Hoorcollege 1 Flashcards
(34 cards)
psychologie
de wetenschappelijke studie van het geestelijke en gedragsmatige functioneren
Gezondheidspsychologie drie dingen
Gezondheidspsychologie = integreert vele cognitieve, ontwikkelings-en sociale theorieën, maar past deze
alleen toe op de gezondheid, ziekte en gezondheidszorg .
- Gezondheidspsychologie houdt zich bezig met de studie van de
psychologische processen in gezondheid, ziekte en gezondheidszorg.
- Gezondheidspsychologie kan worden beschouwd als een toegepaste
wetenschap om te onderzoeken hoe ervoor te zorgen dat mensen
gezond blijven of zich beter kunnen aanpassen aan herstel van ziekte.
- 1979 formele oprichting van de subdiscipline (Matarazzo)
vierkant hoorcollege
volgorde
Klinische psychologie: mental disorders & psychology.
Patiënten met mentale gezondheidsproblemen: angst /fobie / depressie, etc. Werken in typische
gezondheidszorg. Behandelen met gedragsmatige interventies.
Psychiatrie:
Psychiatrie: mental disoders & medicine.
Biomedische aanpak en behandelen met medicatie, medische behandeling.
Medische psychologie: plus drie dingen
Medische psychologie: focust op mensen met een medische / chronische aandoening die mentale- en
gedragsproblemen kunnen gaan ontwikkelen.
- Behavioral medicine/ gedragsgeneeskunde: ontwikkeling en integratie van gedrags-, psychosociale
en biomedische wetenschap, kennis en technieken, die relevant zijn voor het begrip gezondheid en
ziekte toepassen van kennis/technieken voor preventie, diagnose, behandeling en revalidatie.
- Liaison psychiatrie: subspecialisatie psychiatrie. Focus op patiënten in medische setting die reageren
op een ziekte wat leidt tot problemen.
- Medische psychologie: psychologen in medische setting.
Gezondheidspsychologie:
Gezondheidspsychologie: fysieke stoornis en psychologie (hoeft niet te gaan over chronische ziekte). Gaat
over alle invloeden van gezondheid en ziekte binnen alle individuen, over gezondheidsgedrag (leefstijl).
Primaire preventie. Interventies met klinische invloed.
Gezondheidspsychologie in 4 vlakken:
Gezondheidspsychologie in 4 vlakken:
1. De bevordering en het behoud van gezondheid
2. De preventie van behandeling van ziekten
3. De identificatie van etiologische correlaten van gezondheid, ziekte en aanverwante stoornissen
4. De analyse en verbetering van gezondheidszorg en de vorming van gezondheidsbeleid (hoe het
zorgsysteem is geregeld in een land)
- Bevordering en behoud van de gezondheid
- Bevordering en behoud van de gezondheid
Primaire preventie: proberen ziekte te identificeren in vroeg stadium, zodat het probleem geëlimineerd kan
worden, voordat het zich uit. Vaak meer gebaseerd op behavioral model dan op disease model. Er is namelijk
geen ziekte. Er is dus sprake van gedragsverandering.
preventie en behandeling van ziekten, primaire drie punten, secundaire drie punten, tertiaire twee punten
- Preventie en behandeling van ziekten
Primaire preventie:
o De kans dat een gezondheidsprobleem zal ontwikkelen verminderen / voorkomen
o Meestal gebaseerd op gedrags-model (i.p.v. ziektemodel)
o Meestal beschouwd als de meest kosteneffectieve vorm van gezondheidszorg (bijv.
vaccinaties)
Secundaire preventie:
o Het risico dat een ziekte ontstaat beperken
o Vroege opsporing van ziekte (bijv. screening van borstkanker)
o Let op asymptomatische personen die al risicofactoren hebben ontwikkeld er bestaat een
risicoprofiel waar je op kan inspelen om dingen te voorkomen Tertiaire preventie:
o Ziekte is al vastgesteld proberen om negatieve effecten zo veel mogelijk te minimaliseren
o Begeleiden voor beste kwaliteit van leven
Doel preventie: op drie vlakken
Doel preventie: vroege signalen van ziekten herkennen en eventueel vertragen van ontwikkeling en lange
termijn verbeteren.
