Domein B1 en C1: Eiwitsynthese en zelforganisatie van cellen

Question 1

Wat zijn klievingsdelingen?

Answer 1

Dit is een celdeling waarbij het aantal gevormde blastomeren toeneemt, maar waarbij het totale volume onveranderd blijft. De klievingsdeling is de eerste stap in de embryonale ontwikkeling vanaf de zygote en gaat het morulastadium vooraf.

Question 2

Waar liggen de deelweefsels van de mens? noem er 5?

Answer 2

1. Het rode beenmerg
2. De kiemlaag in je huid
3. De groeizones in je botten
4. De kiemlaag in de darmwand
5. Oöcyten en spermatocyten in de geslachtsorganen

Question 3

Hoe heten de deelweefsels van een plant? En waar zitten ze?

Answer 3

Meristemen

1. Stengeltoppen
2. In blad- en bloemknoppen
3. In worteltoppen

Question 4

In welke fase van de mitose zijn de chromosomen het beste zichtbaar?

Answer 4

In de metafase,

Question 5

Hoe noem je genen met een abnormale activiteit die de celdeling bevorderen, en/of die een rol spelen bij het maken van enzymen die bij de celdeling nodig zijn.

Answer 5

Proto-oncogenen, tumoren ontstaan in meercellige organismen als de regeling van proto-oncogenen in de war is geraakt.

Question 6

Wat is een suppressor?

Answer 6

Een gen die de celdeling stopt. Is deze uitgeschakeld dan kan dat leiden tot een tumor

Question 7

Hoe kunnen signaalstoffen zorgen voor tumoren

->kanker?

Answer 7

Er zijn signaalstoffen die celdeling bevorderen en signaalstoffen die celdeling remmen. De signaalstoffen kunnen via de juiste receptor op het celmembraan de cel binnenkomen en daar het delingsproces beïnvloeden. Door allerlei oorzaken (o.a. mutaties) kunnen deze stoffen veranderd of afwezig zijn. Hetzelfde geldt voor de receptoren; deze kunnen ook door mutaties veranderd of afwezig zijn.

Question 8

Wat is een nucleosoom?

Answer 8

Is een complex van DNA en histonen die verbonden zijn door een stukje los DNA. De nucleosomen op hun beurt liggen weer als een spiraal opgewonden.

Question 9

Wat zijn de 2 belangerijke kenmerken van nucelosomen?

Answer 9

1= zorgen ze ervoor dat het ongeveer 2 meter lange DNA-molecuul in de celkern past. Dat gebeurt door het DNA te spiraliseren.

2= dat de code in het DNA rond de nucleosomen als het ware afgeschermd, waardoor deze delen van het DNA niet gebruikt worden als ze niet nodig zijn in cellen. Bepaalde enzymen kunnen een nucleosoom verschuiven, zodat dan weer andere delen van het DNA afgeschermd worden.

Question 10

De desoxyribosemoleculen zijn onderling met elkaar verbonden door ……..

Answer 10

de fosfaatgroepen.

Question 11

De basen worden onderling met elkaar

verbonden door …………

Answer 11

Waterstofbruggen

Question 12

Wat is een gen?

Answer 12

Een stukje DNA dat de erfelijke code bevat om één of meer eiwitten te synthetiseren. Een gen levert de instructie voor een opbouw van een bepaald eiwit (vaak een enzym) en daarmee voor een erfelijke eigenschap in een organisme.

Question 13

Wat zijn transcriptiefactoren?

Answer 13

Enzymen die er samen voor zorgen dat RNA-polymerase wel of niet gebonden wordt aan het DNA. Zij bepalen in feite of een bepaald gen wel of niet wordt afgelezen. Dan hebben we het over genregulatie

Question 14

Waar begint de transcriptie?

Answer 14

Op een plaats met een specifieke DNA-volgorde, de promotor. Het is de plaats waar het RNA-polymerase bindt aan het DNA.

