Fiszki Flashcards
(237 cards)
1
Q
Podział nauk
A
Społeczne i przyrodnicze, teoretyczne i praktyczne(deskryptywne i normatywne), empiryczne i formalne
2
Q
nauki teoretyczne
A
Nauki, których zadaniem jest opisywanie i wyjaśnianie różnego rodzaju procesów i zjawisk. Nauki te poszukują odpowiedzi na pytania typu jak jest
3
Q
Nauki praktyczne
A
Nauki, których celem jest formułowanie i uzasadnianie różnego rodzaju norm, dyrektyw , ocen i wzorów zachowania. Nauki te odpowiadają na pytanie jak powinno być, a ściślej jak powinniśmy się zachowywać
4
Q
Pozytywizm prawniczy
A
Nurt w XIX i XX - wiecznej filozofii prawa, reguły prawa, nie musi być związane z moralnością, ustanowione przez suwerena (państwo), analiza prawa;
Przedstawiciele: John Austin, Herbert Hart, Georg Jellinek
5
Q
Dogmatyka prawnicza
A
Każdej gałęzi prawa (prawo procesowe, cywilne, karne…) odpowiada dogmatyka (nauka prawa cywilnego…) interpretuje przepisy prawa, porządkuje i rozstrzyga kwestie ich obowiązywania
6
Q
Socjologia prawa
A
Bada aspekt społeczny zjawisk prawnych np skuteczność prawa
7
Q
Leon Petrażycki
A
Psychologiczna teoria prawa
8
Q
Nauka
A
Zespół twierdzeń spójny i logiczny, odpowiednio uzasadniony, obiektywna, krytyczna, bez intuicji i spekulacji
9
Q
Nauka apragmatyczna
A
Nauka to rezultat procesu zdobywania wiedzy; dokładniej - zespół twierdzeń spełniających określone kryteria
10
Q
Aksjomat
A
Zdanie przyjmowane za prawdziwe, którego nie dowodzi się w obrębie danej teorii, pewnik
11
Q
Nauki prawne
A
Grupa nauk społecznych, których przedmiotem badawczym jest analiza norm prawnych i szeroko rozumianych instytucji polityczno-prawnych
12
Q
Paradygmat
A
Przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej dziedzinie, doktrynie
13
Q
Naturalizm metodologiczny
A
Metodologia uwzględniająca w naukach prawnych analizę socjologiczną, ekonomiczną i psychologiczną
14
Q
J.Austin
A
Prawo to rozkaz suwerena pod groźbą zastosowania przymusu-teoria imperatywu. Prawo x moralność
Prawo, państwo, przymus
Niemoralne prawo nie przestaje być prawem, póki nie uchyli go prawodawca
15
Q
H.L.A. Hart
A
Prawo to normy ogólne, a rozkaz to dyrektywa jednostkowa, nawet niemoralne prawo nie przestaje być prawem, póki nie uchyli go prawodawca
16
Q
Szkoły prawa natury
A
Katolicka odmiana- św. Tomasz z Akwinu i Augustyn
Laicka obok prawa pozytywnego istnieje prawo natury, którego ostatecznym źródłem jest bóg albo właściwości natury człowieka
17
Q
G. Radbruch
A
Prawo musi być moralne
Prawo, z którym się nie zgadzamy można krytykować ale obowiązek że uje póki nie zostanie uchylone chyba że jest rażąco niesprawiedliwe
18
Q
Lex
A
Normy zawarte w tekstach prawnych, dla pozytywistów prawo to lex
19
Q
Ius
A
Obok norm zawartych w tekstach zawiera w sobie zasady sprawiedliwości i moralności
Dla nie pozytywistów prawo to ius
20
Q
Prawo przedmiotowe
A
Prawo pozytywne; ogół aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie
21
Q
Prawo podmiotowe
A
Ogół uprawnień które na różnych zasadach przypisujemy jednostce
22
Q
Prawo wewnętrzne
A
Reguluje stosunki wewnątrz państwa
Podmiotami są osoby fizyczne prawne i instytucje, ustawy i precedensy sadowe( jednostronne)
23
Q
Prawo międzynarodowe
A
Reguluje relacje między różnymi narodami
Podmiotami są państwa i Organizacje międzynarodowe, konwencje i traktaty (dwustronne)
24
Q
Tryb kontraktowy
A
Strony same rozwiązują na zasadzie kontraktu, dobrowolnego porozumienia
25
Tryb mediacyjno-koncyliacyjny
Mediator (nie ma uprawnień władczych), jedynie pomaga stronom się porozumieć
26
Tryb arbitrażowy
Arbiter (ma uprawnienia władcze), jego decyzja jest wiążąca dla stron i może być przymusowo wyegzekwowana
27
Tryb adjukacyjny
Postępowanie według określonych procedur i zasad, strony nie mają wpływu na wybór adjudykatora
28
Prawo
Uporządkowany zbiór norm postępowania obowiązujących na terytorium danego państwa i ustanowionych przez jego odpowiednie organy
29
Rozdział dóbr i ciężarów
Dobra to świadczenia które dostajemy od państwa
