fzf Flashcards
(137 cards)
1
Q
- Што значи зборот филозофија, што претставува филозофијата?
A
Љубов кон мудроста
Филозофијата претставува поглед на светот и животот изразен преку научни поими
2
Q
Кои се основни проблеми во онтологијата?
A
- што е битието/каква е неговата природа
- структурата (квантитетот) на битието
- детерминираноста на битието
3
Q
Кои се основни проблеми во гносеологијата?
A
- што е изворот на познанието
2. кои се границите на познанието
4
Q
Кои се основни проблеми во етиката?
A
- потеклото на моралот
2. целта на моралното делување
5
Q
Кои се основни проблеми во логиката?
A
Принципите на правилната мисла
6
Q
Кои се основни проблеми во естетиката?
A
- дали постои објективно мерило на вкусот
7
Q
Кои се основни проблеми во антропологијата?
A
- што е човекот
2. која е целта на неговото постоење
8
Q
Кои се основни проблеми во аксиологијата?
A
Вредностите
9
Q
Кои се основни правци во онтологијата?
A
Материјализам (антички, механички, дијалектички, метафизички), субјективен и објективен идеализам, монизам, дуализам, плурализам, детерминизам и индетерминизам.
10
Q
Кои се основни правци во гносеологијата?
A
Емпиризам, рационализам, ирационализам, критицизам, интуиционизам, сензуализам, скептицизам, агностицизам, догматизам, волунтаризам и мистицизам.
11
Q
Што е емпиризам?
A
Правец според кој искуството е изворот на сето знаење.
12
Q
Што е рационализам?
A
Правец според кој до вистинското знаење се доаѓа исклучиво со умување, чисто мислење (ратио-разум)
13
Q
Што е агностицизам?
A
Правец според кој вистината е несознатлива
14
Q
Што е скептицизам?
A
Правец кој изразува сомневање во сознавањето на целосната вистина.
15
Q
Што е догматизам?
A
Правец според кој е можно вистината да се сознае, таа се сознава одеднаш и целосно (догма-несоменан вистина).
16
Q
Што е материјализам?
A
Прваец според кој природата на битието е материјална
17
Q
Што е субјективен идеализам?
A
Правец според кој примарна е човековата свест, реалноста е идејна творба на субјектот.
18
Q
Што е објективен идеализам?
A
Правец според кој идејата постои како објективна стварност вон и независно од човековата свест.
19
Q
Кое е првото филозофско прашање?
A
Прашањето за основата на светот и на целото постоење (архе)
20
Q
Кои се основните проблеми во космолошкиот период?
A
прашањата за светот (космосот)
21
Q
Што е архе?
A
Прапринципот, праосновата, праначелото на се што постои
22
Q
Кои се претставници на Милетската школа и што е архе за секој од нив?
A
Талес (архе: водата), Анаксимандар (архе: апејрон) и Анаксимен (архе: воздухот).
23
Q
На кои филозофски правци припаѓа филозофијата на Милетските мислители?
A
Антички (наивен) материјализам, монизам, хилозоизам, детерминизам
24
Q
Што е хилозоизам?
A
Гледиште кое верува дека материјата е оживеана, одухотворена, материјата е жива.
25
Што е апејрон?
Безгранична материјална супстанција која нема ни почеток ни крај. Содржи два пара спротивности – топло/студено и суво/влажно.
26
Што е архе за Питагора и питагорејците?
Бројот
27
На кој филозофски правец припаѓа филозофијата на Питагорејците?
Објективен идеализам
28
Што претставува метемпсихоза?
Бесмртност и селење на душата, преминување на душата во друга форма
29
Како го поимаат материјалниот свет Питагорејците?
минлив и менлив, конечен и несовршен
30
Што е архе за Хераклит?
Огнот
31
Што претставува логосот за Хераклит?
Сеопшта космичка законитост
32
На што се должи движењето во филозофијата на Хераклит?
На борбата на спротивностите
33
Кои се основните поими во филозофијата на Хераклит?
Логос, оган, хармонија, вечно движење, разум, борба на спротивности
34
Кои се претставници На Елејската Школа?
Ксенофан, Парменид и Зенон
35
Каков став има Парменид за битието и небитието?
Битието е (тоа е едно, вечно, неподвижно, неменливо, постоело отсекогаш и ќе постои засекогаш) додека небитието не е (тоа не може да се замисли, затоа и не постои)
36
Каков е ставот на Парменид за движењето?
Движењето се појавува и може да се види но тоа не е реално, бидејќи е условено од сетилното спознание, кое е лажно
37
Кои се главните атрибути на битието за Парменид и Елејците?