Question 15

Bij een andere specifieke DNA-volgorde, ………., eindigt de transcriptie.

Answer 15

Terminator

Question 16

Wat is een intron?

Answer 16

Delen binnen een gen die niet coderen voor aminozuren.

Question 17

Wat is een exon?

Answer 17

Delen in een gen die wel codes bevatten voor aminozuren.

Question 18

Waarom wordt mRNA ookwel pre-mRNA genoemd?

Answer 18

Het mRNA, bevat zowel de code van de introns als de exons. Voordat het mRNA de kern verlaat, wordt het nog gewijzigd. Aan het begin (de 5’-kant) wordt een gewijzigde G-nucleotide geplaatst en aan het eind een variabel aantal A-nucleotiden. Deze toegevoegde stukjes spelen een rol bij het transport van mRNA naar het cytoplasma en bij de eiwitsynthese. Vervolgens knippen enzymen de introns uit het mRNA; dit proces heet splicing. Het mRNA is nu klaar en gaat vanuit de celkern naar het cytoplasma voor de eiwitsynthese.

Question 19

Wat is epigenetica?

Answer 19

De studie van erfelijke veranderingen in de genfunctie die optreden zonder dat de DNA-sequentie (nucleotidenvolgorde) wijzigt. Bij epigenetica is er op moleculair niveau iets gebeurd waardoor een kenmerk van het individu is veranderd, zonder dat de genen zelf gewijzigd zijn.

Question 20

Wat bepalen epigenetische factoren?

Answer 20

Bepalen de ‘open’ of ‘gesloten’ toestand van delen van het genoom en beheersen zo de ‘aan’- of ‘uit’-stand van genen. De drie pijlers waarop deze factoren berusten zijn: DNA-methylering, RNA en het nucleosoom.

Question 21

Wat is DNA-methylering?

Answer 21

Als er aan een nucleotide een methylgroep wordt gebonden. Bij eukaryoten wordt een methylgroep meestal aan cytosine in een CG-volgorde gekoppeld. De methylering verhindert de genexpressie, vooral als deze plaatsvindt in een promotorgebied. Methylgroepen kunnen ook weer worden verwijderd; methylering is een omkeerbaar proces.

Question 22

Wat is een codon/triplet?

Answer 22

Drie opeenvolgende mRNA-basen die met elkaar de code voor een bepaald aminozuur vormen.

Question 23

Wat zijn essentiële aminozuren?

Answer 23

Zijn de aminozuren die van buitenaf aangevoerd moeten worden. Voor een cel is het namelijk van belang dat alle benodigde aminozuren in het cytoplasma voorradig zijn. Sommige worden in de stofwisseling van de cel zelf aangemaakt, de andere moeten dan dus van buitenaf aangevoerd worden (via de voeding).

Question 24

Wat is niet-coderend  DNA? Noem de noem de 6 soorten?

Answer 24

Is het DNA dat niet voor eiwitten codeerd.

1. Introns
2. Promotoren
3. Terminatoren
4. Transsprictie factoren
5. Pseudogenen
6. Niet-coderend RNA

Question 25

Wat zijn pseudogenen?

Answer 25

Zij hebben wel de structuur van een gen, maar leveren geen eiwit op. Voor een deel zijn dit onwerkzame ‘fossiele genen’ die in voorouders nog wel functioneerden.

Question 26

Wat is niet-coderend RNA en in welke groep kun je dit onderschikken?

Answer 26

In de groep niet-coderend DNA . ncRNA zijn de stukken die wel in RNA worden overgeschreven, maar niet voor een eiwit coderen.

Question 27

Je hebt delen van het  DNA  die wel in RNA worden overgeschreven, maar geen eiwit opleveren, voor welke 2 sooren RNA zijn dat de genen

Answer 27

Voor transfer-RNA en ribosomaal RNA.

Question 28

Wat is repetitief DNA?

