Doğum Flashcards
(127 cards)
1
Q
Dişi genital organları içten dışa sırala
A
Ovaryum Ovidukt Uterus Serviks Vajina Vulva
2
Q
Ovaryumun görevleri nelerdir?
A
Ekzonkrin görevi ovum oluşumu
Endokrin görevi östrojen ve progesteron üretimi
3
Q
Ovaryum büyüklüklerini karşılaştır
A
İnek: badem
Koyun-keçi: fındık
Kısrak: koyun böbreği
Kedi-köpek: pirinç tanesi
4
Q
Ovulasyona uğrayan hayvanlarda hangi foliküller görülür?
A
graaf folikülü corpus hemorajikum corpus luteum corpus albikans atreik foliküller
luteum gerileyince albikans olur
graff gerileyince kaybolur
5
Q
Oviductun katmanları nelerdir?
A
Tunica mukoza
- Lamina epitelyalis
- Lamina propriya
Tunica muscularis
Tunica seroza
6
Q
Uterusun görevleri nelerdir?
A
Önce embriyonun sonra fötüsün yerleştiği ve korunduğu yerdir.
Doğum sırasında kontraksiyonları sağlar
PGF2a üretir
7
Q
Östrus nedir?
A
Bir dişi hayvanın erkek hayvanı kabul etmesi ile başlayıp reddi ile biten dönemdir.
8
Q
İneklerdeki uterusun şekli?
A
Bicorni subseptum şeklindedir
Curvatura minor var
Her kornuda fındık büyüklüğünde karunkula denen çıkıntılar var.
Doğumdan sonra kotilodonlar karunkuladan ayrılmalı, ayrılmazsa retensiyo olur.
9
Q
Arteria uterinanın önemi nedir?
A
Gebeliğin 120nci gününden sonra belirginleşir ve yaş tahmini yapabilmemizi sağlar.
Gebelik muayenesi kriteridir.
Fötal canlılık tespitinde yararlanılır.
10
Q
Koyun keçilerde uterusun ineklerden farkı nedir?
A
Carunculalar ters bükümlüdür
11
Q
Kısraklarda uterusun ineklerden farkı nedir?
A
Uterus bicornis vardır septum yoktur Gebelikte eCG (PMSG) salgılar.
12
Q
Çara nerede üretilir?
A
Serviksteki goblet hücrelerinde.
13
Q
Östrus döneminde vaginal görünüm nasıldır?
A
Hiperemik ve nemlidir.
14
Q
White heifer disease nedir?
A
Hymenal ring defektine bağlı güç doğum.
15
Q
Kemik doğum kanalı hakkında bilgi veriniz
A
Pelvis kemiğini oluşturan üç kemikten oluşur.
- Os ilium
- Os pubis
- Os ischii
İki aperturası vardır.
Apertura pelvis cranialis:
Üstte S1 omurunun ön yüzü,
Altta os pubisin üst yüzü
Yanlarda os iliumların corpusları
Apertura pelvis caudalis
Üstte C1-C2-C3 omurları
Altta os ischii
Yanlarda lig sacrotuberale latum ve m semimembranosuslar var
16
Q
Pelvimetri hakkında bilgi verin
A
Doğum kanalılnın ölçülerinin tespitidir
Düşey çap: Promontoriumun ortasından tuberculum pubicumun ortasına uzanan doğrudur.
Emine çap: tuberculum psoadicumlar arası uzaklıktır.
Vertikal çap: symphysis pelvinianın ön ucundan pelvisin üst duvarına uzanan doğru.
Çıkış doğrusu (orta eksen): Doğum kanalının dört duvarından eşit uzaktaki noktaların meydana getirdiği doğrudur. Kısraklarda tek basamaklıdır ineklerde sonradan bir yukarı eğim daha vardır.
17
Q
Pelvisin eklemleri nelerdir?
A
Sağ ve sol art iliosacralis Arc sacrolumbalis Art sacrocaudalis Art intercaudalis Symphysis pelvina
18
Q
Epidural anesteziler nerelere yapılırlar
A
Üst epidural aneztesi art sacrocaudalis
Alt epidural anestezi birinci İntercaudalis
19
Q
Pelvisin ligamentleri
A
Dorsal ve lateral ligamentum iliosacrale
Ligamentum sacrotuberale latum
Tendo prepubicus: m rectus abdominisi pubise bağlar. Aynı zamanda memeyi asan ligamentlerdendir.
20
Q
İneklerdeki doğum kanalının özellikleri
A
Doğum kanalının girişi yanlardan basık oval şekillidir.
Symphysis pelvinanın ön ucunda tuberculum pubicum kanal içine çıkıntı yapar.
Spina ischiadicaların yüksek uzun ve içeri doğru eğimli olmaları kanalı yanlardan daraltır.
