydzone; - pewniej czuje się, gdy jest niewidoczne dla innych; - utrudnia realizowanie nowych wyzwań; - pojawia się stres przed wystąpieniami publicznymi, wyjściem do tablicy, recytowaniem wiersza, odpowiadaniem na pytania nauczyciela
44
Uogólnione zaburzenie lękowe (GAD)
- przewlekły, nieukierunkowany wolnopłynący lęk oraz utrzymywanie organizmu w stanie ciągłej gotowości do ewentualnej reakcji na nieoczekiwane wydarzenia - charakterystyczne jest utrzymywanie się: nieuzasadnionych obaw o przyszłość (w odniesieniu do osób najbliższych, zdrowia, własnych niepowodzeń w szkole i sytuacjach społecznych, ale też sytuacji w świecie, wojny, katastrof itd.), napięcia mięśniowego i w układzie ruchu (drżenia, problemy z odprężeniem, bóle napięciowe, ciągłe wiercenie się itp.) oraz nadmiernej aktywności układu autonomicznego (bóle i/lub zawroty głowy, tachykardia, suchość w ustach, nadmierna potliwość, odczucie „kamienia” w brzuchu, problemy ze snem i koncentracją itp.) - lęk o zdrowie najbliższych jest przewlekły, nie tylko w sytuacji oddzielenia (różnicuje GAD od lęku separacyjnego)
45
Zaburzenia paniczne
- nagłe, nieprzewidywane ataki paniki, czyli silny lęk + duże objawy somatyczne (duszności, omdlenia, kołatanie serca, zawroty głowy) - myśli koncentrują się na utracie kontroli nad swoimi reakcjami i zbliżającej się śmierci - Dziecko obawia się też, że nie będzie przy nim bliskich, by udzielić mu pomocy w sytuacji przerażających objawów somatycznych
46
Zaburzenia fobiczne
– zwykle dotyczy konkretnego bodźca, sytuacji, przedmiotu, np. lęk przed psami, lęk przed pobieraniem krwi - dziecko reaguje przerażeniem, obecnością objawów somatycznych, ucieczką lub inną formą unikania - racjonalne wytłumaczenia nie są skuteczne
47
Gdzie szukać przyczyn, źródła lęku
▪ Genetyczne – np. Temperament ▪ Czynniki poznawcze – dysfunkcjonalny sposób nadawania znaczenia światu ▪ Czynniki behawioralne – np. poprzez modelowanie czy warunkowanie klasyczne lęku ▪ Czynniki rodzinne – nadopiekuńczość rodzica (bo dziecko nie buduje kompetencji, nie próbuje niczego, ma małą autonomię); wysokie wymagania i kontrola (dziecko odczuwa lęk przed oceną, ma niskie poczucie własnej wartości); lęk jest bardzo ,,zaraźliwy”, dlatego lęk u rodzica/opiekuna łatwo przenosi się na dziecko. ▪ Czynniki sytuacje – np. wydarzenia w postaci porażki, upokorzenia i wstydu, niepowodzenia doświadczane w obecności innych (także w przestrzeni wirtualnej) oraz brak akceptacji/odrzucenie ze strony grupy rówieśniczej.
48
Mechanizmy obrony przed lękiem
− Ucieczka – oddalenie się od obiektu budzące lęk, odwracanie głowy, krycie się za mamą − Racjonalizacja - dziecko tłumaczy sobie pozorność rzekomo groźnych sytuacji, wynajduje ich pozytywne aspekty − Projekcja - tłumaczenie postawy uciekającej inną przyczyną, akceptowaną przez środowisko
49
Lęk normalny
Reakcja adekwatna do rzeczywistego zagrożenia. Przyczyny lęku są świadome, a człowiek jest w stanie racjonalnie ocenić sytuację.
50
Lęk neurotyczny
- Reakcja niewspółmierna do zagrożenia. - Mechanizmy obronne obejmują wypieranie lub blokowanie bodźców lękotwórczych w świadomości. - Ten rodzaj lęku bywa trwały i dezorganizuje codzienne funkcjonowanie.