Answer 28

Ookwel microsatellieten genoemd, zijn herhalingen van korte nucleotidereeksen in het genoom.

• Het is steeds hetzelfde niet coderende stukje DNA in een DNA streng.
• Hiervan is het aantal herhalingen op een bepaalde plaats (locus) in het genoom genetisch vastgelegt. 

Question 29

Wat is een haplotype?

Answer 29

Een combinatie van microsatellieten en genen in een chromosoom waartussen vrijwel geen recombinatie optreedt. Hierdoor worden deze elementen altijd gezamenlijk doorgegeven aan het nageslacht. De verspreiding van een haplotype kan worden bestudeerd en geeft aanwijzingen voor migratiepatronen. Verwante haplotypes met een gemeenschappelijke voorouder noemt men een haplogroep.

Question 30

Wat is de functie van tRNA moleculen bij eiwitsynthese?

Answer 30

Ze transporteren de aminozuren naar het ribosoom. 

Question 31

Wat zijn mutagene factoren? Noem 2 voorbeelden?

Answer 31

Het zijn omgevingsfactoren die mutaties kunnen veroorzaken.

1. Mutagene straling
2. Mutagene stoffen

Question 32

Wat zijn de 3 soorten mutaties die in het DNA kunnen optreden?

Answer 32

1. Ploïdemutaties
2. Chromosoommutaties
3. Genmutaties

Mutaties kunnen vooral schadelijk zijn in cellen die veel delen. De mutatie zal immers in elke dochtercel aanwezig zijn. Wanneer de mutatie in een voorloper van een geslachtscel optreedt, is sprake van een potentieel gevaarlijke situatie voor de nakomeling(en). Het erfelijk materiaal van de geslachtscel komt bij bevruchting terecht in de zygote. Uit de zygote ontstaat na vele delingen het uiteindelijke individu. Een mutatie in de zygote is daardoor in iedere cel van het organisme terug te vinden.

Niet iedere mutatie hoeft een schadelijk effect te hebben. Sommige mutaties zijn noch schadelijk noch gunstig. In de natuur komen mutaties voor waarbij het genotype van een organisme zodanig verandert dat dit organisme erfelijk beter is toegerust om zich te handhaven in een bepaald milieu. In dat geval zal het betere overlevingskansen hebben. Men noemt dit binnen de evolutietheorie ‘the survival of the fittest’.

Question 33

Wat is een ploïdemutatie?

Answer 33

Een mutaties als gevolg van een verandering van het aantal chromosomen in de kern. Ze komen voor zover bekend alleen bij planten voor. Wel kent de mens het syndroom van Down, hierbij is 1 chromosomen paar anders, iemand met DS, heeft namelijk 3x chromonoom 21.

Question 34

Wat is een chromosoommutaties?

Answer 34

Dit zijn veranderingen in de structuur van een chromosoom, bijvoorbeeld door het verkrijgen, verdubbelen, omkeren, verliezen of verplaatsen van een chromosoomsegment. Het verplaatsen van een chromosoomsegment hoeft voor het organisme in kwestie geen gevolgen te hebben, wanneer er niets verandert aan de samenstelling van het genoom. Alle genen zijn er immers nog, alleen de locus (de plek)  is gewijzigd. Andere typen chromosoommutaties kunnen wel ernstige gevolgen hebben.

Question 35

Wat is een genmutatie?

Answer 35

Een verandering in een gen. Er kan iets met een of meerdere nucleotides gebeurd zijn. Als een gemuteerd stuk DNA gebruikt wordt voor de aanmaak van mRNA, kan zo’n mutatie uiteindelijk leiden tot de productie van een verkeerd eiwit. Soms zijn deze genmutaties zonder gevolgen voor de functie van het eiwit waarvoor het codeert. Maar als door de mutatie de tertiaire structuur van het eiwit ingrijpend verandert, kan dit schadelijke gevolgen hebben voor de cel.

Question 36

Wat is insertie?