Vertikal çap düşeşy çaptan kısa ve doğum kanalının tavanındaki izi sakrumun orta ön tarafında olduğundan doğum kanalı yukarı doğru genişleyemez.
Orta eksen yukarı sonra yatay sonra yukarı ve tekrar yatak olmak üzere zigzaglı bir yol izler.
21
Q
Kısraklarda doğum kanalının özellikleri?
A
Silindirik ve geniştir. Doğum için çok uygundur.
Enine çap, düşey çaptan da vertikal çaptan da büyüktür.
Os pubisin ön kenarı düz ve biraz çukurcadır
Doğum kanalının tavanı ve tabanı düz ve yatay bir gidiş takip eder
Tuberculum ischiadilar alçak ve aralıklı olduklarından doğum kanalı geniştir
Vertikal çapın pelvis kanalı tavanındaki izi sacrumun arka yarısı üzerine düşer ve oldukça uzundur.
Çıkış ekseni herhangibir kırıkla göstermeden hemen hemen yatay devam eder.
22
Q
Koyun keçilerde doğum kanalı
A
Anatomik olarak ineklere benzer ancak doğumu güçleştiren faktörlerde ayrılırlar.
Kanal yuvarlaktır.
Son sacrum vertebraları tam kaynaşmadığından kanal yukarı hareket edebilir.
Vertikal çap sakrumun arkasına düşer. Böylece kanal yeteri kadar genişleyebilir.
Symphysis pelvina geç kemikleşerek doğum kanalının genişlemesine katkıda bulunur.
Doğum kanalı çıkış ekseni düz ve yatay seyreder.
23
Q
Kedi ve köpeklerde doğum kanalı?
A
Güç doğumları minimuma indiren özelliklere sahiptir.
Doğum kanalı uuzn bir silindir şeklindedir.
Arka tarafı önemli miktarda genişleyebilir.
Sacrum kısadır (3 vertebra) ve tam kaynaşmamıştır.
Vertikal çap kuyruk vertebraları üzerine düşer.
24
Q
Ovaryumların lokalizasyonu nerededir?
A
Ruminantlarda pelvis ve abdominal boşluk sınırında.
Equide ve carnivorlarda abdominal boşlukta böbreklerin gerisinde L3-L4 altında yer alır.
25
Ovaryumun katmanları?
İçte medulla dışta korteks olmak üzere iki katman vardır ancak kısrakta tam tersidir.
Kısraklarda bu yüzden CL dışarı çıkıntı yapmaz ve dolayısı ile palpe edilemez.
Korteks, tek katlı kübik veya prizmatik germinatif epitellerle örtülü. Folikülleşme burada olur.
26
Oviductun ineklerde ve kısraklardaki anatomik farkı?
Cornu uteriye olan bağlantısı ineklerde direktken kısraklarda papilla uterina denen bir papilla yapar.
27
Fimbriya ovarika nedir?
| Spermatozoon ile ovum nerede birleşir?
Diğer adı infindibulum
| Atılan ovumu yakalar ve oviductun isthmus bölgesinde spermatozoon ile birleşmesini sağlar.
28
Uterusun lokalizasyonu
Equide ve ruminantlarda pelvis-abdominal boşluk sınırında
Karnivorlarda abdominal boşlukta.
Periton orijinli ligamentum lata uteri (mezometrium) ile sublumbal bölgeye asılmıştır.
29
Uterusun katmanları
Endometrium
>>lamina epitelyalis (bir kısmı kinosilyumludur kalanında salgı granülleri vardır)
>>lamina propriya (gl uterina var)
Myometrium
Perimetrium
30
Endometriumun evreleri
Seksüel siklusun safhasına göre proliferasyon, sekresyon ve involüsyon evreleri geçirir.
Proliferasyon: lamina propriya kalınlar genişler. Uterus kıvrımlı hale gelir.
Sekresyon: metöstrus ve diöstruste progesterona bağlı şekillenir. Mukozadaki epitel hücre sitoplazmaları salgı ile dolar ve uterus bezleri kıvrımlılaşarak salgı yapar. Bu salgı ile uterusa gelen conceptus beslenir. Uterus sütü denir.
İnvolüsyon dönemi: fertilizasyon yoksa sekresyon evresinden sonra meydana gelir. Sekresyon durur ve bezler küçülür. Endometrium kalınlığı azalır ve eski inaktif formuan döner.
31
Torsio uteri ineklerde neden daha çok görülür?
Ligamentum lata uteri, cornuların iç bükey kenarı olan alt tarafından (curvatura minor) uterusu tutarak pelvise bağlar.
32
Koyun keçilerde uterusun ineklerin uterusundan farkı
İneklerdeki gibidir. Caranculalar dışbükey değil içbükeydir.
