Einstaklingar Flashcards
(138 cards)
1
Q
Lýstu í stuttu máli meginhugmynd Gösta Esping Andersen um velferðarkerfi.
A
Esping Andersen endurskilgreindi hugmyndina um velferðarkerfi með því að skoða umfang réttinda einstaklinga óháð markaðsvinnu. Hann tengdi ólíkt skipulag og markmið velferðar við pólitíska hugmyndafræði og þróaði mælikvarða til að meta örlæti þessara réttinda.
2
Q
Hvernig endurskilgreindi Esping Andersen kerfi Titmuss?
A
Þar sem Titmuss lagði áherslu á gildi og hugsjónir í velferðarkerfum, þá færði Esping Andersen áhersluna yfir á mælanlegt umfang réttinda sem borgarar njóta, óháð vinnuframlagi þeirra.
3
Q
Hver er þríleikinn í velferðarkerfum samkvæmt Esping Andersen og hvað einkennir hvern flokk?
A
- Lífeyfiskerfi: Fjármögnuð af sköttum eða iðgjöldum, veita tekjur á efri árum.
- Sjúkratryggingar: Veita aðgang að heilbrigðisþjónustu og fjárhagslega vernd gegn veikindum.
- Atvinnuleysistryggingar: Veita tekjur á meðan einstaklingar leita að vinnu.
4
Q
Lýstu mælikvarða Esping Andersen á örlæti réttinda og hvaða forsendur hann byggir á.
A
Mælikvarðinn metur hversu vel einstaklingar geta viðhaldið lífskjörum sínum óháð markaðsvinnu. Hann mælir takmarkanir á aðgengi að réttindum, áhrif atvinnu á rétt, lengd bótatímabila, upphæðir bóta miðað við laun, víðfeðmi almannatrygginga og félagslegrar þjónustu.
5
Q
Hver var helsta gagnrýnin á kenningu Esping Andersen og hvers vegna?
A
- Einföldun: Gagnrýndur fyrir að einfalda flókin velferðarkerfi of mikið.
- Karllægni: Ekki tekið tillit til fjölskyldna og greiningarlíkanið miðað eingöngu við vinnandi karla, en ekki konur, fjölskyldur og börn.
6
Q
Hver voru áhrif kenningar Esping Andersen á rannsóknir á velferðarkerfum?
A
Kenningin hafði mikil áhrif og leiddi til víðtækra rannsókna á velferðarkerfum, stjórnmálum og félagslegri stéttaskiptingu. Hún hjálpaði til við að bera saman mismunandi kerfi og skilja hvernig þau hafa áhrif á líf fólks.
7
Q
Hver eru helstu framlög Esping Andersen til félagsfræði?
A
Hann endurskilgreindi hugmyndir um velferðarkerfi, þróaði mælikvarða til að meta örlæti réttinda og tengdi skipulag velferðar við pólitíska hugmyndafræði.
8
Q
Hvernig tengdi Esping Andersen ólíkt skipulag velferðar við pólitíska hugmyndafræði?
A
Hann sýndi fram á að mismunandi pólitískar hugmyndafræðir, eins og jafnaðarstefna, frjálshyggja og íhaldsstefna, hafa áhrif á hvernig velferðarkerfi eru skipulögð og hver markmið þeirra eru.
9
Q
Hver var Otto von Bismarck og hvaða embætti gegndi hann?
A
Otto von Bismarck (1815-1898) var kanslari Þýskalands. Hann er þekktastur fyrir að hafa komið á almannatryggingum í Þýskalandi á árunum 1883-1889.
10
Q
Hver eru helstu einkenni almannatryggingakerfis Bismarcks?
A
Skylduaðild, iðgjaldagreiðslur atvinnurekenda og launþega, réttindi í samræmi við greiðslur og tengd starfsferli.
11
Q
Hvaða hópar hafa takmörkuð réttindi í Bismarck-kerfinu?
A
Hópar utan vinnumarkaðar, til dæmis langtímaatvinnulausir, innflytjendur, ungt fólk og heimavinnandi. Þeir eiga oft rétt á lágmarks fjárhagsaðstoð en ekki fullum tryggingaréttindum.
12
Q
Hvaða áhrif hafði Bismarck-kerfið á velferðarkerfi annarra þjóða?
A
Kerfið hafði víðtæk áhrif og varð fyrirmynd fyrir margar þjóðir sem innleiddu svipuð tryggingakerfi. Þýska kerfið einkennist enn í dag af réttindum í samræmi við iðgjaldagreiðslur.
