Hoofdstuk 6: Cultuur als Gedachtegoed

Question 1

Mentalistisch cultuurbegrip

Answer 1

Cultuur is een mentaal of ideëel iets, want het gaat om gedeelde opvattingen of gedachten (Durkheim, collectief bewustzijn)

Question 2

Overtuigingen (beliefs)

Answer 2

Definities van de werkelijkheid of opvattingen over ‘wat is’

Question 3

Waarden of opvattingen

Answer 3

Gaan over het wenselijke, over wat moet en nastrevenswaardig is in het licht van overtuigingen

Question 4

Normen

Answer 4

Opvattingen die zeggen hoe het hoort (en wat niet hoort) en die de vorm van concrete gedragsregels en handelingsvoorschriften hebben

Question 5

Informele normen

Answer 5

Niet expliciet gezegd

Question 6

Formele normen

Answer 6

Geschreven in een wetboek, waarbij iedereen ook de consequenties weet

Question 7

Homo economicus

Answer 7

Het overwegend egoïstische individu dat in de meeste levenssferen zo efficiënt mogelijk het eigenbelang laat prevaleren

Question 8

Moreel individualisme

Answer 8

Draagt een sterk etnische stempel dat elke mens als een quasi heilige persoon beschouwt

Question 9

Ethische ideaal

Answer 9

Wat volgens Durkheim het enige gemeenschappelijk doel (is) dat individuen kan verenigen

Question 10

Cultuurpatroon

Answer 10

Een zekere mate van consistentie of samenhang tussen verschillende componenten

Question 11

Dominante cultuur

Answer 11

Het cultuurpatroon dat binnen een brede sociale verband, zoals een nationale of regionale samenleving, toonaangevend is

Question 12

Subcultuur

Answer 12

Een geheel van collectief gedeelde opvattingen dat deels verschilt van brede meerderheidsculturen (Bv: jongeren tegen ouderen cultuur)

Question 13

Tegen- of contracultuur

Answer 13

Daarbinnen domineren opvattingen die ingaan tegen de dominante cultuur van een nationale of regionale samenleving, of zelfs van een nog breder sociaal verband (bv: een hippiecultuur)

Question 14

Geïnstitutionaliseerde cultuur

Answer 14

Overtuigingen, waarden en normen die een bovenindividueel, voorgegeven en dwingen, want gesanctioneerd, karakter bezitten (Paterson van Durkheims notie sociale feiten)

Question 15

Gewoonte

Answer 15

Ligt gehuld in de nevelen van een verafgelegen verleden en is daarom doorgaans onbekend

Question 16

Rechtsregels of juridische normen (inclusief bijvoorbeeld school- of bedrijfsreglementen)

Answer 16

Doorgaans traceerbaar, ze worden op een bepaald moment afgekondigd door een instantie die de bevoegdheid heeft om ze te maken, bij te stellen of eventueel op te heffen

Question 17

Zeden (Mores)

Answer 17

Worden relatief sterk bewaakt en gesanctioneerd (bv: iemand die vaak overspel doet en een relatie heeft, zal bij vrienden allicht over de tong gaan)

Question 18

Gebruiken (Folkways)

Answer 18

Wordt minder sterk de hand gehouden, wat samengaat met een mildere sanctionering. (Bv: is niet iemand terug begroeten wanneer hij/zij ‘goedendag’ zegt zal niet meteen tot roddel aanleiden

Question 19

De- institutionaliseren

Answer 19

Geïnstitutionaliseerde opvattingen verliezen Hun sociaal voorgegeven en vooral hun dwingende en gesanctioneerde karakter erodeert

Question 20

Versterkt institutionalisering (zelfs institutionalisering als zodanig)

Answer 20

Wordt een sociaal gedragen opvatting méér voorgegeven, dwingender en navenant sterker bewaakt via sancties

Question 21

De juridisering (nog steeds Sumner)

Answer 21

Het aanmaken van rechtsregels in de strikte zin van het woord, dus van normen die rechtscolleges als binden of positief recht beschouwen, vormt het sluitstuk bij de institutionalisering van collectieve opvattingen (zie p 249)

