Familierecht: echtscheiding, islamitische en joods familierecht, shari'ah rechtspraak

Question 1

Het recht van de islam

Answer 1

Shari’a (goddelijk recht ofwel de wil van Allah)
- Juridisch, moreel en religieus

Verbindend voor iedere moslim
Naleven zal leiden tot het paradijs

Rechtsbronnen shari’a: Koran, soenna, idjtihad, idjma, qiyas
Andere: oerf, amal en qanoen

Question 2

Koran

Answer 2

Woord van Allah
Primaire rechtsbron
114 soera (geordend op lengte) 6235 aya
Samenloop? Chrolonogie (jonger - ouder, specifiek - algemeen)

Question 3

Soenna

Answer 3

Aanvullend karakter
Uitkomst wanneer Koran onduidelijk is
Bestaat uit ahadieth (vertellingen) over gedragingen profeet Mohammed

Question 4

Idjtihad

Answer 4

Wanneer Koran noch soenna uitkomst biedt
Methode van creatieve rechtsvinding
Toegeëigend door moedjtahidoen
Voortvloeien van idjma en qiyas

Question 5

Idjma

Answer 5

Toepasbaar per school dus per plaats verschillend
= een op consensus gebaseerde rechtsopvatting van rechtsgeleerden behorend tot een bepaalde rechtsschool over een bepaald onderwerp
Antwoord in vorm van fatwa: niet bindend voor rechter, mag wel advies vragen aan moefti

Question 6

Qiyas

Answer 6

Ontstaan door de methode van interpretatie naar analogie

1. Er is een juridisch geschil dat een oplossing behoeft
2. De oplossing is niet te vinden in een bestaand voorschrift
3. Een eerdere rechtsvraag overeenkomend met het geschil is wel opgenomen in de Koran of de soenna
4. De beslissing van de eerdere rechtsvraag is gestoeld op een ‘illa (rechtsgrond) gevonden in de Koran of de soenna die overeenkomst met de ‘illa in het geschil.
5. De gevonden rechtsgrond voor de beslissing op de eerdere rechtsvraag is algemeen toepasbaar en leidt tot een redelijke beantwoording van de ligitieuze rechtsvraag.

Question 7

Soennitische stroming

Answer 7

Aanhangers leven voornamelijk de gewoonten en gebruiken na zoals deze bestonden ten tijde van de profeet en de eerste vier kaliefen

hanafitische, de malikitische, de sjafiitische en de hanbalitische stroming

Question 8

Sjiitiische stroming

Answer 8

Zij geloven dat het kalifaat opvolging vindt door erving
Woord van de imam ook als rechtsbron

Imamieten, de ismaelieten, de zaidieten, de alawi en de alevi

Question 9

Doel islamitisch huwelijk

Answer 9

Status familie verkrijgen door (bloed)verwantschap
Verwantschap tot stand brengen –> huwelijk noodzakelijk

Doel: Allah vereren door zich te gedragen als een rechtschapen moslim en door te zorgen voor voortplanting

Geen rechtsgeldig huwelijk? Fitna

Question 10

Rechtsgeldig islamitisch huwelijk

Answer 10

Enige mogelijkheid tot legale seksuele gemeenschap

• De huwelijksovereenkomst tot stand is gekomen door aanbod en aanvaarding
• De huwelijkspartners toestemming tot het sluiten van het huwelijk hebben gegeven
• De huwelijkspartners voldoen aan de minimumleeftijd om te mogen huwen
• Er geen relatieve of absolute huwelijksbeletselen van toepassing zijn
• Er is voldaan aan de vormvereisten geldend voor de huwelijkssluiting
• De mahr (bruidsgave) is toegekend aan de bruid

Question 11

Totstandkomen huwelijksovereenkomst

Answer 11

Aanbod (idjab): voldoende specifiek

Aanvaarding (qaboel): duidelijk en ondubbelzinnig

Direct en in dezelfde bijeenkomst plaatsvinden door vermeende huwelijkspartners
+ toestemming verlenen uit vrije wil

