Egzamin filozofia Flashcards
I rok psychologii APS (70 cards)
Definicja filozofii
Systematyczne i krytyczne rozważanie na temat podstawowych problemów i idei zajmujące się podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi natury świata i człowieka.
Empiryzm genetyczny
Pogląd głoszący, że umysł jest pierwotnie pozbawiony treści poznawczych (tabula rasa = „niezapisana tablica”), których dostarcza mu bezpośrednie doświadczenie.
Nominalizm Berkeleya
Żadna idea i taka w umyśle, i poza nim nie jest abstrakcyjna. Każda jest zupełnie określona i konkretna. Ogólne są tylko wyrazy.
Światopogląd
Względnie cały zespół sądów, przekonań i opinii na temat świata z różnych dziedzin kultury.
Krytyka substancji Locka
Proste idee stanowią materiał całej wiedzy, pochodzą wyłącznie z doświadczenia. Łącząc te idee, umysł wprowadza do idei czynnik dowolności i naraża się na błędy, tym większe, im dalej odbiega od idei – idee złożone nie mają już dla poznania tej wagi, co proste.
Wynikiem tej krytyki było stwierdzenie, że nie można rozstrzygnąć, jaka jest natura substancji, bo doświadczenie dotyczy zawsze tylko własności i nie mówi nic o substancjach, ani cielesnej, ani o duchowej. Pojęcie substancji jest wytworem umysłu.
Locke zaprzeczał więc poznawalności substancji, ale chcąc być ostrożnym nie zaprzeczał jej istnieniu.
Emanacja Plotyn
Hipostazy - postacie bytu wyemanowane z absolutu, coraz mniej doskonałe, coraz mniej posiadające jedności, coraz bardziej zależne:
- Duch – (nous); świat ducha (świat idealny) - dziedzina dostępna do zrozumienia i poznania
- Dusza – świat psychiczny, pojmowany przezeń jako jedyna dusza świata, w której zawarte są dusze jednostkowe
- Materia – rozumiana po platońsku
Koncepcja bytu wg Parmenidesa
Przeciwieństwa wykluczają się wzajem, więc jeśli zjawiska pełne są przeciwieństw, to znaczy, że nie są prawdziwym obrazem bytu.
Byt jest, a niebytu nie ma.
Byt:
- byt nie ma początku ani końca: bo z czegóż miał powstać? tylko z niebytu - a niebytu nie ma;
- jest ciągły, bo każda przerwa byłaby niebytem;
- jest nieruchomy i niezmienny, bo mógłby zmienić się tylko na niebyt;
- jest niepodzielny, bo części bytu nie będąc już bytem musiałyby być niebytem; nie ma w sobie różnic, bo to, co różne od bytu, jest niebytem;
stały i jeden, jest przeciwieństwem stawania się i mnogości;
Niebyt:
- nie istnieje - bo o niebycie niepodobna w ogóle myśleć: “niebytu nie można ani poznać, ani wypowiedzieć”.
Sceptycyzm metodyczny Kartezjusza
Kartezjusz szukał twierdzenia, które oprze się wszelkim wątpliwościom; jego metoda polegała na próbowaniu wszelkich argumentów sceptyckich.
- zwątpienie (dotyczy przede wszystkim twierdzeń o istnieniu), służyło to upewnieniu się co do realności przedmiotów (czy są tylko złudzeniem zmysłów)
- brak wyraźnej granicy między jawą a snem;
- możliwość, że jesteśmy wprowadzani w błąd przez jakąś potężniejszą od nas istotę
- celem jest dotarcie do twierdzeń bardziej pewnych lub takich, w które wątpić się już nie da
Własności pierwotne i wtórne wg Locke’a
Właściwości pierwotne i wtórne:
własności pierwotne (primary) – obiektywne, postrzegane przez wiele zmysłów, sprawdzając się tak i dając świadectwo obiektywności, np. wielkość, kształt, liczba, ruch
własności wtórne – subiektywne, przedmiotem zawsze jednego tylko zmysłu, np. barwy w oczach, dzwięki w uszach
Wszystko, co znajdujemy w umyśle, obejmował wspólną nazwą “idei”. Znamy bezpośrednio tylko idee, a nie rzeczy, one też, a nie rzeczy, są jedynym punktem
Omów pojęcie Brzytwy Ockhama
Zasada, zgodnie z którą w wyjaśnianiu zjawisk należy dążyć do prostoty, wybierając takie wyjaśnienia, które opierają się na jak najmniejszej liczbie pojęć i założeń
Wymień 4 cnoty kardynalne św. Tomasza
- roztropność
- sprawiedliwość
- umiarkowanie
- męstwo
Omów koncepcję socjologii według Comte’a
Metoda socjologiczna była historyczna: dochodziła do ogólnych wniosków przez porównywanie znanych historycznie form istnienia ludzkiego. Wnioski te sprawdzał potem przez ogólne rozważania natury biologicznej: społeczeństwo rozumiał tak, jak biolog rozumie zwierzę i roślinę, czyli jako organizm, sądził, że wszystkie jego składniki są wzajemnie od siebie zależne.
