Kap. 2 Endringer i naturen Flashcards
(136 cards)
1
Q
Kva meiner vi med omgrepet nøkkelart?
A
.
2
Q
Gje eksempel på konkurranse innanfor ein art
A
.
3
Q
Gje eksempel på parasittisme
A
Rev-reveskabb
Menneske-bendelorm
Menneske-hodelus
4
Q
Forklar omgrepa intraspesifikk og interspesifikk konkurranse
A
Intraspesifikk konkurranse er konkurranse mellom individer av samme art, mens interspesifikk konkurranse er konkurranse mellom ulike arter
5
Q
Kva påverkar korleis klimaksfasen ser ut?
A
.
6
Q
Kva kjenneteiknar ein pionerart?
A
Sprer seg raskt (m/vind, fugl, dyr)
Kort levetid
7
Q
Kva er forskjellen på primær- og sekundærsuksesjon?
A
.
8
Q
Gje eksempel på nokre økosystem
A
.
9
Q
Kva er forskjellen på pionerfasen hos primær- og sekundærsuksesjon?
A
.
10
Q
Nemn nokre forhold du veit er i ferd med å gro igjen
A
.
11
Q
Kva er eit samfunn?
A
Et samfunn er alle populasjonene som lever i et område og kan påvirke hverandre. Samfunnet i en skog består av alle dyr og planter, sopp, bakterier og andre organismer som lever der. Vi skiller ofte mellom dyresamfunn og plantesamfunn
12
Q
Gje døme på tetthetsuavhengige faktorar
A
Frost, jordskjelv, skogbrann, snøskred, surhet i vatnet, tsunami
13
Q
Kva er drivkrafta i ein suksesjon?
A
.
14
Q
Kva er dei tre ulike formene for symbiose og kva inneber dei?
A
.
15
Q
Kva er ein forbrukar/konsument?
A
En forbruker/konsument spiser og bruker de organiske forbindelsene plantene har produsert. Dyr er forbrukere
16
Q
Kva er suksesjon?
A
Suksesjon er ei gradvis endring av eit samfunn (dyr- og planteartar) fram mot eit nytt og stabilt sluttstadium
17
Q
Korleis kjem uorganiske stoff frå nedbryting av døde dyr og plantar tilbake til næringskjeda?
A
Det er plantene som er bindeleddet fra uorganiske stoffer som gasser, vann og næringssalter til næringskjedene. Plantene spises av planteetere som spises av kjøttetere osv. De siste er en enkel næringskjede. Se figur side 38
18
Q
Nemn faktorar som påverkar bæreevna
A
Tilgang på mat, plass, konkurranse fra andre arter, osv
19
Q
Kva meiner vi med biotiske faktorar?
A
Levande (biotiske) faktorar er alt levande i økosystemet, som plantar, dyr, sopp og bakteriar
20
Q
Kva er ein typisk pionerart?
A
.
21
Q
Kva er forskjellen på primær- og sekundærsuksesjon?
A
.
22
Q
Kva er ein pionerfase?
A
Den første perioden i ein suksesjon
23
Q
Kva meiner vi med omgrepet bæreevne?
A
Bæreevne er det maksimale antallet individ i ein populasjon som kan overleve over lang tid i eit gitt område
24
Q
Nemn dømer på korleis vi menneske aukar bæreevna for vår eiga art
A
Vi bl.a. fjerner eller reduserer antallet av mange av de andre organismene vi konkurrerer med. Vi utrydder rovdyr fra beiteområder og vi fjerner ugras fra åkrene
25
Forklar kva vi meiner med biomasse. Gje døme
I for eksempel en skog er det 1000 tonn trær. Det er biomassen av trærne i skogen. I tillegg må vi ta med massen av andre arter i skogen dersom vi vil ha tall for den samlede biomassen i det området
26
Kva er tetthetsavhengige faktorar?
.
27
Forklar kva vi meiner med økologi?
.
28
Korleis er vekstkurva til rovdyr i forhold til byttedyr?
.
29
Forklar kva vi meiner med eit klimakssamfunn
.
30
Dynamisk kjem av det greske ordet dynamos. Kva betyr dynamos?
Kraft
31
Kva er ein populasjon?
.
32
Beskriv dei ulike vekstkurvene og gje eksempel på dei forskjellige
.
33
Kva meiner vi med kommensialisme?
Den eine arten drar fordel av å leve saman, medan den andre arten verken har ein fordel eller ulempe
34
Kva går dei ulike typane av symbiose ut på?
.
35
Gje døme på forskjellige lauvtre
Bjørk, rogn, selje og lønn
36
Gje døme på ein populasjon
Fjellrev: Varangerhalvøya, Hardangervidda
37
Forklar kva vi meiner med økosystem?
