FRUMULÍFFRÆÐI

Question 1

hvert er stærsta frumulíffærið?

Answer 1

kjarninn

Question 2

hvað finnst inní kjarnanum?

Answer 2

DNA, prótein í flóka og litningar

Question 3

hvenær myndast litningar?

Answer 3

við frumuskiptingu

Question 4

hvað eru gen?

Answer 4

bútar af litningum

Question 5

hvað gerir kjarnahjúpur?

Answer 5

aðskilur kjarna frá umfrymi

Question 6

úr hverju er kjarnahjúpur?

Answer 6

• stoðnet úr hornþráðum
• tvöföld himna: ytri himna tengd frymisnetinu

Question 7

hvar eru kjarnaop?

Answer 7

á kjarnahjúpnum

Question 8

hvaða sameindir eiga greiða leið um kjarnaop?

Answer 8

vatn, jónir, ATP og smásameindir

Question 9

hvað stýrir umferð stærri efna um kjarnann

Answer 9

• kjarnaopsflóki
• á kjarnahjúpnum

Question 10

hvað fer fram í kjarnakorninu (e. nucleolus)?

Answer 10

smíði ríbósóma og framleiðsla próteina sem fara í gegnum kjarnaop

Question 11

er kjarnakornið himnubundið frumulíffæri?

Answer 11

nei

Question 12

úr hverju er kjarnakornið?

Answer 12

próteinum og rRNA

Question 13

hvar er kjarnanetja?

Answer 13

innan á kjarnahimnu

Question 14

hvaða frumulíffæri er orkuver frumunnar?

Answer 14

hvatberinn

Question 15

hvernig erfist hvatberinn?

Answer 15

frá móður

Question 16

hvað er hvatberinn?

Answer 16

athafnasvæði efnahvarfa, sítrónusýruhringsins og rafeindaflutningskeðjunnar

Question 17

geta heilkjörnungar lifað án hvatbera?

Answer 17

já, þeir lifa snýkjulífi

Question 18

hvað útskýrir stórt yfirborðsflatarmál hvatberans?

Answer 18

• slétt ytri himna en innri himnan er í ótal fellingum

Question 19

hvernig skiptist hvatberinn í hólf?

Answer 19

• slétt ytri himna
• innri himna: millihimnurými og mergur

Question 20

hvar fer frumuöndun fram?

Answer 20

í mergnum (í hvatberanum)

Question 21

taka ríbósóm og ensím þátt í frumuöndun?

Answer 21

já

Question 22

hvernig gagnast stóra yfirborðsflatarmál innri himnunnar hvatberanum?

Answer 22

• skapar pláss fyrir ensím sem hvata orkuvinnsluna
• meiri myndun ATP

Question 23

hvað eru ríbósóm?

Answer 23

örsmá frumulíffæri gerð úr RNA og próteini

Question 24

hvar verða ríbósóm til?

Answer 24

í kjarnakorni

Question 25

hvernig skiptist ríbósóm í einingar?

Answer 25

- stærri eining: 60s - minni eining: 40s

Question 26

hvernig er nýmyndun próteina í umfrymi?

Answer 26

- laus ríbósóm mynda prótein fyrir hvatberann

Question 27

hvert er hlutverk ríbósóma á hrjúfa frymisnetinu?

Answer 27

- prótein framleiðsla: þýðing

Question 28

hvernig frumur innihalda mikið magn ríbósóma?

Answer 28

frumur sem framleiða mikið prótein (t.d. bris og nýrna)

Question 29

innhimnukerfið

Answer 29

samansett af frumulíffærum sem taka þátt í flutningi innan frumunnar

Question 30

hvernig ferðast efni innan innhimnukerfisins?

Answer 30

frumulíffærin eru annað hvort tengd beint eða flutningurinn fer fram í himnublöðrum

Question 31

hvaða frumulíffæri teljast til innhimnukerfisins?

Answer 31

kjarnahimna, SER og RER, golgi kerfið, leysikorn, oxunarkorn og safabólur

Question 32

frymisnet

Answer 32

- skiptist í slétta og hrjúfa frymisnetið - himna í ótal fellingum

Question 33

hrjúfa frymisnetið

Answer 33

- með ríbósómum á - mikil próteinframleiðsla

Question 34

hvort er SER eða RER framlenging af ytri kjarnahimnu?

