Dómar og álit - Raunhæf

Question 1

Lögmætisreglan, formreglan, efnisþáttur; efnislegt ósamræmi
Hrd. Eignaauki

Answer 1

þar kom ekki fram í lagareglu, krafa um að þú þyrftir að hafa áður átt íbúð til að fá undanþágu tekjuskatts

Question 2

lögmætisreglan, formreglan, formþáttur, formlegt ósamræmi
Hrd. veiði silungs í laganet

Answer 2

Þar var ekki uppfyllt skilyrði sem nefnt var í lögum um reglugerð og þær því ekki löggildur refsigrundvöllur

Question 3

lögmætisreglan, heimildarreglan, efnisþáttur; krafa til skýrleika
Hrd. samherji/stjörnugrís

Answer 3

Þar sem það dugar ekki til að mælt sé fyrir um skerðingu lögbundinna réttinda í reglugerð, löggjöfin verður að mæla fyrir um meginreglur, þar sem fram komi takmörk og umfang þeirrar réttindakserðingar sem talin er nauðsynleg.

Question 4

lögmætisreglan, heimildarreglan, formþattur; verður að vera stoð
Hrd. Frami

Answer 4

var ekki talið að reglugerð sem setti það skilyrði fyrir útgáfu leigubílstjóraleyfis að bifreiðastjóri væri meðlimur í tilteknu stéttarfélagi ætti sér næga stið í lögum, enda ekki vikið til slíkrar skyldu í lögunum og ráðherra aðeins veitt almenn reglugerðarheimild.

Question 5

reglugerð heldur gildi eftir breytingu laga
Hrd. Hundamál

Answer 5

var talið að reglugerð var talin halda gildi eftir að ný lög um hundahald leystu lög um heimild bæjarstjórna til að takmarka hundahald af hólmi. Ekki breytti því að nýju lögin mæltu fyrir um staðfestingu heilbrigðismálaráðuneytis á slíkum reglugerðum sem ekki var gert í hinum eldri.

Question 6

reglugerð fellur úr gildi við afnám laga
Hrd. starfsmannavegabréf

Answer 6

reyndi á það hvort kona ætti rétt á bótum fyrir ólögmæta handtöku en handtakan hafði farið fram á grundvelli eldri reglugerðar um notkun vegabréfa á varnarsvæðunum. Niðurstaðan var að með afnámi upprunalegu laganna brast grundvöllur reglugerðar og henni voru dæmdar skaðabætur.

Question 7

reglugerð fær stoð með nýjum lögum
Hrd. Fullur flugstjóri

Answer 7

var ákveðið að flugstjóri færi ekki í hina fyrirhuguðu flugferð þar sem það reyndist áfengismagn í blóði hans. Í dómi hans var tekið fram að hvorki lög um loftferðir né önnur réttarákvæði hafi veitt heimild til að setja ákvæði í reglugerð að flugliðar mættu ekki neyta áfengis síðustu 18 klst. fyrir flug en hefði fengið stoð með setningu áfengislaga áður en málið átti sér stað

Question 8

Undirliggjandi hagsmunir - af lagaáskilnaðarreglu stjskr. leiðir að löggjafinn verður að mæla skýrt fyrir um skerðingu á þessum grunnréttindum
Hrd. Öryrkjadómur I - seinna tímabil

Answer 8

en í málinu reyndi á hvort það hefði verið heimilt að skerða tekjutryggingu örorkulífeyrisþega vegna tekna maka í almannatrygginalögum. Niðurstaða Hæstaréttar var sú að skerðingin samrýmdist ekki grundvallarreglum stjórnarskrárinnar þ.e. 65. og 76. gr.