Hanbalistische, malikitische en shafiitische school: vrouw vertegenwoordigen door mannelijke voogd
Andere scholen: indien niet voldaan is aan minimumleeftijd

Question 12

Minimumleeftijd islamitisch huwelijk

Answer 12

Geen minimumleeftijd
Algemeen: puberteit (14 jaar)

Maximaal leeftijdsverschil voor shafitische school: max. 20 jaar

Question 13

Relatieve huwelijksbeletselen

Answer 13

Een huwelijksbeletsel is relatief, indien er sprake is van een huwelijk dat op juiste wijze is gesloten, maar in de gegeven omstandigheden niet als rechtsgeldig is te kwalificeren door een door Allah ingegeven beletsel (fasid huwelijk).

Voor herstel vatbaar

Question 14

Lijst relatieve huwelijksbeletselen

Answer 14

De ‘idda is een wachtperiode geldend voor de vrouw die in werking treedt nadat ze is gescheiden of nadat haar eerste echtgenoot is overleden. Tijdens een wachtperiode (3 menstruatiecycli), mag een vrouw niet in het huwelijk treden. Het doel is om eventuele zwangerschap en daarnee de verwantschap van het kind vast te stellen voor het behoud van de zuivere bloedlijn).

De hadj is de pelgrimstocht naar Mekka. Indien de man of vrouw het pelgrimskleed draagt, geldt dit als relatief huwelijksbeletsel.

Is een vrouw of man reeds verloofd, dan mag er geen huwelijk gesloten worden met een ander.

De talaq kabier is de drievoudige verstoting van de vrouw op initiatief van de man komt er een echtscheiding. Er kan in dat geval slechts in het huwelijk getreden worden nadat de vrouw een tussenhuwelijk is aangegaan met een andere man.

Een vrouw mag in beginsel niet beneden haar stand huwen. De sjiieten erkennen dit beletsel niet.

Het is niet toegestaan dat een moslima huwt met een niet-moslim. Er wordt dan niet voldaan aan de vergroting van de geloofsgemeenschap. Een moslimman mag wel trouwen met een vrouw die kitabiyya is (Christen of Joods).

Volgens de malikieten is er sprake van een relatief huwelijkbeletsel indien een van de huwelijkspartners levensbedreigend ziek is.

Question 15

Absolute huwelijksbeletselen

Answer 15

Indien een huwelijksbeletsel onherstelbaar is, spreekt men van een absoluut huwelijksbeletsel.

Gevolg: huwelijk niet rechtsgeldig

Question 16

Lijst absolute huwelijksbeletselen

Answer 16

De ‘idda is een absoluut huwelijksbeletsel indien de vrouw tijdens haar wachtperiode een nieuw huwelijk sluit en consumeert. In dat geval kunnen de ongeoorloofd gehuwden nooit meer met elkaar in het huwelijk treden.

Het is verboden voor bloedverwanten tot de vierde graaf om met elkaar in het huwelijk te teden. Een neef en icht (de derde graad) mogen wel huwen.

Zoogverwantschap houdt in dat men verwant is aan elkaar door de zoging aan dezelfde moederborst.

De aanverwantschap verbiedt een huwelijk tussen een man en de vrouwen van de afstammelingen van de man in opgaande en neergaande lijn.

De li’an-procedure is een manier om het huwelijk te ontbinden en om het vaderschap te ontkennen. De man beschuldigt zijn vrouw in deze procedure middels het afleggen van vijf eden in het openbaar van het plegen van overspel. Allereerst dient de man zijn vrouw te beschuldigen van overspel. De vrouw kan daarna naar een qadi toegaan om haar man te dwingen tot het uitspreken van de beschuldiging onder ede dan wel tot het erkennen van de valsheid ervan. Dan dient de man zijn vrouw in het bijzijn van de rechter en onder ede vier keer te beschuldigen over overspel. De vijfde eed tracht de waarheid van de man te waarborgen door de vervloeking van Allah over zichzelf af te roepen indien hij niet de waarheid spreekt. De vrouw dient zich te verweren door eveneens in het bijzijn van de rechter en onder ede vier keer te verklaren dat de man een valse beschuldiging heeft afgelegd. De vijfde eed tracht wederom de waarheid te waarborgen doordat zij daarmee de wraak van Allah over zichzelf afroept indien de man wel de waarheid spreekt.

