I/2024 Flashcards
(192 cards)
1
Q
Wyjaśnij jaka była geneza psychiki wg. Platona w dialogu “Timajos”
A
Demiurg - stwórca doskonały stworzył duszę doskonałą, więc racjonalnie umieścił ją w ludzkiej głowie. natomiast pomniejsi bowie tchnęli w nie drugą niedoskonałą duszę. Ta dusza zwana również „duszą śmiertelną”, wypełniona jest namiętnościami i emocjami, które wprowadzały chaos.
2
Q
Wyjaśnij o czym był dialog Platona “Fajdros”.
A
W tekście Platon przedstawia metaforę duszy jako rydwanu z woźnicą (wolą) oraz dwoma końmi: białym (rozum) i czarnym (emocje i instynkty), które symbolizują antagonistyczne siły w psychice człowieka. Dialog ukazuje trudność osiągnięcia harmonii między emocjami a rozumem.
3
Q
Kim był Phineas Gage i jaką stanowił wartość dla nauki Damasio?
A
Damasio badał przypadek Phineasa Gage’a, który po uszkodzeniu płata czołowego stracił zdolność do podejmowania racjonalnych decyzji, co wskazało na rolę emocji w procesach poznawczych.
4
Q
Na czym polegało przełomowe odkrycie Damasio?
A
Racjonalność potrzebuje emocji.
Emocje są fundamentem ewolucyjnym – niezbędnym dla racjonalnego podejmowania decyzji i interpretowania świata.
5
Q
W jaki sposób dochodziło się do poznania rzeczywistości wg. Kartezjusz?
A
Poprzez dedukcję i intuicję.
Kartezjusz rozdzielił umysł i ciało.
Intuicja (bezpośrednie poznanie prawd) i dedukcja (logiczne wnioskowanie).
Intuicję Kartezjusz rozumiał jako czysty ogląd świata, jasny i wyraźny, nie pozostawiający żadnych wątpliwości.
Dedukcja z kolei to “ wszystko co da się wysnuć z koniecznością z jakiś innych rzeczy poznanych w sposób pewny”
6
Q
Na czym polegał dualizm mentalny wg. Kartezjusza?
A
Kartezjusz rozdzielił umysł i ciało. Umysł jest siedzibą świadomości i myśli, a ciało działa jak maszyna. Powstały dwie operację mentalne: dedukcja i intuicja.
7
Q
Czy dualizm Kartezjusza jest uznawany współcześnie?
A
Tak, już Freud w swoich czasach wyznawał dualizm jako świadomość i nieświadomość. Współcześni psychologowie również zauważają dualizm np. Heidt “Refleksja i intuicja”, Epstein “System doświadczeniowyi system racjonalny”
8
Q
“Cogito, ergo sum” kto wypowiedział te słowa i dlaczego są one takie ważne?
A
Kartezjusz.
“Myślę, więc jestem”
Zdawanie sobie sprawy z własnej świadomości to najbardziej pewna rzecz w doświadczeniu człowieka. Ciało jest regulowane przez nasz umysł. Doświadczenia zmysłowe nie maja większego znaczenia w doświadczeniu człowieka.
9
Q
Według Kartezjusza umysł jest podporządkowany emocjom, czy emocje umysłowi?
A
Emocje są podporządkowane racjonalnemu umysłowi
10
Q
Z jakich teorii zasłynął Kartezjusz?
A
- Dualizm umysłu i ciała
- Pochodzenie emocji
- Związek emocji z racjonalnością
11
Q
Opisz pochodzenie emocji wg. Kartezjusza.
A
Emocje (nazywane przez niego „namiętnościami duszy”) pochodzą z ciała i są wywoływane przez procesy fizjologiczne, co ma jednak znaczenie drugoplanowe.
12
Q
Co mają ze sobą wspólnego Kartezjusz i James-Lange?
A
Kartezjusz swoją teoria emocji wyprzedził James’a Langego z 1890 roku, który twierdził, że emocje rodzą się w ciele, zanim świadomość je zarejestruje.
13
Q
Kto zapoczątkował introspekcję jako najbardziej właściwą metodę poznania psychiki?
A
Kartezjusz, który zakładał, że człowiekowi najlepiej znane są stany własnej świadomości. Cogito, ergo sum.
14
Q
Kto to introspekcjoniści i kto zapoczątkował to podejście?
A
Introspekcjoniści to nurt w psychologii, który opierał się na introspekcji, czyli metodzie badawczej polegającej na systematycznej obserwacji i analizie własnych procesów psychicznych, takich jak myśli, uczucia i wrażenia. Introspekcjoniści koncentrowali się na świadomości jako głównym przedmiocie badań psychologicznych.
15
Q
Dlaczego introspekcjoniści spotkali się z krytyką i co ona wyrażała?
A
Metoda introspekcji była krytykowana za subiektywizm – trudno było potwierdzić wyniki między badanymi. Najwięksi krytycy to pozytywiści.
Pozytywiści, tacy jak John Watson, odrzucili introspekcję, twierdząc, że nauka powinna badać jedynie zjawiska mierzalne i obserwowalne, co doprowadziło do rozwoju behawioryzmu.
16
Q
Wymień przedstawicieli psychologii świadomości (introspekcjoniści).
A
- Wilhelm Wundt (zalozyl laboratorium w Lipsku w 1879 roku)
- Kurt Koffka
- Karl Buehler
- Wiliam James
17
Q
Czym się różniła teoria dualizmu mentalnego Pascala od Kartezjusza?
A
Pascal uważał, że zarówno droga serca jak i droga rozumu są potrzebne do właściwego funkcjonowania w świecie.
Najpierw poznajemy sercem, potem rozum wyprowadza inne twierdzenia.
18
Q
Kto powiedział że dualizm umysłu opiera się na dwóch systemach poznawczych, które są sobie równoprawne: na systemie dhoswiadczeniowym i racjonalnym?
A
S. Epstein
19
Q
Opisz na czym polega system doswiadczeniowy i racjonalny poznania wg. Epsteina?
A
Epstein zgadzał się z teoria dualizmu zapoczątkowana przez Kartezjusza natomiast wyróżnił dwa systemy poznawcze: doswiadczeniowy i racjonalny.
Doswiadczeniowy jest starszym dobrze rozwiniętym systemem poznawczym. Charakteryzuje się myśleniem obrazami i narracjami. Przetwarzanie jest szybkie i automatyczne, nacechowane emocjami.
Racjonalny natomiast jest współczesnym tworem charakteryzującym się przetwarzaniem systematycznym, powolniejszym, zorientowanym na proces a nie wynik. Jest bardziej logiczny niż emocjonalny.
20
Q
Jak podchodzi neuropsychologia do zagadnienia dualizmu poznawczego?
A
Neuropsychologia potwierdziła istnienie dualizmu poznawczego badaniami. Inne partie mózgu są aktywne podczas przetwarzania racjonalnego, a inne podczas przetwarzania intuicyjnego.
21
Q
Opisz metaforę jeźdźca i słonia.
A
Metafora jeźdźca i słonia, popularna w psychologii, ilustruje relację między racjonalnym umysłem (jeźdźcem) a emocjonalnym, instynktownym umysłem (słoniem). Jeździec może planować i kierować, ale to potężny słoń decyduje o faktycznym kierunku – skuteczne działanie wymaga współpracy obu.
22
Q
W czyim ujęciu “rozum jest tylko sługą emocji”?
A
Davida Hume’a, szkocki filozof oświeceniowy z XVIII w. Twórca teorii moralności, twierdził, że moralność nie opiera się na rozumie, lecz na uczuciach.
Życiem społecznym oraz relacjami kierują emocje.
23
Q
Co wspólnego maja ze sobą teorie Davida Hume’a oraz Martina Hoffmanna?
A
Hume twierdził że emocje są podstawa poznania. Hoffmann uważał, że empatia jest forma poznania opartego na emocjach.
24
Q
Wyjaśnij to twierdzenie: “ w kwestii moralności obowiązuje mechanizm jeźdźca i słonia” - kto to powiedział?
A
Jonathan Haidt.
Konfrontując się z sytuacja o charakterze moralnym decydujemy intuicyjnie ale później szukamy racjonalnego uzasadnienia swojej decyzji.
25
Kto wyznawał przeciwną teorię poznawczą do moralności poprzez emocje Davida Hume'a?
Kant. Etyka Kantowska.
Kant uważał inaczej niż Hume, ze ludzka moralność ma korzenie w rozumie. To rozum mówi nam co można a czego nie można robić.
Rozum przemawia do nas imperatywem kategorycznym - wolna wola człowieka poddaje się rozumowi bezwzględnie.
26
Wyjaśnij pojęcie Imperatywu kategorycznego Kanta.
Imperatyw kategoryczny to podporzadkowanie wolnej woli rozumowi w sposób bezwzględny.
27
Lawrence Kohlber, psycholog moralności, jaką przyjmuje perspektywę w tym temacie?
Taka jak Kant.
Zakłada ze moralność ludzka jest zależna od ludzkiego intelektu.
28
Kto twierdził, ze najważniejszym motywem działania człowieka jest dążenie do szczęścia, które jest wolne od cierpienia i większych trosk?
Epikur. Grecki filozof, tworca filozofii epikureizmu zakladajacej że najważniejsze jest dążenie do szczęścia poprzez ograniczanie przykrych sytuacji oraz wspólne filozofowanie w gronie przyjaciół.