Question 22

Culturele diversiteit

Answer 22

Het bestaan van verschillende geïnstitutionaliseerde opvattingen in verscheiden sociale verbanden

Question 23

Cultureel conflict

Answer 23

Een geschil tussen verschillende geïnstitutionaliseerde opvattingen die leven binnen uiteenlopende sociale groepen of verbanden

Question 24

Culturele macht, mentalistisch bekeken

Answer 24

Het opleggen van overtuigingen, waarden of normen. Binnen een nationale of regionale samenleving bestaan er altijd meerderheids- en minderheidsculturen, een dominante cultuur en uiteenlopende sub- of tegenculturen

Question 25

Anomie, volgens Merton

Answer 25

Is juist sprake wanneer de geïnstitutionaliseerde normen die de mogelijke middelen voor het bereiken van een waarde (of cultureel doel) reguleren, aan impact inboeten en een louter Doelrationeel logica van efficiëntie de overhand krijgt

Question 26

Anomie, volgens Durkheim

Answer 26

Normloosheid, het wegvallen van de normen die de menselijke natuur en daarin besloten verlangens reguleren, daardoor handelt een individu in een toestand van doel- en zinloosheid: niet voldoet nog écht, men wil altijd meer zie p263

Question 27

Dominante vorm van (chronische) anomie

Answer 27

Eén toonaangevende discrepantie tussen een geïnstitutionaliseerde waarde en de voorgeschreven normen die het mogelijke middelgebruik reguleren

Question 28

Mertons anomietypologie

Answer 28

Vijf typen van individuele aanpassing aan het geïnstitutionaliseerde doel van financieel succes en de normatief aanbevolen weg van hard studeren en werken

Question 29

Conformisme

Answer 29

Beweegt men zich binnen de cultureel afgebakende krijtlijnen, ook wanneer het even tegenzit met behaalde schoolresultaten of als de eigen carrière niet echt vlot

Question 30

Innovatie

Answer 30

Deze reactie komt voor wanneer het individu zich de culturele klemtoon op het doel heeft eigen gemaakt zonder in dezelfde mate de institutionele normen te internaliseren die de ween en middelen voor het bereiken ervan reguleren
(= Anomie, Merton)

Question 31

Ritualisme

Answer 31

Het spiegelbeeld van innovatie als individuele reactie op het dominante Amerikaanse cultuurpatroon. Anders dan de vernieuwer (anomische individu of deviant) streeft de sociale ritualist niet langer rijkdom na, maar blijft wel zonder grote ambities met mate presteren.

Question 32

Terugtrekking

Answer 32

Wordt behalve die droom ook de daarbij aansluitende normering van het handelen opgegeven. De terugtrekken heeft geprobeerd om er iets van te maken, maar hij faalde en keert zich daarom van de dominante cultuur af

Question 33

Rebellie

Answer 33

Ook hier wordt zoals bij terugtrekking de dominante cultuur verworpen. Anders dan de terugtrekken formuleert de rebel echter alternatieve waarden of culturele doelen ne nieuwe, legitiem geachte middelen om die te bereiken

Question 34

Deviant

Answer 34

Normafwijkende handelen

Question 35

Culturele integratie

Answer 35

De mate waarin individuen of de leden van specifieke groepering, zoals etnische minderheidsgroepen of religieuze subculturen, de dominante cultuur van een nationale of regionale samenleving onderschrijven, dus geïnternaliseerd hebben

Question 36

Waarde-integratie

Answer 36

Bij de anomische vernieuwer is sprake van waarde-integratie, aangezien een geïnstitutionaliseerde kenwaarde of omschrijving van het sociaal wenselijke werd geïnstitutionaliseerd, met name het culturele doel van materieel succes

Question 37

Normatieve integratie

Answer 37

De geïnstitutionaliseerde normen, of voorschriften die zeggen ‘wat hoort’, werden verinnerlijkt, maar niet noodzakelijk ook de achterliggende waarde