Вечно, едно, неподвижно, совршено, неменливо, неделиво
38
Кое е вистинско, а кое привидно сознание за Парменид?
Сетилното сознание е привидно, а разумското сознание е вистинско
39
Каков метод користи Зенон за докажување на ставовите?
Апории (сведување на апсурд)
40
Што е битие, а што небитие за Демокрит?
Битие – атомите , небитие – празен простор во кој се движат атомите
41
Кои се својствата на атомите?
најситни, невидливи, неделиви
42
По што се разликуваат атомите меѓу себе за Демокрит?
по големината, формата, редот и положбата
43
Какво е движењето на атомите во празниот простор?
Праволинсико, по строго определени патеки
44
Што се еидоли?
Мали сликички кои се одделуваат од предметите и истите ги примаме преку сетилата, ни овозможуваат претстава за светот
45
Какви видови сознанија постојат за Демокрит, кое е вистинско, а кое привидно?
Сетилно – темно и разумско – вистинско
46
На кои правци припаѓа филозофијата на Демокрит?
Механички материјализам, детерминизам, рационализам, атомизам
47
Кој е основниот етички идеал за Демокрит?
Евтимија – духовна ведрина, животна радост, благост во душата. Тоа е спокојство во душата која станала господар на своите страсти
48
Во што се состои разликата во атомистичкото учење на Демокрит и Епикур?
Епикур вовел концепција за случајност
49
Што се софистите?
Првите хеленски просветители, патувачки учители
50
На кој период припаѓаат Софистите?
Антрополошки период
51
Која е најпознатата мисла на Протагора?
,,Човекот е мера на се; на она што е, дека е, на она што не е, дека не е.’’
52
Кои се трите тези на Горгија?
1. Ништо не постои; 2. Кога нешто би постоело, тоа не би можело да се сознае; 3. Кога нешто би можело да се сознае, тоа не би можело да се пренесе на друг.
53
На кои филозофски правци припаѓа филозофијата на Протагора, а на кои на Горгија?
Протагора – краен субјективизам и релативизам, сознаен сензуализам; Горгија – нихилизам и скептицизам.
54
Кои антички филозофи ги критикуваат софистите и зошто?
Сократ, Платон и Аристотел, бидејќи сметале дека тие учеле на манипулација со вистината, користеле намерни логички извртувања со цел да го збунат противникот
55
Кон кои проблеми е насочен филозофскиот интерес на Сократ?
Проблемите на сознанието, т.е. како да се дојде до вистинско знаење и како луѓето да научат што е добро
56
Каков е односот на доблеста (добродетелта) и знаењето за Сократ?
Доблеста е еднаква на знаењето. Луѓето никогаш не грешат намерно, тие може да згрешат само од незнаење, несвесно
57
Кои филозофи ги создале првите филозофски системи ?
Платон и Аристотел
58
Каков е светот на идеите за Платон, а каков материјалниот (сетилно достапниот свет)?
Свет на идеи – трансцедентен, вечен, неменлив, свет на архетипови. Свет на појави (физички свет) – менлив и минлив, свет на несовршености, субјективен, сетилно достапен, сенка, копија
59
Која е врвна идеја за Платон?
Идејата на доброто
60
Кои се најзначајните дела на Платон?
,,Гозба’’ (,,Симпозиум’’), ,,Федон’’, ,,Федар’’, и ,,Држава’’ (,,Политеја’’)
61
Кои се деловите на душата за Платон и кои се нивните доблести?
1. страствен – доблест е умереноста; 2. волев – доблест е храброста; и 3. умствен – доблест е мудроста
62
Кои се сталежите во Платоновата идеална држава?
Произведувачи, војници и владетели.
63
Што се категориите за Аристотел?
Најопшти поими за видовите на постоењето
64
Од што се состои секое единечно нешто за Аристотел?
Од материја, граѓа (хиле) и форма (морфе)
65
Што е материјата (граѓа) за Аристотел?
Материјата претставува пасивна можност, потенција за усовршување, вечна и неуништлива
66
Што е формата за Аристотел?
Формата претставува енергија, реализација, актуализација, активен принцип, исполнување на можноста. Таа е суштината според која нештото постои
67
Што се наоѓа на врвот на формите за Аристотел?
Чистата форма
68
Што е телеологија?
Сфаќањето дека светот е целосообразен, целисходен, со него владее насоченост кон целта
69
Што е првата, а што втората супстанција за Аристотел?
Прва супстанција се поединечните нешта, а втора супстанција се родовите и видовите
70
Каков морал препорачува Аристотел?