29
W jaki sposób współczesna psychologia nawiązuje do Epikureizmu?
Psychologia pozytywna odwołuje się do koncepcji starożytnych mówiąc o poczuciu szczęścia, jako ważnej zmiennej określającej psychikę człowieka. Człowiek dąży do zachowania dobrostanu psychicznego (umiarkowany hedonizm)
30
Kto zbudował teorie temperamentów i na czym ona polega?
Hipokrates i Galen.
Zgodnie z teoria temperamentów ludzie różnią się miedzy sobą pod względem dynamiki zachowywania się. teoria wyróżnia cztery typy temperamentów:
Sangwinik (krew): Osoby energiczne, optymistyczne, towarzyskie i łatwo adaptujące się.
Choleryk (żółć): Temperament dynamiczny, zdecydowany, ambitny i łatwo wpadający w złość.
Melancholik (czarna żółć): Skłonny do introspekcji, emocjonalnej wrażliwości i pesymizmu.
Flegmatyk (flegma): Osoby spokojne, zrównoważone, opanowane i trudne do wyprowadzenia z równowagi.
31
Nad teoria temperamentów Hipokratesa pochylił się również rosyjski fizjolog Iwan Pawlow. Jego teoria odnosi się jednak do typów układu nerwowego, na czym polega?
Typologia Pawłowa łączy temperament z biologiczną podstawą funkcjonowania układu nerwowego, co czyni ją jedną z pierwszych prób naukowego wyjaśnienia różnic osobowości.
1. Silny, zrównoważony, ruchliwy (sangwinik)
2. Silny, zrównoważony, nieruchliwy (flegmatyk)
3. Silny, niezrównoważony (choleryk)
4. Słaby (melancholik)
32
Na czym polega teoria typów Sheldona z 1940 roku?
Sheldon wyróżnił 4 typy osobowości bazując na budowie ciała - somatotypy. Jego teoria jest najstarszym podejściem do typów osobowości.
1. typ endomorficzny - gruby, miękki, okrągły
2. typ mezomorficzny - muskularny kanciasty silny
3. typ ektomorficzny - chudy, wysoki, kruchy
Sheldon zakładał, że fizjologia i psychologia są powiązane
33
Jan Strelau, wybitny autorytet w dziecinie teorii temperamentu, odwołał się do swoich starożytnych poprzedników (Hipokrates i Galen), jak rozwinął ich teorie?
Strelau zgadza się z tym ze istnieje różnica pomiędzy ludźmi w zakresie temperamentów. Wyróżnił natomiast więcej typów niż Hipokrates i Galen:
Aktywność
Wrażliwość
Reaktywność emocjonalna
Wytrzymalosc
Perseweratywnosc
Żwawość
34
Jakie były kluczowe pojęcia, tematy którymi zajmował się wybitny polski psycholog Jan Strelau?
Badał teorie temperamentów, był twórcą Regulacyjnej Teorii Temperamentu (RTT), która koncentruje się na biologicznych podstawach temperamentu i jego wpływie na zachowanie.
Badanie reaktywności
Kluczowym pojęciem w jego teorii była reaktywność, czyli wrażliwość jednostki na bodźce.
Osoby wysoko reaktywne silnie reagują na bodźce, ale szybciej się męczą, podczas gdy osoby nisko reaktywne są bardziej odporne na przeciążenie.
35
O czym mówi książka Teofrasta "Charaktery"?
Teofrast opisał w swojej książce przedmiot swoich badań czyli różne typy charakterów ludzkich, tworząc pierwsza wersje typologii osobowości.
36
Współczesne teorie osobowości a Teofrast? Wyjaśnij
Współczesne teorie osobowości oparte na koncepcji cech wyróżniają następujące wymiary osobowości:
Sumienność
Ugodowość
Otwartość na doświadczenie
Neurotyzm
Ekstrawersję
37
... jest to system twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych, jej zadaniem jest przedstawienie adekwatnego do rzeczywistości obrazu świata - czego jest to definicja?
Nauki
38
Jakie zadanie stawia przed sobą "Nauka"?
Zadaniem nauki jest poszukiwanie prawdy.
Veritas, Lux et Veritas, Plus ratio quam vis
Prawda, Światło i prawda, Rozum ponad siłę - hasła wielu słynnych uniwersytetów
39
40
Wyjaśnij co to znaczy: Psychologia należy do nauk empirycznych.
To znaczy, ze opiera się na obserwacji i eksperymentach.
41
Co to jest Eksperyment?
Badanie zjawiska wywołanego przez badającego, obserwacja dotyczy zaś zjawiska występującego niezależnie od badającego.
42
W 1876 roku zostało założone pierwsze na świecie laboratorium psychologogiczne. Przez kogo i gdzie?
Przez Wundt'a w Lipsku.
43
Co jest uznane za początek działalności laboratorium psychologicznego?
Seminaria doktoranckie w laboratorium Wundt'a w Lipsku w 1879 roku.
44
Dlaczego data 1882 jest istotna dla dziedziny nauki o Psychologii?
Działanie rozpoczął Instytut Psychologii.
45
W Psychologii najwyraźniejszą formą psychiki jest .... . Dokończ zdanie
Świadomość
46
Podaj definicje "Świadomości"
Świadomość to najwyższa forma orientacji w świecie, należą do niej miedzy innymi: postrzeganie, wyobrażanie sobie, myślenie oraz reprezentowanie pojęciowe.
Najbardziej podstawowa forma świadomości są obrazy i emocje.
47
Jakie są składniki świadomości wg. Wundt'a?
Wrażenia, emocje i wyobrażenia.
Wrażenia są jak atomy, dają się uchwycić w introspekcji.
Zasada asocjacjonizmu - wszystkie złożone procesy psychiczne są efektem asocjacji prostych procesów psychicznych (wrażeń, emocji i wyobrażeń)
48
Wundt uważał że Introspekcja to najlepsza metoda badań, dlaczego?
Wilhelm Wundt, uważany za ojca psychologii eksperymentalnej, rozwinął introspekcję jako kluczową metodę badania świadomości.
Główne założenia introspekcji według Wundta:
Systematyczność
Introspekcja w laboratorium Wundta była metodą kontrolowaną, przeprowadzaną w ściśle określonych warunkach eksperymentalnych.
Analiza elementów świadomości
Celem introspekcji było rozkładanie świadomości na podstawowe elementy, takie jak wrażenia, uczucia i wyobrażenia.
Kontrola warunków eksperymentalnych
Wundt wprowadził precyzyjny sprzęt i procedury, aby minimalizować subiektywność i zmienność wyników introspekcji.
Proces introspekcji miał być powtarzalny, a wyniki porównywalne.
Introspekcja Wundt'a spotkała się z dużą krytyka miedzy innymi dlatego, że była bardzo subiektywna i ciężko było o powtarzalność.
49
Krytyka świadomości wg. szkoły Wundt'a, powiedz na czym polegała i jakie inne szkoły ją głosiły.
Świadomość według krytyków szkoły Wundta była postrzegana jako zbyt złożona, dynamiczna i nieuchwytna, by można ją było badać wyłącznie za pomocą introspekcji i redukcji do elementarnych składników.
1. Behawiorysci (Watson) - świadomość jest zbyt subiektywna i niemożliwa do obiektywnego pomiaru.
2. Funkcjonalisci (James) - redukcjonistyczne podejście Wundta, które ograniczało świadomość do zbioru elementów.
3. Psychoanalitycy (Freud) - zwrócili uwagę na ograniczenia introspekcji, wskazując, że znaczna część ludzkiej psychiki (np. procesy nieświadome) pozostaje poza zasięgiem świadomej refleksji.
50
Czym się różni Funkcjonalizm od klasycznej psychologii świadomości?
Klasyczna psychologia świadomości analizowała strukturę umysłu, podczas gdy funkcjonalizm koncentrował się na jego celach i funkcjach w realnym świecie. Funkcjonalizm był bardziej elastyczny, zorientowany na kontekst i praktykę, co uczyniło go podstawą dla wielu nowoczesnych kierunków, takich jak psychologia ewolucyjna i behawioryzm.
Klasycy badali sam umysł, funkcjonalisci umysł jako narzędzie adaptacji do środowiska.
51
Funkcjonalizm i pragmatyzm to dwa powiązane ze sobą nurty, które wyłoniły się w końcu XIX i na początku XX wieku, głównie w Stanach Zjednoczonych. Oba podejścia mają wspólne założenia, koncentrując się na praktyczności, użyteczności i adaptacyjności. Wymień główne podobieństwa:
Funkcjonalizm i pragmatyzm łączy skupienie na adaptacji, działaniu i praktyczności, choć mają różne punkty wyjścia – funkcjonalizm jest bardziej związany z psychologią i procesami umysłowymi, a pragmatyzm z filozofią i teorią wiedzy. Oba nurty wzajemnie się inspirowały, przyczyniając się do rozwinięcia nowoczesnych podejść w psychologii, edukacji i filozofii.
Funkcjonalizm interesuje się tym, jak procesy psychiczne (np. pamięć, emocje) prowadzą do skutecznych działań.
Pragmatyzm podkreśla, że wartość myśli i koncepcji ujawnia się w ich praktycznych zastosowaniach.
52
Co jest przedmiotem badań psychologii behawiorystycznej i czym się różni od psychologii klasycznej?
przedmiotem badań psychologii behawiorystycznej jest ZACHOWANIE a nie świadomość. Wg psychologii klasycznej najważniejsza dla badań psychologicznych była świadomość.