13
Q
Hvernig er Bismarck-kerfið fjármagnað?
A
Kerfið byggist á tryggingum. Launþegar borga í sameiginlegan sjóð með hjálp frá atvinnurekendum. Þetta er tryggingakerfi.
14
Q
Hvernig virkar aðgangur að þjónustu í Bismarck-kerfinu?
A
Aðgangur er oftast tengdur vinnu eða fjölskyldutengslum við einhvern sem vinnur.
15
Q
Hvernig er tryggingakerfinu stjórnað í Bismarck-kerfinu?
A
Tryggingarnar eru oft reknar af sjálfstæðum sjóðum eða samtökum, en ekki beint af ríkinu. Notendur greiða oft lítil gjöld ofan á tryggingakerfið.
16
Q
Nefndu dæmi um lönd sem hafa innleitt Bismarck-kerfið.
A
Þýskaland, Frakkland, Holland og Belgía.
17
Q
Hver var William Beveridge og hvaða hlutverki gegndi hann?
A
William Beveridge (1879-1963) var ráðgjafi frjálslynda flokksins í velferðarmálum.
18
Q
Hvert var meginmarkmið Beveridge með velferðarstefnu sinni?
A
Meginmarkmiðið var að allir ættu að hafa sama rétt til bóta sem dugðu til framfærslu, óháð vinnuframlagi. Hann vildi útrýma skorti og tryggja grunnþarfir allra borgara.
19
Q
Hvers vegna hafnaði Beveridge þýsku leiðinni í velferðarmálum?
A
Beveridge taldi að það væri ekki nóg að veita aðeins vinnandi fólki réttindi. Hann vildi alhliða kerfi sem tryggði öllum borgurum sama rétt.
20
Q
Hvernig vildi Beveridge fjármagna velferðarkerfið og hvaða möguleika sá hann fyrir umfram það?
A
Hann vildi jafnar iðgjaldagreiðslur (nefskatt) en benti á að fólk gæti aukið við tryggingar sínar ef það óskaði frekari trygginga.
21
Q
Hvernig sá Beveridge fyrir sér samspil markaðarins og velferðarkerfisins?
A
Markaðurinn átti að hafa forgang, en þar sem hann dygði ekki til átti velferðarkerfið að koma til sögunnar.
22
Q
Hvaða þætti átti velferðarkerfið samkvæmt Beveridge að ná yfir?
A
Slysa, örorku og atvinnuleysis. Seinna lagði hann til opinbera heilbrigðisþjónustu, fjölskyldubætur og virka atvinnustefnu.
23
Q
Hver voru helstu frávik frá upphaflegri áætlun Beveridge í Bretlandi?
A
Tekjutengd iðgjöld og bætur í eftirlaunakerfinu árið 1959, viðbótalífeyrir fyrir lágtekjufólk árið 1966 og atvinnutengt lífeyrissjóðakerfið árið 1975.
24
Q
Hvenær kom Beveridge skýrslan út og hvert var markmiðið með henni?
A
Beveridge skýrslan kom út árið 1942. Markmiðið var að allir ættu að hafa aðgang að þjónustu án tillits til stöðu.
25
Hvernig er Beveridge-kerfið fjármagnað og stjórnað?
Kerfið er fjármagnað í gegnum skattkerfið án sérstakra trygginga. Ríkið stýrir heilbrigðisþjónustunni og fjármagnar hana.
26
Nefndu dæmi um lönd sem hafa innleitt Beveridge-kerfið.
Bretland, Skandinavía, Spánn og Ítalía.
27
Hver er Stefán Ólafsson og á hvaða sviði hefur hann unnið?
Stefán Ólafsson er íslenskur fræðimaður sem hefur fjallað um þróun almannatrygginga.
28
Hvaða fimm meginskeið skipti Stefán Ólafsson þróun almannatrygginga í?
1. Upprunaskeið (-1914)
2. Milli heimsstyrjalda (1918-)
3. Í kjölfar seinni heimsstyrjaldar (1950)
4. Útþensluskeið almannatrygginga (1950-1975)
5. Tími endurskoðunar (1980-2000)
29
Hvaða almannatryggingar voru algengar á upprunaskeiðinu (-1914)?
Slysatryggingar fyrir verkafólk, sjúkrasamlög eða skyldu-sjúkratryggingar fyrir verkafólk og einhvers konar framfærslustuðningur fyrir aldraða.
30
Hvað gerðist á Íslandi á upprunaskeiði almannatrygginga?