Ciężary to podatku, opłaty, akcyzy autonomią świadczenia 2 stron
30
Zwyczaj
Powszechne nawyki określonego zachowania w określonych sytuacjach, które wykształciły się w jakiejś grupie społecznej i nie są uznawane przez organy państwa za wiążące
31
Sankcja
Określa konsekwencje nieprzestrzegania danej normy
32
Realizm prawniczy
Nurt realistyczny, ujmujący prawo jako zespół faktów psychicznych albo społecznych - definiujący prawo jako element realnego świata
33
Sprawiedliwość dystrybutywna
Sprawiedliwosc odnoszona do podziału dóbr; każdemu stosowanie do pracy, każdemu stosowanie do pozycji społecznej, każdemu stosowanie zasług, każdemu to samo
34
Sprawiedliwość komutatywna
Sprawiedliwy podział to taki który wynika z umowy
Volenti non fit iniuria
35
Sankcje skupione
Sankcje którymi posługuje się prawo. Są wyraźnie przewidziane w przepisach prawnych, a państwo powołuje do ich wymierzenia specjalne instytucje (np. Sądy, urzędy skarbowe)
36
Sankcje rozsiane
Sankcje moralne mają charakter niesproceduralizowany i występują w różnego rodzaju aktach społecznego potępienia i dezaprobaty
37
Pluralizm etyczny
Stawia prawo przed rozstrzyganiem niezgodnych opcji moralnych
38
Relacje przedmiotowe
Mówią o tym jak sis ma do siebie zakres regulacji prawnej i moralnej
W myśl teorii A prawo to minimum moralności
W myśl teorii B istnieją zachowania które reguluje wyłącznie prawo, ale nie przez moralność i na odwrót np prostytuują i filantropia
39
Relacje funkcjonalne
Mówią o tym w jaki sposób normy moralne wpływają na treść norm prawnych i odwrotnie
40
Relacje walidacyjne
Relacje odnoszą się do kwestii w jaki sposób niezgodność prawa z normami moralnymi wpływa na obowiązywanie norm prawnych
41
Terminy wartościujące
Normy związane z moralnością, do określają klauzulę generalne (dobra wiara, szczególne okrucieństwo, niskie pobudki)
42
Normy obyczajowe
Kształtują się w danej grupie społecznej pod wpływem tradycji lub uwarunkowań kulturowych. Co wypada a co nie ( pukanie do drzwi)
43
Bezpośrednia inkorporacja
Pewne normy moralne z woli prawodawcy bezpośrednio stają się normami prawnymi
44
Klauzula generalna
Jest to zamieszczony w przepisie prawnym zwrot odsyłający do jakiegoś systemu ocen lub do jakiegoś systemu norm pozaprawnych zazwyczaj mającego uzasadnienie aksjologiczne
45
Moralność
Zbiór norm i wartości których naruszenie jest mocno piętnowane przez zbiorowość ponieważ dotyczą zasadniczych i uniwersalnych problemów pojawiających się w stosunkach międzyludzkich których rozwiązanie nie jest obojętne dla dobra partnerów
46
system civil law
system prawa stanowionego, prawo kontynentalne
- źródłem prawo rzymskie
- oddzielne tworzenie i stosowanie prawa
- sąd nie tworzy prawa
47
common law
prawo precedensowe, zwyczajowe
- brak rozdziału tworzenia i stosowania ustawy
- sądy tworzą prawo
48
stare decisis
decyzjo stój/nie zmieniaj się
sądy niższe są zobowiązane stosować precedensy ustanowione przez sądy wyższe
49
systematyzacja pionowa
hierarchiczna struktura (tyczy się przepisów prawnych)
50
systematyzacja pozioma
pogrupowanie w kompleksy norm zbliżonych do siebie (tyczy się przepisow prawnych)
51
akty regulujące
akty prawa wewnętrznego
52
kryterium podmiotowe
każdy stan (mieszczanin duchowny...) rządzi się własnym prawem
53
kryterium przedmiotowe
podstawą podziału prawa na gałęzie jest treść regulowanych stosunków społecznych np prawo rodzinne zajmuje się stosunkami rodzinnymi itp
54
metoda cywilna
stosuje się tam gdzie prawo respektuje autonomię woli stron, ważne są umowy
55
metoda administracyjna
gdy jeden z podmiotów jest w sensie prawnym podporządkowany drugiemu
56
metoda karna
gdy czyny sa zabronione pod groźbą kary
57
prawo materialne
wyznacza obowiązki i uprawnienia podmiotów relacji prawnych, a także sankcje grożące za postępowanie niezgodnie z przepisami
58
prawo procesowe
normy regulujące sposób postępowania w przypadku, kiedy doszło do naruszenia norm prawa materialnego
określa kompetencje i organizacje organów rozstrzygających te sprawy
59
system prawa zwyczajowego