Et økosystem er et avgrenset område med levende og ikke-levende faktorer som påvirker hverandre. Økosystemene er normalt selvforsynt med alt unntatt energi, som må tilføres utenfra
38
Kva meiner vi med omgrepet nøkkelart?
.
39
Kva meiner vi med abiotiske faktorar?
Ikkje-levande (abiotiske) faktorar er alt ikkje-levande i økosystemet, som luft, vatn og temperatur
40
Kva er grunnen til at energipyramiden smalner av mot toppen?
.
41
Tetthetsavhengige faktorar kan splittast ytterlegare i to faktorar. Nemn desse faktorane
Interspesifikke faktorar og intraspesifikke faktorar
42
Dynamisk kjem av det greske ordet dynamos. Kva betyr dynamos?
Kraft
43
Kva meiner vi med parasittime?
Den eine arten har ein fordel, den andre ei ulempe. Blir skada
44
Kva er eit individ?
Eit individ er ein enkelt organisme. Du er eit individ og gråspurven i parken er eit anna individ
45
Kva er ein ålseletere?
.
46
Kva meiner vi med intraspesifikk konkurranse?
Konkurranse mellom individ av same art. T.d. konkurranse om mat mellom to kråker
47
Beskriv med dine eigne ord kva som skjer frå ein skog blir fjerna, t.d. ved ein skogbrann, til den er vokst opp igjen
Jord med rester etter planter og dyr, suksesjon, frø kommer til, spiring, pionerplanter, pionerfase, konkurranse, nye arter, både dyr og planter, endrede næringsforhold, trær, klimaksfase
48
Forklar kva vi meiner med biosfære?
Biosfæren er alle steder på og nær jorda der det lever organismer
49
Kva meiner vi med mutualisme?
Begge partar har ein fordel å leve med kvarandre
50
Kva er ein nedbrytar?
En nedbryter er bakterier og sopp og andre organismer som lever av døde organismer og avfall fra dem som de omdanner uorganiske forbindelser
51
Kva er eit næringsnett?
Næringsnett viser oss hvem som spiser hvem i et økosystem. Består av flere næringskjeder
52
Kva inneber det at ein populasjonsvekst er lik null?
Talet på individ i ein populasjon er stabilt over ei tid
53
Gje eksempel på nøkkelartar
.
54
Kva meinar vi med omgrepet næringskjede?
Vise kven som et kven
55
Kva er ei næringskjede?
Eit næringskjede er ein modell som viser kven som et kven i eit økosystem
56
Kva er ein populasjon?
.
57
Kva vil det sei at samspelet i naturen er dynamisk?
.
58
Forklar korleis det er mulig å bestemme bæreevna til eit område
Det er nesten umulig å bestemme bæreevnen til en art i et område, men en kan prøve å holde oversikt over hvor mange individer av arten som kan leve der over en viss tid
59
Kva er eit næringskjede?
Næringskjede er en liten del av næringsnettet. Det består av en produsent som spises av en forbruker osv. f.eks. gras => insektlarve => trost => rev
60
Beskriv suksesjon frå ein pløgd åker fram til tett barskog
Tenk på de forskjellige artene, både planter og dyr, som kommer til, først i pionerfasen og til slutt i klimaksfasen. Først kommer ”ugraset” – som løvetann, geitrams og vassarv. Senere andre planter og lauvtrær som bjørk, rogn og selje. Til slutt får vi skikkelig skog. Vær oppmerksom på at suksesjonens forløp og klimaks avhenger av hvor i landet det skjer
61
Kva er eit samfunn?
.
62
Kva meiner vi med interspesifikk konkurranse?
Konkurranse mellom artar. T.d. Konkurranse om mat mellom kråke og skjære
63
Kva meiner vi med omgrepet bæreevne?
.
64
Kva meiner vi med sekundærsuksesjon?
Område det det allereie er etablert eit plante- og dyreliv
65
Kva er eit næringsnett?
Eit næringsnett er fleire næringskjeder som er vevd inn i kvarandre
66
Kva faktorar påverkar fødsel, død, innvandring og utvandring?
Tetthetsavhengige faktorar og tetthetsuavhengige faktorar
67
Kva er suksesjon?
.
68
Gje døme på ein ålseletere
Afrikansk savanne: gribbe, sjakalar
| Norsk fjellheim: fjellrev
69
Kva tre fasar er det vanleg å dele eit suksesjonsforløp inn i?
.