Bótasjóður sjómanna var stofnaður 1903, styrktarsjóðir fyrir heilabilað og ellihrumt alþýðufólk árið 1890 og lög um almenna ellistyrktarsjóði 1909.
31
Hvaða nýjar almannatryggingar komu fram á tímabilinu milli heimsstyrjalda (1918-)?
Atvinnuleysistryggingar, tryggingar vegna atvinnusjúkdóma og öryggisnet fyrir alla ef launagreiðslur falla niður.
32
Hvaða mikilvægu skref voru stigin á Íslandi á tímabilinu milli heimsstyrjalda?
Fyrstu lög um sjúkratryggingar komu árið 1925, lög um alþýðutryggingar 1936 og almannatryggingar 1946.
33
Hvað einkenndi umbætur á almannatryggingum í kjölfar seinni heimsstyrjaldar (1950)?
Umbætur á skipulagi heildstæðra almannatrygginga og átak í félagsþjónustu á sviði heilbrigðismála, menntamála og húsnæðismála.
34
Hvað var stofnað á Íslandi í kjölfar seinni heimsstyrjaldar?
Fyrsta dagheimilið fyrir börn var stofnað 1924 og fyrsta elliheimilið stofnað 1920.
35
Hvað einkenndi útþensluskeið almannatrygginga (1950-1975)?
Velferðarríkið óx og dafnaði, útgjöld vegna velferðarkerfanna jukust, hærri bætur og meiri þjónusta.
36
Hvað einkenndi lífeyrisgreiðslur á Íslandi á útþensluskeiðinu?
Lífeyrisgreiðslur á Íslandi voru áfram lágtekjumiðaðar.
37
Hvað einkenndi tímann um endurskoðun almannatrygginga (1980-2000)?
Stjórnvöld á vesturlöndum leituðu leiða til að spara og endurskipuleggja þjónustuna. Leitað var að nýjum leiðum til að ná eldri markmiðum.
38
Hver var staðan á Íslandi á tímabilinu um endurskoðun almannatrygginga?
Ákveðin kyrrstaða var á Íslandi.
39
Hvaða áherslur eru ríkjandi í almannatryggingum í dag?
Áherslur á félagslegar fjárfestingar og heimsmarkmiðin, áhrif umhverfismála og lýðfræði. Aukin alþjóðavæðing og hnattræn hlýnun skapa nýjar áskoranir. Margvísleg áhrif heimsfaraldurs og samfélagslegra áfalla á velferðarkerfin.
40
Þríflokkun velferðarkerfisins:
- Takmörkuð réttindakerfi
- Atvinnutengd réttindakerfi
- Festabundin réttindakerfi
41
Hvað einkennir takmörkuð réttindakerfi?
Hið opinbera tekur á sig framfærsluábyrgð fyrir þegna ef fjölskyldan og markaðurinn bregðast. Ríkið er öryggisvörður í neyðartilvikum og tryggir öllum lágmarksframfærslu.
42
Hvað einkennir atvinnutengd réttindakerfi?
Einstaklingar vinna sér inn réttindi í tengslum við starfsferil sinn með iðgjaldagreiðslum.
43
Hvað einkennir festubundin réttindakerfi?
Beinist að öllum borgurunum og stýrist af formlegri skuldbindingu ríkisvaldsins til að veita öllum borgurum mannsæmandi kjör.
44
Hversu mikilvægt hefur framlag sjálfboðaliða verið til uppbyggingar íslenska velferðarkerfisins?
Framlag sjálfboðaliða og frjálsra félagssamtaka hefur verið gríðarlega mikilvægt, sérstaklega í byrjun 20. aldar.
45
Hvað er átt við með "þriðja geiranum"?
Starfsemi sem er hvorki rekin af hinu opinbera né í hagnaðarskyni heldur felur í sér félagasamtök, sjálfseignastofnanir og sjálfboðaliðastarf.
46
Hvað einkennir starfsemi í þriðja geiranum?
Sjálfboðavinna, oft með áherslu á félagslegt frumkvæði sem tengist mannréttindum, heilsu, menntun og velferð. Samvinna við eða stuðningur frá hinu opinbera.
47
Hvaða lykilhlutverki hefur þriðji geirinn gegnt í þróun velferðarþjónustu á Íslandi?
Þriðji geirinn hefur gegnt lykilhlutverki með því að taka frumkvæði að stofnun þjónustu áður en opinber kerfi voru komin á laggirnar.