- normy powstają w wyniku uznania przez państwo za obowiązujące prawo długotrwałe i powszechnie stosowanych zwyczajów
- prawo międzynarodowe i prawodastwo krajów afrykańskich
60
system prawa religijnego
system prawny opierający się na założeniach wynikających z danej religii
61
prawo prywatne
normy, ktore regulują stosunki między obywatelami
62
prawo publiczne
reguluje stosunki między państwem a obywatelem oraz między organami państwa
63
reguły walidacyjna (system prawa)
decydują o tym jakie fakty uznaje się w danym systemie za fakty prawotwórcze oraz jaką normę uznaje się za obowiązującą
64
obowiązywanie w sensie normatywnym
obowiązują te normy które zostały prawidłowo ustanowione i nie zostały uchylone
65
obowiązywanie w sensie faktycznym
obowiązują te normy za których naruszenie organy państwowe pociągają do odpowiedzialności
66
obowiązywanie w sensie aksjologicznym
obowiązują te normy ktore spełniają przyjęte kryteria etyczne (są słuszne, sprawiedliwe)
67
derogacja wyraźna
uchylenie normy lub aktu normatywnego przez inną normę prawną
68
derogacja milcząca
uchylenie następuje przez reguły kolizyjne
69
reguła hierarchiczna
lex superior derogat legi inferiori - norma wyższa uchyla normę niższą
70
reguła chronologiczna
lex posterior derogat legi priori - ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
71
reguła merytoryczna
lex specialis derogat legi generali - norma szczególna uchyla normę generalną
72
reguła desuetudo
norma prawna traci moc obowiązującą przez dłuższy okres jej niestosowania
73
normy
sformułowanie określonej dyrektywy zachowania - jak powinno być? jak się zachować
74
dyrektywy techniczne
jeśli chcesz zagotować wodę, to trzeba doprowadzić do 100 stopni
75
norma prawna
zawarta w przepisie lub przepisach reguła postępowania. kto i w jakich okolicznościach? jak powinien się zachować
76
wypowiedź performatywna
wypowiedź ustna lub pisemna poprzez sformułowanie której zmienia się stan rzeczy
77
przepis prawny
najmniejsza redakcyjna cząstka każdego tekstu prawnego
78
hipoteza
określa adresata i okoliczności
79
dyspozycja
wskazuje obowiązujący w danej sytuacji sposób zachowania, co jest nakazane, zakazane lub co jest dozwolone
wzór zachowania się
80
sankcja
określa konsekwencje nieprzestrzegania danej normy
kara
81
normy generalne
adresat jest określony przez wskazanie cech (np każdy człowiek)
82
normy indywidualne
adresat jest oznaczony nazwą indywidualną (imię, nazwa firmy itp)
83
normy abstrakcyjne
odnoszą się do zachowań powtarzalnych (każdy świadek)
84
normy konkretne
odnoszą się do zachowań jednorazowych
85
przepisy odsyłające
przepisy normatywne odsyłające do innych reguł, przepisów, zasad
86
przepisy blankietowe
odnoszą się do aktów normatywnych, które dopiero mają zostać wydane
87
przepisy kompetencyjne
upoważniają organy państwowe do stanowienia określonych norm, wydawania określonych decyzji lub dokonywania określonych czynności
88
normy programowe
określają cel, a nie sposób wykonania
89
zasady prawa
wiążące prawnie normy które zajmują w systemie pozycję nadrzędną względem innych norm i którym wyznacza się w tym systemie szczególną role
90
akty tworzenia prawa
składają się z norm generalno-abstrakcyjnych (normy ogolne)
91
akty stosowania prawa
składają się z norm indywidualno-konkretnych (normy indywidualne)
92
prawo stanowione
prawo tworzone przez czlowieka, w tym także przez uprawnione do tego władze państwowe
93
prawo kontraktowe
ustanowione w drodze umowy
94
prawo precedensowe
w drodze decyzji sądowej lub administracyjnej
95
prawo zwyczajowe
zwyczaj przyjęty i stosowany przez organy państwowe jako reguła staje się prawem. często nie przybiera formy przepisu czy ustawy
96
prawo religijne
organ państwa uznaje za normy prawne pewne normy religijne
97
prawo prawnicze
poglądy niektórych prawników uznane za źródła prawa
98
umowy
bilateralne
multilaterane
99
subsydiarność prawa zwyczajowego
wolno je zastosować pod warunkiem, że dane zagadnienie nie jest uregulowane przez ustawy lub inne akty normatywne