Is er sprake van seksuele gemeenschap of andere ongeoorloofde seksuele handelingen tussen ongehuwden, dan spreekt men van onbehoorlijk seksueel gedrag. Heeft iemand zina gepleegd, dan is het hem of haar verboden om in het huwelijk te treden tenzij met een andere zina-pleger.

Question 17

Bruidsgave

Answer 17

Mahr (geld of goederen): sanctie nietigverklaring huwelijk

= een gift van de man aan de vrouw voor de kuisheid van de vrouw ofwel voor haar trouw aan de man

Recht van de bruid

Opeisbare deel niet uitgekeerd? Huwelijksconsummatie weigeren

Uitgestelde mahr: soort economisch zekerheidsrecht

Niets geregeld? Mahr at-mitl
- Rekening houden met schoonheid, leeftijd, bruidsgave

Niet toegestaan: bruidsgave bij overeenkomst sluiten

Question 18

Bewijs islamitisch huwelijk

Answer 18

Twee getuigen
- Rechtschapen en moslim

Question 19

Mut’a huwelijk

Answer 19

Volgens de sjiieten is het mogelijk om een tijdelijk huwelijk te sluiten. Het doel van een relulier huwelijk is voortplanting en seksueel genot. Bij een mut’a huwelijk wordt enkel het doel seksueel genot gediend. Het kan reeds voor een paar uur gesloten worden.

Question 20

Rechten en plichten islamitisch huwelijk

Answer 20

Vrouw ondergeschikte positie man: gehoorzaamheidsplicht en plicht tot trouw
Recht vrouw: recht op onderhoud

Man: plichten afdwingen

Question 21

Vormen van huwelijksontbinding

Answer 21

Ontbinding door een rechtshandeling (verstoting) / drievoudige verstoting
Ontbinding door een rechterlijke beslissing (tatlieq)
Ontbinding van rechtswege

Question 22

Ontbinding door rechtshandeling

Answer 22

Verstoting van de vrouw door de man
= eenzijdig recht aan de handelingsbekwame moslim

Zonder opgaaf van redenen en zonder tussenkomst rechter verstoten

De vrouw hoeft niet aanwezig te zijn
Wel vereist dat de vrouw rein is

Kan plaatsvinden door het opschrijven van de woorden ‘ik verstoot jou’

Herroepbaar tijdens ‘idda
- ‘idda verstreken? Definitieve ontbinding

Question 23

Drievoudige verstoting

Answer 23

Opgesplitst in drie verschillende verklaringen
- Talaq overdraagt aan vrouw en vrouw kan zichzelf verstoten (tafwid)
- Overeengekomen verstoting (khul of mubara’a): vrouw vraagt man om haar te verstoten tegen compensatie

Definitief karakter

Question 24

Ontbinding door rechterlijke beslissing

Answer 24

Tatlieq
Echtgenoot houdt zich niet aan zijn rechten en plichten

Rechter treedt op in plaats van de man en verstoot de vrouw

Question 25

Ontbinding van rechtswege

Answer 25

Echtgenoot komt te overlijden, verandert van geloof (geloofsafval), gebruik van li'an-procedure Onmiddellijke scheiding igv li'an-procedure --> vrouw vervolgd voor zina

Question 26

Verstoting naar Marokkaans recht

Answer 26

Verstoting mondeling of schriftelijk Op initiatief van de man of vrouw indien recht werd overgedragen Rechtbank toestemming vragen verzoek om getuigenis te laten opmaken van de verstoting door twee 'adls --> rechtbank doet poging tot verzoenen Verstoting uitgesproken door rechtbank is herroepelijk tijdens wachtperiode 'idda tenzij derde verstoting is die hij doet - Geen herroeping? Huwelijk ontbonden Andere soorten verstotingen: verstoting met overeenstemming of tegen compensatie

Question 27

Moderniseringen Marokko: Mudawwana

Answer 27

Shiqaq: duurzame ontwrichting Eerst verzoeningspoging rechter

Question 28

Wat is internationaal privaat recht?

