Hugtök

Question 1

Gagnreyndar vinnuaðferðir

Answer 1

Aðferð sem þú velur að nota afþví þú veist það virkar vel

Question 2

Félagsvísindalegar rannsóknir

Answer 2

Akademískar rannsóknir sem skiptast í megindlegar og eigindlegar. Þær leitast við að skilja félagslegan veruleika með kerfisbundnum aðferðum, til dæmis rannsókn á félagslegri einangrun eldri borgara

Question 3

Vísindaheimspeki

Answer 3

Fræðigrein sem skoðar eðli og aðferð vísinda. Fjallar um hvernig þekking verður til og hvað telst sem góð, vísindaleg þekking. Afleiðsla og aðleisla eru hugtök innan vísindaheimspeki

Question 4

Afleiðsla

Answer 4

Þú byrjar með kenningu > býrð til tilgátu > prófar hana með gögnum. Kenning segir að fólk sé með meiri tekjur séu hamingjusamara þá geriru könnun til að prófa hvort það stemmi

Megindlegar

Question 5

Aðleiðsla

Answer 5

Þú byrjar með gögn > tekur eftir mynstri > byggir kenningu á því. Þú tekur viðtöl við 20 nemendur og flestir tala um prófkvíða þá þróaru kenningu um tengsl námsumhverfis og kvíða

Eigindlegar

Question 6

Úrtak

Answer 6

Sá hópur sem maður velur úr stærri hópi til að gera rannsókn á / hluti af þýðinu (200 nemendur úr skólunum)

Question 7

Þýði

Answer 7

Allur hópurinn sem þú vilt vita um (allir nemendur úr framhaldsskólum á Íslandi)

Question 8

Hentugleikaúrtak

Answer 8

Lagt fyrir þá hópa sem eru aðgengilegir eins og viðtöl við vini þína eða nemendur í eigin bekk – EKKI líkindaúrtak

Question 9

Kvótaúrtak

Answer 9

Maður velur úrtak sem endurspeglar ákveðin hlutföll eins og kyn eða aldur. Vilt kannski ná úrtaki með 50% konum og 50% körlum og velur þá fólk þangað til maður hefur náð því hlutfalli – EKKI líkindaúrtak

Question 10

Markvisst úrtak

Answer 10

Ákveðnir hópar valdir því við trúum því að þessir hópar gefi bestar upplýsingar um viðfangsefnið. Ef maður vill skoða reynslu innflytjenda, þá velur maður viljandi fólk sem er innflytjendur – EKKI líkindaúrtak

Question 11

Snjóboltaúrtak

Answer 11

Byrjar með nokkra þátttakendur sem benda þér á aðra einstaklinga sem uppfylla skilyrðin. Til dæmis fíklar.

Question 12

Einfalt tilviljuarúrtak

Answer 12

Allir í þýðinu hafa jafnan möguleika á að vera valdir. Dregið handahófskennt úr öllum í nemendaskrá – líkindaúrtak

Question 13

Lagskipt tilviljunarúrtak

Answer 13

Maður skiptir þýðinu í hópa/lög og velur tilviljunarkennt úr hverjum hópi. Maður skiptir nemendum í skóla eftir aldri (16, 17, 18 ára) og velur svo tilviljunarkennt úr hverjum aldurshópi – líkindaúrtak

Question 14

Kerfisbundið tilviljunarúrtak

Answer 14

Maður velur 10. manneskju á lista, kannski eru 1.000 manns á lista og 10. hver manneskja er valin. Kerfið segir til um valið - líkindaúrtak

Question 15

Klasaúrtak

Answer 15

Maður velur heilan klasa frekar en einstakling, eins og allir nemendur úr 3 framhaldsskólum og maður tekur viðtöl við alla nemendur í þeim skólum – líkindaúrtak

Question 16

Úrtaksdreifing

Answer 16

Lýsing á hvernig mælingar dreifast ef margar úrtaksmælingar eru gerðar

Question 17

Ytra rannsóknarréttmæti

Answer 17

Hversu vel niðurstöður rannsókna má alhæfa yfir á aðra hópa. Eins og ef rannsókn er gerð á 200 nemendum í MH segir að námsefni valdi kvíða – á það þá líka við um nemendur í MR eða Verzló?