Question 38

Overtuigingsintegratie

Answer 38

Een of meer geïnstitutionaliseerde overtuigingen zijn verinnerlijkt en motiveren daarom mede het individuele handelen

Question 39

Culturele ‘omnivorisering’

Answer 39

Dat een groeiend aantal mensen een brede culturele smaak heeft, voorbij de ooit ingeburgerde of geïnstitutionaliseerde tweedeling tussen ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur

Question 40

Waardegeneralisatie (Parsons)

Answer 40

Een relatieve ontkoppeling van waarde en normen: waarden veranderen in algemene principes die binnen verschillende sociale contexten ook via uiteenlopende regels gestalt kunnen krijgen

Question 41

3 opvattingen binnen elke cultuur

Answer 41

1. Overtuigingen: definities van de werkelijkheid => basisovertuigingen worden binnen elke cultuur als correct gezien.
2. Waarden: opvattingen over wat moet en nastrevenswaardig is.
   -Weber: waarden als individuele handelingsmotieven
   -Durkheim: waarden zijn belangrijk voor sociale integratie en solidariteit
   -Parsons: waarden als verwachtingen die binnen sociaal systeem voor orde zorgen
3. Normen: opvattingen die zeggen hoe het hoort en niet hoort met concrete gedragsregels en handelingsvoorschriften (=regels over hoe de waarden in de praktijk de brengen)

=>(bv: normen -> rechten van de mens, waarden -> abortiediscussie, overtuiging -> mens is quasiheilig)

Question 42

Opvatting van het vrije individu als vrij en zelfbewust wezen heeft 2 mogelijke interpretaties volgens Durkheim:

Answer 42

-Homo economicus: mens als egoïstisch individu dat in meeste levenssferen doelrationeel handelt vanuit eigenbelang

-Moreel individualisme: elke mens als quasiheilige beschouwt => groot deel van onze dominante cultuur

Question 43

De crux (kern) van iedere cultuur:

Answer 43

overtuigingen, waarden en normen overbrengen van generatie op generatie d.m.v socialisatie.

• Overtuigingen stutten waarden, en waarden worden op hun beurt geconcritiseerd in normen

Question 44

Wat zijn de twee verschillende soorten van minderheidsculturen

Answer 44

1. subcultuur: deels afwijkend van de dominante cultuur, de collectief gedeelde opvattingen verschillen deels ( bv: jongerencultuur)
2. tegencultuur: ideeën gaan in tegen die van dominante cultuur (bv: criminelen,…)

Question 45

Wat zijn de twee verschillende soorten cultuurpatronen en waarom noemen we die zo

Answer 45

Meerderheids en minderheidsculturen

• die komen tot stand door meerderheids en minderheidsopvattingen

Question 46

Hegemoniale cultuur

Answer 46

cultuur die zo dominant is geworden dat hij als vanzelfsprekend wordt gezien (bv: zondag zijn de winkels gesloten)

Question 47

Hoe onderscheid Sumner gewoonten en gerechtsregels

Answer 47

Op basis van ontstaanswijze

Question 48

Bij gewoonten varieert de sterkte van de informele sanctionering…

Answer 48

1.Zeden: sterk bewaakt en informeel gesanctioneerd d.m.v roddelen, uitsluiten,… (vreemdgaan bv)
2. Gebruiken: mildere informele sanctionering (bv: geen hallo zeggen)

Question 49

Re-institutionaliseren:

Answer 49

opvattingen die eerst ge-deinstutionaliseerd waren, maar vervolgens weer zijn opgekomen (afstudeerhoedjes eerst voor professoren, dan weg, nu voor leerlingen)

Question 50

Anomische individuen:

Answer 50

deels wel en deels niet geïntegreerd, behoren tot subcultuur.

Question 51

Cultuurdiagnoses:

Answer 51

door statistische analyse kunnen we binnen bepaalde houdingen en opinies patronen onderscheiden, vervolgens linkt men deze met sociale achtergrondskenmerken zoals scholingsniveau, geslacht,… om gedeelde opvattingen binnen een groep vast te stellen, die we nogmaals bevestigen via enquête-onderzoek