Answer 28

Regelt privaatrechtelijke verhoudingen die een internationaal karakter hebben Regels die ervoor zorgen dat de samenloop van nationale rechtsstelsels en heruit mogelijk voortvloeiende conflicten kunnen worden beslecht Privaat: privaatrechtelijk geval Recht: hogervermelde instrumenteel recht

Question 29

Nationaliteit in België bepalen

Answer 29

Meerdere nationaliteiten waarvan één de Belgische? Belgische voorrang Meerdere nationaliteiten zonder de Belgische? Voorrang aan diegene waarmee de persoon de nauwste banden heeft

Question 30

Woonplaats

Answer 30

De plaats van hij of zij staat ingeschreven in het rijksregister

Question 31

Gewone woonplaats

Answer 31

De plaats waar iemand feitelijk en duurzaam verblijf heeft

Question 32

Erkenning buitenlandse huwelijken België

Answer 32

Uitgangspunt: niet-erkenning behalve in bepaalde gevallen In strijd met monogamiebeginsel Weigering wanneer er sprake is van manipulatie of sturing van het IPR om een bepaald doel te bereiken Kennelijke onverenigbaarheid met de openbare orde: beoordeling in concreto

Question 33

Erkenning buitenlandse huwelijken Nederland

Answer 33

Openbare orde verplicht tot weigering - Polygame huwelijken - Nauwe familieverwantschap - Kindhuwelijken - Huwelijken met een geestelijk onbekwame - Gedwongen huwelijken

Question 34

Rechtspraak polygame huwelijken

Answer 34

Familierechtbank Brussel: Een man was nog steeds gehuwd met zijn eerste vrouw. Gelet op de specifieke omstandigheden van het geval besloot de rechter dat het tweede polygame huwelijk moest worden erkend. De rechter hield rekening met het feit dat de situatie van polygamie meer dan dertig jaar geleden eindigde en slechts twee jaar duurde en dat de betrokkenen een echt gezinsleven leidden met hun vier kinderen. Nederlandse Hoge Raad: Wanneer een tweede polygame huwelijk niet in Nederland kan worden erkend wegens onverenigbaarheid met de internationale openbare orde, kan ook de afstamming van de kinderen niet worden aangenomen.

Question 35

Erkenning islamitische verstotingen

Answer 35

Voldaan aan voorwaarden in artikel 57? Erkenningsregeling van toepassing --> niet-erkenning tenzij cumulatief voldaan aan volgende voorwaarden 1. De akte is gehomologeerd door de buitenlandse rechter 2. Geen van de echtgenoten had ten tijde van de homologatie de nationaliteit van een staat waarvan het recht die vorm van huwelijksontbinding niet kent 3. Geen van de echtgenoten had ten tijde van de homologatie zijn gewone verblijfplaats in een staat waarvan het recht die vorm van huwelijksontbinding niet kent 4. De vrouw heeft ondubbelzinnig en zonder dwang de huwelijksontbinding aanvaard: een niet-handelen van de vrouw is onvoldoende ook al is zij uitdrukkelijk over de verstoting geïnformeerd, een nieuw huwelijk geldt wel als aanvullend bewijs 5.Er is geen weigeringsgrond als bedoeld in art. 25 WIPR

Question 36

Gevolg erkenning buitenlandse verstotingen

Answer 36

Slechts uitzonderlijke gevallen: wanneer geen van de echtgenoten ten tijde van de verstoting de Belgische nationaliteit bezat of in België gewone verblijfplaats had, en de vrouw bovendien de verstoting heeft aanvaard

Question 37

Wat is een burgerlijk huwelijk?

Answer 37

= een duurzame levensverbintenis tussen twee mensen, al dan niet van hetzelfde geslacht, die zij ten overstaan van de ambtenaar van de burgerlijke stand aangaan in het bijzijn van twee tot vier getuigen in Nederland of eventueel maximaal vier getuigen in België

Question 38

Wat is een religieus huwelijk?