53
Kim był John B. Watson?
John B. Watson (1878–1958) był amerykańskim psychologiem, który jest uważany za założyciela behawioryzmu, jednego z najważniejszych nurtów w psychologii XX wieku. Jego podejście zrewolucjonizowało sposób, w jaki psychologia była uprawiana, odchodząc od introspekcji i badania świadomości na rzecz badania obserwowalnego zachowania.
Odrzucał introspekcję jako niewiarygodną metodę badawczą.
54
Jaki postulat został przedstawiony 24 lutego 1913 roku na Uniwersytecie John Hopkins i przez kogo?
To zachowanie a nie świadomość jest przedmiotem badań psychologii.
John Watson, założyciel behawioryzmu
55
Terminy z psychologii klasycznej (świadomość, wyobrażenia, uczucia, pragnienia, psychika) zostały przez Watsona wymienione na ... . Wymień je.
Bodziec, reakcja, nawyk, odruch warunkowy (siłą nawyku)
56
Dlaczego mówi się, że psychologia behawiorystyczna Watsona jest w pełni obiektywna nauka przyrodnicza?
Przedmiotem badań psychologii behawioralnej są fakty a celem nauki jest przewidywanie i kontrola zachowania człowieka.
57
Jakie były sprzyjające okoliczności dla postulatów Watson'a?
Psychologia stanęła przed dylematem. Podważano świadomość jako przedmiot nauki oraz psychologia szła w kierunku bycia uznana za pełnoprawną naukę.
58
Watson sformułował utopijna wizje świata, na czym ona polegała?
Na wolności behawiorystycznej, która doprowadzi do tego ze świat w końcu stanie się miejscem przystosowanym do zamieszkania przez ludzi.
59
Jaki to był ruch? "filozoficzny ruch rozwijający się w latach 20. i 30. XX wieku, który koncentrował się na tym, aby wiedza naukowa była oparta na logicznych podstawach i obserwacji empirycznej. Powstał w ramach Koła Wiedeńskiego, grupy filozofów i naukowców"
Neopozytywizm
60
Jaka jest różnica miedzy Neobehawioryzmem a Behawioryzmem?
Neobehawioryzm zgadzał się ze szkoła poprzednika (Watson) natomiast zakładał, że emocje i myślenie można badać, jednak przekładając je na język fizjologii i neurofizjologii. ważne aby badania były operacyjne.
Neobehawioryzm (np. Edward C. Tolman, Clark L. Hull, B.F. Skinner) uznał, że można uwzględnić pojęcia pośredniczące, takie jak „zmienne ukryte” (np. wyobrażenia, cele, motywacja), pod warunkiem że są one definiowalne w sposób operacyjny i empirycznie weryfikowalne.
61
Podaj definicje Neobehawioryzmy wg. encyklopedii PWN.
Neobehawioryzm w przeciwieństwie do behawioryzmu klas nie ogranicza się do opisu i statystycznej analizy związków miedzy bodźcami i reakcjami, lecz dopuszcza ich interpretowanie (wyjaśnianie) za pomocą hipotetycznych zmiennych pośredniczących, występujących miedzy bodźcem a reakcja.
62
Co stało się punktem wyjścia do rozwoju psychoanalizy i historii psychoterapii?
Anna O. (właściwie Bertha Pappenheim) była pacjentką Josepha Breuera, który był mentorem Sigmunda Freuda.
63
Czemu przypadek Anny O. był taki przełomowy dla rozwoju psychoanalizy?
Anna O. cierpiała na liczne objawy psychosomatyczne, takie jak paraliże, problemy ze wzrokiem, trudności w mówieniu oraz halucynacje.
Breuer zastosował technikę "talking cure" (tzw. „leczenie mówieniem”), czyli zachęcał pacjentkę do swobodnego mówienia o swoich przeżyciach i emocjach.
Po ujawnieniu i przetworzeniu tych wspomnień, wiele objawów pacjentki zaczęło ustępować. Proces ten wskazał na znaczenie nieświadomych konfliktów oraz tłumienia emocji, które miały wpływ na jej zdrowie psychiczne.
64
Wspomniany przypadek stanowił także punkt wyjścia do badań nad rolą nieświadomości w psychologii. O którym przypadku jest tu mowa?
Przypadek Anny O. pacjentki Breuera oraz Freuda.
65
Na czym polegała przewrotność postulatów Freuda?
Freud postulował, że istnieje nieświadomość.
W ten sposób przeciwstawia się popularnej wówczas tezie, ze wszystkie zjawiska psychiczne są świadome.
66
Jak Freud rozumiał nieświadome? Wyjaśnij.
Nieświadome wg. Freuda dzieli się na dwa sposoby: jako zjawisko i jako system. Nieświadome jako system to celowe działanie zgodnie z potrzebami życiowymi.
Nieświadome jest częścią trzech jakości psychicznych: przedwiadome, świadome i nieswiadome
67
W ktorej części wizji osobowości umieszczał Freud nieświadome? Id, Ego czy Superego?
We wszystkich.
68
Wymień 5 modeli psychiki w metapsychologii psychoanalitycznej wg. Freuda?
Modele:
Dynamiczny
Topograficzny
Strukturalny
Rozwojowy
Ekonomiczny
69
Na czym polegały modele psychiki wg Freuda?
Model topograficzny – opisujący różne poziomy świadomości (świadomość, przedświadomość, nieświadomość).
Model strukturalny – koncentrujący się na trzech instancjach psychicznych: Id, Ego i Superego, które współdziałają w organizacji psychicznych procesów.
Model dynamiczny – wyjaśniający dynamikę procesów psychicznych, konfliktów między Id, Ego i Superego oraz rolę mechanizmów obronnych.
Model rozwojowy - opisuje rozwój psychiczny człowieka w różnych etapach życia i wyjaśnia, jak zaspokojenie potrzeb w dzieciństwie wpływa na późniejsze zachowanie i osobowość. Kluczową rolę w tym modelu odgrywają etapy rozwoju psychoseksualnego.
Model ekonomiczny - natomiast koncentruje się na inwestowaniu i przepływie energii psychicznej (libido) w psychice, zwracając uwagę na mechanizmy rozładowywania napięcia oraz rolę mechanizmów obronnych w zarządzaniu emocjami i pragnieniami.
70
W modelu dynamicznym Freud'a istnieją dwa popędy, wymień je.
a) libidinalny
b) śmierci
71
Co charakteryzuje model dynamiczny?
Popędy stanowią sile napędowa psychiki i są ostateczna przyczyna każdej aktywności człowieka. Model dynamiczny koncentruje się na procesach i interakcjach między różnymi częściami psychiki, zwłaszcza między Id, Ego i Superego.
72
Konflikty wewnętrzne: Freud uważał, że część naszych problemów psychicznych wynika z wewnętrznych konfliktów. Co miał tu na myśli?
Konfliktów między Id (które pragnie natychmiastowego zaspokojenia popędów) a Ego i Superego (które starają się działać zgodnie z rzeczywistością i moralnością). Tego rodzaju konflikty mogą prowadzić do napięcia i rozwoju objawów neurotycznych.
73
Co to jest topograficzny model psychiki i kto go stworzył?
Freud.
Psychika składa się z 3 stanów:
Świadomość: Zawiera te treści, które są aktualnie dostępne i świadome dla jednostki (np. myśli, percepcje). To, co człowiek aktualnie postrzega i rozumie.
Przedświadomość: Jest to obszar, w którym znajdują się wspomnienia i informacje, które nie są obecnie świadome, ale mogą zostać łatwo przywołane do świadomości, np. przypomnienie sobie numeru telefonu, który pamiętamy, ale nie jest aktywnie w naszej świadomości.
Nieświadomość: To część psychiki, która zawiera tłumione pragnienia, wspomnienia, emocje oraz myśli, które zostały wyparte lub zablokowane, ponieważ były zbyt nieakceptowalne lub wywoływały lęk. Treści te nie są dostępne w sposób świadomy, ale mogą wpływać na zachowanie i przeżycia osoby.
74
Do opisu czego używana jest metafora model lodowca (ang. Iceberg Model) używana przez Sigmunda Freuda?
Do przedstawienia struktury ludzkiej psychiki, które polega na rywalizacji pomiędzy trzema strukturami osobowości: Id, Ego i Superego
75
Jakie wynikają wnioski z modelu lodowca (ang. Iceberg Model) Freud'a?
Świadomość stanowi tylko małą część tego, co dzieje się w naszej psychice. Większość naszych myśli, emocji i zachowań jest wynikiem procesów nieświadomych.
Nieświadomość ma potężny wpływ na nasze zachowanie, pragnienia i przeżycia, choć nie mamy bezpośredniej świadomości tych procesów.
Często to, co jest w nieświadomości, ujawnia się w sposób niezamierzony, poprzez marzenia senne, błędy, lęki, objawy neurotyczne i inne nieświadome działania.
76
Model energii psychicznej wg Freud'a to ... .
Model ekonomiczny, który odnosi się do teorii energii psychicznej, czyli założenia, że nasza psychika ma ograniczoną ilość energii, która może być inwestowana w różne procesy psychiczne.
77
Energia psychiczna (libido) jest inwestowana w różne procesy psychiczne. Możemy kierować ją na zaspokojenie potrzeb biologicznych (np. seksualnych) ale już nie na inne formy aktywności, takie jak praca czy twórczość. Prawda czy fałsz?