48
Hvaða hlutverki gegndu góðgerðarsamtök við uppbyggingu velferðarþjónustu á Íslandi á fyrri hluta 20. aldar?
Góðgerðarsamtök, oftast samtök kvenna, höfðu frumkvæði að opnun allskonar opinberrar félags- og heilbrigðisþjónustu, ásamt aðstoð við fátækt fólk.
49
Nefndu dæmi um þá þjónustu sem góðgerðarsamtök komu á laggirnar.
Stofnun sjúkrahúsa, Háskóla Íslands o.fl.
50
Hvernig þróaðist þjónustan sem frjáls félagasamtök komu á laggirnar með tímanum?
Smám saman fór þjónusta að stofnanavæðast, lagarammi kom til og opinber fjármögnun jókst.
51
Nefndu dæmi um opinbera stofnun sem nýtur afraksturs sjálfboðaliðastarfs.
Barnaspítali Hringsins.
52
Hversu margar þjónustumiðstöðvar starfa í Reykjavík og hvert er markmið þeirra?
Þjónustumiðstöðvar Reykjavíkurborgar eru fjórar talsins (Austurmiðstöð, Norðurmiðstöð, Suðurmiðstöð og Vesturmiðstöð) auk rafrænnar miðstöðvar. Markmiðið er að auka aðgengi íbúa að þjónustu borgarinnar og færa sem mesta þjónustu í nærumhverfi.
53
Hvaða þjónustu veita þjónustumiðstöðvarnar á sviði fjárhagsaðstoðar og félagslegrar ráðgjafar?
Fjárhagsaðstoð og félagsleg ráðgjöf.
54
Hvaða húsnæðisúrræði bjóða þjónustumiðstöðvarnar?
Félagslegt leiguhúsnæði, þjónustuíbúðir og sértæk húsnæðisúrræði.
55
Hvaða þjónustu veita þjónustumiðstöðvarnar á sviði heimaþjónustu og sálfræðiþjónustu?
Félagsleg heimaþjónusta og sálfræðiþjónusta.
56
Hvaða ráðgjöf og þjónustu veita þjónustumiðstöðvarnar á sviði frístunda og skóla?
Frístundaráðgjöf og þjónusta og ráðgjöf í leik- og grunnskólum.
57
Hvaða þjónustu bjóða þjónustumiðstöðvarnar fyrir fatlað fólk?
Þjónustu og ráðgjöf í málefnum fatlaðs fólks.
58
Hvaða úrræði bjóða þjónustumiðstöðvarnar fyrir unglinga, fólk í áfangaheimilum og aldraða?
Unglingasmiðjur, áfangaheimili og dagdvöl fyrir aldraða.
59
Hvaða þjónustu veita þjónustumiðstöðvarnar við gistiskýli og móttöku flóttafólks?
Gistiskýli og samræmda mótttöku flóttafólks.
60
Hver ber ábyrgð á félagsþjónustu á Íslandi og hvaða lög gilda um hana?
Sveitarfélögin bera ábyrgð á félagsþjónustu skv. lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga nr. 40/1991.
61
Hvernig er félagsþjónustu skipulögð í sveitarfélögum?
Í minni sveitarfélögum eru oft starfræktir félagsmálastjórar með fáa starfsmenn. Í stærri sveitarfélögum eru sérstakar stofnanir með fleiri starfsmönnum. Mörg sveitarfélög sameina félagsþjónustu, barnaverndarmál, skólaráðgjöf o.fl. undir eina deild eða stofnun.
62
Hvernig er félagsþjónustan fjármögnuð?
Að mestu leyti með skatttekjum sveitarfélaga en ríkið styrkir einstaka verkefni. Tekjur sveitarfélaga byggja á útsvari, fasteignagjöldum og ríkisframlögum.
63
Hvað er hlutverk félagsþjónustunnar?
Að veita velferðarþjónustu frá vöggu til grafar, tryggja fjárhagslegt og félagslegt öryggi íbúa og stuðla að velferð þeirra.
64
Hver eru markmið félagsþjónustunnar?
Að bæta lífskjör þeirra sem standa höllum fæti, tryggja börnum og ungmennum þroskavænleg uppeldisskilyrði, styðja íbúa til að búa sem lengst í heimahúsum og stunda atvinnu, fyrirbyggja félagsleg vandamál og tryggja framboð af húsnæði.
65
Hvaða þjónustu veitir félagsþjónustan?