70
Kva meiner vi med levande og ikkje-levandre faktorar? Nemn nokre slike faktorar
Planter, dyr, sopp og mikroorganismer (som bakterier) er eksempler på levende faktorer. Jord, stein, luft lys og vann er ikke-levende. Klimaforhold som nedbør, temperatur, vind og lufttrykk er også ikke-levende faktorer
71
Kva fase er den mest artsrike i eit suksesjonsforløp? Kvifor?
.
72
Forklar forskjellen på tetthetsuavhengige og tetthetsavhengige faktorar som kan påverke populasjonsveksten i eit område
Tetthetsuavhengige faktorer er ikke avhengige av hvor tett individene lever sammen. Dette er i hovedsak abiotiske faktorer som brann, flom og tørke. Tetthetsavhengige faktorer virker inn når populasjonen er stor og individene leve tett sammen, f. eks tilgang på mat og leveområder. Smittsomme sykdommer vil også bre seg raskere om det er stor tetthet av individer
73
Gje døme på ei energipyramide
Bjørkeblad => målerlarve => kjøttmeis => spurvehauk
74
Kva er ein art?
.
75
Kva er eit økosystem?
.
76
Kva tre fasar er det vanleg å dele eit suksesjonsforløp inn i?
.
77
Gje eksempel på kommensialisme
Tre-mose
Midd-insekt
Fugl-tre
78
Gje døme på korleis menneska kan påverke økosystemet
Jakt, fiske, turgåing, skoghogst, bygging av vegar, bustadbygging, kraftutbygging, utfylling, oppdyrking
79
Kvifor er pionerplantane viktige for eit område?
.
80
Kva meiner vi med positiv populasjonsvekst?
Summen av fødsel og innvandring er større enn død og utvandring
81
Kva påverkar korleis klimaksfasen ser ut?
.
82
Kva begrensa faktorar har vi og kvifor blir dei kalla tetthetsavhengige?
Faktorar som verkar inn når populasjonen er stor og individa i ein populasjon lev tett saman.
Tilgang til mat og leveområde
83
Gje eksempel på nokre økosystem
.
84
Nemn nokre populasjonar som kan auke svært raskt. Kva trur du er hovudgrunnane til at desse populasjonane veks så fort?
De fleste små organismer formerer seg raskt. Bakterier er nevnt på side 47. Plankton i vann og insekter som f.eks. fluer formerer seg også raskt. Av større organismer så får f.eks. mus og rotter ganske mange unger i løpet av et år
85
Kva vil det seie at ein populasjon har negativ populasjonsvekst?
Summen av død og utvandring er større enn summen av fødsel og innvandring
86
Kva kallar vi den prosessen der plantar omdannar uorganiske stoff til organiske stoff?
Fotosyntesen
87
Gje døme på at vi mennesker påverkar bæreevna til andre artar
.
88
Forklar kva vi meiner med omgrepet suksesjon
Suksesjon er ei gradvis endring av eit samfunn (plante- og dyreliv) fram mot eit nytt stabilt sluttsamfunn
89
Kvifor gror akkurt desse områda igjen?
.
90
Gje eksempel på mutualisme
Klovnefisk-sjøanemone
Tre-sopp
Insekt-blomster
91
Nemn artar som aukar om våren og sommaren og minkar om hausten og vinteren. Forklar mulige årsaker til desse svingingane i populasjonane
Insekter som fluer, mygg, veps og sommerfugler. De forplanter seg om sommeren. De voksne dør, mens avkommet overlever som larver eller pupper. Noen voksen overlever også, dersom de finner seg et lunt skjulested for vinteren
92
Kva er ein art?
Ein art består av alle individer som under naturlige forhold kan forplante seg med hverandre og få forplantningsdyktig avkom. Alle mennesker hører til samme art
93
Korleis ville det ha sett ut der du bur dersom det ikkje hadde eksistert nedbrytarar?
Tenkt bare på at ingenting av det som detter av trærne eller dyr og planter som dør vil forsvinne.
94
Kva fase er den mest artsrike i eit suksesjonsforløp? Kvifor?
.
95
Gje døme på korleis andre artar kan påverke bæreevna i leveområdet sitt
.
96
Gje to døme på klimakssamfunn. Kvifor er dei blitt ulike?
Det kan være ulike typer skog (gran, furu, barskog, lauvskog), grasslette ... Ulike klimaksfaser har ofte med klimaforskjeller fra sted til sted å gjøre
97
Kva er ein populasjon?
En populasjon eller en bestand er flere individer av samme art som lever i et område og har mulighet til å forplante seg med hverandre. Alle rotter på en søppelplass vil normalt høre til samme populasjon
98
Kva oppgåve har nedbrytarane?
Nedbryterne lever av organiske forbindelser fra døde organismer. Disse omdannes da til uorganiske forbindelser som kan bli ny næring for planter. Dette er både bra for plantene og så er det bra for økosystemet at døde organismer forsvinner og ikke hoper seg opp. Det skulle tatt seg ut!