33
Kısraklarda uterusun ineklerden farkı
Uterus bicornis nonsubseptum
Cornu ve corpus uteru eşit uzunlukta
Lig lata uteri, cornu uterinin dışbükey kenarına tutunarak uterusu sublumbal bölgeye asar
Endometriumda kısraklara has cryptler bulunur ve gebelik sırasında buradan eCG salgılanır.
```
ECG= equine chorionic gonadotropin
PMSG= pregmant mare serum gonadotrphin
```
Ecg ile gebelik tespiti yapılır.
34
Kedi köpeklerde uterusun ineklerden farkları
Corpus çok kısa
| Ovariohisterektomide uterusun tümü alınmalı yoksa stumph pyometra oluşabilir.
35
Tavşanlarda uterus
Uterus dubleks
| Veginadan içeriye doğru her yapı birbirinden bağımsızdır. İki serviks iki cornu vardır.
36
Serviksin anatomik yapısı
Vaginaya açılan delik orificium uteri externa
Uterusa açılan delik orificium uteri interna
Vagina tarafında çıkıntılıdır. Bu çıkıntının adı portio vaginalis.
Doğumdan sonra 4-5 gün palpa edilmesi mümkün değildir.
Normalde kapalıdır, doğum sırasında fötüs geçecek kadar açılır.
Serviks jelatini veya müköz özellikle servikal tıpa ile tıkalıdır. Tıpanın bozulması gebeliğin sonlanmasına neden olabilir. Gebelik sırasında serviksin açıklmaya başlaması da aborta işaret eder.
37
Serviksin katmanları
Tunica mukoza. Bundali lamina epitelyalisteki golet hücrelerinden holokrin salgılama biçiminde servikal mukus salgılanır ve ineklerde çara denir bu mukusa.
Tunica muscularis
Tunica seroza
38
Serviksin türlere göre farklılıkları.
Kısraklarda daha kısa ve düz. Östrusta iki parmak geçecek kadar açılabilir.
İneklerde daha uzun ve boğum boğum.
Küçük ruminantlarda inekler ile aynı.
Kedi köpeklerde çok kısadır.
39
Vaginanın katmanları
T mukoza
T muskularis
T adventitia
Lamina epitelyalis kutan mukoza yapısında ve çok katlı yassı epitellerden oluşuyor. Gebelikte yüzlek hücreler kübik ya da prizmatik olurlar. Bu sayede vagina biyopsisi ile gebelik testi yapılabilir.
Seksüel siklusa bağlı olarka ta hücrelerde değişiklik olur. Bundan da vaginal smear alarak köpek ve kedilerde tespit yapılır.
40
Garthner kanalları nedir?
Wolf kanallarının kalıntısıdır. Serviks yakınlarına kadar uzayabilir ve çiftleşme sıraısnda penisin girmesine müsade edecek kadar geniş olabilirler.
41
Vulvadaki histolojik yapılar
Lamina pripriyada vaginanı aksine bez bulunmaz. Onun yerine submukozada dallı tubuler yapı gösteren müköz salgı yapan glandula vestibularis minoris ve majorisler var.
Glandula vestibularis majorisler (bartholin bezleri) vulvanın yanlarına açılırlar. Nadiren kistleri oluşur.
42
Vulvanın anatomik yapısı
Vulva-vagina sınırında alt kısımda orificium uretra externa vardır. Bunun hemen altında diverticulum suburethrale adı verilen bir kör kese vardır. Katater uygularken buraya girilmemelidir.
43
Rima vulvanın anatomik önemi
İki vulva dudağı rima vulva ile birleşir.
Rima vulva kapanmazsa ömovagina oluşur. Bu genelde doğuma bilinçsiz müdehaleler ile oluşan hasarın düzensiz iyileşmesi sonucu meydana gelir.
44
Rima vulvanın kısa olması durumunda ne yapılır?
İneklerde episiotomy
Kısraklarda caslick operasyonu
Kedi köpeklerde de operasyon yapılacaksa alanı genişletmek için episiotomy.
45
Vulva dudaklarının türler arasında gösterdiği farklılıklar
İneklerde üst yuvarlak alt sivri. Kıl bulundurur.
Kısraklarda üst sivri alt yuvarlak. Kıl bulundurmaz.
Alt-iç tarafında klitoris vardır. Köpeklerde ve kısraklarda gelişmiştir ve gerçek bir corpus cavernosuma sahiptir. Kedide ilse os clitoris vardır. Clitorisin üzerinde bol miktarda genital duyu cisimcikleri vardır.
46
Peptid hormonlar nelerdir?
GnRH
| Oksitosin
47
Glikoprotein hormonlar nelerdir?
```
FSH
LH
ECG (FSH)
HCG (LH)
HMG
```
48
Steroid hormonlar nelerdir?
Östrojen
Progesteron
Glikokortikoidler
49
Protein hormonlar ile steroid hormonlar arasındaki fark?