51
Lęk separacyjny
- objawia się nadmiernym strachem dziecka przed rozłąką z osobami, z którymi jest silnie związane - przejawia się obawami, że bliscy nie wrócą lub stanie się im coś złego - często dotyczy hipotetycznych sytuacji, takich jak porwania czy wypadki - w odróżnieniu od normatywnego lęku przed rozstaniem, lęk separacyjny jest intensywny, utrzymuje się dłużej niż to typowe i zaburza funkcjonowanie dziecka - może prowadzić do trudności w edukacji szkolnej, ograniczenia kontaktów rówieśniczych oraz problemów z samodzielnością w dorosłości
52
Trauma kumulacyjna a interpersonalna
- Trauma kumulacyjna powstaje w wyniku sumowania drobnych, ale powtarzalnych zdarzeń traumatycznych, które w dłuższym okresie powodują znaczne obciążenie psychiczne. - Trauma interpersonalna natomiast dotyczy urazów wynikających z kontaktów z innymi ludźmi, takich jak przemoc domowa czy nadużycia seksualne. - Obie formy traumy mogą prowadzić do poważnych zaburzeń emocjonalnych i behawioralnych.
53
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
- zaliczane są do schorzeń neuropsychiatrycznych związanych ze zmianami strukturalnymi i czynnościowymi w obrębie OUN. - Zaburzenia OCD występują zarówno u osób dorosłych, jak i u młodzieży oraz dzieci, powodując duży dyskomfort pacjentów oraz odczuwalne pogorszenie jakości ich życia - Kryteria diagnostyczne stosowane do osób dorosłych i dzieci są tożsame.
54
OCD w ICD-10 - kryteria
- myśli natrętne (obsesje), bądź czynności natrętne (kompulsje) - myśli natrętne (myśli, idee, wyobrażenia) i czynności natrętne (działania) - Myśli i/lub czynności natrętne wywołują zdenerwowanie lub wpływają negatywnie na indywidualne lub społeczne funkcjonowanie pacjenta, zazwyczaj powodują, że chory traci z ich powodu dużo czasu. - Myśli lub czynności natrętne nie są wynikiem innych zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia lub zaburzenia afektywne.
55
Obsesje
- nawracające uporczywie, bez udziału woli danej osoby, a nawet wbrew jej wysiłkom przeciwstawiania się, myśli, impulsy lub wyobrażenia - są one rozpoznawane jako własne, a nie obce, narzucone z zewnątrz, chociaż najczęściej oceniane jako nieprawdziwe lub absurdalne i odczuwane jako nieprzyjemne, stresujące - ważne jest, aby je odróżnić od martwienia się realnymi problemami, które występują na co dzień. Kiedy obsesje trwają przez długi czas, opór wobec nich słabnie, a poczucie ich bezsensowności maleje, co może prowadzić do trudności w diagnozowaniu, na przykład w odróżnieniu obsesyjnych myśli od urojeniowych - obsesje mogą przybierać różne formy, są to m.in. obsesyjne myśli, ruminacje, wątpliwości, impulsy oraz obsesyjne lęki (fobie)
56
Postacie obsesji
- Obsesyjne myśli - Obsesyjne wyobrażenia - Obsesyjne ruminacje - Obsesyjne wątpliwości - Obsesyjne impulsy - Obsesyjne fobie - Obsesyjne rytuały
57
Obsesyjne myśli
objawiają się powtarzającymi się słowami lub frazami, często w formie rymów, które zazwyczaj mają dla osoby istotne znaczenie, na przykład mogą przybierać treści obsceniczne u osób religijnych
58
Obsesyjne wyobrażenia
zazwyczaj polegają na powracających, uporczywych i intensywnych obrazach przedstawiających sceny o treści gwałtownej, agresywnej czy obscenicznej, a często dotyczą również niepokojących pacjenta praktyk seksualnych
59
Obsesyjne ruminacje
powtarzające się frazy związane z martwieniem się o błahostki, rzeczywiste i prawdopodobne sytuacje, a także o absurdalne kwestie, takie jak koniec świata
60
Obsesyjne wątpliwości