Answer 34

hrjúfa frymisnetið (RER)

Question 35

próteinframleiðsla í RER

Answer 35

- framhalds vinna próteina innan við himnu - smíði fosfólípíða fyrir himnur

Question 36

hlutverk slétta frymisnetsins

Answer 36

- smíði fituefna: fosfólípíð, sterar og hormón - snikkun vatnsfælinna efna - afvirkjun eiturefna (lifur) - geymsla Ca2+ jóna

Question 37

hvaða frumulíffæri geymir Ca2+ jónir?

Answer 37

slétta frymisnetið (SER)

Question 38

hvað er vöðvafrymisnetið?

Answer 38

sérhæft slétt frymisnet í vöðvafrumum

Question 39

hvernig frumur hafa mikið SER?

Answer 39

þær sem framleiða hormón (lifrar-, nýrna- og kynfærafrumur)

Question 40

hvaða frumulíffæri tekur við af frymisnetinu?

Answer 40

golgifléttan/golgikerfið

Question 41

úr hverju er golgikerfið?

Answer 41

útflöttum himnublöðrum

Question 42

hvernig virka hliðin á golgikerfinu?

Answer 42

- cis-hlið: botn staflans sem snýr að ER - trans-hlið: toppur staflans sem snýr frá ER og að himnunni

Question 43

hvernig flytjast efni í golgikerfinu?

Answer 43

efni flytjast með himnubólum cis->trans

Question 44

hvert er hlutverk golgikerfisins?

Answer 44

flokka, fullgera og pakka

Question 45

hvernig fer flokkun golgikerfisins fram?

Answer 45

prótein og lípíð sem berast frá ER er flokkað

Question 46

hvað gerist eftir flokkun efna í golgikerfinu?

Answer 46

- ýmis nýsmíðuð prótein eru fullgerð - sykruhópum á glýkópróteinum er bætt á eða skipt út

Question 47

pökkun efna í golgikerfinu

Answer 47

próteinum/hormónum er pakkað í himnubólur og þeim beint á réttan stað (meltingarensím til lýsósóms, hormón út úr frumu)

Question 48

hvað eru leysikorn?

Answer 48

himnubólur með meltingarensímum (mjög súrt umhverfi)

Question 49

hvaða frumulíffæri sér um að eyða sködduðum frumuhlutum?

Answer 49

leysikorn

Question 50

hvað innihalda oxunarkorn?

Answer 50

- oxandi ensím: β–oxun fitu - peroxíðmyndun: nýtist við niðurbrot eiturefna

Question 51

hvernig eru safabólur í dýrafrumum?

Answer 51

- stórar himnubólur fylltar með vökva - stjórnun á vatnsinnihaldi og osmósuþrýstingi umfrymisins - ruslageymsla

Question 52

hvaða dýr geta tæmt safabólur sínar út í umhverfið?

Answer 52

sum frumdýr (einfrumungar) t.d. ildýr og skólpdýr

Question 53

safabólur í plöntufrumum

Answer 53

sér um að halda lögun frumu og geyma vatnsforða, geymslu bragð- og litarefna og úrgangsafurða (rusl)

Question 54

hvar eru bragð- og litarefni geymd í plöntufrumum?

Answer 54

í safabólum en stundum í sérstöku litkorni

Question 55

hvað geyma grænukorn?

Answer 55

blaðgrænu

Question 56

af hverju eru grænukorn samansett af?

Answer 56

stöflum af grönum (himnuskífum)

Question 57

hvað eru grönur?

Answer 57

himnuskífur í grænukornum

Question 58

í hvaða lífverum eru grænukorn?

Answer 58

ljóstillífandi lífverum

Question 59

hafa grænukornin sitt eigið DNA?

Answer 59

já

Question 60

hvað er blaðhold?

Answer 60

innra lag laufblaðs sem geymir frumur með grænukornum

Question 61

hvað eru plastíð?

Answer 61

himnupokar/bólur sem geyma forða (forðageymslur)

Question 62

hvað eru sterkjukorn?

Answer 62

plastíð

Question 63

eru litkorn plastíð?

Answer 63

já