99
Kva faktorar spelar inn på kor mange individ det finst i ein populasjon?
.
100
Gje eksempel på konkurranse innanfor ein art
.
101
Kva er symbiose?
Symbiose er tett samliv mellom to artar
102
Gje eksempel på konkurranse mellom artar
.
103
Kva er den mest artsrike fasen i ein suksesjon?
.
104
Gje eksempel på konkurranse mellom artar
.
105
Kva meiner vi med ein organisk forbindelse?
Organiske forbindelser vil, med noen få unntak, si alle forbindelser som inneholder grunnstoffet karbon. Alle andre forbindelser er uorganiske
106
Kva er ei energipyramide?
Energipyramida viser kor mykje energi som går frå eitt nivå til det neste. Gras-sau-ulv
107
Diskuter fordelar og ulemper med at landskapet gror igjen
Turisme, friluftsliv, ressurser, artsmangfold ....
108
Nemn faktorar som gjer at bæreevna for samme art ikkje er konstant
Noen forslag: årstider, værforhold, varierende konkurranse, menneskelige inngrep
109
Kva er dei tre ulike formene for symbiose og kva inneber dei?
.
110
Gje døme på primærsuksesjon
Vulkanutbrot, smelta isbre
111
Kva meiner vi med pionerfase?
.
112
Kva er eit økosystem?
.
113
Gje døme på korleis artssamansetninga i eit økosystem endra seg over tid
.
114
Det er eit unikt samspel mellom ulike populasjonar i naturen. Gjer greie for desse samspela og forklar ulike faktorar som verkar inn på ein populasjon
.
115
Kva er ein produsent?
En produsent omdanner uorganiske forbindelser til organiske forbindelser, vanligvis gjennom fotosyntese. De fleste plantene lever som produsenter
116
Gje døme på forskjellige bartre
Gran, furu
117
Kva er eit næringsnett?
Fleire næringskjede vevd inn i eitt
118
Kva meiner vi med pionerartar? Nemn nokre slike artar
De artene som etablerer seg i et område, etter for eksempel en skogbrann eller etter at en isbre har smeltet tilbake kallers pionerarter. Eksempler: forskjellige arter lav og mose, gress, erteplanter, vassarve, hønsegras …
119
Kva meiner vi med primærsuksesjon?
Landområde der det ikkje finst plantar eller restar etter plantar. T.d. Smelta isbre
120
Kva meiner vi med avgrensa faktorar?
Avgrensa faktorar for ein art er abiotiske eller biotiske forhold som avgrensar vekst og utbreiing
121
Kva er suksesjon?
.
122
Kvifor er nedbrytarar så viktige?
.
123
Kva vil det seie at bæreevna i eit område er nådd?
Antallet dyr eller planter av arten det gjelder øker ikke lenger
124
Korleis er dei ulike vekstkurvene?
.
125
Nemn 3 typar for symbiose
Mutualisme
Parasittisme
Kommensialisme
126
Kva meiner vi med tetthetsuavhengige faktorar?
Faktorar som ikkje er avhengig av kor tett individa lev saman. Faktorane verkar uavhengig av størrelsen på populasjonen.
Abiotiske faktorar
127
Omlag 90% av all energi ein organisme får i seg i form av mat, er ikkje tilgjengeleg for andre dyr. Nemn kva denne energien blir brukt til
Energi til prosessar i kroppen (fordøyelse, nervesignal, blodomløp o.l.)
Energi til bevegelse
Energi til å produsere varme
128
Kva er ein nedbrytar?
Nedbrytarar er levande organismer som omdanar organiske stoff til uorganiske næringsstoff
129
Kva er det som gjer landskapet mange stadar i Norge i ferd med å gro igjen med skog?
Klimaendringene gjør at skogen vokser mer og raskere og høyere opp mot fjellet. Vi hogger mindre og vi har færre dyr på beite
130
Gje eksempel på konkurranse
.
131
Kva er forskjellen på pionerfasen hos primær- og sekundærsuksesjon?
.
132
Kva fire forhold er det som bestemmer kor stor ein populasjon blir?
Fødsel, død, innvandring og utvandring
133
Kva kunne ha vore gjort for å halde desse områda opne?
Beiting, hogging, sprøyting
134
Kva meiner vi med omgrepet nøkkelart?
Ein nøkkelart er eit art som har spesielt stor betydning i økosystemet
135
Kva går 10%-regelen ut på?
.
136
Kva kan skje dersom vi har negativ populasjonsvekst i lang tid?
Populasjonen kan bli utrydda. I verste fall kan arten bli utrydda