Protein hormonlar üretildikten sonra depolanırken steroidler depolanmaz üretilen direkt salınır.
50
Hipotalamustan salınan hormonlar?
GnRH
PRF
PIF
51
Hipofiz hormonları
```
FSH
LH
Prolaktin
ACTH
Oksitosin
Vazopressin
```
52
Ovaryumdan salınan hormonlar
Östrojen
Progesteron
Rilexin
İnhibin
53
Uterustan salınan hormonlar?
PGF2a
54
Ovaryumdaki folliküler siklus
```
Primordial
Primer
Sekunder
Tersiyer
Dominant
Graaf
Ovulasyon
Corpus hemorajikum
Corpus luteum
```
55
FSH ve LH reseptörleri arasındaki farklar?
FSH reseptörleri granuloza hücreleri tarafından yapılır.
LH reseptörleri teka hücreleri tarafından yapılır.
56
Corpus luteum nedir?
Graaf folikülünün çeperinde yer alan granuloza ve teka interna hücrelerinin hipertrofisi ve luteinizasyonu iel oluşan fonksiyonel bir yapıdır.
Köpekler gebe olmas da olmasa da CL'nin yaşam süresi birbirine yakındır.
57
Türlere göre corpus luteum özellikleri
Provake ovulasyon gösteren hayvanlarda (tavşan, kedi, fare) fertilizasyon olmasa bile çiftleşme sonrasında CL ömrü uzar.
CL luteolizisi kedi köpek ve primatlar haricinde, siklusun sonuna doğru uterustan salgılanan PGF2a tarafından sağlanır.
58
Pubertas nedir?
Cinsel olgunluğa erişmedir
İlk östrus görülmesi ile karakterizedir
Hipotalamus hipofiz ve ovaryum tarafından salgılanan hormonlar tarafından kontrol edilir
59
Pubertasa etki eden faktörler nelerdir?
```
Küçük ırklar daha hızlı ulaşır
Ilımak iklimlerde daha hızlı ulaşılır.
Özellikle mevsimsel östrus gösteren hayvanlarda doğum mevsimi etkilidir.
Beslenme
Ortamda erkek varlığı
Beslenme biçimi
Feromen varlığı
Çevresel stres faktörleri
Endokrin sistem bozuklukları
```
60
Pubertaya ulaşma yaşları
```
İnek 9-18 ay
Kısrak 12-24 ay
Koyun 9-15 ay
Keçi 6-7 ay
Köpek 6-24 ay
Kedi 5-12 ay
```
61
Seksiel siklusa göre sınıflandırma
```
Poliöstrik hayvanlar
>inek
>manda
>domuz
Mevsimsel poliöstrik hayvanlar
>kısrak
>koyun
>keçi
>kedi
Monoöstrik hayvanlar
>köpek
```
62
Seksüel siklusun dönemleri nelerdir?
_folliküler-östrojenik faz
Proöstrus
Östrus
_luteal-progestatif faz
Metoöstrus
Diöstrus
Anöstrus
63
Proöstrus dönemindeki fizyolojik değişiklikler?
Uterus büyümüş, komjesyone ve ödemlidir
Cervix in portio vaginalisi gevşek ve hiperemiktir
Çara vardır ama viskositesi yüksektik
Vulvada ödem ve vaginal mukozada hiperemi
64
Östrus döneminde davranışsal değişiklikler
Östrojene bağlı olarak seksüel istekte artış
Boğanın önünde durma-boğayı kabul etme
İnek diğer ineklerin üzerinde atlar
Başını diğer ineklerin sağrısına dayar, kendiside başka ineklere aynısı için izin verir.
Anal bölgedeki ter bezlerinden salgılanan feromon vücut sıvılarına karışır ve diğer hayvanlar tarafından tanınma sağlar, koku ile ilgi çeker
Sürüden ayrı dururlar östrustaki hayvanlar beraber dururlar
Sakrumu sıkıldığında sırtını kamburlaştırır kuyruğunu kaldırır
65
Östrus dönemindeki fizyolojik değişiklikler
```
Serviks vagina vulva hiperemik nemli
Serviksin çıkıntısı belirginleşir
Serviks katater geçecek kadar açılır
Çara akıntısı vardır
Çarada mikroskobik kristalizasyon görülür
Çara, CL fonksiyonel olunca opaklaşır
Uterus hiperemik
Endometrium ödematöz
Uterusta kontraksiyonlar ve tonus artışı
Oviduct kontraksiyonları
Oviductta sekresyon artışı
Ovaryumda graaf folikülü
```
66
Östrusta endokrinolojik değişiklikler
Östrus artışını takip eder
| LH piki ile aynı zamana denk gelir
67
Östrus aktivitesini etkileyen unsurlar
```
Ahır sistemi, zemin yapısı
Ayak hastalıkları
Sürüde aynı anda östrus ve proöstrusta olan hayvan sayısı
Zaman
İklim
Beslenme
Sistemik hastalıklar
Uterus ve ovaryumdaki hastalıklar
Yaş
Süt verimi
Boğa varlığı
```
68
İnekte ovulasyon ne zaman meydana gelir?