Fałsz
Energię psychiczna, libido, możemy kierować również na inne formy aktywności.
78
Jakie są dwie podstawowe siły, które kierują ludzkim zachowaniem i procesami psychicznymi wg Freuda?
Eros - Instynkt życia i Thanatos - Instynkt śmierci
Eros jest siłą, która motywuje ludzi do dążenia do szczęścia, miłośc.
Thanatos reprezentuje destruktywną i agresywną część ludzkiej psychiki, której celem jest zniszczenie, zredukowanie napięcia.
79
Co to jest kateksja?
Kateksja to termin, który odnosi się do inwestowania energii psychicznej (libido) w określony obiekt, myśl, ideę, osobę, czy też czynność. W psychoanalizie energia ta jest wykorzystywana do zaspokajania potrzeb emocjonalnych i psychicznych.
80
Czym jest obiekt w teorii Freuda?
Obiekt w teorii Freuda (i ogólnie w psychoanalizie) to cokolwiek, w co inwestowana jest energia psychiczna (libido). Obiekt jest tym, na czym koncentruje się nasza energia, a jego rolą jest zaspokajanie potrzeb emocjonalnych.
81
Czym jest narcyzm wg Freuda?
Narcyzm to inwestowanie energii psychicznej w siebie samego jako obiekt. Osoba narcystyczna przypisuje sobie nadmierną wartość i traktuje siebie jako obiekt miłości i podziwu.
82
Czym jest sadyzm wg Freud'a?
Sadyzm to tendencja do inwestowania energii psychicznej w obiekt w sposób destrukcyjny, w celu czerpania przyjemności z zadawania bólu lub cierpienia innym.
83
Czym jest masochizm wg. Freuda?
Masochizm to tendencja do inwestowania energii psychicznej w obiekt w sposób, który prowadzi do szkodzenia sobie, czyli czerpania przyjemności z bycia ofiarą, poniżania się lub poddawania się cierpieniu.
84
W jaki sposób narcyzm, sadyzm czy masochizm łączą się z teoria o kateksji i obiekcie?
Wszystkie te zjawiska mają związek z koncepcją kateksji i obiektów, ponieważ odnoszą się do tego, jak energia psychiczna jest skierowana i jak kształtują się relacje z innymi ludźmi i samym sobą.
85
Na czym polega model rozwojowy wg. Freud'a?
Rozwój człowieka = rozwój seksualny
Rozwój składa się z 4 etapów:
1. Faza oralna (0-1)
2. Faza analna (1-3)
3. Faza falliczna (3-6)
4. Faza latencji (6-12)
86
Wymień podstawowe założenia modelu rozwojowego Freuda.
1. Ludzkie zachowanie jest motywowane przez popędy, w szczególności seksualne (libido) i agresywne.
2. Rozwój przebiega w etapach, które odpowiadają różnym źródłom przyjemności oraz napięcia w dzieciństwie.
3. Konflikty psychiczne na danym etapie mogą prowadzić do fiksacji, czyli zatrzymania rozwoju w określonej fazie, co może skutkować problemami w dorosłym życiu.
87
Na czym polega faza oralna wg. Freud'a? Jakie są źródła przyjemności oraz strefy erogenne?
Faza oralna (0-1 rok życia)
Strefa erogenna: usta, język, wargi.
Źródło przyjemności: ssanie, gryzienie, żucie (związane z karmieniem piersią lub butelką).
Kluczowy konflikt: odstawienie od piersi.
Możliwe skutki fiksacji:
Osoby fiksowane na tej fazie mogą w dorosłości wykazywać zachowania związane z zależnością, nadmiernym jedzeniem, paleniem papierosów, obgryzaniem paznokci, gadatliwością lub pasywnością.
88
Na czym polega faza analna wg. Freud'a? Jakie są źródła przyjemności oraz strefy erogenne?
Faza analna (1-3 rok życia)
Strefa erogenna: odbyt.
Źródło przyjemności: kontrolowanie wydalania i zatrzymywania kału podczas treningu czystości.
Kluczowy konflikt: nauka kontrolowania potrzeb fizjologicznych i podporządkowanie się zasadom.
Możliwe skutki fiksacji:
Nadmierna kontrola: osobowość analno-retencyjna (uporządkowana, pedantyczna, oszczędna).
Brak kontroli: osobowość analno-ekspulsywna (bałaganiarska, impulsywna, rozrzutna).
89
Na czym polega faza falliczna wg. Freud'a? Jakie są źródła przyjemności oraz strefy erogenne?
Faza falliczna (3-6 rok życia)
Strefa erogenna: genitalia.
Źródło przyjemności: eksploracja i ciekawość dotycząca narządów płciowych.
Kluczowy konflikt:
Chłopcy: kompleks Edypa (miłość do matki, rywalizacja z ojcem).
Dziewczynki: kompleks Elektry (zazdrość o posiadanie penisa, miłość do ojca).
Możliwe skutki fiksacji:
Zaburzenia relacji z autorytetami, trudności w nawiązywaniu intymnych relacji, niepewność własnej tożsamości płciowej.
90
Na czym polega faza latencji wg. Freud'a? Jakie są źródła przyjemności oraz strefy erogenne?
Faza latencji (6-12 rok życia)
Strefa erogenna: faza względnej neutralności – energia libidinalna zostaje skierowana na rozwój umiejętności społecznych i intelektualnych.
Źródło przyjemności: przyjaźnie, nauka, hobby.
Kluczowy konflikt: brak wyraźnego konfliktu.
Możliwe skutki fiksacji: brak fiksacji w tej fazie, ale nierozwiązane konflikty z poprzednich etapów mogą się utrzymywać.
91
" ... " jedno z podstawowych założeń metodologicznych w naukach przyrodniczych, a także w psychologii, szczególnie w podejściach, które dążą do zrozumienia i przewidywania ludzkiego zachowania na podstawie określonych przyczyn. O jakiej zasadzie jest tu mowa?
O zasadzie determinizmu.
92
Wymień 5 założenia zasady determinizmu:
1. Przyczynowość
2. Poszukiwanie prawidłowości
3. Obiektywizm
4. Mechanizmy wewnętrzne i zewnętrzne
5. Weryfikowalność
93
Freud badał teorie myślenia, snów i wolnych skojarzeń. Dlaczego było to dla jego nauki takie kluczowe?
Ponieważ dotyczy to nieświadomości i niekontrolowanych aspektów życia psychicznego.
94
Freud wyróżniał dwa podstawowe typy myślenia, wymień i opisz je.
Proces pierwotny:
- Charakteryzuje się brakiem logiki i kierowaniem się zasadą przyjemności.
- Obecny w snach, fantazjach i nieświadomości.
- Opiera się na skojarzeniach i obrazach.
Proces wtórny:
- Podlega zasadzie rzeczywistości.
- Logiczny, racjonalny i ukierunkowany na rozwiązywanie problemów.
- Występuje w świadomym myśleniu i działaniu.
95
Czym jest fiksacja w teorii rozwoju psychoseksualnego?
Fiksacja to zatrzymanie rozwoju psychoseksualnego na danym etapie z powodu niepełnego rozwiązania konfliktu charakterystycznego dla tej fazy. Innymi słowy, jednostka nie przechodzi w pełni do kolejnego etapu rozwoju, co może wpływać na osobowość i zachowanie w dorosłym życiu.
96
Czym jest regresja w teorii rozwoju psychoseksualnego?
Regresja to cofnięcie się do wcześniejszego etapu rozwoju psychoseksualnego w sytuacjach stresu, presji lub frustracji. Jest to mechanizm obronny, który umożliwia jednostce radzenie sobie z trudnościami poprzez powrót do bardziej pierwotnych, mniej złożonych zachowań.
97
Uczeń Freud'a, Karl Abraham zajmował się teoria typów charakterów na podstawie rozwoju psychoseksualnego. Co odgrywało kluczowa role w jego badaniach nad typami charakterów?
Kluczową rolę odgrywają tutaj mechanizmy fiksacji w danym stadium oraz wpływ wyzwań związanych z fazą oralną, analną i falliczną. Typy charakteru wywodzą się z nierozwiązanych konfliktów, które kształtują specyficzne cechy osobowości dorosłego człowieka.
98
Kto uważał, że charakter jest sposobem adaptacji do warunków społecznych, które kształtują jednostkę.
Erich Fromm.
Przedstawiciel psychoanalizy humanistycznej, opracował teorię charakteru, która łączy elementy psychoanalizy z filozofią i socjologią. Według Fromma, charakter człowieka jest kształtowany przez relacje społeczne, ekonomiczne i kulturowe, a także przez wewnętrzne potrzeby psychiczne. Opisał różne orientacje charakterologiczne, które wynikają z mechanizmów adaptacyjnych jednostki do środowiska.
99
Jakie typy charakterów wyróżnił E. Fromm?
Przede wszystkim wyróżnił dwa nadrzędne typy charakterów: produktywne i nieproduktywne.
Produktywne to zdrowe charaktery, prowadzące do pełnego rozwoju człowieka.
Nieproduktywne natomiast opisują niezdrowe mechanizmy przystosowawcze, w których jednostka nie rozwija swojego potencjału, lecz dąży do ucieczki od wolności i odpowiedzialności.