Fjárhagsaðstoð, félagslega ráðgjöf, stuðningsþjónustu, þjónustu við aldraða, fatlað fólk og börn/ungmenni.
66
Hvernig er félagsþjónustan skipulögð í Reykjavík?
Í fjórar þjónustumiðstöðvar eftir svæðum (Austurmiðstöð, Norðurmiðstöð, Suðurmiðstöð og Vesturmiðstöð) auk rafrænnar miðstöðvar.
67
Hver er tilgangurinn með skipulagi félagsþjónustu í Reykjavík?
Að færa þjónustuna nær íbúum og auka aðgengi að henni og að íbúar fái heildstæða ráðgjöf og aðstoð í sínu nærumhverfi.
68
Hver voru helstu einkenni almannatryggingakerfis Bismarcks?
Skylduaðild, iðgjaldagreiðslur atvinnurekenda og launþega, réttindi í samræmi við greiðslur og tengd starfsferli.
69
Hvernig byggist Bismarck-kerfið upp?
Á tryggingum þannig að þeir sem vinna borga í sameiginlegan sjóð með hjálp frá atvinnurekanda.
70
Hver voru helstu einkenni stefnu Beveridge?
Áhersla á að allir eigi sama rétt til bóta sem áttu að duga til framfærslu og að allir borgarar ættu að eiga sama rétt því allir hefðu sömu grunnþarfir.
71
Hvernig var kerfið fjármagnað samkvæmt Beveridge?
Í gegnum skattkerfið, án sérstakra trygginga.
72
Hvaða áhrif höfðu hugmyndir Beveridge á íslenska almannatryggingakerfið frá 1946?
Megináhersla var á að tryggja öllum grunnframfærslu og að tryggingarnar voru fjármagnaðar í gegnum ríkissjóð en grunnkerfi almannatrygginga byggðist á hugmyndinni um almennan rétt allra til bóta.
73
Hvaða áhrif höfðu hugmyndir Bismarcks á íslenska almannatryggingakerfið?
Áhrifin voru minni en Íslendingar tóku upp lífeyrissjóðakerfi þar sem launafólk og atvinnurekendur greiða iðgjöld og atvinnuleysisbætur hafa einnig þróast þannig að fólk þarf að hafa verið á vinnumarkaði áður en það fær atvinnuleysisbætur.
74
Hvernig er íslenska kerfið í dag?
Blandað kerfi með almennri grunntryggingu sem byggist á skattgreiðslum og almennum réttindum (líkt og hjá Beveridge) og viðbótartryggingum eins og lífeyrissjóðum og atvinnutengdum réttindum sem byggjast á greiðslum og starfsferli (líkt og hjá Bismarck).
75
Hvaða þrjú megin velferðarkerfi greindi Gösta Esping Andersen?
Íhaldssamt kerfi, frjálslynt kerfi og kerfi jafnaðarmanna.
76
Hvað einkennir íhaldssamt velferðarkerfi?
Markmiðið er að viðhalda fjölskyldunni sem grunneiningu samfélagsins og vernda stéttaskiptingu frekar en að jafna hana. Réttindi eru atvinnutengd og ávinnast á grundvelli iðgjaldagreiðslna.
77
Nefndu dæmi um lönd með íhaldssöm velferðarkerfi.
Þýskaland, Frakkland, Austurríki og Ítalía.
78
Hvað einkennir frjálslynt velferðarkerfi?
Mikilvægt að koma flestum til starfa, forsjá er mjög takmörkuð, áhersla á einstaklingshyggju, sjálfshjálp og markaðshyggju. Hlutverk hins opinbera er í algjöru lágmarki.
79
Nefndu dæmi um lönd með frjálslynd velferðarkerfi.
Bandaríkin, Kanada og Ástralía.
80
Hvað einkennir velferðarkerfi jafnaðarmanna?
Altækur réttur til félagslegs öryggis, áhersla á mannsæmandi lágmarkslaun fyrir alla, atvinnuþátttöku, markvissa uppbyggingu almannatrygginga og félagslegar þjónustur.
81
Nefndu dæmi um lönd með velferðarkerfi jafnaðarmanna.
Stór hluti Skandinavíu og Holland.
82
Hver var helsta gagnrýnin á líkan Esping Andersen?
Of mikil einföldun, karllægni og að ekki væri tekið tillit til fjölskyldna.
83
Hvernig bætti Diane Sainsbury við greiningu á velferðarkerfum?
Hún lagði til að skoða velferðarkerfið með hliðsjón af aðgangi kvenna á vinnumarkaði, ríkisstuðningi við umönnun, sjálfstæði einstaklinga og tekjuskiptingu.