100
prawo pozytywne (stanowione)
ogół norm ustanowionych lub uznanych przez władzę państwową i zagwarantowanych przymusem
101
polityka tworzenia prawa
zajmuje się racjonalnym tworzeniem norm prawnych
102
precedens de facto
precedens formalnie niewiążący
103
precedens de iure
precedens formalnie wiążący
104
źródła prawa w sensie formalnym
każdy akt, dokument lub decyzja, która w danym systemie jest uważana za źródło norm prawnych (ustawa, rozporządzenie, uchwała organu państwowego)
105
źródła poznania prawa
dokumenty i obiekty na podstawie których możemy ustalić treść norm prawnych
106
źródła prawa w sensie materialnym
ideologie, przekonania moralne i religijne
107
samoistne źródła prawa
reguły, które mogą stanowić podstawę samodzielnej decyzji sędziowskiej
108
niesamoistne źródła prawa
normy i materiały, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy aktu stosowania prawa
109
prawo pochodne
akty normatywne ustanowione przez UE (wydaje się je na podstawie prawa pierwotnego)
110
samoistne źródła prawa międzynarodowego
umowy międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy, zasady ogólne prawa międzynarodowego, prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych
111
niesamoistne źródła prawa międzynarodowego
orzecznictwo sądów międzynarodowych, doktryna, deklaracje i zalecenia organizacji międzynarodowych
112
prawo pierwotne UE
traktaty założycielskie wraz z załącznikami i protokołami oraz traktaty akcesyjne
113
prawo pochodne UE
rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie
114
prawo wewnętrzne
akty normatywne powszechnie obowiązujące
konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe i akty prawa EU, rozporządzenia i akty prawa miejscowego
115
Quorum
minimalna liczba członków niezbędna do tego by ciało kolegialne mogło ważnie funkcjonować
116
większość bezwzględna
50% + 1 ważnie oddanych głosów
117
większość zwykła
najwyższa liczba ważnie oddanych głosów
118
większość kwalifikacyjna
pomiędzy zwykła a bezwzględną czyli np 2/3 3/4
119
uchwalanie zmian w konstytucji
- Sejm: kwalifikowanej większości 2/3 głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów
- Senat: bezwzględnej większości głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby senatorów
120
veto absolutne
niemożność uchwalenia ustawy przez parlament
121
veto ludowe
uchwalona przez parlament ustawa może zostać odrzucona przez wyborców w referendum
122
dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego
dotyczą budowy tekstu prawnego, kolejności przepisów, sposobu ich redagowania, notacji itd
123
dyrektywy systematyki zewnętrznej aktu normatywnego
dotyczą relacji aktu normatywnego do innych aktów normatywnych (np dotyczące przepisów odsyłających lub uchylających)
a) dyrektywy systematyzacji poziomej
b) dyrektywy systematyzacji pionowej
124
dyrektywy systematyzacji poziomej
dotyczą kwestii, jak kształtować zakres podmiotowy i przedmiotowy aktu, mając na uwadze jego stosunek do innych tekstów prawych
125
dyrektywy systematyzacji pionowej
zajmują się relacjami hierarchicznymi między aktami normatywnymi różnego szczebla np relacjami między ustawą a aktami wykonawczymi i zagadnieniami z tym związanymi
126
dyrektywy adresata przepisu i warunków jego zastosowania
zajmują się sposobami określania adresata przepisu, a dyrektywy warunków sposobami określania okoliczności warunkujących zastosowanie przepisu prawnego
127
dyrektywy języka aktu
dotyczą poprawnego formułowania przepisów wyboru języka aktu w zależności od celów stawianych przez prawodawcę, sposobu definiowania pojęć itd
128
reguły systematyzacji poziomej
akt normatywny powinien możliwie wyczerpująco normować daną dziedzinę spraw, nie pozostawiając poza zakresem swojego unormowania istotnych fragmentów tej dziedziny
w akcie normatywnym należy unikać wyjątków
akt normatywny powinien określać swój zakres przedmiotowy (stosunki, które reguluje) i podmiotowy (podmioty do których się odnosi)
akt normatywny nie powinien wykraczać poza swój zakres przedmiotowy i podmiotowy