Podtypy charakterów nieproduktywnych:
1. Charakter receptywny (Osoby, które oczekują, że zaspokojenie ich potrzeb przyjdzie z zewnątrz)
2. Charakter eksploatatorski (Osoby, które zaspokajają swoje potrzeby, odbierając innym.)
3. Charakter tezauryzatorski (gromadzący, koncentrują się na gromadzeniu i przechowywaniu dóbr materialnych, wiedzy, doświadczeń, a nawet relacji. Mają tendencję do postrzegania świata w kategoriach posiadania i kontroli.)
4. Charakter merkantylny (marketingowy, Ludzie o charakterze merkantylnym postrzegają siebie i innych jak towary na rynku, które należy „sprzedać” lub dopasować do oczekiwań społecznych. Ich tożsamość zależy od tego, jak są odbierani przez otoczenie.)
100
Na czym polega teoria agresji wg. Fromm'a?
Fromm rozróżnia adaptacyjną, obronną agresję od destrukcyjnej, złośliwej agresji, która jest unikalna dla ludzi i wynika z problemów psychicznych lub społecznych.
Źródłem destrukcyjnej agresji może być frustracja, alienacja, lęk przed wolnością oraz patologiczne mechanizmy osobowości, takie jak nekrofilia, sadyzm czy masochizm.
Fromm podkreśla, że choć agresja obronna jest wrodzona, destrukcyjna agresja jest efektem społecznych i kulturowych wpływów, a nie biologicznego determinizmu.
101
Co to znaczy, ze agresja to przejaw tłumienia libido oraz przejaw działania instynktu śmierci?
Tłumienie naszych potrzeb i pragnień które ma działanie restrykcyjne dla nas.
102
Jakie klasyczne mechanizmy obronne wyróżniamy wg. Freud'a?
Wyparcie
Zaprzeczenie
Tłumienie
Przeniesienie
Projekcja
Introjekcja
Identyfikacja z agresorem
Formacja reaktywna
Racjonalizacja
Dysocjacja
Sublimacja
103
Czym różniła się teoria mechanizmów obronnych Fromm'a od klasycznych mechanizmów opisanych min. przez Freuda?
Fromm rozwijał swoją koncepcję mechanizmów ucieczki od wolności oraz adaptacyjnych strategii, które pozwalają jednostce radzić sobie z lękiem, frustracją i wewnętrznymi konfliktami.
104
Podaj definicje mechanizmów obronnych sformułowaną przez Z. Freud'a i jego córkę Anne Freud.
Mechanizmy obronne są nieświadomymi strategiami stosowanymi przez ego, aby zredukować lęk wywołany konfliktami między id, ego i superego lub naciskiem rzeczywistości.
105
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Usunięcie ze świadomości myśli, wspomnień lub impulsów, które wywołują lęk lub poczucie winy.
Przykład: Osoba, która doświadczyła traumy w dzieciństwie, nie pamięta tego wydarzenia.
Wyparcie
106
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Przypisywanie własnych nieakceptowanych myśli, uczuć lub pragnień innym osobom.
Przykład: Osoba, która czuje złość wobec kolegi, oskarża go o to, że jest na nią zły.
Projekcja
107
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Przeniesienie uczuć lub impulsów z obiektu budzącego lęk na mniej zagrażający obiekt.
Przykład: Ktoś, kto jest zły na szefa, wyładowuje złość na członkach rodziny lub zwierzęciu.
Przemieszczenie
108
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Przekształcenie nieakceptowanych impulsów (np. agresywnych lub seksualnych) na działania społecznie akceptowalne i konstruktywne.
Przykład: Osoba z agresywnymi skłonnościami zostaje sportowcem lub chirurgiem.
Sublimacja
109
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Poszukiwanie logicznych i akceptowalnych wyjaśnień dla działań, które są wynikiem nieakceptowanych motywów.
Przykład: Osoba, która nie zdała egzaminu, tłumaczy to niesprawiedliwością nauczyciela.
Racjonalizacja
110
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Odrzucenie rzeczywistości, która jest zbyt trudna do zaakceptowania.
Przykład: Osoba uzależniona od alkoholu zaprzecza, że ma problem.
Zaprzeczenie
111
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Cofnięcie się do wcześniejszego etapu rozwoju psychicznego, w którym człowiek czuł się bezpiecznie.
Przykład: Dorosła osoba w sytuacji stresowej zaczyna zachowywać się jak dziecko, np. płakać czy tupać nogami.
Regresja
112
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Przejawianie uczuć lub zachowań przeciwnych do rzeczywistych, nieakceptowanych pragnień czy impulsów.
Przykład: Osoba, która odczuwa wrogość wobec kogoś, okazuje mu przesadną sympatię.
Reakcja upozorowana
113
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Oddzielenie emocji od myśli lub wspomnień związanych z trudnym doświadczeniem.
Przykład: Ktoś, kto opisuje traumatyczne wydarzenie w sposób bardzo chłodny i pozbawiony emocji.
Izolacja
114
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Próba „odwrócenia” nieakceptowanego czynu lub myśli poprzez wykonanie przeciwdziałania.
Przykład: Osoba, która zraniła kogoś słowem, stara się naprawić to, okazując przesadną troskę.
Anulowanie
115
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Przyjmowanie cech, wartości lub zachowań innej osoby w celu zmniejszenia lęku.
Przykład: Dziecko naśladuje zachowanie rodzica, aby poczuć się pewniej.
Identyfikacja
116
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Ucieczka w świat wyobraźni w celu zaspokojenia pragnień, których nie można zrealizować w rzeczywistości.
Przykład: Osoba marzy o sukcesach zawodowych, zamiast podjąć konkretne działania.
Fantazjowanie
117
Co to za mechanizm obronny?
Definicja: Przezwyciężanie słabości w jednym obszarze poprzez osiągnięcia w innym.
Przykład: Osoba, która nie jest pewna swojej inteligencji, poświęca dużo uwagi swojemu wyglądowi.
Kompensacja
118
Jakie dwa zastosowania ma psychoanaliza?
1. terapeutyczne (uświadamianie pacjentom ukrytych źródeł problemów)
2. narzędzie do rozumienia i tworzenia kultury (analiza i rozumienie przesłania dzieł sztuki, narzędzie dla artystów pozwalające sięgnąć do nieświadomego świata)
119
Psychologia humanistyczna powstała jako odpowiedź na behawioryzm i psychoanalizę. Prawda czy fałsz?
Prawda
120
Co psychologia humanistyczna zarzucała behawioryzmowi i psychoanalizie?
Behawioryzmie - pomijanie ważnych aspektów człowieczeństwa jak np miłość, autonomia, zdrowie psychiczne
Psychoanalizie - nadmierna patologizacje każdego problemu
121
Na czym koncentruje się psychologia humanistyczna?
Główna teza psychologii humanistycznej opiera się na założeniu, że człowiek jest istotą wolną, świadomą i dążącą do samorealizacji. Psychologia humanistyczna kładzie nacisk na pozytywny potencjał człowieka, jego zdolność do rozwoju oraz doświadczenia subiektywne.
122
Maslow i Rogers byli przedstawicielami jakiego nurtu psychologicznego?
Psychologii humanistycznej
123
Kim był Victor Frankl i dlaczego jego poglądy miały taki ważny wpływ na ukształtowanie dzisiejszej nauki o psychologii?
Viktor Frankl (1905–1997) był austriackim psychiatrą, neurologiem i psychoterapeutą, twórcą logoterapii, która jest formą terapii egzystencjalnej. Frankl zasłynął swoją teorią, że poszukiwanie sensu życia jest główną siłą napędową człowieka.
Frankl był więźniem nazistowskich obozów koncentracyjnych, w tym Auschwitz i Dachau, gdzie stracił całą swoją rodzinę (żonę, rodziców i brata). W tych ekstremalnych warunkach zauważył, że ludzie, którzy znajdowali sens życia, mieli większe szanse przetrwania.
124
Jaka była koncepcja osobowości wg. Abrahama Maslowa?
Koncepcja osobowości jako system potrzeb.
125
Opisz 5 potrzeb wg. Maslowa, zgodnie z piramida potrzeb, począwszy od 1. czyli największej.
1. Potrzeby fizjologiczne i biologiczne
2. Potrzeby bezpieczeństwa
3. Potrzeby przynależności grupowej
4. Godność, szacunek otoczenia, prestiż, estyma (status społeczny)
5. Samorealizacja, ambicje, rozwój, kreatywność
126
Opisz w jaki sposób Carl Rogers wykorzystał psychologie humanistyczna do terapii?
Wprowadził metodę skoncentrowana na kliencie.
Klient sam decyduje jaki jest cel terapii.
Terapeuta przede wszystkim empatycznie słucha i reaguje na potrzeby klienta.
Terapeuta daje klientowi bezwarunkowa akceptacje (której zabrakło w dzieciństwie)
127
Na co zwraca uwagę psychologia pozytywna?
Szczęście, skąd się bierze i jak je utrzymać.
Bada cnoty - cechy przypisane dobrostanowi.
Rola emocji w zdrowieniu i podtrzymywaniu dobrostanu jest kluczowa.
128
Kto był twórca psychologii pozytywnej?
Martin Seligman
129
Źródła problemów z jakimi mierzy się wspolczsny człowiek wg. Seligmana?