84
Hvernig er íslenska velferðarkerfinu hægt að flokka samkvæmt líkönum Esping Andersen og Sainsbury?
Samkvæmt líkani Esping-Andersen flokkast Ísland með jafnaðarmannalegum velferðarríkjum Norðurlanda. En íslenska kerfið er blandað því það einkennist af sterkum vinnumarkaðstengslum og atvinnuþátttöku kvenna en einnig eru í sumum tilvikum marktækir þættir frjálslynds velferðarkerfis.
85
Hvernig stendur Ísland sig í samanburði við áherslur Sainsbury á jafnrétti kynjanna?
Ísland er mjög framarlega hvað varðar atvinnuþátttöku kvenna og stuðning við jafnrétti, langt fæðingarorlof fyrir báða foreldra, há atvinnuþátttaka kvenna og ágæt leikskólaþjónusta.
86
Hvaða áherslu lagði Diane Sainsbury í greiningu sína á velferðarkerfum?
Áhrif kyns og fjölskyldustöðu.
87
Hvernig fá konur réttindi í velferðarkerfum samkvæmt Sainsbury?
Annaðhvort sem eiginkonur/mæður eða launþegar.
88
Hvað skoðaði Sainsbury varðandi kynhlutverk?
Hvernig velferðarkerfi styrkja eða veikja hefðbundin kynhlutverk, sérstaklega með tilliti til umönnunar og launaðrar vinnu.
89
Hvað er átt við með hugtakinu „defamilization“?
Hvernig velferðarkerfi geta dregið úr fjárhagslegri og umönnunarlegri háð einstaklinga við fjölskylduna.
90
Til hvers hefur greiningarlíkan Sainsbury leitt?
Til nýrrar hugsunar í rannsóknum á velferðarkerfum, þar sem kynjasjónarmið eru tekin með í reikninginn.
91
Hvers vegna er mikilvægt að leyfa börnum að láta í ljós skoðanir sínar í rannsóknum sem þau varða?
Með barnasjónarhorni er tryggt að börn séu ekki einungis viðfangsefni heldur virkir þátttakendur.
92
Hvers vegna er mikilvægt að skoða hvernig börn upplifa fátækt?
Börn upplifa á annan hátt en fullorðnir og skynja hlutina frá eigin sjónarhóli, t.d. í tengslum við félagslega útilokun, skömm, stimplun og óöryggi.
93
Hvernig gerir barnasjónarhorn rannsóknir betri?
Barnasjónarhorn gerir rannsóknir næmar fyrir huglægum upplifunum sem koma ekki alltaf fram í tölfræði eða skoðunum fullorðinna.
94
Hvaða nýja sýn getur fengist með því að hlusta á börn?
Að hlusta á börn getur veitt nýja sýn á orsakir og afleiðingar fátæktar og hvernig hún birtist í daglegu lífi.
95
Hvaða áhrif hefur þátttaka á sjálfsmynd og sjálfstraust barna?
Að leyfa börnum að taka þátt styrkir sjálfsmynd þeirra og sjálfstraust.
96
Hvar myndir þú staðsetja íslenska velferðarkerfið samkvæmt líkani Esping Andersen?
Samkvæmt líkani Esping-Andersen flokkast Ísland með jafnaðarmannalegum velferðarríkjum Norðurlanda.
97
Af hverju er íslenska kerfið samt blandað?
Vegna þess að það einkennist af sterkum vinnumarkaðstengslum og atvinnuþátttöku kvenna en einnig eru í sumum tilvikum marktækir þættir frjálslynds velferðarkerfis, t.d. með takmörkuðu framboði af sumum félagslegum þjónustum og meiri vægi einkaneyslu.
98
Hver var Richard Titmuss?
Breskur fræðimaður sem setti fram þríflokkun á velferðarkerfum.
99
Hvað einkennir takmörkuð réttindakerfi?
Hið opinbera tekur á sig framfærsluábyrgð fyrir þegnana ef fjölskyldan og markaðurinn bregðast. Ríkið er öryggisvörður í neyðartilvikum og tryggir öllum lágmarksframfærslu.
99
Hverjar voru þrjár gerðir velferðarkerfa samkvæmt Titmuss?
Takmörkuð réttindakerfi, atvinnutengd réttindakerfi og festabundin réttindakerfi.
100
Hvað einkennir atvinnutengd réttindakerfi?