akt normatywny nie powinien zmieniać lub uchylać przepisów, które nie należą do jego zakresu przedmiotowego i podmiotowego
129
reguły systematyzacji pionowej
akt normatywny nie może być sprzeczny z aktami normatywnymi wyższego rzędu
akt normatywny nie powinien powtarzać przepisów zamieszczonych w innych aktach normatywnych ani też w bezpośrednio stosowanych przepisach prawa międzynarodowego i europejskiego
akt normatywny może regulować dane zagadnienie w sposób odmienny od aktu wyższego rzędu tylko na podstawie jego szczegółowego upoważnienia
ustawy i inne akty normatywne należy opracowywać z uwzględnieniem wiążących norm prawa międzynarodowego i europejskiego
130
przepisy upoważniające (kompetencyjne)
to przepisy wyrażające normy kompetencyjne przewidujące upoważnienie (kompetencję) podmiotu do dokonania określonej czynności konwencjonalnej. w szczególności są nimi przepisy które wyrażają normy kompetencji prawodawczej umożliwiając określonym podmiotom ustanowienie aktu normatywnego. owe normy i przepisy nazywa się podstawą prawną wydania aktu normatywnego
131
przepisy odsyłające (tylko w przepisach karnych)
mieszany charakter dyrektyw odnoszących się do przepisów odsyłających
- odsyłanie wewnętrzne - przepis odsyła do tego samego aktu
- odesłanie zewnętrzne - przepis odsyła do innego aktu
132
odesłanie statyczne
odesłanie do danych przepisów w ich określonej wersjii
133
odesłanie dynamiczne
odesłanie do każdorazowej wersji danego przepisu
134
odesłanie systemowe
przepisy, które odsyłają do danego systemu prawa
135
odesłanie pozasystemowe
przepisy które odsyłają do reguł i zasad pozaprawnych (np zasad współżycia społecznego, zasad słuszności itp)
136
akty legislacji autonomicznej
wszelkie formy tworzenia ogólnych reguł przez instytucje pozapaństwowe
137
akty soft law (prawo miękkie)
prawo miękkie umożliwia państwom zawieranie niewiążących porozumień i negocjowanie wspólnych zasad lub standardów postępowania, w sytuacji, brak jest jeszcze woli politycznej, by podjąć prawnie wiążące zobowiązania międzynarodowe w danej dziedzinie
138
przepisy przejściowe
rozstrzygają które przepisy stosować należy do zdarzeń powstałych pod rządami starego prawa i trwających pod rządami prawa nowego
139
przepisy szczegółowe
regulują poszczególne sprawy, wyznaczają komuś określone zachowania
140
przepisy ogólne
regulują szeroki zakres spraw, obejmują szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne reguły zachowania
141
przepisy dostosowujące
określają sposób tworzenia, przekształcania oraz likwidacji organów, urzędów lub instytucji regulując związane z tymi sprawy organizacyjne, statutowe, pracownicze i majątkowe
142
przepisy końcowe
1.przepisy uchylające - przepisy derogacyjne
2.przepisy o wejściu aktu w życie
3.przepisy o wygaśnięciu mocy aktu - wprowadza się w przypadku ustaw czasowych
4.nowelizacja - zmiana aktu prawnego, musi być wyraźna
5.tekst jednolity ustawy - tekst który uwzględnia wszystkie dokonane w nim zmiany
6.sprostowanie błedu - może dotyczyć wyłączenia błędów czysto redakcyjnych nie może prowadzić do merytorycznej zmiany tekstu prawnego
143
case of first impression (sprawa jeszcze nie rozpoznana)
dla aktualnie rozstrzyganej sprawy brak jest wiążącego precedensu, wtedy sędzia orzekający w tej sprawie rozstrzyga ją według własnego poczucia sprawiedliwości lub przez analogię
144
traktat paryski z 1951
dotyczy utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg)
145
traktaty rzymskie z 1957
2 umowy podpisane przez Francję, RFN, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg
pierwsza - "traktat ustanawiający wspolnotę europejską"
146
tworzenie prawa
normy ogólne generalno-abstrakcyjne (ustawy, akty podustawowe)
147
rezultat stosowania prawa
normy indywidualno-konkretne (wyroki sądowe, decyzje administracyjne)
148
typy stosowania prawa
sądowy, administracyjny, quasi-sądowy, quasi-administracyjny
149
typ sądowego stosowania prawa
okoliczność, że organ stosujący prawo jest niezawisły i bezstronny
150