Морал на умереноста, средна мера, златна средина во се
71
Кои се главни дела на Аристотел?
,,Органон’’, ,,Метафизика’’, ,,За душата’’ , ,,Никомахова етика’’, ,,Политика’’, ,,Поетика’’
72
Која филозофска школа ја создал Платон, а која Аристотел?
Платон ја создал Академијата, а Аристотел ја создал филозофската школа во Ликеј (Перипатетичка школа)
73
Од кои стравови треба да се ослободи човекот за да си обезбеди среќен живот според Епикур?
Од стравот од Боговите и стравот од смртта
74
Што претставува атараксијата за Епикур?
Непоматеност на духот, најголемо блаженство кое се постигнува со ослободување од стравовите, болките и страстите
75
Што е суштина на се за Плотин?
Основа на се е Едното (божеството)
76
Кои се трите хипостази кои се еманираат Едното ?
ум, космичка душа и материја
77
Како уште се нарекуваат хипостазите кај Плотин?
Форми на суштествување
78
Како уште се нарекуваат хипостазите кај Плотин?
Форми на суштествување
79
Која е најпознатата теолошка одредба на Августин?
Верувам за да разберам (Credo ut intelligam)
80
Која е најпозната мисла на Тертулијан?
Верувам затоа што е апсурдно (Credo quia absurdum)
81
За кои две држави зборува Августин?
Земна држава (Римската империја) е царство на злото
| Божјата држава (Црквата) е царство на доброто
82
Што е сколастика?
Периодот од IX век до Ренесансата, за кој е карактеристичен стремежот за обнова на теолошката мисла со осврт кон идеите на Аристотел
83
Што е суштината на проблемот на универзалиите во средновековната филозофија?
Дали општите поими постојат пред поединечното/Проблемот на поединечните и општите поими
84
Што е суштината на проблемот на универзалиите во средновековната филозофија?
Дали општите поими постојат пред поединечното/Проблемот на поединечните и општите поими
85
Кои се трите струи кои се јавуват како одговор на проблемот на универзалиите?
Реализам, номинализам, концептуализам
86
Каква струја е релизмот и кој е главен претставник?
Општите поими се пред поединечните, идеите вистински постојат и тие управуваат со предметите. Претставник Анселмо
87
Каква струја е номинализмот и кој е главен претставник?
Постојат само единечните поими, поединечните нешта, општите поими се само имиња, празен звук. Претсатвник Росцелин
88
Каква струја е концептуализмот и кој е главен претставник?
Средна струја, општото не постои надвор од поединечното. Претставник Пјер Абелар
89
Што е Бог за Тома Аквински?
Апсолут, чиста форма
90
Кои се основните карактеристики на Средновековната филозофија?
Појава на двете монотеистички религии (христијанство и ислам), теократија, теоцентризам, стагнација на сите научни практики и истражувања
91
Кои се основните белези на филозофијата на Ренесансата?
Антропоцентризам, подем на реалистичкиот однос кон светот и животот, напредок во науката, развивање на техниката, подобрување на животните услови, блискост на филозофијата и науката, влијанија од антиката
92
На кои филозофски правци припаѓа филозофијата на Џордано Бруно?
Пантеизам, хилозоизам, космизам
93
Како Бруно го определува човекот?
Нomo faber – човек што работи
94
Која е целта на знаењето според Бекон?
Човекот да стане господар на природата, да се потчини природата
95
Кој метод го втемелува Бекон?
Индукција
96
Која е најпознатата мисла на Бекон?
Знаењето е моќ
97
Кое е најзначајно дело на Спиноза?
Етика - изложена на геометриски начин
98
Што е слободата за Спиноза?
Спознаена нужност
99
Каков е Бог за Рене Декарт, а каков за Спиноза?
За Декарт, Бог е трансцедентен, а за Спиноза Бог е иманентен
100
За кои два вида природа зборува Спиноза?
Творечка (natura naturans) и создадена (natura naturata)
101
Како Спиноза ја определува супстанцијата?
deus sive natura – Бог или природа
102
Какви видови сознание разликува Спиноза?
афективно, разумско, интуитивно
103
За кои две супстанции говори Декарт, кои се нивните атрибути?
Духовна супстанција (res cogitans) – мислечка супстанција, и материјална супстанција (res extensa) – супстанција која се распростира, зафаќа простор
104
Кои се правилата на вистинското сознание според Декарт?
сомневање, анализа, синтеза, верификација
105
Како гласи основниот емпиристички став на Лок?
,,Во умот нема ништо што пред тоа не било во сетилата’’
106
Кои се главни дела на Лок?