Question 9

framsal lagasetningarvalds
Hrd. samherjadómur

Answer 9

Í Samherjamálinu var deilt um hvort ráðherra hefði verið heimilt að synja Samherja um útflutningsleyfi á grundvelli reglugerðar. Synjun var talin byggjast á ólögmætri lagaheimild, löggjafinn hafði framselt ráðherra vald umfram það sem stjórnarskráin heimilaði. Löggjöfin verður að mæla fyrir um meginreglur, þar sem fram komi takmörk og umfang þeirrar réttindaskerðingar, sem talin er nauðsynleg

Question 10

framsal ákvörðunarvalds
Hrd. Stjörnugrís

Answer 10

en í málinu reyndi á það hvort ráðherra hefði verið heimilt að skipa framkvæmdum á svínabúi í mat á umhverfisáhrifum að fengnu áliti skipulagsstjóra. Talið var að ráðherra hefði verið fengið ákvörðunarvald án lagaheimildar sem skerti eignarrétt og atvinnufrelsi en til þess þarf lagafyrirmæli. Löggjöfin verður að mæla fyrir um meginreglur, þar sem fram komi takmörk og umfang þeirrar réttindaskerðingar, sem talin er nauðsynleg.

Question 11

birting laga
Hrd. Botnvörpuveiðar

Answer 11

þar reyndi á hvort sjómaður hafi verið við botnvörpuveiðar á svæði sem óheimilt var samkvæmt lögum. Auglýsing þess efnis var birt í Lögbirtingarblaðinu en ekki í B-deild Stjórnartíðindum sem bar að gera. Sjómaðurinn var því sýknaður.

Question 12

afturvirkni og lagaskil
hrd. Öryrkjadómur II

Answer 12

þar reyndi á hvort að löggjafa hefði verið heimilt að setja lög sem að kváðu á um að skerða tekjutryggingu örorkulífeyrirþega. Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að ekki hefði verið hægt að skerða tekjutryggingu með afturvirkum og íþyngjandi hætti.

Question 13

Fordæmi
hrd. Aðskilnaðardómur III

Answer 13

Þar veik Hæstiréttur frá fyrri fordæmum sínum og var sú niðurstaða rökstudd með 7 ástæðum

Question 14

textaskýring, rúmast orðalagiðoinnan mögulegrar merkingar?
Hrd. Forkaupsréttur

Answer 14

þar sem þanþol orðsins barns var skýrt rúmt, það er teygt yfir hugtakið barnabarns.

Question 15

Textaskýring, hver er eðlilegur skilningur orðalagsins?
fellur ekki undir
Hrd. Sæluhús

Answer 15

Í því máli hafnaði Hæstiréttur að leggja almenna málvenju til grundvallar þar sem hann taldi skýringu orðabókar á orðinu „sæluhús” of víðtækt.

Question 16

Textaskýring, hver er eðlilegur skilningur orðalagsins?
gæti ekki fallið undir
UA. endurnýjun fiskibáts

Answer 16

Kvartað yfir úrskurði SJR þar sem staðfestar voru ákvarðanir Fiskistofu um að hafna umsókn þeirra um auka aflahlutdeild vegna breytinga og lagfæringa á sóknardagabátum þeirra á grundvelli ákvæða laga um stjórn fiskiveiða. SJR kvað um að aðeins gæti verið um endurnýjun fiskibáts að ræða ef að aðili sem ætti sér bát fengi sér annan bát og flytti allar sóknarheimildir af þeim sem hann ætti yfir til hins. Með tilgang ákvæðins í huga var ekki séð hægt að túlka hugtakið í merkingu ákvæðisins með þeim þrönga hætti sem SJR gerði.

Question 17

textaskýring, hver er eðlilegur skilningur orðalagsins?
vægi, ef eitthvað er óljóst er vægið lítið
Hrd. Ókeypis

Answer 17

þar sem ekki er notað orðið ókeypis eins og almenn málvenja í auglýsingu

Question 18

setningafræðileg afmörkun ,,og”
Hrd. svipting ökuréttinda

Answer 18

þar sem deilt var um hvort uppfylla þurfti skilyrði lagaákvæðis þar sem skýrt var kveðið á um loft- og blóðrannsókn á vínandamagni. Svo var ekki talið og því vikið frá skýrum texta ákvæðisins

Question 19

setningafræðileg afmörkun ,,eða”
Hrd. bubbi fallinn

Answer 19

„Höfundar texta og ljósmynda eru ekki nafngreindir í blaðinu. Fer því um ábyrgð eftir 3. mgr. 15. gr. og eru „útgefandi rits eða ritstjóri” næstir í ábyrgðarröðinni. Það leiðir beint af orðalagi ákvæðisins að ábyrgð verður, að höfundi frágengnum, ekki lögð á þessa báða heldur aðeins annan hvorn þeirra.