- powracające myśli wyrażające niepewność osoby dotyczącej wcześniejszych działań, na przykład: „czy wyłączyłem żelazko?” lub „czy może wybuchnąć pożar?” - cechą charakterystyczną tych powracających wątpliwości jest ich nieuzasadniony charakter, ponieważ osoba podejmuje działania związane z tymi obawami w taki sposób, że nie ma żadnego zagrożenia
61
Obsesyjne impulsy
objawiają się przymusem natychmiastowego działania, które zazwyczaj jest agresywne, niebezpieczne lub może prowadzić do społecznego zakłopotania, a nawet zagrożenia, na przykład przymusem, by ukłuć kogoś nożem, wyskoczyć z jadącego pociągu czy krzyczeć obsceniczne słowa w kościele
62
Obsesyjne fobie
- nawracające i uporczywe lęki oraz obawy związane z sytuacjami, osobami czy przedmiotami, które zazwyczaj wywołują strach oraz natrętne myśli o unikaniu tych sytuacji, na przykład dotyczące zrobienia krzywdy innej osobie - niektórzy badacze nie rozróżniają obsesyjnych fobii, twierdząc, że zawsze towarzyszą im obsesje, podczas gdy inni uważają, że można wydzielić obsesje związane z natrętnymi obawami
63
Obsesyjne rytuały (mentalne kompulsje)
- złożone procesy myślowe, które są wykonywane w określony sposób, przykładem może być liczenie - zazwyczaj są one związane z kompulsjami
64
Treści obsesji
1) agresja – agresywne natrętne myśli zwykle dotyczą atakowania innych osób, wyrażania gniewu lub przejawiania obscenicznych zachowań w miejscach publicznych. 2) porządek – myśli związane z porządkiem mogą odnosić się do sposobu realizacji zadań oraz organizacji pracy. 3) brud i zarazki – Natrętne myśli dotyczące brudu i zarazków często wiążą się z lękiem przed uszkodzeniem ciała, zarażeniem się lub nabyciem choroby, zarówno u siebie, jak i u innych osób. 4) choroba – Uporczywe, nawracające myśli o chorobach zazwyczaj obejmują powtarzające się obawy dotyczące ryzyka zarażenia się lub rozwoju poważnej, często nieuleczalnej i zagrażającej życiu choroby, takiej jak nowotwór, choroby weneryczne czy HIV. 5) seks – Obsesyjne myśli o charakterze seksualnym zazwyczaj dotyczą sytuacji lub praktyk, które pacjent uważa za wstydliwe lub nieakceptowalne, takich jak stosunek przez odbyt. 6) religia – Natrętne myśli o tematyce religijnej często przybierają formę uporczywie powracających wątpliwości dotyczących fundamentalnych zasad wiary, takich jak „czy Bóg istnieje?” lub „czy wszystkie grzechy zostały wyznane?”.
65
Kompulsje
- powtarzające się zachowania, w tym powtarzające się czynności umysłowe, które dana osoba czuje się zmuszona wykonywać w odpowiedzi na obsesję, zgodnie ze sztywnymi zasadami lub w celu osiągnięcia poczucia "kompletności" - mogą mieć na celu zapobieganie negatywnym skutkom
66
Kompulsje dzieli się na
* czynności jawne: mycie rąk, układanie czegoś w określonej kolejności * czynności ukryte: modlenie się, liczenie
67
Przerwanie konkretnej sekwencji działania
- powoduje silny dystres - próba zmiany kompulsji wzbudza lęk
68
Błędne koło w rozumieniu terapii CBT
1. narastanie niepokoju (poczucie braku kontroli) 2. nieakceptowana myśl 3. interpretacja myśli 4. przymus neutralizacji (rytuały) 5. chwilowe obniżenie niepokoju
69
Rytuały wczesnodziecięce
- występujące na przełomie 2.–3. roku życia sprawdzania oraz dotykania, układania w określony sposób (szczególnie w zakresie takich czynności jak sen, kąpiel, jedzenie) - charakterystyczne dla okolic 7. roku życia dziecka kolekcjonowanie przedmiotów, często łączące się z charakterystycznymi sekwencjami układania