tryb administracyjny stosowania prawa
organ rozstrzygający sprawę nie jest niezawisły od organu któremu jest hierarchicznie podporządkowany
151
legalizm
zasada bezwzględnego przestrzegania obowiązującego prawa
152
tryb quasi-sądowy stosowania prawa
występowanie przed np różnymi komisjami
postępowanie nawiązuje do typu sądowego ale nim nie jest
153
tryb quasi-administracyjny stosowania prawa
pewne zadania z zakresu administracji publicznej, są wykonywane przez agendy publiczne
154
wybór normy prawnej (stosowanie prawa)
jeden stan faktyczny, jedna norma lub kilka norm
155
subsumpcja
podciągnięcie ustalonego stanu faktycznego pod określoną normę prawną o ustalonym znaczeniu
156
luz decyzyjny
jest to pewien zakres swobody podejmowania decyzji, który posiada podmiot stosujący prawo w procesie stosowania prawa
157
luz interpretacyjny
gdy przepis prawny nie jest jasny, wieloznaczny, nieostry na podstawie tego można mu przypisać wiele różnych znaczeń a dyrektywy wykładni teksty prawne nie wskazują jednoznacznie, które ze znaczeń jest właściwe w takiej sytuacji decyduje sędzia
158
luz dowodowy
sytuacja gdy na gruncie dostępnych środków dowodowych i reguł dowodowych nie da się jednoznacznie rozstrzygnąć czy określony fakt sprawy miał miejsce czy nie, problem oceny wiarygodności świadków, problem oceny dowodów w procesach poszlakowych; sędzia sam decyduje
159
luz wyboru konsekwencji prawnych (swobodnie uznanie)
określenie konsekwencji prawnych danego stanu faktycznego nie jest do końca wyznaczone przez przepisy prawa, sędzia decyduje zgodnie z dyrektywami prawa
160
dyskurs (argumentacja)
1. dyskusja, rozmowa, przemowa, zwłaszcza na tematy naukowe
2. wywód przeprowadzony na zasadzie logicznego wnioskowania
161
rozumowanie sylogistyczne
sylogizm tworzą obie przesłanki (większa i mniejsza) wraz z wnioskiem. pierwsza przesłanka obejmuje terminy większy i środkowy, a druga środkowy i mniejszy
(1) adam jest wyższy od bartka
(2) bartek jest wyższy od cezarego zatem adam jest wyższy od cezarego
(1) to przesłanka większa (2) przesłanka mniejsza
adam-termin większyz (orzecznik)
bartek-termin środkowy
cezary-termin mniejszy (podmiot)
162
ustalenie stanu faktyczneg
co się wydarzyło
często dokonywane w oparciu o postepowanie dowodowe
163
ustalenie stanu prawnego
ustalenie obowiązywania normy, której dyspozycja odnosi się do faktów ustalonych przez organ stosujący prawo. ocena czy norma jest normą obowiązującą (tylko taka jest podstawą do rozstrzygnięcia)
164
wybór konsekwencji prawnych
rezultat procesu stosowania prawa mający formę rozstrzygnięcia (orzeczenie sądowe, decyzja administracyjna)
często stwarza organowi stosującemu prawo możliwość wyboru co do np sankcji
165
niezawisłość sędziowska
podstawowa zasada funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości która oznacza że sędzia podczas rozstrzygania sprawy kieruje się przepisami prawa oraz własnym sumieniem, a także jest niezależny od innych organów władzy
166
sylogizm
konkluzja, wniosek
167
model sumbsumpcyjny uzasadniania twierdzeń
przyjmuje postać wyprowadzania określonych następstw
168
model argumentacyjny (dyskursywny) uzasadniania twierdzeń
zakłada dokonywanie szeregowania wartości argumentów (które argumenty okazały się lepsze)
169
argumentum a simile - analogia legis
170
argumentum a simile - analogia iuris
podstawą są ogólnie określone zasady czy idee na których opiera się prawo
171
argumentum a contrario
odwrócenie rozumowania analogii (wyłącznie, jedynie, tylko)
172
argumentum a fortiori - a maiori ad minus
komu wolno jest więcej temu tym bardziej wolno jest mniej
173
reguły instrumentalnego nakazu i zakazu
jeżeli obowiązuje jakaś norma to wyklucza ona wszystkie zachowania które by wykluczało realizację normy
173
argumentum a fortiori - a minori ad maius
jeśli zakazane jest mniej to tym bardziej zakazane jest więcej
174
fakty notoryjne
fakty powszechnie znane, które nie wymagają dowodu
175
ciężar dowodu
kto powinien przedstawić dowody?
kto poniesie ryzyko nieudowodnienia?