Östrus başlangıcından 30, bitiminden 12 saat sonra~~
69
Metöstrus dönemi hakkında bilgi verin
Östrustan sonra başlar.
ineklerde 2-3 gün içinde metöstrus kanaması görülebilir.
ovulasyonun olduğu ve CL nin şekillendiği dönemdir.
Uterus kontraksiyonları kaybolur
servikal kanal kapanır
vagina ve vulvada hiperemi azalır
70
Metöstrus kanaması hakkında bilgi ver
Sebebi östrojenin düşmesi ile endomentriumda peteşiyet kanamaların meydana gelmesi.
Eğer meydana gelirse tohumlamanın zamanında yapılıp yapılmadığı veya hayvanın seksüel aktivitesi hakkında fikir verir.
71
Diöstrus hakkında bilgi ver
CL aktif progesteron salgılar
| gebelik şekillenmezse endometriumdan salgılanan PGF2a CL yi lize ederek progesteron seviyesini düşürür.
72
İnfertilite nedenleri nelerdir
Doğmasal ve edinsel yapı anomalileri
bakım besleme ile ilgili infertilite
fonksiyonel infertilite
infeksiyöz infertilite
73
Östrus tespitinde kullanılan yöntemler nelerdir?
Klasik yöntemler
Gözlem
Takvim
```
Teknik yöntemler
Vaginal sıcaklık
Konduktivimetre ile vaginal mukoza direnci ölçümü
Süt/kan progesteron testi
Vagina pH'sının ölçülmesi
Vücut sıcaklığı ölçümü
Arama boğaları (teaser bull)
Ultrasonografik muayene
Süt verim değerlendirmesi
Süt sıcaklık ölçümü
Pedometre yöntemi
Basınca duyarlı atlama dedektörü
Kuyruk boyası
```
74
Çara hangi durumlarda görülebilir?
Proöstrus
Diöstrus
Folliküler kist
Gebelik
75
Kısraklarda çiftleşme mevsimi ne zamandır ve östrus siklusu ne kadar sürer?
Nisan-ekim arasıdır
| 22 gün sürer (17-24)
76
Kısraklarda siklusla ilgili hormonel farklılıklar?
Melatonin kısraklarda antigonadotropik etkilidir. Günler uzamaya başlayınca melatonin inhibe olur ve GnRH salgısı artar.
77
Kısraklarda siklusun hormonel mekanizması?
FSH salgısı başlar ancak ovulasyon 60 gün sonra meydana gelir. bu sürede 12-14 gün ara ile ovulasyonsuz östrus gösterirler ve östrus süresi normalden uzundur
FSH 10-12 gün ara ile 2 kez pik yapar (LH piki sırasında ve diöstrus ortalarında) buna bağlı olarak ovaryumlarda ik ifarklı gelişme dönemine ait foliküller görülebilir.
LH salgısı ani değildir ovulasyondan 5-6 gün öncesine kadar tedricen yükselir ve yüksek kalır.
78
Kısraklarda östrusun farkları
5-7 gün sürer.
Kısrak bu dönemde aşırı duyarlı ve saldırgandır.
Vücut sıcaklığı yüksektir.
Kişner ve sık sık idrar yapma pozisyonu alır.
Diğer atları arar ancak inekler gibi homoseksüel davranış göstermezler.
Devamlı kuyruk kaldırır. Vulva şiş ve geniştir.
Vulvada bol mukoid akıntı vardır.
Aygırı görünce kuyruk kaldırır vulvayı açar klitorisi gösterir ve çiftleşmeyi kabul eder.
79
Kısraklarda ovulasyon ne zaman şekillenir?
Östrusun bitiminden 24-48 saat sonra.
80
Kısraklarda rektal palpasyonla ovulasyon tespiti?
Follikülün yumuşak olduğu tespit edilirse 24 saat içinde ovulasyon meydana gelecek demektir. Tohumlama için uygun bir dönemdir.
81
Kısrakta tohumlama ne zaman yapılır?
Östrus boyunda 1-2 gün ara ile veya folikülte fluktasyon hissedilince tek sefer.
82
Tay kızgınlığı nedir?
Kısrakların doğum sonrası 6-12 gün sonra östrus göstermesidir.
Sağlıklı taylar bu dönemde tohumlanabilir ancak yaşlı, anormal doğum yapan ve doğum sonrası sorun yaşayan kısraklar için tavsiye edilmez.
83
Kısraklarda disöstrüs döneminin diğer hayvanlardan farkı?
LH piki görülür.
84
Anöstrüs dönemi ne zamandır?