Answer 38

= een duurzame levensverbintenis tussen en man en een vrouw die is aangegaan volgens de regels en op de wijze van een bepaalde religie Zogenaamde informele huwelijken

Question 39

Wat is huwelijkse gevangenschap

Answer 39

Iedere situatie worden verstaan waarin het niet mogelijk is om te scheiden, bijvoorbeeld vanwege financiële redenen Een situatie waarin iemand tegen haar of zijn wil aan een religieus huwelijk gebonden blijft, omdat het vanwege de religieuze leer of regels niet lukt om een ontbinding van dat huwelijk te krijgen Vereist: iemand moeten de situatie zelf als gedwongen of belemmerend ervaren

Question 40

Oorzaken en bijkomende factoren huwelijkse gevangenschap

Answer 40

Religieuze leer kent geen echtscheiding Religieuze gemeenschap en/of de familie ontmoedigen of verhinderen een echtscheiding op grond van de religieuze leer De partner wil zijn of haar medewerking niet geven terwijl die volgens de religieuze leer vereist is Diverse factoren: chantagemiddel, gekrenkte trots, religieuze gronden

Question 41

Vormen huwelijkse gevangenschap

Answer 41

1 Gevangen in een rechtsgeldig huwelijk 1.1 Gevangen in burgerlijk huwelijk gesloten in België of Nederland en betekenis voor religieuze gemeenschap 1.2 Gevangen in religieus huwelijk dat rechtsgeldig gesloten is in het buitenland en erkend is 2 Gevangen in een informeel religieus huwelijk

Question 42

Gevolgen huwelijkse gevangenschap

Answer 42

Sociale druk, stigmatisering, verstoten door familie of vrienden, sociaal isolement, onzekerheid en stress, lichamelijke en psychische gezondheidsproblemen, gedragsproblemen bij kinderen, zelfmoord(pogingen)

Question 43

Tussenkomst rechter: vordering uit onrechtmatige daad huwelijkse gevangenschap

Answer 43

De burgerlijke rechter in Nederland is dus bevoegd om over vorderingen inzake de onrechtmatigheid van handelen door een persoon en die daardoor een burgerrechtelijk karakter hebben, te oordelen, ongeacht of er wel of niet sprake is van een burgerlijk huwelijk naast het religieuze huwelijk.

Question 44

De vordering uit onrechtmatige daad en huwelijkse gevangenschap

Answer 44

Het niet meewerken aan de ontbinding van het religieuze huwelijk kan onder omstandigheden onrechtmatig zijn ten opzichte van de andere partner In strijd met zorgvuldigheid die die persoon in het maatschappelijk verkeer ten aanzien van zijn echtgenote in acht behoort te nemen Gevolg: bevel tot medewerking

Question 45

Beoordeling vordering uit onrechtmatige daad

Answer 45

De mate waarin de vrouw bij uitblijven van een religieuze echtscheiding na de ontbinding van het burgerlijk huwelijk in haar verdere levensmogelijkheden wordt beperkt De aard en het gewicht van de bezwaren die bij de man tegen deze medewerking bestaan De kosten die aan die medewerking zijn verbonden, zulks mede in verband met de vermogenspositie van partijen en de eventuele bereidheid van de vrouw deze kosten ten dele of geheel voor haar rekening te nemen

Question 46

Status en rol van shari'a councils

Answer 46

= een vrijwillige, lokale vereniging van geleerden die zichzelf zien of die door de gemeenschap gezien worden als bevoegd om advies aan moslims te geven, voornamelijk op het gebied van het religieuze huwelijk en de religieuze echtscheiding Geen wettelijk erkende status noch bevoegdheid Wel besluitvormende rol

Question 47

Samenstelling en werkwijze shari'a councils

Answer 47

Verschillen in omvang, de diensten die ze aanbieden en de rechtsschool in het islamitisch recht die voor een bepaalde shari’a leidend is Alle leden zijn man, vrouwen zijn echter niet uitgesloten Elke shari’a council kan een andere interpretatie van de shari’a volgens een bepaalde rechtsschool toepassen