,,Есеј за човечкиот разум’’, ,,Две расправи за власта’’, ,,Мисли за воспитувањето’’ и ,,Писма за толеранцијата’’
107
Какви видови искуства постојат според Џон Лок?
сензација (надворешно искуство) и рефлексија (внатрешно искуство)
108
Во која насока го развива емпиризмот Беркли, а во која Хјум?
субјективен идеализам
| скептицизам
109
Што е солипсизам?
Филозофска теза по која постои само сопственото ,,јас’’ како субјект на мислењето
110
Кои се трите прашања на кои одговара Кант и во кои дела?
Што можам да знам? Што треба да правам? На што можам да се надевам?, чии одговори ги дава во делата ,,Критика на чистиот ум’’, ,,Критика на практичниот ум,, и ,,Критика на моќта на судењето’’
111
На кој правец припаѓа филозофијата на Имануел Кант?
Критицизам, агностицизам, трансцендентален идеализам
112
Што се феномени, а што ноумени за Кант?
Феномен – нештото, стварта, појавната страна која можеме да ја спознаеме; Ноумен – стварта, сама по себе, која не можеме да ја спознаеме
113
Кои се трите сили и функции на априорната моќ на сознанието?
сетило, ум, разум
114
Што значи сознание априори, а што апостериори?
Априори – сознание кое постои пред и незавсино од искуството, апостериори – сознание изведено од искуството
115
Кои се априорните форми на свеста кои го овозможуваат сетилното сознание за Кант?
Простор и време
116
Кои се априорните форми на рационалното сознание во филозофијата на Кант?
Категориите
117
Што е категоричкиот императив на Кант и кои се неговите формулации?
,,Постапувај секогаш така максимата на твојата волја да може да важи како општ закон за сите луѓе’’ и ,,Постапувај секогаш така што човековата личност ќе биде цел, а не средство’’
118
Која е вистинска морална постапка за Кант?
Должноста/почитта кон моралниот закон
119
Кој е главниот предуслов за морално делување за Кант?
Слободата
120
Кое е најзначајно дело на Хегел?
,,Феноменологија на духот’’
121
Што е суштина на се што постои за Хегел?
Идејата
122
Низ кои три главни области го развива својот филозофски систем Хегел??
Логика, филозофија на природата и филозофија на духот
123
Низ кои степени минува освестениот дух во филозофијата на Хегел?
Субјективен, објективен и апсолутен дух
124
Кои се трите фази во развојот на апсолутниот дух во филозофијата на Хегел?
Уметност, религија, филозофија
125
Која е крајната цел на саморазвојот на апсолутната идеја според Хегел?
Да стане свесна за себе, да дојде до потполно самосознание
126
На кој филозофски правец припаѓа филозофијата на Хегел?
Панлогизам, апсолутен идеализам, објективен идеализам, дијалектика, детерминизам, рационализам
127
Што е волунтаризам, кои се претставници на овој правец?
Учење според кое волјата е основа и двигател на се што постои. Главни претставници се Ниче и Шопенхауер
128
Каква е волјата за Шопенхауер?
Ирационална, безумна, незаситна, слепа
129
Кои се начините за ослободување од индивидуалната волја во филозофијата на Шопенхауер?
Емпатија, медитација, уметност
130
Кое е главно дело на Шопенхауер?
,,Светот како волја и претстава’’
131
Кое е главно дело на Киркегор?
Или-или
132
Кој е основен проблем во филозофијата на Киркегор?
Егзистенцијата
133
Кои се стадиумите на патот на автентичната егзистенција според Киркегор и кои се нивните главни карактеристики?
Естетички живот - препуштање на сетилата, фантазијата и задоволствата
Етички живот - постапување од должност
Религиозен живот - животот се поставува во релација со Апсолутот, човекот се негира себе си
134
На кои правци припаѓа филозофијата на Ниче?
Нихилизам, волунтаризам, ирационализам, иморализам
135
Кој е главниот декадент според Ниче и зошто?
Сократ. Заради тоа што Сократ ја направил филозофијата премногу рационалистичка, аполониски принцип. Ниче сметал дека требало да владее дионизискиот принцип на опијанетос и занес.
136
Што е натчовекот за Ниче?
Слободна личност, воин, гениј, смел и храбар, творец и возвишен, создава големи дела. Не подлегнува на правила, освен на тие што сам си ги поставил
137
Кои се најпознати дела на Ниче?
,,Мугри’’, ,,Така беседеше Заратустра’’, ,,Генеалогија на моралот’’, ,,Човечко, премногу човечко’’, ,,Анти-Христ’’, ,,Волја за моќ’’