Question 18

Innra réttmæti

Answer 18

Ef að rannsókn hefur lágt innra réttmæti getum við ekki treyst því að orsökin sem rannsakandinn heldur fram sé rétt? Ef að rannsókn segir að nýtt kennslukerfi bætir einkunnir, en nemendur voru líka með einkakennslu – þá er innra réttmætið veikt

Question 19

Klassískt tilraunasnið

Answer 19

Maður er með tilraunahóp og samanburðarhóp, og stjórnar frumbreytunni. Tryggir hátt innra réttmæti. Annar tilraunahópur fær nýja kennsluaðferð, hin fær gamla og rannasakandi ber saman árangur

Question 20

Lýsandi þversniðsrannsókn

Answer 20

Rannsókn sem skoðar stöðuna á einum tímapunkti, engin tilraun bara lýsin og notar einfalda tölfræði eins og meðaltöl og prósentur. Eins og könnun sem hversu mörg prósent styðja ríkisstjórnina

Question 21

Samanburðarrannsókn

Answer 21

Tengsl skoðuð á milli breyta, oftast margar breytur í einni rannsókn. Dæmi: Eru tengsl milli vinnuálags og starfsánægju félagsráðgjafa?

Question 22

Langtímarannsókn

Answer 22

Rannsókn sem fylgir sömu þátttakendum yfir langan tíma. Það auðveldar rannsakendum að sjá hvað kom á undan eða eftir. Gallinn er að þetta er dýrt í framkvæmd. Dæmi að skoða börn frá 5 ára aldri og fylgjast með til 18 ára til að skoða áhrif skólagöngu á sjálfstraust

Question 23

Samleitandi snið

Answer 23

Notkun margra aðferða til að rannsaka sama fyrirbærið. Maður notar megindlegar og eigindlegar aðferðir eins og t.d. könnun og viðtal til að skilja skólastress betur

Question 24

Skýrandi raðsnið

Answer 24

Fyrst er gerð megindleg rannsókn og svo er því fylgt eftir með eigindlegri til að dýpka skilning. Maður gerir könnun sem sýnir að nemendur í 2. bekk hafa meiri kvíða og svo tekur maður viðtöl til að komast af hverju

Question 25

Könnunarsnið

Answer 25

Gögnum safnað í einu eða fleiri þrepum með könnun. Fyrst eigindleg gögn og svo megindleg gagnaöflun. Notað til að safna gögnum um viðhorf, hegðun og reynslu með könnnum. Eins og að senda spurningalista til að kanna viðhorf nemenda til námsmats

Question 26

Tilbúið matstæki

Answer 26

Spurningalisti eða mælitæki sem maður býr sjálfur til fyrir rannsóknina. Gjarnan notað við greiningar eða í meðferðarstarfi. Notað til að meta viðhorf, áhuga, gildismat, þroska, félagsfæri, líðan, starfsumhverfi. Dæmi: eineltismælikvarðinn

Question 27

Leiðandi spurningar

Answer 27

Spurningar sem ýta undir ákveðin svör. Spurningar sem gefa í skyn hvaða röð sé „rétt“. Eins og „er ekki rétt að HÍ sé mjög góður skóli?“

Question 28

Opnar spurningar Kostir og gallar

Answer 28

Engir fyrirframgefnir svarmöguleikar Kostur er að þetta auðveldar svaranda að tjá sig út frá sínu sjónarhorni en gallinn er að þetta er tímafrekt í svörum og úrvinnslu Dæmi: „Hvað finnst þér um þjónustu heilsugæslu?“

Question 29

Lokaðar spurningar Kostir og gallar

Answer 29

Fyrirfram ákveðnir svarmöguleikar Dæmi: „Hversu oft ferðu í sund?“ Mjög oft/oft/sjaldan/mjög sjaldan Kostir eru að svörun er auðveld og auðvelt í úrvinnslu og svarmöguleikar hjálpa svaranda að skilja spurninguna Galli er að það gæti vantað viðeigandi svarmöguleika, einfaldar veruleikann svolítið