Einstaklingar vinna sér inn réttindi í tengslum við starfsferil sinn með iðgjaldagreiðslum.
101
Hvað einkennir festabundin réttindakerfi?
Beinist að öllum borgurunum og stýrist af formlegri skuldbindingu ríkisvaldsins til að veita öllum borgurum mannsæmandi kjör. Felur í sér umtalsvert hlutverk fyrir hið opinbera í mótun lífskjara þegnanna.
102
Hvernig er algild fátækt skilgreind?
Út frá föstum viðmiðum um nauðsynleg lífsgæði, svo sem húsaskjól, fæði og fatnað.
103
Hverjir eru kostir algildrar skilgreiningar á fátækt?
Sýnir hvort fólk hefur aðgang að grunnþörfum, býður upp á samanburð yfir tíma og milli landa og er tiltölulega stöðug.
104
Hverjir eru gallar algildrar skilgreiningar á fátækt?
Byggir á gildismati, þarfir fólks eru breytilegar eftir tíma, menningu og tækniframförum.
105
Hvernig er afstæð fátækt skilgreind?
Tekur mið af tekjudreifingu í samfélaginu á hverjum tíma. Einstaklingar teljast fátækir ef tekjur þeirra eru verulega lægri en tekjur meðalborgarans.
106
Hverjir eru kostir afstæðrar skilgreiningar á fátækt?
Sýnir betur félagslega mismunun og útilokun, þ.e. hvernig fólk stendur að vígi miðað við aðra í sínu samfélagi.
107
Hverjir eru gallar afstæðrar skilgreiningar á fátækt?
Getur virst viðvarandi óháð raunverulegri lífskjarabót og segir ekki hvort fólk geti mætt raunverulegum nauðsynjum.
108
Hvaða aðferð telur þú heppilegasta til að mæla fátækt á Íslandi í kjölfar efnahagshrunsins 2008?
Blöndu af algildum og afstæðum mælikvörðum.
109
Hvers vegna er blanda af algildum og afstæðum mælikvörðum heppilegust?
Algild viðmið tryggja að við sjáum hvort fólk hafi aðgang að lífsnauðsynjum en afstæð viðmið sýna hvernig kreppan hefur aukið félagslega mismunun. Með blönduðum mælikvörðum fást bæði efnahagsleg og félagsleg áhrif fátæktar fram, sem er sérstaklega mikilvægt eftir efnahagsáfall eins og hrunið.
110
Hvað áttu Gösta Esping-Andersen og Diane Sainsbury sameiginlegt í rannsóknum sínum?
Þau hafa bæði rannsakað velferðarkerfi og hvernig þau skipta fólki í ólíka hópa út frá félagslegum breytum.
111
Hvað sýndu þau bæði um velferðarkerfi? Gösta Esping-Andersen og Diane Sainsbury
Að velferðarkerfi veita mismunandi hópum ólíkan aðgang að stuðningi og tækifærum og bentu á að ekki sé hægt að tala um eitt velferðarkerfi án þess að skoða dýpri félagslegan mismun.
112
Hver er helsti munurinn á áherslum Esping-Andersen og Sainsbury?
Esping-Andersen beinir sjónum að stétt en Sainsbury leggur áherslu á kyn.
113
Hvaða meginlíkön setti Esping-Andersen fram og hvað rannsakaði Sainsbury?
Esping-Andersen setti fram þrjú meginlíkön velferðarríkja (frjálslynt, íhaldssamt og kerfi jafnaðarmanna) en Sainsbury rannsakaði hvernig velferðarkerfi mismuna körlum og konum, þá sérstaklega í tengslum við vinnumarkað og umönnunarhlutverk.
114
Hvað lögðu Esping-Andersen og Sainsbury áherslu á varðandi velferð og fjölskylduhlutverk?
Esping-Andersen lagði áherslu á afstöðu ríkisvalds, markaðar og fjölskyldu við að tryggja velferð en Sainsbury skoðaði sérstaklega hvernig fjölskylduhlutverk og kynhlutverk móta aðgang að réttindum og stuðningi.
115
Hvaða gagnrýni fékk Esping-Andersen og hvernig brást Sainsbury við henni?
Esping-Andersen var gagnrýndur fyrir að gera lítið úr hlutverki fjölskyldna og fyrir að byggja líkanið sitt að mestu á reynslu vinnandi karla. Sainsbury tók þessa gagnrýni til og bætti sjónarhorni kvenna og fjölskyldna í sína greiningu.