Kasım-şubat ayları
85
Kısrakta östrus tespit yöntemleri
```
Klinik gözlem
Rektal muayene
USG
Endometrial biyopsinin sitolojik muayenesi
Endokrinolojik muayene
Konduktivite
Vücut sıcaklığı
Aygır muayenesi
```
not: Sakin kızgınlık ve diöstrus ovulasyonları ile karşılaşıabilir. Aygıra verdiği tepkiler kontrol edilmelidir.
86
Koyunlarda çiftleşme mevsimi?
Yaz sonu ve kış başı arası.
87
Koyunlarda siklusa hormonal etkilerin farklılıkları?
Günler kısaltıkça melatonin seviyesi artar. Melatonin koyunlarda kısrakların aksine, gonadotropik etkilidir.
Devamı inekller ile aynıdır. Sadece, ovulasyon östrusun sonuna doğru lh pikinden 10 saat sonra olur.
88
Koyunlarda östrus kaç saat sürer?
26-36. Sezona girişte ve ilk östrus gösterenlerde daha kısa.
89
Koyunlarda çoklu ovulasyon görülür mü?
ikiz üçüz ovulasyon yaygındır. Çiftleşme öncesi flushin yapılarak ihtimal daha da artırılabilir.
90
Koyunlarda anöstrus dönemindeki farklılıklar?
Koç varlığında seksüel aktivite gösterebilirler.
91
Keçilerde siklus?
Koyunlar gibidir. uzunluğu 21 gündür. Östrus 28 saat sürer. Ovulasyon östrusun başlamasından 30-36 saat sonra spontan meydana gelir.
92
Köpeklerde siklusun tipi, zamanı?
Monoöstrik hayvanlardır. Her çiftleşme döneminde tek östrus görülür. Siklus 4-11 ay arasında sürer. Daha kısa ve daha uzun sürmesi patolojiktir.
93
Köpeklerde seksüel siklusun hormonal mekanizması?
Her ovaryumda 4-5 folikül gelişir.
Ostrojen seviyesi artarak LG'yı tetikler ancak östrus süresi uzun olduğundan salgılanan LH, oflliküllerde luteinizasyone sebep olur. Dolayısı ile östrus zamanında da progesteron düzeyi yükselir.
Progesteron östrus belirtilerini şiddetlendirir.
Ovulasyon LH'nın tetiklenmesinden 36-50 saat sonra meydana gelir.
Gebelik olsun olmasın, corpus luteumdan progesteron salgılanmaya devam eder.
94
Köpeklerde progesteronun işlevi hakkında görüşler?
1: Uterusun, CL'ye luteolitik etkisi yoktur.
2: Luteolitik faktörün salınımı vardır ancak ovaryuma ulaşamaz.
3: Belki de uterustan antiluteolitik faktör üretimi vardır ve luteolizis engellenmektedir.
95
Köpeklerde proöstrus döneminin farklılıkları?
Proöstrus kanaması ile başlar. Östrus yaklaştıkça akıntı azalır ve rengi saman sarısına kayar.
96
Köpeklerde östrus?
6-12 gün sürer. Ovulasyon genelde ilk 5 günde spontan meydana gelir. Tüm foliküllerde ovulasyonların tamamlanması 24 saat sürer.
97
Köpeklerde çiftleştirme için en uygun protokol nedir?
Östrus başlamasından itibaren güç aşırı çiftleştirme yapışması.
98
Dişi gebelik ne zaman oluşur?
Çiftleşme var ancak gebelik şekillenmemiş ise metöstrus döneminde oluşur.
99
Kedilerin siklusu?
Çiftleşme mevsimi ocak-eylül arası sürer.
günde 12 saat ışık alırsa (evlerde) yıl boyu östrus gösterebilir.
Mevsimsel poliöstrik hayvanlardır.
100
Kedilerde seksüel siklusun hormonal mekanizması?
Melatonin, kısraklardaki gibi GnRH salınımını engeller. Günler uzamaya başlatınca GnRH salgılanmaya başlar. 20-60 günlük geçiş sonrası proöstrus başlar.
101
Kedielrde östrus siklusunun dönemleri?
```
Proöstrus
Östrus
Metöstrus
Diöstrus
Anöstrus
```
102
Kedilerde ovulasyon tipi?
Provake ovulasyon
LH salınımını vaginal uyarım sağlar. 1-2 güne ovulasyonu şekillendirir. 4+ çiftleşme ile ovulasoyn tetiklenir.
GnRH ve hCG ile de ovulasyon uyarılabilir.
103
Kedide proöstrus dönemi?
Benzer davranışlar var ancak diğer hayvanlar gibi erkeği kabul etmez.
~Östrusun tanımına göre hiç bir hayvan proöstrusta kabul etmemeli aslında ama burada niyeyse böyle bir çıkarım yapılmış.
104
Kedilde östrus?