Dwa działy socjologii:
- statyka społeczna – nauka o porządku społecznym
- dynamika społeczna – nauka o postępie
Ideologia
Zespół ściśle określonych założeń i światopoglądów politycznych, etycznych i filozoficznych, u podstaw świadome dążenie do realizacji określonego celu, często bezdyskusyjnie przyjmowanych i wcielanych w życie przez określoną grupę ludzi lub wymuszana przemocą.
Cnoty etyczne i dianoetyczne Arystotelesa
(u Arystotelesa) Cnoty – (arete, virtus) to zalety etyczne, trwała dyspozycja, dzięki której człowiek staje się dobry i dobrze postępuje.
Arystoteles dzieli je na:
- Cnoty dianoetyczne – (intelektualne) są skutkiem doświadczenia, najważniejszymi z nich są: wiedza instrumentalna, wiedza naukowa, inteligencja, czyli pojętność, roztropność, mądrość.
- Cnoty etyczne – mieszczą się w tzw. „ złotym środku” (który określany jest przez jego rozum), między dwiema wadami - niedomiarem i nadmiarem. np. męstwo między tchórzostwem a zuchwalstwem.
Wymień własności transcendentalne wg św. Tomasza
- jedno
- prawda
- dobro
Wariabilizm Heraklita
Wariabilizm – zasadniczą własnością natury jest zmienność.
- prawdą jest tylko, że się zmieniamy – nie możemy powiedzieć, że jesteśmy, bo “jesteśmy i nie jesteśmy zarazem”,
- niekiedy rzeczy zdają się trwać, ale trwanie ich jest złudzeniem, nie ma rzeczy o stałych własnościach; nie ma bytu, jest tylko stawanie się
- jedyną stałą własnością przyrody jest zmienność
- prawem, które rządzi wszystkimi przemianami jest jakaś myśl (rozum, logos), tak jak człowiekiem rządzi rozum i wszechświatem rządzić musi rozum. Nie jest on specjalnie ludzką zdolnością, lecz siłą kosmiczną, człowiek ma w niej jedynie udział.
Krytyka pojęcia siły Hume i Berkley
Siła – zdolność wywoływania skutków
gdybyśmy doznawali wrażenia siły, to mielibyśmy w nim właściwy pierwowzór
wyobrażenia przyczynowości, ale w tym rzecz, że takiego wrażenia nie doznajemy,
nie dostarcza nam go:
- doświadczenie zewnętrzne: postrzegamy tylko ruchy przedmiotów, ale nigdy nie postrzegamy siły, która je popycha;
- doświadczenie wewnętrzne: wydaje się nam, iż w aktach woli doświadczamy działania siły, ale jest to złudzenie;
Rola trzeciego Levinas
Rola Trzeciego:
Rola trzeciego odnosi się do społecznej perspektywy, gdzie pojawiają się inne jednostki, społeczności czy grupy.
Levinas uważa, że etyka musi uwzględniać zarówno bezpośrednie relacje z innymi ludźmi, jak i aspekty społeczne.
W społeczeństwie pojawiają się różne struktury i zasady, a jednostki są związane z większymi grupami, co wpływa na ich relacje z drugimi.