Question 30

Kostir netkannana (6)

Answer 30

Lítill kostnaður Fljótvirkt Sveigjanlegur spurningalisti Nota myndræna framsetningu Flóknir spurningalistar Ekki spyrlaáhrif

Question 31

Gallar netkannana (3)

Answer 31

Úrtaksgerð takmarkaðri Mismunandi aðgangur að netinu Ekki stjórn á aðstæðum (við hvaða aðstæður er svarað? Í hvaða röð er svarað?)

Question 32

Kostir símakannana (5)

Answer 32

Frekar hátt svarhlutfall Nokkuð góð stjórn á aðstæðum (í hvaða röð er svarað) Hægt að útskýra, fyrirbyggja misskilning Miklar spurningar á stuttum tíma Flóknir spurningalistar

Question 33

Gallar símakannana (5)

Answer 33

Ekki og langir listar Hentar ekki fyrir allar tegundir spurninga Spyrlaáhrif Spurning með nafnleysi Frekar dýrar

Question 34

Kostir heimsóknarkannana (auglits til auglits) (5)

Answer 34

Hátt svarhlutfall Langir spurningalistar Mesta stjórn á aðstæðum (í hvaða röð er svarað) Hægt að útskýra, fyrirbyggja misskilning Myndrænar spurningar

Question 35

Gallar heimsóknarkannana (auglits til auglits) (4)

Answer 35

Mikill kostnaður Ferðir, þjálfun spyrla, umsjón og launakostnaður Mikil spyrlaáhrif Flókið í framkvæmd

Question 36

Spyrlaáhrif

Answer 36

Áhrif spyrils á svör þátttakenda

Question 37

Hvað er breyta?

Answer 37

Eiginleiki sem getur tekið mismunandi gildi eins og kyn, aldur, ánægja í skóla

Question 38

Frumbreyta

Answer 38

Breytan sem rannsakandi stýrir eða telur hafa áhrif á aðra breytu eins og fjöldi svefntíma ef að það er verið að rannsaka svefn og námsárangur

Question 39

Fylgibreyta

Answer 39

Breyta sem er mæld til að sjá áhrif frumbreytunnar, fylgibreyta í rannsókn á svefn og námsárangri er einkunn í prófi

Question 40

Stýribreyta

Answer 40

Breyta sem rannsakandi reynir að hafa stjórn á eða taka tillit til, svo að hún trufli ekki niðurstöður. Þú stjórnar t.d. aldri þátttakenda svo að hann hafi ekki áhrif á tengsl svefns og námsárangurs

Question 41

Réttmæti

Answer 41

Mælir mælitækið það sem það á að mæla? Ef að spurningalisti á að mæla kvíða, en spyr mest um lífsánægju, þá er hann ekki réttmætur

Question 42

Áreiðanleiki

Answer 42

Hversu áreiðanleg er mælingin? Gefur mælingin svipaða niðurstöðu í hvert skipti?

Question 43

Nafnbreyta

Answer 43

Breytur sem byggja einungis á nöfnum/flokkum Ekki hægt að raða Dæmi: Drykkur, blóðflokkur

Question 44

Raðbreyta

Answer 44

Hægt að raða frá lægsta til hæsta gildis eða öfugt Bil milli gilda er óþekkt Dæmi: Menntunarstig, starfsánægja

Question 45

Jafnbilabreyta

Answer 45

Ekki núllpunktur Raðanlegt Jöfn bil milli gilda (augljóst að 5 er heilum meira en 4) Dæmi: Hitastig, greindavísitala

Question 46

Hlutfallsbreyta

Answer 46

Núllpunktur Raðanlegt Jöfn bil milli gilda Dæmi: Aldur, tekjur, hæð, þyngd, lengd