Question 20

samræmisskýring, innri samræmisskýring
orðasambönd hafa sömu merkingu
Álit UA. aðgangur brotaþola að gögnum málsins

Answer 20

þar reyndi á hvort brotaþoli fengi aðgang að gögnum ríkissaksóknara um mál sitt eftir að það var fellt niður. Deilt var um hvort hann ætti rétt á að fá afrit eða einungis að kynna sér þau. Umboðsmaður Alþingis leit til ákvæða í sama lagabálki og komst að þeirri niðurstöðu að hann fengi afrit af gögnunum

Question 21

samræmisskýring, innri samræmisskýring
Orð/hugtök hafa sömu merkingu
Hrd. vogahöfn

Answer 21

þar taldi Hæstiréttur skilyrði gjalds í ákvæði hafnalaga ekki vera fyrir hendi. Hæstiréttur túlkaði hugtakið „höfn” með hliðsjón af öðru ákvæði laganna þar sem það var skilgreint.

Question 22

samræmisskýring, innri samræmisskýring
Orð/hugtök hafa sömu merkingu
efnisreglur til samræmis við aðrar nátengdar efnisreglur
Hrd. atvinnuleysistryggingar

Answer 22

í því mali reyndi á hvort að heimilt hafi verið að láta A endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysibætur þar sem að talið var að hún hafi brotið gegn lögum um atvinnuleysistrygginar. UA byggði niðurstöðu sína á því að orðalag í lagaákvæði hafi ekki verið nægilega skýr lagatexti og hnekkti því ósamrýmanlegum upplýsingum úr lögskýringargögnum.

Question 23

samræmisskýring, ytri samræmisskýring
orðasambönd
Hrd. sumarhús

Answer 23

reyndi á hvort heimilt væri að skrá lögheimili fjölskyldu á svæði sem skipulagt hafði verið sem frístundabyggð.. Sératkvæði lagði á það áherslu að skýra hugtakið föst búseta í merkingu lögheimilslaga til samræmis við ákvæði í öðrum lagabálk á sviði stjórnsýslu.

Question 24

samræmisskýring, ytri samræmisskýring
orð
Álit UA Tollstjóri

Answer 24

en þar leit umboðsmaður til sjónarmiða á sviði opinbers réttarfars við túlkun á orðinu játning.

Question 25

ytra samhengi, lögskýringargögn i. Vægi lögskýringargagna við túlkun er breytilegt eftir frá einu til annars. Fer það til að mynda eftir tegund þeirra, efni, aldri o.s.frv. Hrd. Hátún 6 hf.

Answer 25

Þar sem Hæstiréttur taldi, eftir að hafa skoðað greinargerð með frumvarpi til laga um tekju- og eignaskatt, að hugtakið íbúðarhúsnæði væri ekki hægt að túlka svo þröngt að það næði aðeins til þess húsnæðis sem búið væri í

Question 26

ytra samhengi, lögskýringargögn mikið vægi Hrd. Ríkisendurskoðun

Answer 26

reyndi á hvort ákvæði laga um Ríkisendurskoðun heimilaði trúnaðarlækni hennar aðgang að sjúkraskýrslum til að staðreyna hvort samræmi væri milli gjaldskrárreikninga og læknisverka. Ræða framsögumanns fjallaði einmitt um aðgang trúnaðarlæknis og benti til þess að tilvikið félli undir ákvæðið. Lögskýringargögnum var því veitt meira vægi en ella.

Question 27

ytra samhengi, lögskýringargögn minna vægi Hrd. arnarvarp í Miðhúsaeyjum

Answer 27

var ákærða gefið að sök að hafa raskað hreiðurstað arna, en þar sem orðalag lagaákvæðisins þótti of almennt og óskýrt til að refsa honum var ákærði sýknaður. Þar sem réttarsviðið sem um var að ræða gera miklar kröfur til skýrleika laga var ekki talið rétt að gefa lögskýringargögnum mikið væga.