Cnota wg Platona
Platon wyróżniał trzy części duszy z czego każda musi mieć swoją własną cnotę:
- część rozumna – mądrość
- impulsywna – męstwo
- pożądliwa – panowanie nad sobą
Platon wyróżnił także czwartą cnotę, która jest najistotniejsza i łączący wszystkie części duszy – sprawiedliwość.
Rola sympatii wg Hume
Hume był empirystą, co oznacza, że uważał, iż wszystkie nasze idee i przekonania pochodzą z doświadczenia. W przypadku moralności, uważał, że nasze oceny moralne i wartości opierają się na naszych odczuciach i emocjach.
Sympatia – zdolność współodczuwania czy współczucia, pełni kluczową rolę w kształtowaniu naszych wartości moralnych, nasze uczucia sympatii decydują o tym, co uważamy za moralnie dobre czy złe.
- Postawa pierwotna – natychmiastowe współodczuwanie emocji lub uczuć innej osoby, to spontaniczna reakcja, w której jednostka, widząc czy doświadczając emocji drugiej osoby, automatycznie współczuje i dzieli się tymi uczuciami
- Postawa wtórna – jednostka stosuje pewne kryteria czy wzorce, aby zdecydować, czy współczuć danej osobie
Utylitaryzm
Przedstawiciele: Jeremy Bentham i James Mill
Utylitaryzm, zdefiniowany przez Jeremy’ego Benthama i rozwinięty przez Jamesa Milla, to filozoficzna teoria etyczna, która zakłada, że moralność działań ocenia się na podstawie ich konsekwencji i ich wpływu na ogólne dobro społeczeństwa.
dobrem jest wyłącznie przyjemność, a złem cierpienie, poza nimi nic nie jest ani dobre, ani złe, wszystko jest obojętne
hedonizm Benthama; 7 wymiarów przyjemności, z których każdy wpływa na jej ilość:
1) intensywność
2) trwanie (długość)
3) pewność
4) bliskość (bliżej czy dalej)
5) płodność (prawdopodobieństwo współwystępowania innych przyjemności)
6) czystość (prawdopodobieństwo wystąpienia przykrości)
7) zasięg (ilość osób współ doświadczających)
wartości rzeczy i postępków stanowi wszakże nie tylko ta przyjemność, jaką sprawiają od razu, ale także ta, jaką pociągają za sobą w bliższych, a nawet dalszych konsekwencjach
„rachunek przyjemności” pozwala trafnie oceniać rzeczy i postępki
znamy jedynie własną przyjemność i tylko dzięki niej wiemy, że przyjemność jest dobrem, jednakże skoro inni odczuwają takie same przyjemności, to i one muszą być uznane za takie same dobra
zasada największego pożytku/szczęścia = „największa ilość przyjemności największej ilości istot”
przez zasadę użyteczności rozumie się zasadę, która uznaje lub potępia postępki wedle tego, czy zdają się zwiększać, czy też zmniejszać szczęście osób zainteresowanych
wszyscy ludzie są z natury podobni i dążą do tego samego: by osiągnąć to, w czym leży ich interes, czyli by doznać jak najwięcej przyjemności
natura ludzi nie jest niezmienna – można ją kształtować np. poprzez wychowanie, które może pomóc w zrozumieniu własnego interesu
intelektualizm etyczny
pogląd głoszący, że postępowanie człowieka zależy wyłącznie od jego wiedzy na temat dobra i zła. Człowiek wiedzący co dobre nie może czynić źle – jeśli zatem źle postępuje, oznacza to, że jego wiedza na temat dobra jest niepełna
cogito ergo sum
Myślę więc jestem. Fakt myślenia jest niepodważalny, a w konsekwencji pewne jest istnienie podmiotu myślącego. Na tym fakcie Kartezjusz opiera możliwość istnienia wiedzy pewnej.
hedonizm vs utylitaryzm
edonizm opiera się na przyjemności która jest najwyższą wartością tej filozofii, natomiast w utylitaryzmie najwyższą wartością jest użyteczność i działania dla dobra społeczeństwa ; obie te teorie mogą się łączyć i uznawać przyjemność za użyteczną a zatem dobrą
hedonizm wg Benthama