176
domniemanie prawne
przyjęcie pewnych okoliczności za prawdziwe na podstawie innych przewidzianych w prawie
177
domniemanie faktyczne
(presumptiones hominis)
zostały przyjęte przez sąd lub inny organ stosujący prawo w oparciu o zasady doświadczenia
178
domniemanie wzruszalne
domniemanie prawne które może zostać obalone dowodem przeciwieństwa
179
domniemanie materialne
podstawa wymaga udowodnienia
180
domniemanie formalne
akceptacja podstawy domniemania i wniosku nie wymaga czynności dowodowych
181
dowód jako uzasadnienie twierdzenia
zespół twierdzeń dowodowych z których przy pomocy określonych reguł dowodowych wyprowadza się twierdzenie w trakcie sprawy
182
dowód w sensie czynnościowym
zespół czynności które przeprowadza organ procesowy by uzyskać informacje o faktach sprawy
183
dowód poszlakowy
dowód w którym poszczególne fakty dowodowe wzięte z izolacji nie stanowią dostatecznej podstawy do ustalenia faktu sprawy
184
dowód pośredni
dowód przemawiający wprost za albo przeciw faktowi ubocznemu, a pośrednio za albo przeciw faktowi głównemu
185
dowód osobowy
gdy źródłem informacji jest osoba
186
dowód rzeczowy
gdy źródłem informacji jest rzecz
187
system niekontrolowanej oceny dowodów
system kasacyjny - ustalenia faktyczne sądu I instancji nie podlegają kontroli przez sąd odwoławczy
system ławy przysięgłych - werdykt w kwestii faktów jest zastrzeżony dla ławy przysięgłych i jest uważany za ostateczny (ława przysięgłych nie musi uzasadniać swojej decyzji)
188
swobodna ocena dowodów
sąd ocenia dowody według własnego przekonania oraz na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału,
brak arbitralności
189
zakazy dowodowe
zakaz przeprowadzania dowodu od osób pełniących określone zawody np od obrońcy, duchowego; mają na celu cgronić zaufanie do określonych zawodów
190
forma inkwizycyjna
proces nie jest zorganizowany w formie sporu stron lecz całe postępowanie jest prowadzone z urzędu przez sąd a rola stron ogranicza się do przekazywania sądowi informacji np proces karny (postępowanie jest tajne)
191
zasada kontradyktoryjności
inaczej sporności
zakłada istnienie dwóch przeciwstawnych stron toczących spór
192
wykładnia prawa
proces ustalenia znaczenia przepisów prawa, interpretacja prawa
193
racje lingwistyczne
brak zrozumienia przez określenia nieostre
194
racje systemowe
skomplikowane relacje z innymi przepisami
195
racje funkcjonalne
nie może ograniczać się do kontekstu językowego i systemowego przepisu ale musi brać pod uwagę czynniki społeczne, ekonomiczne, polityczne i moralne
196
etapy wykładni operatywnej
1 czy przepis budzi wątpliwości
2 jeśli tak to ustalamy jego właściwe znaczenie
3 jeśli dyrektywy 1 stopnia nie skutkują to kolizja interpretacyjna i trzeba samemu zdecydować
4 sformułowanie decyzji interpretacyjnej
197
podział wykładni ze względu na moc wiążącą
1 wykładnia autentyczna
2 wykładnia legalna
3 wykładnia operatywna
4 wykładnia doktrynalna
198
wykładnia autentyczna
1 wykładnia oficjalna - zawarta w autoryzowanym i mającym moc wiążącą akcie w ktorej prawodawca wypowiada się co do znaczenia ustanowionych norm
2 wykładnia nieoficjalna - intencje prawodawcy na podstawie materiałów przygotowawczych, deklaracji lub oświadczeń
199
wykładnia legalna
wykladnia dokonywana i uzyskiwana przez określone upoważnione do tego podmioty
200
wykładnia operatywna
dokonywana przez sądy i inne organy stosujące prawo
201
wykładnia doktrynalna
dokonywana przez przedstawicieli doktryny prawniczej
202
podział wykładni ze względu na zakre
1 wykładnia literalna
2 wykładnia rozszerzająca
3 wykładnia zwężająca
203
wykładnia literalna
gdy przyjmujemy znaczenie językowe, ponieważ to co powiedział normodawca pokrywa się z tym czego chciał
204
wykładnia rozszerzająca
gdy przyjmujemy znaczenie przepisu szersze od językowego bo normodawca powiedział mniej niż chciał
205
wykładnia zwężająca
daje rezultat węższy od językowej gdy normodawca powiedział więcej niż chciał
206
podział wykładni ze względu na jej stosunek do obowiązującego prawa