Question 28

ytra samhengi, lögskýringargögn Arekstur laga og lögskýringargagna Hrd. dráttarvélar

Answer 28

reyndi á hvort heimilt hefði verið að gefa út ábyrgðarskírteini sem kvað ekki á um meiri rétt en viðkomandi hafði samkvæmt verðlagslögum. Lögskýringargögn hnigu í öfuga átt við lagaákvæðið og byggðist niðurstaða Hæstaréttar á því að orðalag hafi ekki gefið tilefni til verulegs vafa og skýr lagatexti hnekkti ósamrýmanlegum upplýsingum úr lögskýringargögnum

Question 29

söguleg skýring Af réttarsöglegri þróun má sjá að vilji löggjafans hafi ekki staðið til að gera neinar efnislegar breytinga við setningu nýju laganna heldur aðeins að færa ákvæðið í nútímalegra horf Hrd. Djúpavogshreppur

Answer 29

í því máli reyndi á hvort heimilað var að borga iðgjald starfsmanns í B-deild lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins sakmvæmt lögum um sjóðin. Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að athugun á réttarsögulegri þróun ákvæði eldri laga að óheimilt væri að greiða í B-deild

Question 30

söguleg skýring Forsaga og textaskýring hníga í öfuga átt Hrd. Jakob Valgeir

Answer 30

þar reyndi á túlkun lagaákvæðis sem sett hefði verið á grundvelli ákvæði í kjarasamningi. Þar taldi Hæstiréttur að ný grein sjómannalaga, um bætur til vinnuveitanda þar sem að skipverji hætti fyrirvaralaust , skyldi skilin eftir orðanna hljóðan, eftir að hafa litið til forsögu greinarinnar

Question 31

söguleg skýring forsaga og texti hníga í sömu átt Hrd. Fiskiðjan ver

Answer 31

en þar komst hæstiréttur að þeirri niðurstöðu að gildandi regla siglingalaga væri að sama efnis og ákvæði eldri laga og ætti því að skýra samkvæmt orðanna hljóðan

Question 32

söguleg skýring forsaga og textaskýring hníga í ólíkar áttir Hrd. Lífeyrissjóður Vesturlands

Answer 32

í því máli féllst Hæstiréttur ekki á kröfur lífeyrissjóðs Vesturlands að túlka ákvæðið eins og það hafi verið gert þangað til, þar sem hann taldi ákvæðið skýrt kveða á um öðruvísi framkvæmd

Question 33

markmiðsskýring Ályktun af texta ákvæðis - mesta vægi Hrd. varanlegt fóstur

Answer 33

deilt var um markmið þess að bak við fyrirkomulag að setja barn í varnlegt fóstur . Hæstiréttur vísaði til texta markmiðsskýringarinnar og komst að þeirri niðurstöðu að markmiðið væri að ákvarðanir ættu að vera teknar með það í huga hvað væri barninu fyrir bestu

Question 34

Markmiðsskýring lögfest markmiðsákvæði - mismunandi vægi 1. Á síðari tímum hér á landi er oft og tíðum farin sú leið að lögfesta sérstök markmiðsákvæði í upphafi lagabálks. Það leiðbeiningarsjónarmið má nefna að því almennra sem markmiðsákvæði er orðað því minna vægi hafi það við túlkun og öfugt. Hrd. Kirkjugarðar reykjavíkurprófastdæma

Answer 34

voru heimildir samkeppnisyfirvalda til aðgerðar túlkaðar rúmt í ljósi markmiðs og gildissvið samkeppnislaga. Markmið laganna samkvæmt lögfestu markmiðsákvæði þeirra var að efla virka samkeppni í viðskiptum

Question 35

Markmiðsskýring Önnur ákvæði í sama lagabálki - töluvert vægi Hrd. Hávöxtunarféalgið hf.

Answer 35

í því máli reyndi á hvert markmið ákvæðis laganna um verðbréfakaup og hvort að verðbréfasjóður í eigu verðbréfafyrirtækis gæti verið viðskiptavinur þess. Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að markmið tveggja lagaákvæðis í sama lagabálki ekki stefna að sama markmiði og komst hann því að þeir gætu ekki talist viðskiptavinir.