6-7 gün sürer. çiftleşme olmazsa folliküller regrese olur. 1-3 hafta sonra tekrar östrus görülür. Böyle böyle 4-13-25 kez östrus gösterebilirler.
Ovulasyon olmuş ama gebelik olmamış ise 7-8 hafta yalancı gebelik. 4-5 tekrar olabilir.
105
Kedilerde metöstrus?
Ovulasyon şekillenmeyen östrustan sonraki dönem. Kedide seksüel davranışlar görülmez ancak huzursuzdur.
106
Büyük ruminantlarda PG ile senkronizasyon
siklusun 6-16 günleri arasında (luteal faz) PG uygulanır ve CLpremature olarak lize olmakta progesteron miktarı düşmekte gonadotropinlerin ve östradiolün miktarı artarak yeni bir siklus başlar.
Luteal faz sırasında (diöstrus evresi) uygulanan PG enjeksiyonunu takiben 2-5 gün içinde östrus belirtileri şekillenir ve bunu ovulasyon takip eder. östrusların 2-5 gün arasında dağılması siklik folliküler dalganın bulunduğu aşamaya bağlıdır. %60 3. günde gelir.
siklik dönemi bilinmeyen (ovaryumları aktif) hayvanlara pg ler 11 gün ara ile 2 defa uygulandığında 2inci enjeksiyonu takiben 2-5 gün içinde östrus belirtileri şekillenir.
107
Büyük ruminantlarda PG uygulama yöntem #1
muayene yöntemi: muayene ile ovaryumlarda aktif CL tespit edilen hayvanlara enjeksiyon yapışır. 2-5 gün içinde östrus gösterir. tohumlaam östrus gözlenerek veya enjeksiyondan sonraki 72-96 saatlarde (düvelerde 48-72) çifr ya da 80 saatte tek sefet yapılır.
başarı oranı çok yüksek ama zahmetli.
108
Büyük rminantlarda PG uygulama yöntem #2
sahada tercih edilir. kolaydır. 11 gün ara ile çift doz PG enjekte edilir. tohumlama ikinci enjeksiyondan sonraki 72 96 saatlerde çift ya da 80 tek yapılır düvelerde 48 72 veya tek 60. ikinci dozda diöstrus evresine gelir hayvan kesin.
109
Büyük ruminantlarda PG uygulama yöntem #3
PG yap 5 gün takip et. kızgınlığa gelenleri tohumla gelmeyenlere 11 gün sonra PG yap sonra tohuma.
110
Büyük ruminantlarda senkronizasyon yöntem #4,5,6
yöntem #4: PG enjekte edilir. 7 gün süre ile östrus takibi yapılır. östrusa gelenler tohumlanır gelmeyene 8 gün sonra yine enjeksiyon yapılır.
yöntem #5: enjeksiyon yapmadan önce 6 gün takip edilir. östrusa gelenler tohumlanır gelmeyenler 7nci günde pg yapılır ve tohumlanır.
yöntem #6: postpartum dönemde kullanılan bir yöntem. Gönüllü bekleme süresi bittikten sonra hayvanda sıkıntı yoksa enjeksiyonlara başlanır. östrusa gelen tohumlanır. gelmeyen 14 gün sonra tohumlanır gelmeyene üçüncü yapılır sabit zamanlı tohumlanır
111
PRID ve CIDR kullanımı?
prid ve cidr 10-12 gün implans ise 9-10 gün süre uygulanır.
uygulamadan sonra 500IU eCG uygulanabilir opsiyonel olarak.
çıakrdıktan sonra 56 tek veya düvelerde 48 tek, ya da 48 ve 72 saatlerde çift tohumlama.
112
Sabit zamanlı tohumlama protokolleri nelerdir?
Ovsynch
Cosynch
Presynch
113
Ovsynch?
ovsynch: gnrh, 7 gün sonra pgf2a 2 gün sonra gnrh 8-20 saat sonra tohumlama
postpartum 70 günden sonra yapılmalıdır.
düvelerde başarı şansı düşük
114
Cosynch?
co-synch: gnrh dan 8-20 saat beklemeden direkt tohumlama yapılır
115
Presynch-ovsynch
presynch-ovsynch: pgf2a dan 14 gün sonra pgf2a 12 gün sonra gnrh 7 gün sonra pgf2a 2 gün sonra gnrh 1 gün sonra tohumlama
hedef tohumlama. yukarıdaki yöntem #6
116
Küçük ruminantlarda PG ile senkronizasyon
progestagen kullanımı: sünger formunda 5-7 gün tutuluyor.
uygulamadan sonra 500IU eCG koyunlarda tavsiye edilir. sünger çıkmadan 1-2 gün önce pgf2a kullanılabilir.
24 saat sonra koç katımı yapılır.