Answer 36

Een soort genmutatie waarbij er één of enkele nucleotide zijn  toegevoegd.

Question 37

Wat is delitie?

Answer 37

Een soort genmutatie waarbij er één nucleotide of enkele nucleotiden uit een gen verdwenen zijn.

Question 38

Wat is een puntmutatie?

Answer 38

Een soort genmutatie waarbij in een DNA-keten één enkele base verwijderd, vervangen of toegevoegd wordt. Komt er een base bij of verdwijnt er een, dan treedt een verschuiving op in de basenvolgorde per triplet. De Engelse term voor deze verschuiving is frame-shift. 

Question 39

Wat is feno-en genotype?

Answer 39

Fenotype= het totaal van alle waarneembare eigenschappen (kenmerken) van een organisme.
Genotype=  is de verzameling eigenschappen van het individu die is geërfd van de ouder of ouders.

Question 40

Wat zijn transgene gewassen?

Answer 40

Dit zijn gewassen waarbij met behulp van recombinant-DNA- technologie veranderingen in eigenschappen zijn aangebracht.

Question 41

Wat zijn transgene organisme?

Answer 41

Een organisme dat een vreemd gen afkomstig van een ander soort organisme in zijn erfelijk materiaal draagt.

Question 42

Stel je wilt een koe fokken die een bepaald menselijk eiwit tegen infectie heeft. Hoe kun je dit zo efficient mogelijk doen?

Answer 42

Traditioneel worden transgene dieren gekruist met niet-transgene dieren. De nakomelingen hebben dan niet allemaal het vreemde gen. 

• Door het combineren van kerntransplantatie met genetisch modificeren -> wordt de efficiëntie verbeterd.
• > Het bewuste gen kan ook ingebracht worden in embryonale stamcellen. Uit de stamcellen die het gen opgenomen hebben, worden de cellen geselecteerd die het gen op de gunstigste plaats in het genoom hebben geïntegreerd. De kern uit elke geselecteerde cel wordt dan in een lege eicel, die tot embryo uitgroeit, geplaatst.

Question 43

Wat is biotechnologie?

Answer 43

 Is het gebruik van organismen of onderdelen van organismen in technische processen.

Question 44

Wat is het verschil tussen klassieke- en moderne biotechnologie?

Answer 44

Bij klassieke biotechnologie gebruiken ze organismen (zoals gist, melkzuurbacteriën) op een natuurlijke manier om een bepaald product te maken.

Bij moderne biotechnologie word er genetisch gemodificeerd om een bepaalde dingen te maken met een specifieke functie.

Question 45

Hoe gaan DNA-virussen te werk?

Answer 45

Zij laten de gastheercel op grond van hun DNA nieuwe virale eiwitten en vervolgens nieuwe virussen maken

Question 46

Hoe gaan RNA-virussen te werk?

Answer 46

Zij bezitten een speciaal enzym, reverse transcriptase. Hiermee zetten ze de code van hun RNA in de gastheercel om in DNA. Waarna dit  DNA  ingebouwd wordt in het gastheer-DNA. Daarna kunnen nieuwe virussen worden gemaakt.

Question 47

Wat is embryosplitsing?

Answer 47

Het delen van een embryo in tweeën of vieren. De efficiëntie hiervan neemt af naarmate men verder de embryo´s scheid. Je komt niet verder dan een tweeling of hooguit een vierling. Embryosplitsing is dus niet heel productief en gebeurt op kleine schaal.

Question 48

Wat is de moderne vorm van kloneren? Ligt het toe

Answer 48

Kerntransplantatie. Hierbij brengen ze de kern van een lichaamscel in een eicel, waarvan de kern is verwijdert. Uit deze eicel groeit vervolgens een embryo, die ze in een baarmoeder plaatsen. Na het verder ontwikkelen het je bv. een schaap met het zelfde genotype als het schaap waarvan de kern afkomstig is.