Question 36

markmiðsskýring lögskýringargögn - breytilegt vægi hrd. Sæluhús

Answer 36

reyndi á hvort að sumarhús teldis sem sæluhús í skilningi fasteignalaga. Ekkert var að finna í skilgreiningu í lögunum og hafnað að túlka ákvæðið skv almennri málvenju. En í málinu var talið að umrædd skilgreining gengi gegn markmið ákvæðis og eðli þess.

Question 37

Markmiðsskýring þjóðarréttarsamningar - frekar lítið vægi Hrd. blindur nemandi við HÍ

Answer 37

í því máli afmarkar hæstiréttur markmið um frelsi til menntunar og jafnrétti til náms að baki viðauka MSE

Question 38

Markmiðsskýring breytilegt vægi markmiðsskýringar - réttarsvið með miklar kröfur til skýrleika 1. Markmiðsskýring kann að hafa lítið vægi á þeim sviðum réttarins þar sem gerðar eru miklar kröfur til skýrleika ákvæðis, s.s á sviði refsiréttar. Á þetta fyrst og fremst við þegar markmiðsskýring kann að leiða til niðurstöðu sem er einstaklingi eða lögaðila í óhag. 2. Aukið vægi annarra lögskýringarsjónarmiða í aðra átt, Hrd. Baugur I

Answer 38

í því máli var ákærði m.a. borinn sökum að hafa brotið gegn þágildandi lögum um ársreikninga en í málinu var því hafnað af hálfu Hæstaréttar að beita markmiðsskýringu við túlkun refsiákvæða ákærða í óhag

Question 39

meginreglur laga i. Meginreglur eru þær hugmyndir, þau rök eða þau markmið sem liggja til grundvallar einstökum rétarreglum, lagabálkum, réttarsviðum eða réttindum í heild og hægt er að setja fram sem almenn viðmið. Þegar úrlausnir úr réttarframkvæmd eru skoðaðar kemur í ljós að stundum er vísað til meginreglna, þegar reynir á álitmál við túlkun lagaákvæða Hrd. Hekla

Answer 39

þar sem Hæstiréttur túlkaði ákvæði laga um tekju- og eignaskatt þröngt vegna þess að það samrýmdist ekki meginreglu kröfuréttar um að heimilt sé að krefjast dráttarvaxta við endurgreiðslu ofgreidds fjár.

Question 40

meginreglur laga Tilvist meginreglu styður túlkun ákvæðis Hrd. uppgjör skaðabóta

Answer 40

þar sem Hæstiréttur telur örorkulífeyri falla undir ákvæði skaðabótalaga um greiðslur sem dragast frá þegar tjónþoli er ekki vinnufær. Ákvæðið taldi Hæstiréttur byggt á meginreglunni um að tjónþoli eigi ekki að hagnast á tjóninu sem hann verður fyrir.

Question 41

meginreglur laga i. „meginreglur skatta/refsiréttar koma hér til skoðunar..allir eiga að borga skatt..." Hrd. erfðafjárskattur

Answer 41

Þar sem ekki var leyfilegt að leggja afturvirka, íþynjgandi skattalöggjöf á erfingja, vegna strangra krafna réttarríkis, sbr 40 og 77 gr stjstskr

Question 42

eðli máls Eðli hlutarins Hrd. Sími

Answer 42

í því máli var vísað til eðli máls sem lögskýringarsjónarmið við túlkun á orðinu „sími" sem að kom fyrir í lögum og vafi var enn til staðar hvernig ætti að túlka það.

Question 43

eðli máls sanngjörn og haganleg efnisregla hrd. Handleggsbrot

Answer 43

þar var eðli máls beitt sem réttarheimild þar sem meirihluti Hæstaréttar taldi réttlátt og eðlilegt að þjóðfélagið bæri ábyrgð á harðræði sem maður varð fyrirþegar lögregluþjónar handtóku hann

Question 44

almenn lögskýring 1. Þar sem ekki er vafi eftir textaskýringu/ Þar sem vafanum var eytt með rannsókn á ytra samhengi Hrd. Landsafl

Answer 44

reyndi á hvort komist hafi á bindandi kaupsamingur um lóð. Aðili sem kom að sölunni hafði ekki skriflegt umboð til að undirrita samninginn. Samkvæmt ákvæði laga um fasteignakaup og lögskýringargögnum var það skýrt að skriflegt umboð þyrfti og notast var við almenna lögskýringu.