1. zachwianie równowagi miedzy "ja" a "my". Przesadna koncentracja na potrzebach własnych, indywidualizm)
2. ruch na rzecz wysokiej samooceny (współczesna kultura (szczególnie w krajach zachodnich) często traktuje wysoką samoocenę jako klucz do sukcesu i szczęścia)
3. wiktymologia - moda na bycie ofiara (odnosi się do szeroko rozpowszechnionej mentalności ofiary, która utrwala bezradność, unikanie odpowiedzialności i pasywność)
130
Czym zasłynęli Heidt i Lukianov?
napisali wspólnie książek „The Coddling of the American Mind”
W swojej wspólnej książce Haidt i Lukianoff analizują zmiany w kulturze młodych ludzi, które ich zdaniem negatywnie wpływają na zdrowie psychiczne i zdolność do radzenia sobie z trudnościami.
1. Kultura nadmiernej ochrony („coddling”)
2. Triada błędnych przekonań (młodzi ludzie unikają trudności zamiast się z nimi mierzyć.)
3. Wpływ mediów społecznościowych
131
Wymień trzy fałszywe założenia wg. Heidt'a i Lukianova
1. Ludzie są bardzo delikatni i łatwo ich skrzywdzić
2. Emocje są dobrym źródłem informacji
3. Świat dzieli się na dobrych i złych ludzi, a życie to walka miedzy nimi.
132
Heidt i Lukianov obalają mit o kruchości, na czym on polega?
Mit o kruchości zakładał, ze dzieci i młodzież są krusi i łatwo ich skrzywdzić.
Nadmierna opieka nad dziećmi, będąca efektem mitu o kruchości doprowadziła do nadmiernej higieny, nadużywania antybiotyków, ograniczania kontakt z czynnikami alergizującymi.
133
Na czym polega Cree Concept Nicka Haslama (2016)?
Koncept „creep” (ang. creep – powolne, niekontrolowane przesuwanie granic) odnosi się do zjawiska stopniowego rozszerzania się pewnych definicji, kategorii czy zjawisk społecznych, które w efekcie tracą swoją pierwotną wyrazistość i cel.
Początki: „Mission creep” w wojskowości (lata 90)
Pojęcie „creep” zostało spopularyzowane przez Jonathana Haidta i Grega Lukianoffa w książce „The Coddling of the American Mind”.
terminy takie jak „przemoc” czy „trauma” stopniowo rozszerzają swoje znaczenie w kulturze i psychologii.
134
Sejfityzm - wyjaśnij termin.
W XXI wieku słowo "bezpieczeństwo" nabrało nowego znaczenia. Nie dotyczyło już tylko bezpieczeństwa fizycznego ale również bezpieczeństwa psychicznego.
W konsekwencji podejmuje się działania mające uchronić ludzi przed doświadczaniem przykrych uczuć (metafora: kask chroni głowę narciarza przed upadkiem)
135
Jakie są skutki kultury sejfityzmu?
Jest to kultura która zachęca nas do ochrony przed normalnymi życiowymi doświadczeniami, dzięki którym stajemy się zdrowsi i silniejsi.
136
Psychologia pozytywna zakłada, że negatywne emocje to antidotum na stres. Prawda/fałsz?
Fałsz
137
Czym jest wzrost posttraumatyczny?
Wzrost posttraumatyczny (ang. post-traumatic growth, PTG) to pozytywna zmiana psychologiczna, która może wystąpić u osoby po doświadczeniu trudnej, stresującej lub traumatycznej sytuacji. Jest to proces, w którym trauma staje się katalizatorem rozwoju, prowadząc do głębokiego przemyślenia życia, priorytetów i osobistych wartości.
138
Jaka teoria Janusza Czapińskiego, polskiego psychologa, wprowadza model wyjaśniający, mówiący o tym, jak różne warstwy życia wpływają na nasze poczucie szczęścia i dobrostanu. Teoria ta zakłada, że szczęście można rozumieć jako strukturę wielowarstwową, przypominającą cebulę, w której różne poziomy determinująca są różne aspekty dobrostanu.
Cebulowa teoria szczęścia.
139
Jaka jest teoria autentycznego szczęścia twórcy psychologii pozytywnej, Martina Seligmana?
Przedstawia model, który koncentruje się na tym, jak ludzie mogą budować trwałe szczęście, rozwijając swoje zasoby i czerpiąc satysfakcję z życia. Seligman w swojej koncepcji podkreśla, że szczęście nie polega wyłącznie na chwilowych emocjach pozytywnych, ale obejmuje także głębsze aspekty, takie jak sens życia i realizowanie swojego potencjału.
Seligman podkreśla, że każdy człowiek ma unikalny zestaw mocnych stron charakteru, które może rozwijać i wykorzystywać w codziennym życiu.
Przykładowe mocne strony to: mądrość, odwaga, wytrwałość, życzliwość, humor czy duchowość.
Wykorzystywanie tych cech w działaniach zgodnych z naszymi wartościami prowadzi do większej satysfakcji i trwałego szczęścia.
140
Model PERMA Seligmana.
Seligman rozwinął swoją teorię autentycznego szczęścia, formułując model PERMA, który obejmuje pięć filarów:
P – Positive Emotions (pozytywne emocje) – doświadczanie radości, wdzięczności, nadziei.
E – Engagement (zaangażowanie) – głębokie zanurzenie w działaniach.
R – Relationships (relacje) – pozytywne i wspierające więzi z innymi.
M – Meaning (sens) – poczucie, że nasze życie ma cel i znaczenie.
A – Accomplishment (osiągnięcia) – dążenie do celów i osiąganie sukcesów.
141
Cnoty człowieka w drodze do szczęścia wg. psychologii pozytywnej, wymień.
1. Mądrość i wiedza – zdolność zdobywania i stosowania wiedzy, kreatywność i ciekawość.
2. Odwaga – przezwyciężanie strachu, wytrwałość i postępowanie zgodne z własnymi wartościami.
3. Miłość (ludzka dobroć) – empatia, miłość, życzliwość i troska o innych.
4. Sprawiedliwość – podejmowanie sprawiedliwych decyzji, współpraca i odpowiedzialność.
5. Wstrzemięźliwość – kontrolowanie impulsów, skromność i umiar w życiu.
6. Duchowość – poczucie sensu, wdzięczność, humor i duchowość.
142
Co kieruje człowiekiem wg. psychoanalizy?
Nieświadome motywy.
Przede wszystkim zaspokojenie popędów, które są natury biologicznej
Nieprzyjemne napięcie - zaspokojenie popędu - redukcja napięcia - ulga
Popędu są hedonistyczne i egoistyczne
Popędy rodzą się w ID (pierwotna natura)
143
W jaki sposób natura zabezpieczyła nas przed destrukcyjnym działaniem popędów?
Wytworzyła mechanizmy zabezpieczające: EGO i SUPEREGO
EGO - działa wg zasady rzeczywistości
SUPEREGO - podporządkowuje się danej kulturze moralności
Ego jest mediatorem miedzy Id i Superego
Charakter człowieka = metody stosowane przez Ego do pogodzenia dwóch antagonistycznych sił
144
Jakie narzędzia posiada ego aby pogodzić ze sobą dwie antagonistyczne siły Id i Superego?
Mechanizmy obronne
145
Psychonalaniza zakłada, że człowiek jest zdeterminowany przez biologiczne siły naszego organizmu. Człowiek jest zasadniczo wolny, ale ... . Dokończ stwierdzenie.
Ale z natury jest egoistyczny i dąży jedynie do przyjemności własnej nie licząc się z kosztami jakie ponoszą inni
146
Jaki nurt psychologiczny propaguje poniższe wartości?
- człowiek jest z natury zły
- kultura niesie wyzwolenie od negatywnych konsekwencji złej natury
- gdyby nie kultura, doszłoby do wojny wszystkich przeciwko wszystkim
Nurt psychoanalizy
147
Co charakteryzuje człowieka w ujęciu behawioryzmu?
Działaniem człowieka kierują popędy i wzmocnienia
Działanie które doprowadzi do pożądanych rezultatów zostanie wzmocnione pozytywnie (warunkowanie zachowania), utrwali się i będzie miało tendencje do powtarzania się
Dobrze utrwalone zachowanie staje się nawykiem
148
Osobowość to zbiór nawyków. Jaki nurt uważa to twierdzenie za prawdziwe?
Behawioryzm
149
Behawioryzm uważa wzmocnienia zachowania jako prymarne aspekty rozwoju. Wyjaśnień co to znaczy?
Dla rozwoju człowieka liczą się tylko pozytywne i negatywne wzmocnienia, dzięki którym buduje się nasze zachowanie.
Cnoty jak altruizm, wytrwałość, cierpliwość są jedynie skutkiem wzmocnień.
Godność i wolność to mity.
150
Jaki nurt psychologiczny propaguje poniższe wartości?
- człowiek z natury nie jest ani dobry ani zły
- wszystko co robi jest efektem wzmocnień z jakimi spotkał się w ciagu zycia
- środowisko w którym się wychowaliśmy odpowiada za to kim jestesmy
- prestiż, zalubi ani pozycja społeczna nie zależą od wewnętrznych dyspozycji ani miejsca urodzenia, ludzie są sobie równi (egalitaryzm społeczny)
Behawiorym
151
W jaki sposób wykorzystujemy współcześnie poglądy behawioryzmu?
Podkreśla roe wychowania i edukacji
Wykorzystywany jest w terapii - pozytywne doświadczenia jako droga do zmiany problematycznego zachowania
Resocjalizacja i reedukacja
152
Co charakteryzuje człowieka w ujęciu humanistycznym?
jesteśmy kierowani przez wewnętrzne mechanizmy rozwoju
Zasadnicza potrzeba człowieka i warunkiem zdrowia jest rozwój, sami wiemy co nas rozwija a co nie
Wewnętrzna potrzeba samo aktualizacji - główny motywator
Warunek samo aktualizacji = bezwarunkowa akceptacji i zaspokojenie potrzeb z dolnej części piramidy Maslowa
153
Jaki nurt psychologiczny propaguje poniższe wartości?