- Biomedisch screening
- Gedrag adherence behandeling (trouw medicatie innemen)
- Psychologische interventie mogelijke gedragstechnieken (mindfullness, relaxatie) en depressie.
Toepassen van gedragstechnieken heeft beschermende functie van depressie en kan het voorkomen.
resultaten zijn belangrijk: twee punten en vijf punten
Resultaten zijn belangrijk:
- Patiënten beter informeren van psychosociale effecten borstanker en behandeling
- Minimaliseren van bijeffecten:
o Gedragstherapie (adviseer de patiënt om echt bepaalde dingen te gaan doen)
o Cognitieve therapie (probeer patiënt op andere manier te laten denken)
o Educatie (patiënt leren over hun ziekte, op een andere manier, zodat ze het zelf snappen)
o Relaxatie en counseling
o Verminderen vermoeidheid, depressie, angst en stress
Belangrijk dat objectieve indicatoren gemeten worden zoals overleving, werk en sociale activiteiten i.p.v.
subjectieve van zelfrapportage kritisch blijven.
- Identificatie van etiologische correlaten van gezondheid, ziekte en aanverwante stoornissen
Ethiologie:
- Identificatie van etiologische correlaten van gezondheid, ziekte en aanverwante stoornissen
Ethiologie: studie van oorzakelijk verband kijken wat de oorzaken zijn van een ziekte (vaak zijn er meerdere
factoren die samenkomen en zo een bepaalde ziekte veroorzaken).
- De rol van psychologische factoren in een ethiologisch proces.
- Voorbeeld: persoonlijkheid als risicofactor op het krijgen van kanker.
- Gezondheidssysteem en gezondheidsbeleid plus drie types onderzoek en kwalitatieve en kwantitatieve aanpak
- Gezondheidssysteem en gezondheidsbeleid
Mensen onderzochten bijvoorbeeld de verzekeringsstatus “weet je ook zeker dat je geholpen gaat
worden?” Mensen die verzekerd zijn en toch financieel bang zijn dat het niet helemaal vergoed wordt gaan
veel later met klachten van een hartinfarct naar eerste hulp enorme vertraging, ook bij niet verzekerden
vergeleken met zekere verzekerden levert ook veel kosten op.
3 types onderzoek van gezondheidspsychologie:
Beschrijvend: beschrijven van bijv. de dagelijkse lichamelijke activiteit: beweging, voeding, omgang
met stressoren, etc.
Voorspellend: ontwikkeling of toepassing van psychologische theorieën.
Intervention-based: (quasi-) experimenten interventies gebaseerd op eerdere bevindingen, die
gebaseerd zijn op relevante theorie (is op lange termijn het beste)
Kwalitatieve aanpak: begrijpen en betekenis van experiment of situatie en hoe deze geïnterpreteerd zijn door
de individuen die meededen aan onderzoek (hun ervaring en interpretatie).
Kwantitatieve aanpak: meten en manipuleren van variabelen en relaties vaststellen.
Wat is de reden dat meer mannen aan kanker overlijden dan vrouwen? en wat is doodsoorzaak nummer 1?
Wat is de reden dat meer mannen aan kanker overlijden dan vrouwen? komt door type kanker, mannen
meer dodelijke vorm van kanker + levensstijl.
Hartaandoeningen & kanker: doodsoorzaak 1 bij jong en oud
Twee centrale kwesties in gezondheidspsychologie:
Twee centrale kwesties in gezondheidspsychologie:
1. Begrijpen van factoren van gezondheidsgedrag
2. Het ontwikkelen van effectieve methoden om gedragsverandering en een gezondere levensstijl te
promoten.