Question 47

Meðaltal

Answer 47

Summa allra gilda deilt með fjölda þeirra Meðaltal er meðalgildi hóps af tölum Það segir hversu mikið að meðaltali hvert stak í hópnum er Dæmi: 1 - 2 - 3 - 4 X = 10 N = 4 10/4 = 2,5

Question 48

Tíðasta gildi

Answer 48

Það gildi breytu sem kemur oftast fyrir í gagnasafninu Dæmi: 1 - 2 - 3 - 4 - 4 - 4 = 4 Tvö tíðustu gildi > tvítoppa

Question 49

Miðgildi

Answer 49

Það gildi í breytu í gagnasafni þar sem helmingur stakanna fellur fyrir neðan og helmingur fyrir ofan Dæmi: 1 - 2 - 3 - 3 - 4 = 3 1 - 2 - 2 - 3 - 4 - 4 = 2,5

Question 50

Spönn

Answer 50

Munur á hæsta og lægsta gildi í gagnasafni 1 – 2 – 3 – 4 = 3

Question 51

Staðalfrávik reiknað

Answer 51

1. Lista upp öll gildin í dæminu 2. Reikna meðaltalið 3. Draga meðaltalið frá hverju gildi og setja niðurstöðuna í annað veldi 4. Leggja saman x2 5. Deila þeirri summu (skref 4) með n-1, þ.e. fjöldi gilda í dæminu mínus 1 6. Draga kvaðratrót af þeirri tölu

Question 52

Staðalfrávik

Answer 52

Staðalfrávik segir okkur hversu mikið tölur í gagnasafni eru að meðaltali að víkja frá meðaltalinu

Question 53

Dálkaprósentur

Answer 53

Prósentutölur sem sýna hvað hver hluti innan dálks er miðað við heildina í þeim dálki eins og 75% af konum eru með lágar tekjur Þetta er hjálplegt þegar maður vill bera saman hópa og sjá hverjir eru algengari innan flokks

Question 54

Raðprósentur

Answer 54

Sýna hver hlut innan raðar er í töflu

Question 55

Marktektarpróf

Answer 55

Reiknum markektarpróf til að prófa tilgátur Hjálpa okkur að meta hvort munur sem finnst í úrtaki hafi komið upp fyrir tilviljun eða hvort hann er raunverulega til staðar í þýðinu Þurfum að ákveða hversu viss við viljum vera í tilgátuprófun okkar Marktækt < 0,05

Question 56

Hvenær skal nota t-próf óháðra úrtaka?

Answer 56

Þegar við berum saman meðaltöl tveggja óháðra hópa. Eins og meðaleinkunn kvenna og karla á prófi, þá segir t-próf hvort munurinn sé marktækur

Question 57

Hvenær skal nota kí-kvaðratpróf?

Answer 57

Þegar verið er að skoða tengsl milli flokkabreyta. Eins og „er samband á milli kyns og þess hvort fólk reykir?“ þá segir kí-kvaðrat okkur hvort tengslin séu marktæk

Question 58

Jákvæð fylgni

Answer 58

Þegar aukning í einni breytu tengist aukningu í annarri breytu / gildi tveggja breyta aukast saman. Eins og meiri svefn > betri námsárangur, því meira af öðru = því meira af hinu

Question 59

Neikvæð fylgni

Answer 59

Þegar aukning í einni breytu tengist minnkun í annarri. Eins og meiri skjátími minnkar líkamlega hreyfingu, því MEIRA af öðru = því MINNA af hinu

Question 60

Vikmörk/öryggisbil

Answer 60

Segja okkur að við séum x% viss um raunverulegt gildi, t.d. meðaltal, liggi innan þessa bils. Ef að vikmörk eru t.d. 95% þá getum við sagt með 95% vissu að meðaltal eða hlutfall í þýði sé á tilteknu bili. Sýnir óvissu í mælingunni og hjálpar til að vera áreiðanlegri

Question 61

Dæmi um vikmörk/öryggisbil

Answer 61

Segjum að við mælum meðaltal hæðar 100 manns og fáum: Meðaltal: 170 cm Staðalfrávik: 10 cm Öryggisstig: 95% Við reiknum vikmörkin og fáum: [168 cm, 172 cm] Við erum 95% viss um að meðalhæð allra íbúanna (ekki bara í úrtakinu) er milli 168 og 172 cm