Question 45

1. Þá er smá vafi en við erum á innra réttarsviði sem að er túlkað í hag borgarans Hrd. Kirkjuferjuhjáleiga

Answer 45

var deilt um hvernig skýra bæri hugtakið "lán" í stjórnarskránni. N.tt. hvort það tæki aðeins til lána sem stofnað er til að hálfu ríkis eða hvort það tæki einnig til yfirtöku á eldri lánum. Hæstiréttur skýrði hugtakið rúmt í samræmi við meginreglu stjórnarskránnar um fjárstjórnarvald alþingis

Question 46

þrengjandi lögskýring Tilvik fellur utan lagaákvæði Hrd. Laugarásbío

Answer 46

Þar sem rekstur kvikmyndahús til tekjuöflunar elliheimild var ekki talinn falla undir undanþágureglu frá skattgreiðslu

Question 47

lögjöfnun · Í íslenskum og norrænum rétti hefur lengi verið viðurkennt að dómstólar hafi eftir atvikum heimild til að beita lögjöfnun Hrd. aðfararveð - samningsveð

Answer 47

taldi Hæstiréttur sjónarmið sem lágu tilgrundvallar ákvæði laga um samningsveð vera fyrir hendi og féllst á notkun lögjöfnunar.

Question 48

lögjöfnun · Tilvik sé eðlislíkt eða samkynja tilvikum sem falla undir efnisreglu sem ráðin verður af lagaákvæði með lögskýringu Hrd. skagstrendur

Answer 48

álitamál snerist um hvort skilyrði væru til að lögjafna frá ákvæðum laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins um ákvörðun útgerðarfélags að segja starfsmanni upp störfum. Hæstiréttur hafnar því með þeim röksemdum að aðstöðu sjómanna megi öldungis ekki jafna við stöðu ríkisstarfsmanna.

Question 49

lögjöfnun · Hafnað að beita lögjöfnun þar sem lagaákvæði hefur að geyma undantekningarreglu, sérreglu eða tæmandi talningu Hrd. Skagstrendur

Answer 49

álitamál snerist um hvort skilyrði væru til að lögjafna frá ákvæðum laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins um ákvörðun útgerðarfélags að segja starfsmanni upp störfum. Hæstiréttur hafnar því með þeim röksemdum að aðstöðu sjómanna megi öldungis ekki jafna við stöðu ríkisstarfsmanna.

Question 50

lögjöfnun · Ekki mega standa mikilvæg rök/meginreglur til þess að um tilvikið sé fjallað um í öðrum réttarheimildum Hrd. islandia-internet

Answer 50

Ríkislögreglustjóri krafðist þess að fá upplýsingar frá Islandia-Internet um notendur þjónustu þeirra vegna skemmdaverka á heimasíðum.Hæstiréttur taldi að þrátt fyrir að ákvæði laga um meðferð opinberra mála um upplýsingagjöf ættu einungis við stjórnvöld væri hægt að beita því ákvæði með lögjöfnun vegna breyttra aðstæðna. Þegar lögin voru sett voru bara stjórnvöld sem höfðu aðgang að þessum upplýsingum en nú höfðu fleiri aðgang að þeim eins og kom fram í málinu.

Question 51

gagnályktun · Gagnályktun felur í sér að við túlkun lagaákvæðis sé komist að þeirri niðurstöðu að tilvikið X verði ekki talið falla undir lagaákvæðið Y en jafnframt að haldbært sé að álykta sérstaklega að önnur (gagnstæð) efnisregla gildi um tilvikið Hrd. Lögtaksmál

Answer 51

gagnályktaði Hæstiréttur frá ákvæði laga um Hæstarétt og taldi að úrskurður héraðsdómara um frestsynjun væri ekki kæranlegur.