54 de tek 48 60 saatte çift aşım yapılabilir.
koyunlarda 9 keçilerde 11 gün ara ile pg kullanılır.
117
Kısraklarda PG ile senkronizasyon
14 gün ara ile çift enjeksiyon PG uygulanır.
Kısraklarda progesteron uygulaması bittikten 4-7 gün sonra östrus 7-12 gün sonra ovulasyon şekillenir. Uygulamadan 5-7 gün sonra 2000-3000 IU hCG enjekte edilmesi ile 4 gün için ovulasyon uyarılabilir.
118
Tay kızgınlığının geciktirilmesi
Pp 1. Günde başlanarak progesteron ve estradiol 5 gün ugulanır. Bununla beraber kızgınlığın 6. 10. Günlerinde pgf2a enjeksiyonunu takiben oluşan östrusta yaptırılması gebe kalma şansını artırır.
119
Kısraklarda östrusun baskılanması
Yarış gösteri atlarında istenir performans düşmemesi için.
| Bu amaçla 200mg progesteron ve 20mg estradiol benzoate kombine verilir. SC verilir.
120
Karnivorlarda östrus ertelenmesi
anöstrus dönemi sonra önceki östrustan en az iki ay sonrası ondan da sonra beklenen östrustan bir ay önce.
Medroksi progestron asetat (MAP, PRG, DMA) subkutan ejeksiyonları proöstrusun başlamasını erteler.
121
Karnivorlarda proöstrusun baskılanması
Proöstrusun baskılanması
| Proöstrusun erken döneminde kanamanın ilk 3 gününde başlamalıdır. Yoksa serviks açılmaya başlar pyometra olabilir.
122
Karnivorlarda ovulasyonun uyarılması
Östrusun başlangıcından 6-9 gün sonra progestagenlerin etkisinin şüphheli olması nedeni ile LH hCG veya GnRH enjeksiyonu ile ovulasyon sağlanır.
Kedilerde vulvaya stimulasyon gerekiyor
123
Karnivorlarda İmplantasyonun engellenmesi
Gamet hücrelerinin taşınmasını hızlandırır veya bloke eder.
Çiftleşmeden sonra 5 gün içinde östrojen preparatları kullanılır.
Alizine(bilimsel adı aglepriston) bir progesteron reseptör blokörüdür. 24 saat ara ile 2 defa 0.33mlkggün sc kullanılır.
124
Karnivorlarda gebeliğin sonlandırılması
Pg bromocriptin ve cabergoline 30 günden sonra (Kedide 40)
Östrojenler ilk 5 gün (?)
Antiprogestinler 0-45 günler arasında (kedide aynı)
Glikokortikoidler 45 günden sonra kullanılır (kedide aynı)
125
Kimyasal yapılarına göre hormonlar
Peptid hormonlar
Gnrh: ovaryuma etki eden hormonları salgılatır.
Oksitosin: hipotalamusta üretilir hipofizden salgılanır.
Glikoprotein hormonlar
Fsh: hipofizden salgılanır. Ovaryuma etki eder.
Lh: luteinleştirici (hipertrofiye uğratan ve ovulasyonu sağlayan)
eCG: gebe kısraklarda salgılanır.
hCG: insanlarda salgılanır LH üzerinedir.
HMG: insanlardan elde edilir FSH özellikli bir hormon
adenohipofiz (fsh, lh) e plasentadan (eCG, HCG) salgılanırlar
Hipofiz gonadotropinleri tüm türlerde üretlirken plasentada gonadotropinleri bir kaç türde (insan kısrak) üretilir.
Steroid hormonlar
Östrojen:
Progesteron:
Glikokortikoidler: steroid özellikli.
126
Gnrh endikasyonları
hakiki anöstrusta yani ovaryum inaktifken fsh kullanılabilir.
Foliküler kistler lh nın yetersiz olması sebebi ile olur. O yüzden gnrh veya lh veririz östrojen de lh yı artırır
Süperovulasyon istenen durumlarda
Postpartum ovaryum fonksiyo sorunlarından korunma (gnrh)
Luteal yetersizlik.
Hakiki anöstrus
Foliküler atrezi
Karnivorlarda istenmeyen östrus belirtilerinin ortadan kaldırılması için
127
Oksitosin endikasyonları
```
Sütün indirilmesi
Doğumda
Doğum sonrası kanamalarI engellemek için
Uterus involüsyonunu hızlandırmak. Doğumdan sonra normal boyuan geri dönmesidir.
Retensiyo sekondinarum
Puerperal akut septik metritis
Sezaryen
Prolapsus uteri, kendi içinde invagine olarak uterusun dışına çıkmasıdır. Amaç kasılıp dışarı çıkmasını engellemektir. Zaten dışarıda ise oksitosin yaparsak dışarıda kasılır yerine bir daha girmez. Normal konumuna gelince uygulanır.
Luteal regresyonu sağlamak
```