Question 62

Kostir og gallar megindlegrar innihaldsgreiningar

Answer 62

Kostir: Hlutlægni Gallar: Skortur á samhengi

Question 63

Sjálfræðisreglan

Answer 63

Þátttakendur eiga rétt á að taka upplýsta ákvörðun um þátttöku, virðing fyrir vilja og ákvörðunum þátttakenda

Question 64

Skaðleysireglan

Answer 64

Rannsókn má ekki valda þátttakendum skaða, hvorki líkamlegum né andlegum

Question 65

Nafnleynd

Answer 65

Rannsakandinn getur ekki rakið svör til einstakra þátttakenda, svör eru ópersónugreinanleg ef ekki er safnað neinum persónuupplýsingum

Question 66

Gagnrýnin hugsun

Answer 66

Að hugsa meðvitað, ígrundað og röklega – ekki trúa öllu strax. Til dæmis að taka fréttum með fyrirvara um nýjan kúr frekar en að hoppa strax á vagninn

Question 67

4 einkenni gagnrýnis hugarfars

Answer 67

Opinn hugur, varkárni, sjálfstæð hugsun, gagnrýnin sjálfskoðun

Question 68

Hugmyndafræði

Answer 68

Kerfi hugmynda sem mótar hvernig fólk hugsar um heiminn. Eins og frjálshyggja, femínismi, marxismi – hugmyndafræði hefur áhrif á hvernig við túlkum gögn og staðreyndir

Question 69

Kenningar

Answer 69

Skýringar á því hvers vegna eitthvað gerist, byggðar á rannsóknum og gögnum. Eins og kenning um félagslegt nám Bandura (fólk lærir með því að horfa á aðra)

Question 70

Tilgátur

Answer 70

Prófanlegar fullyrðingar sem spá fyrir um samband milli breyta, eins og tilgátan „Nemendur sem sofa meira ná betri árangri í stærðfræði“ er hægt að prófa með gögnum

Question 71

Kenningaprófun

Answer 71

Ferli þar sem kenningar eru prófaðar með gögnum, til að skoða hvort gögn styðji eða hrekji kenningu eins og að prófa hvort félagsleg einangrun tengist kvíða hjá unglingum til að sjá hvort kenningin haldi vatni

Question 72

Einkenni góðra rannsóknaspurninga

Answer 72

Skýrar Mælanlegar Afmarkaðar Hlutlægar

Question 73

Gildrur við gerð rannsóknarspurninga

Answer 73

Of víðar Óskýr orðnotkun Leiðandi spurningar

Question 74

Tegundir rannsóknarspurninga

Answer 74

Lýsandi (hvað er að gerast) Skýrandi (hefur, afhverju) Könnunar (hvernig, hver) Matslegar (hversu vel virkar...)

Question 75

Hugtök

Answer 75

Hugmyndir eða fyrirbæri sem eru grundvöllur rannsókna Orð sem lýsa fyrirbærum sem er verið að skoða eins og kvíði, sjálfstraust, félagsleg tengsl

Question 76

Aðgerðabinding

Answer 76

Þýða hugtök yfir í mælanlegar breytur – að skilgreina nákvæmlega hvernig hugtak verður mælt Eins og sjálfstraust - mælt með 10 spurninga lista á skalanum 1-5

Question 77

Hringskýring

Answer 77

Skýring sem notar niðurstöðuna sem forsögu eða útskýringu "Hann er reiður því hann öskrar svo mikið" "Hann öskrar svo mikið því hann er reiður"

Question 78

Kostir og gallar skráargagna

Answer 78

Kostir: Aðgengileg og ódýr Gallar: Skortur á stjórn og samhengi

Question 79

Skráargögn

Answer 79

Gögn sem eru nú þegar til eins og opinber gögn úr skýrslum, tölfræðivefum eða gögnum stofnana frá Hagstofu Íslands, Þjóðskrá og Íslenskri erfðagreiningu