1 wykładnia secundum legem
2 wykładnia praeter legem
3 wykładnia contra legem
207
wykładnia secundum legem
nakaz stosowania
208
wykładnia contra legem
wykładnia prawotwórcza
zakazana w krajach civil law
zmienia zakres czynow nakazanych zakazanych i dozwolonych
209
wykładnia praeter legem
gdy przyjmujemy znaczenie przepisu szersze od językowego bo normodawca powiedział mniej niż chciał
tak jak wykładnia rozszerzająca
210
znaczenie literalne normy
znaczenie potoczne normy
211
normy sprzeczne analitycznie
jedna nakazuje druga zakazuje tego samego
212
normy konfliktowe
w pewnych okolicznościach nie da się ich pogodzić (mówienie prawdy i zakaz zadawania cierpienia)
213
normy parkseologicznie niezgodne
realizacja jednej normy unicestwia skutki realizacji drugiej (zamknij drzwi otwarte i otwórz drzwi zamknięte)
214
luka rzeczywista
luki techniczne i swoiste
215
luka techniczna
jest zbyt wąska zbyt szczegółowa i przez to niekompletna
216
luka swoista
brak przepisów które zgodnie z innymi przepisami powinny być wydane a których brak uniemożliwia podjęcie decyzji
217
luki pozorne
o charakterze ocennym
ocena za jakieś przepisy powinny być wprowadzone
1 luka extra legem
2 luka contra legem
3 luka intra legem
218
luka extra legem
ujemna ocena faktu
że pewne sprawy nie są uregulowane (ktoś uważa że prostytucja powinna być karalna a nie jest)
219
luka contra legem
ujemna ocena tego że pewne kwestie są uregulowane a zdaniem oceniającego nie powinny być (ktoś uważa że zakaz palenia na dworcu jest głupi i powinien być uchylony)
220
luka intra legem
ocena ze sformułowania danego przepisu jest zbyt nieprecyzyjna i ma być uściślona
221
teorie subiektywne
norma ma jedno stale niezmienne znaczenie
222
teorie obiektywne
norma ma być zgodna z wolą aktualnego suwerena
223
teorie intencjonalne
celem wykładni jest odtworzenie woli prawodawcy
224
teorie tekstualne
w chwili uchwalenia aktu tekst prawny oddziela się od legislatora
225
teorie statyczne
przyjmują że w razie konfliktu wykładni językowej systemowej i funkcjonalnej preferujemy językową i systemową (litera prawa)
226
teorie dynamiczne
przyjmują że w razie konfliktu wykładni językowej systemowej i funkcjonalnej preferujemy funkcjonalną (duch prawa)
227
subsydiarność prawa zwyczajowego
można je zastosować tylko gdy dane zagadnienie nie jest przez inne ustawy lub akty
228
prawo wewnętrzne
akty normatywne powszechnie obowiązujące
konstytucja, ustawy, rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe
229
dyrektywy systematyki wewnętrznej
dotyczą budowy tekstu prawnego, kolejność przepisów, sposób ich redagowania
230
dyrektywy systematyki zewnętrznej an
dotyczą reakcji an do innych an
231
dyrektywy systematyzacji poziomej
dotyczą kwestii jak kształtować zakres podmiotowy i przedmiotowy aktu mając na uwadze jego stosunek do innych tekstów prawnych
232
dyrektywy systematyzacji pionowej
dotyczą relacji hierarchicznych między an różnego szczebla relacjami między ustawą a aktami wykonawczymi
233
dyrektywy adresata przepisu i warunków jego zastosowania
zajmują się sposobami określania adresata przepisu i określenia okoliczności warunków jego zastosowania
234
dyrektywy języka aktu
dotyczą poprawnego formułowania przepisów, wyboru języka aktu w zależności od celów stawianych przez prawodawce
235
reguły systematyzacji poziomej
1. an powinien być wyczerpujący
2. w an unikać wyjątków
3. an określa zakres przedmiotowy (stosunki które reguluje) i podmiotowy (podmioty do których się odnosi)
4 an nie wykracza poza swój zakres przedmiotowy i podmiotowy
5 an nie zmienia i nie uchyla przepisów nienależących do jego zakresu przedmiotowego i podmiotowego
236
reguły systematyzacji pionowej
1 an nie może być sprzeczny z an wyższego rzędu
2 an nie może powtarzać przepisów zamieszczonych w innych an
3 an może regulować zagadnienia w inny sposób od an wyższego rzędu tylko na podstawie jego szczegółowego upoważnienia
4 ustawy i an należy opracować z uwzględnieniem norm prawa UE i międzynarodowego