SES in Nederland
SES in Nederland met name in het noorden en stedelijke gebieden lagere SES – rondom steden juist vaak
hogere SES! SES voorspelt gezondheidsresultaten, maar verklaart deze niet.
SES en gezondheid gaan heel vaak samen, maar het meten van SES is gecompliceerd:
SES en gezondheid gaan heel vaak samen, maar het meten van SES is gecompliceerd:
Opleiding: hoe ouder, hoe minder vrouwen hebben gestudeerd en opleidingen van vroeger of van nu
zijn niet meer te vergelijken
Inkomen: hier praat men niet graag over
Beroep/arbeidsmarktpositie
Bijvoorbeeld: Kankerpatiënt met hoge opleiding wordt beter behandeld: drie punten
Bijvoorbeeld: Kankerpatiënt met hoge opleiding wordt beter behandeld:
Hebben meer inzicht in volgen van behandeling en de gevolgen van het niet aangaan van behandeling
Hebben meer geld voor de behandeling of niet
Hoger opgeleiden zijn eerder geneigd om zelf op zoek naar informatie te gaan.
Gedrag beïnvloedt de helft van vroegtijdige sterfgevallen, vooral de samenhang van factoren is belangrijk.
Health behaviour: plus twee punten
Health behaviour: any activity undertaken by people with a frequency or intensity that increases risk of disease
or injury.
- Hoe vaker je het doet, hoe gewoonlijker het wordt.
- Maar het geldt niet voor alle risicofactoren dat het bij gebruik verslechtert (bijv. een glas wijn per
dag is goed voor je hart, maar gebruik van alcohol verhoogt kans op kanker)
Health Behaviour Concept: Doll & Hill drie jaartallen
Health Behaviour Concept: Doll & Hill
1950: roken veroorzaakt longkanker.
1960: kijk verder dan individuele risicofactoren.
1973: zeven aspecten van levensstijl voorspellen een vroegtijdige dood: geen beweging, roken, weinig/veel
slapen, ontbijt overslaan, snacks, meer dan 5 glazen alcohol achter elkaar, onder/overgewicht.
Dood negatief gecorreleerd met: niet roken, bewegen, gematigd alcohol, 5 porties fruit en groente op
een dag.
Twee typen gezondheidsgedrag:
Twee typen gezondheidsgedrag:
1. Negatief gezondheidsgedrag: gedrag dat gezondheidsrisico’s verhoogd bijv. mate van
roken/drinken/fat food gedrag dat het risico op ziekte of een ongeval vermeerdert.
2. Positief gezondheidsgedrag: gedrag dat de gezondheid bevorderd (bijv. iedere dag sporten) Gedrag
dat helpt om ziekte te voorkomen, te detecteren en gezondheid te verbeteren.
Algemene elementen die uit deze twee typen naar voren komen: zijn er vier
Algemene elementen die uit deze twee typen naar voren komen:
1. Activiteiten beïnvloed door medische kennis. Condoomgebruik jaren 80 enorm toename i.v.m. HIV
2. Gedrag beïnvloed door tijd en populatie
o Bijv. handen wassen is in developed wereld belangrijk, maar in developing niet
o Roken was vroeger normaal nu bekend dat het ongezond is afname.
3. Sterkte van bewijs dat er een relatie bestaat tussen bepaald gedrag en gezondheidsresultaten is zeer
variabel: er zijn goede onderzoeken nodig (kritisch blijven).
4. Motivatie en gedachten gezondheidsgedrag bekijken in gehele context, niet 1 ding aanpakken maar
gehele omgeving (koken thuis, fietsen naar werk, regelgeving, voedingspatroon).
4 belangrijke gezondheidsverklaringen
4 belangrijke gezondheidsgedragingen:
- Roken
- Dieet
- Fysieke activiteit
- Alcohol gebruik