116
Hvað af eftirtöldu á við um skoðanir William Beveridge?
Hann taldi að ríkið ætti að bera ábyrgð á að þjóðhagslegrar hagkvæmni væri gætt og ætti að auka velferð einstaklinga og fjölskyldna.
117
Gösta Esping Andersen og Richard Titmuss eiga sameiginlegt
Að hafa þróað flokkunarkerfi til að flokka ólík velferðarkerfi.
118
Stefán Ólafsson telur eftirfarandi einkenna afkomu á Íslandi
Mikil vinna, lágar lífeyristekjur, lágir skattar og lágar ráðstöfunartekjur.
119
Diane Sainsbury benti á mikilvægi þess að huga að tveimur grundvallarforsendum velferðarstefnu. Forsendur hennar eru:
Fyrirvinnuskipan og einstaklingsskipan.
120
Mary E. Richmond verður minnst í sögu félagsráðgjafar...
fyrir að vera brautryðjandi hvað varðar skilning á mikilvægi skilvirkrar skráningar og þess að afla nákvæmra upplýsinga um hag og kjör skjólstæðinganna.
121
Stefán Ólafsson kemst að þeirri niðurstöðu að..
lágtekjumiðun lífeyrisgreiðslna sé eitt að meginsérkennum íslenska almannatryggingakerfisins.
122
Fjárhagsaðstoð er veitt skv. lögum um félagsþjónstu frá 1991. Upphæð fjárhagsaðstoðar skal...
vera í samræmi við þær úthlutunarreglur sem hvert og eitt sveitarfélag setur sér.
123
Samkvæmt stjórnmála- og átakakenningum er...
áhersla lögð á áhrif mismunandi styrkleika og þrýstimátt ólíkra flokka eða samtaka.
124
Richard Titmuss setti fram greiningarlíkan sem byggði á þremur megintegundum velferðarkerfa…
takmörkuðum, atvinnutengdum og festabundnum.
125
Upphæð fjárhagsaðstoðar skal samkvæmt núgildandi lögum um félagsþjónustu vera:
Í samræmi við þær reglur sem sveitarfélagið sjálft setur sér.
126
Fimtungarstuðull…
mælir hlutfallið milli heildarsummu þeirra ráðstöfunartekna á neyslueiningu sem 20% tekjuhæstu einstaklingarnir fá og sambærilegra tekna þeirra 30% tekjulægstu.
127
Félagsvísar eru...
eru safn tölulegra upplýsinga um velferð, efnahags- og félagslega þætti og heilsufar íbúa í landinu.
128
Upphæðir sem sveitarfélög veita í fjárhagsaðstoð...
byggja á reglum sem hvert og eitt sveitarfélag setur sér.
129
Skilgreining Eurostat á fátækt og félagslegri einangrun nær til:
- Lágtekjumarka (at risk of poverty)
- Mælinga á atvinnuþátttöku
- Mælinga á skorti
130
Hlutverk félagsmálanefnda sveitarfélaga er m.a. að:
- Veita upplýsingar og ráðgjöf
- Beita sér fyrir aðstoð við fjölskyldur og sinna forvörnum
- Bjóða upp á starfsþálfun og endurhæfingu fyrir atvinnuleitendur
131
Í lífskjararannsókn Stefáns Ólafssonar er notaður samsettur mælikvarði á gæði lífskjara. Hann nær meðal annars til:
- Heilsu og menntunar
- Atvinnustöðu og fátæktar
- Ójafnaðar og fjölskyldustöðu
- Félagslegrar samstöðu (social cohesion)
132
Tillögur Thomas Pain um úrbætur í málefnum fátækra voru samþykktar í breska þinginu...
Voru ekki samþykktar.
133
Meðal hlutverka Velferðarsviðs Reykjavíkurborgar eru:
- Þróun nýrra úrræða
- Rekstur þjónustumiðstöðva í hverju hverfi borgarinnar
- Rekstur úrræða s.s. hjúkrunarheimila og sérhæfðra heimila
- Þjónustusamningar við félagasamtök m.a. um framkvæmd þjónustu
134
Megintekjustofn sveitarfélaga er:
Útsvar sem getur verið frá 12.44-14.52% of tekjuskattsstofni einstaklinga.
135
Barnaverndarnefndir sveitarfélaga eru skipaðar af:
Sveitarstjórn.
136
Hvað eru félagsvísar?
Safn tölulegra upplýsinga um velferð, efnahags- og félagslega þætti og heilsufar íbúa hérlendis.
137