- wolność i niezależność
- humanizm rozumiemy jako człowieczeństwo, które może się stale rozwijac
- stale doskonalenie się człowieka jako warunek zdrowia
- nieograniczanie zewnętrznymi barierami np. tradycja
- szacunek dla indywidualnych wizji samo aktualizacji
Psychologia humanistyczna
154
Co charakteryzuje człowieka w ujęciu psychologii poznawczej?
Człowieka motywuje aktywny umysł: pobieranie, przetwarzanie, przechowywanie i wydobywanie informacji
Człowiek w życiu kieruje się ciekawością i działa jak naiwny badacz
Człowiek jest aktywny, nie reaktywny, czyli samodzielnie poszukuje i przetwarza informacje
System wiedzy i przekonań stanowi osobowość człowieka
155
W jakim nurcie to zdanie jest prawdziwe? System wiedzy i przekonań stanowi osobowość człowieka
W nurcie psychologii poznawczej
156
Ja postrzega człowieka ujęcie socjobiologiczne?
Zachowania uwarunkowane biologicznie i genetycznie.
Dążenie do maksymalizacji sukcesu reprodukcyjnego.
Strategie adaptacyjne wynikające z ewolucji.
Altruizm wyjaśniany przez korzyści genetyczne (dobór krewniaczy).
Hierarchie społeczne jako mechanizm przetrwania.
Wpływ środowiska na wykształcanie cech adaptacyjnych.
157
Które ujęcie naukowe zgadza się z tym stwierdzeniem?
Człowiek jest całkowicie zdeterminowany przez potrzebę gatunku jaka jest przetrwanie (czyli reprodukcja)
Ucięcie socjobiologiczne
158
Jaki nurt psychologiczny propaguje poniższe wartości?
- siła
- zdrowie
- uroda
- spryt
- opiekuńczość
Nurt socjobiologiczny
159
Co kieruje człowiekiem w ujęciu postmodernizmu?
Doznawanie przyjemności bez przywiązywania się do niczego
Wolność i niezależność
Nie cenimy związków
Lubimy ryzyko
160
Jaki nurt psychologiczny propaguje poniższe wartości?
- zmienności
- ulotność
- wolność
- niezależność od innych
- przyjemność
Nurt postmodernizmu
161
Kryzys replikacyjny kojarzy się z postacią Diedrick'a Stapel'a, holenderskiego psychologa, który przeprowadził celowe oszustwa w swoich metodach badawczych. Na czym polegał jego przypadek?
Tworzył fikcyjne wyniki badań, które nigdy nie miały miejsca. W wielu przypadkach nie przeprowadzał rzeczywistych eksperymentów, a dane wymyślał samodzielnie.
Wprowadzał spreparowane dane do artykułów, które następnie publikował w renomowanych czasopismach naukowych.
Jako uzasadnieni dla swoich czynów podał presje publikacji. "Publikuj albo giń"
162
Wyjaśnij znaczenie terminu QRP w odniesieniu do wątpliwych metod eksperymentalnych w badaniach naukowych.
QRP (Questionable Research Practices) to działania, które choć mogą być legalne lub akceptowalne na pewnym poziomie, są etycznie wątpliwe i mogą prowadzić do błędnych lub wprowadzających w błąd wyników. W przeciwieństwie do jawnego fałszowania danych (jak w przypadku Diederika Stapela), QRP często pozostają w szarej strefie etycznej, ponieważ są trudniejsze do wykrycia i nie zawsze są uznawane za naruszenie zasad etyki badań.
Metody QRP prowadzą do tzw. błędów statystycznych czyli:
1. błąd typu I (fałszywie pozytywny) np test ciążowy wskazuje ze osoba jest w ciąży przy czym tak naprawdę nie jest.
2. błąd typu II (fałszywie negatywny) np test ciążowy wskazuje ze osoba nie jest w ciąży a jest
163
Co to jest HARKing?
HARKing (Hypothesizing After Results are Known):
Formułowanie hipotez po zapoznaniu się z wynikami badań (post hoc), a następnie przedstawianie ich jako pierwotnych założeń badania.
Daje to złudzenie trafności teorii, która w rzeczywistości została wymyślona „po fakcie”.
164
Jakie istnieją rodzaje replikacji?
Replikacja bezpośrednia - stosuje identyczne procedury, materiał, miary, wlasiwosci próby
Replikacja systematyczna - jest zmodyfikowana np. podaje bodźce w innej kolejności
Replikacja konceptualna - jest celowo inna niż oryginalne badanie, ma potwierdzić możliwość generalizacji i prawdziwości wyników, inne próby, inne miary
165
Na czym polegało pierwsze badanie nad deprywacja sensoryczna i kto był pionierem w tej dziedzinie?
- poularne w latach 50
- wpływ na te badania miała Zimna Wojna
- Donald Hebb, Kanadyjski psycholog
- dostał nawet dofinansowanie z Departamentu Obrony Kanady
- badania polegały na umieszczeniu badanych w małej kabinie, z prześwitującymi okularami na oczach, na ramionach rury uniemożliwiające czucie. Jedyny dziew to szum wentylatora, wygodne łóżko.
- wyniki badania: studenci zgłaszali halucynacje i urojenia, większą podatność na perswazje, pogorszenie funkcji poznawczych
166
John Zubek, kim był i co zrobił?
- kolejne dofinansowania na następne badania nad deprywacja sensoryczna
- John Zubek - Kanadyjski badacz zbudował futurystyczna budowle, przezroczysta kopule w wyciszonej komorze (1959). Bardziej rozwinięta struktura do badań.
- John Zubek sam się poddał badaniu na 10 dni
- wyniki badania: utrata motywacji, halucynacje, trudności w koncentracji, niemożność skupienia się na zadaniach intelektualnych, poczucie euforii, zmiany w EEG nawet do 10 (przy badaniu trwającym 14 dni)
- ćwiczenia fizyczne redukowali negatywne skutki badania
167
Kto był najbardziej znanym autorem badań nad konformizmem?
Solomon E. Asch, pionier psychologii społecznej
168
Na czym polegało przełomowe badanie Ascha i jakie były jego wnioski.
Eksperyment Ascha (1951)
Cel badania:
Asch chciał zbadać, czy ludzie ulegają presji grupy i zmieniają swoje opinie w sytuacjach, w których prawidłowa odpowiedź jest oczywista.
Zadanie:
Uczestnicy (120) oglądali zestawy linii (jedną linię wzorcową i trzy linie porównawcze) i mieli wskazać, która z linii porównawczych ma taką samą długość jak linia wzorcowa. (Percepcja wzrokowa). W grupie około 7-9 osób tylko jedna bylarzeczywiscie badana, reszta pomagała eksperymentatorowi
Presja grupowa:
Współpracownicy badacza celowo podawali błędne odpowiedzi w większości rund, aby sprawdzić, czy badany ulegnie presji grupy i także poda błędną odpowiedź. 12/18 grup miało dylemat. Tylko 1/4 badanych pozostała niezależna.
Wnioski:
Pokazała, jak silny jest wpływ grupy na jednostkę, nawet w sytuacjach, w których jednostka jest pewna swoich przekonań.
Uświadomiła, że ludzie często podejmują decyzje nie na podstawie tego, co uważają za prawdziwe, ale na podstawie chęci dostosowania się do innych.
169
Wyjaśnij znaczenie pojęcia "Maszyna do wytwarzania konformizmu" powstałego po badaniach Solomona E. Ascha
Pojęcie "maszyna do wytwarzania konformizmu" odnosi się do mechanizmów społecznych, instytucji lub procesów, które systematycznie skłaniają jednostki do podporządkowania się normom, zasadom lub oczekiwaniom grupy, nawet kosztem własnej indywidualności, przekonań czy autonomii.
170
Od czego zależy stopień konformizmu na podstawie badań Ascha?
1. cech grupy
2. cech zadania
3. cech osób poddawanych naciskowi grupowemu
171
Czy prawda jest ze liczba uczestników miała wpływ na wynik badania nad konformizmem Ascha?
Nie. Najważniejsza była spójność, im większą grupa tym mniejsza spójność i mniejsza presja
172
W badaniu nad konformizmem ważne były dwa aspekty: cechy zadania i cechy osób. Wyjaśnij na czym polegały
Cechy zadania:
- jednoznaczność
- trudnosc
- odpowiedz prywatna vs publiczna
Cechy osoby:
- zdolność myślenia tworczego
- abstrakcyjność myślenia
- poczucie kompetencji w danym zakresie
173
Jaki rodzaj konformizmu jest tutaj opisany:
jest motywowany lekiem przed odrzuceniem przez grupę. Podporzadkowanie się grupie, mimo odmiennego zdania.
Konformizm normatywny
174
Jaki rodzaj konformizmu jest tutaj opisany:
motywowany pragnieniem słusznego postępowania. Pojawia się w sytuacji braku informacji i polega na obserwowaniu zachowań innych ludzi i traktowaniu ich jako wskazówek.
Konformizm informacyjny
175
Następujące zdanie odnosicie do konformizmu informacyjnego:
"Zamach Smolenski wg ekspertów, nawet amerykańskich był jednoznacznie atakiem"
Tak
wpływa na to również mocno atrakcyjność grupy, jednomyślność i spójność tej grupy.
176
Asch miał znanego ucznia, który również był kolega z ławki Philipa Zimbardo. O kim jest tu mowa?
Stanley Milgram, amerykański psycholog społeczny
177
"Czy dobrzy ludzie mogą czynić zło?" ten problem badawczy stanowił podstawę do jakiego słynnego badania?
Eksperyment Milgrama
Fatalne ustalenie okoliczności, w tych syt każdy zostałby zły.
Wyjaśnienia dyspozycyjne - wewnętrzne właściwości jednostki "tak jest, on ma paskudny charakter" wyjaśnienie charakterologiczne
Wyjaśnienia sytuacjyne - przemożny wpływ sytuacji, w takich okoliczności to normalne
178
Na czym polegał eksperyment Milgrama, skąd pomysł na badanie posłuszeństwa?
Punkt wyjścia - procesy Norymberskie, zbrodniarze sadzeni
"Czy to możliwe, aby zwykli ludzie z powodu posłuszeństwa wobec autorytetu dopuszczali się strasznych czynów?"
~1000 osób, ochotnicy, płatne
Uniwersytet Yale, potem specjalne laboratorium
3 osoby a) osoba badana (nauczyciel) b) uczeń (pomocnik eksperymentatora) c) eksperymentator (przekonujący aktor)
Zapamiętywanie i powtarzanie słów. Skala kar (wstrząsy elektryczne). Nauczyciel na sobie poczuł ten wstrząs aby budować przekonanie ze jest to poważne. Współpracownik mieszał bo np mówił ze ma kłopoty z sercem, czy to jest niebezpieczne? Badani wierzyli w to co im wmówiono, ze to jest prawdziwy ból.
Badany (nauczyciel) z reguły się wahał i protestował. Eksperymentator był bezlitosny i mówił ze trzeba kontynuować.
Wskaźnik stopnia posłuszeństwa - na którym napięciu prądu nauczyciel zaprzestał uczestnictwa w badaniu. Założenie zapytanych psychiatrów przed eksperymentem wskazywały na stanie wyniki: większość badanych nie przekroczy 150 woltów. Tylko 4% będzie posłusznych przy 300 woltach a zaledwie 1% dojdzie do 450 woltów.
WYNIK EKSPERYMENTU: większość badanych dojeżdżała do końca napięcia prądu. 2/3 badanych zaaplikowali 450 woltów.Osoby które przekroczyły 195 woltów, doszły do końca. Badanie protestowali słownie ale nie okazali nieposłuszeństwa swoim zachowaniem. Nie stwierdzono różnic cech osobowości pomiędzy tymi badanymi co doszli do 450 woltów a tymi co wcześniej przerwali.
179
Jaki Polak replikował badanie Milgrama?
Dariusz Doliński, psycholog społeczny
Badanie w 2017 roku, było to jedno z nielicznych badań nad posłuszeństwem w XXI wieku
W badaniu zastosowano mniejszą maksymalną "karę" niż w oryginalnym eksperymencie Milgrama, aby spełnić współczesne standardy etyczne.
Wyniki były zbliżone do tych uzyskanych przez Milgrama
kontekst kulturowy i współczesne normy społeczne mają ograniczony wpływ na podstawowy mechanizm posłuszeństwa wobec autorytetu
180
Sposoby na oparcie się przemożnemu wpływowi autorytetu wymuszającego posłuszeństwo?
- akceptacja faktu ze ulegamy autorytetom jako istota społeczna
- krytycznie przeanalizować sytuacje szukając niepasujących szczegółów
- "zrób sobie przerwę' wycofaj się z sytuacji i przemysł sprawę
181
Podobnie jak zbrodnie nazistowskie w USA w 1978 roku miało miejsce największe samobójstwo grupowe, analizowane przez psychologów społeczne. O jaki wydarzeniu jest mowa?
(nie z wykładów, tylko z Zimbardo)
Rewolucyjne samobójstwo w sekcie Świątyni Ludów. Lider Jim Jones nakazał 900 osób (w tym dzieciom) podać cyjanek.
182
Co było kluczowym wnioskiem wynikającym z badania Milgrama?
Ślepe posłuszeństwo było w mniejszym stopniu uwarunkowane cechami dyspozycyjnym (np. niemiecki charakter narodowy), a zdecydowanie bardziej działaniem sił sytuacyjnych, które mogłyby pochłonąć każdego.
Z książki Zimbardo.
183
Na podstawie bodźców sytuacyjnych zostały określone warunki, w których efekt posłuszeństwa najsilniej. Wymień je.
1) gdy mamy inna osobę badana która służy za nasz model postępowania
2) kiedy ofiara znajduje się w dużej odległości
3) kiedy osoba badana jest bezpośrednio nadzorowana przez autorytet
4) kiedy osoba badana jest tylko widzeń lub pośrednikiem
5) kiedy status autorytetu jest wyższy niż osoby badanej
184
Kto prowadził badania nad dehumanizacja? Co znaczy dehumanizacja, wyjaśnij.
Philip Zimbardo w swoim eksperymencie więziennym.
Dehumanizacja, pozbycie się swojej tożsamości, myślenie o sobie jako o stałej masie, element jakiegoś systemu, trybik w wielkiej machinie. Perspektywa w której znikają nasze indywidualne cechy np. wartości czy przekonania moralne.
185
Główne założenia eksperymentu więziennego Zimbardo, to:
24 zdrowych studentów (mężczyźni), dwie grupy. Więźniowie i strażnicy. 1971.
Eksperyment miał obnażyć fatalne działanie pewnych instytucji.
Eksperyment miał trwać 14 dni.
Więźniowie wiedzieli ze będą mogli w każdej chwili zrezygnować.
Dehumanizacja w tym badaniu opierał się na upokarzającym identycznym ubiorze, łańcuch przypięty do jednej nogi, pończocha na głowę.
186
Opisz w skrócie przebieg eksperymentu więziennego.
Dzień 1 - oznaki niezależności więzów
Dzień 2 - bunt więźniów, kara (brak posiłków i ćwiczenia fizyczne nago)
Dzień 3 - panika jednego z więźniów, wybuch agresji i płaczu
Dzień 4 - odwiedziny rodzin, mimo zastrzeżeń brak chęci do przerwania badania. W nocy próba włamania się jednego więźnia
Dzień 5 - zemsta strażników za próbę włamania, upokarzające mycie toalet i wyczerpujące ćwiczenia
Dzień 6 - strażnicy zmuszają więźniów do pozorowanych aktów homoseksualnych.
To zostało przerwane przez dr Christine Maslach, która zmusiła Zimbardo do zakończenia okropnych badań.
187
Wnioski badania więziennego
1. Zdrowi psychicznie ludzie w specyficznych warunkach wcielają się w role sprawców i ofiar
2. Przypisana rola społeczna a nie osobowość determinuje zachowanie jednostki
3. Podobne zjawiska, nie tak dramatyczne, zdarzają się w życiu codziennym
188
Kto się sprzeciwił twierdzeniu armii USA, że to jedynie zaburzona jednostka "zgniłe jabłko" w chlubnym systemie amerykańskiej armii dopuszcza się strasznych czynów.
Zimbardo. jego badanie dowiodło ze normalna niezaburzona jednostka może wejść w swoją role i stać się praca.
189
Jak sytuacja kiedy mamy podjazd ważna decyzje w towarzystwie innych ludzi może odwróci się przeciwko nam decydentom. Kto zajmował się badaniem tej tezy?
Bibb Latane i John Marley psychologowie amerykańscy
190
Na czym polega "Efekt widza" inaczej tez nazwany jako "Syndrom Genovese"?
Jest to przykład dyfuzji odpowiedzialności.
Dotyczy Kitty Genovese, zamordowanej na oczach wielu sąsiadów w 1964. New York Times opisało ta sytuacje w reportażu.
Ten reportaż wywołał silne emocje, ROZPROSZENIA ODPOWIEDZILNOSCI
Darley i Latane rozpoczęli serie różnych badań po tym wydarzeniu
191
Na czym polegało badanie Darleya oraz Latane?
Cel: zobaczyć czy osoba badana udzieli pomocy osoby w potrzebie.
Założenia:
Darley i Latané postanowili zbadać, dlaczego ludzie nie reagują na sytuacje wymagające pomocy innych (zjawisko nazywane efektem rozproszenia odpowiedzialności).
Eksperyment 1 – Seizure Study:
Uczestnicy zostali umieszczeni w oddzielnych kabinach i komunikowali się za pomocą interkomu.
Jedna osoba (aktor) symulowała atak epilepsji.
Manipulowano liczbą „świadków” (tj. osób, które mogły słyszeć sytuację – uczestnik myślał, że jest ich 1, 2 lub 5).
Wnioski:
Efekt rozproszenia odpowiedzialności: Im więcej świadków, tym mniejsza szansa, że jednostka podejmie działanie.
jeśli ludzie myśleli ze jest tylko 1 osoba to wybiegali z kabiny żeberka pomoc
przy 4 osobach tylko 62% wybiegło na pomoc
Warunki wpływające na decyzje:
często dokonujemy interpretacji sytuacji na podstawie tego, jak zachowują się inni ludzie.
Czy jestem kompetentna jako pomagającą? może inni są bardziej kompetentni?
192
