Kolokvijum Flashcards

Question

Nacelo zastite radnika i njihovih prava u radnom odnosu

Answer 1

- OPSTA ZASTITA RADNIKA - se odnosi na sve radnike bez obzira na oblast rada u kojoj rade i na nacin (vrstu) rada - 1. Zastita fizickog, odnosno telesnog integriteta radnika od stetnih uslova rada - 2. Zastita moralnog integriteta radnika - POSEBNA ZASTITA RADNIKA - se odnosi samo na neke kategorije radnika s obzirom na neka njihova svojstva (omladina, zene i invalidi) - ZASTITA PRAVA I INTERESA RADNIKA IZ RADNOG ODNOSA - Zastita prava radnika pred organima u preduzecu (interna zastita) - Zastita prava radnika pred organima van preduzeca

Answer 2

- MOR zeli da spreci - Diskriminaciju pojedinih kategorija radnika (zena, stranaca, radnika migranata...) - Da spreci odredjene vrste diskriminacije u odnosu na sve radnike na odredjenim podrucijima (prinudni rad, zaposljavanje i sloboda rada, socijalna sigurnost...) - Da sprovede opsti princip zabrane diskriminacije u oblasti celine sistema radnih odnosa - !!! - Pravljenje razlika medju licima koja traze posao po osnovu njihovih kvalifikacija, znanja i sposobnosti ne smatra se diskriminacijom. - !!! - U pravu EU nacelo nediskriminacije je usko povezano sa slobodnim trzistem rada i slobodom kretanja - Zakonom o radu definisani su pojmovi: neposredna/posredna diskriminacija i uznemiravanje, ukljucujuci i seksualno uznemiravanje u sferi rada. - Postoji svrsishodnost komplementarnost i neodvojivost principa pozitivne diskriminacije i principa zabrane diskriminacije - Pozitivna diskriminacija je davanje jednakih svojstava onima koji su u startu u zaostatku

Answer 3

- Radno pravni odnos cini skup prava, obaveza i odgovornosti koje imaju subjekti drustveno radnog odnosa. Dakle, to je u sustini drustveno radni odnos regulisan pravom. - Radjaju se u uslovima koji su zahtjevali pravno regulisanje drustveno radnih odnosa. Te uslove je stvorio kapitalisticki nacin proizvodnje sa svoje dve pretpostavke: - Slobodom rada - Egzistencijalna nuznost rada - Poslodavci su zeljeli da zastite svoje interese u oplodnji kapitala, a drzava da obezbedi odredjena sredstva putem poreza i doprinosa i da zastiti socijalni mir. - Prvi instrument regulisanja drustveno radnih odnosa bili su ugovori.

Answer 4

- Za vreme ekonomskog liberalizma karakteristicna je sloboda ugovaranja - Radnik i poslodavac bili su barem formalno ravnopravni. U stvarnosti, poslodavac kao ekonomski jaca stranka, postavljao je uslove o kojima radnik nije mogao sa njim da pregovara. Athezioni ugovori i visak radne snage (problem nezaposlenosti). - Krajem XIX vijeka drzava sve vise pocinje da intervenise na ovom polju, kolektivni ugovori su vec postali praksa tako da je slobodna volja limitirana. Radno pravo polako prelazi iz privatnog u javno. - Shvatanje ugovora o radu kao ugovora o kupoprodaji radne snage - Radna snaga se tretira kao roba ili stvar, sto ona ne moze biti. Zato sto ne bilo odnosa izmedju radnika i poslodavca u tom slucaju. Takodje onda bi plata radnika predstvaljala novcani ekvivalent za radnu snagu, sto bi znacilo da poslodavac ne bi imao nikakvu zaradu. - Radna snaga je jedina vrsta robe koja troseci se stvara nov vrijednost koja je vrijednija od nje same. - Ugovor o radu nije kosenzualni ugovor kako ovo shvatanje navodi vec je ono realan ugovor (neophodno stupanje na rad) - Shvatanje ugovora o radu kao ugovora o najmu radne snage - Razlikuju se ugovor o radu i ugovor o najmu. - Najam zahtjeva pasivnost najmodavca pri koriscenju njegovog dobra, sto se od radnika nikako ne moze ocekivati. - Shvatanje ugovora o radu kao ugovora sui generis - Ugovor o radu je specifican ugovor, ugovor posebne vrste. - Radnik ne prodaje samo svoju radnu snagu u “najam” već daje čitavog sebe i svoje sposobnosti - Specificnost ugovora o radu, ogleda se u cinjenici da je najvazniji deo njegovog sadrzaja obaveza vrsenja podredjenog rada i obaveza placanja tog rada. - Ugovara se zivi rad - razlika od ostalih ugovora

Answer 5

- Radnopravni polozaj radnika je u vecoj mjeri rezultat drzavne regulative i kolektivnih pregovaranja, a u manjoj mjeri rezultat individualnog pregovaranja radnika i poslodavca. - Individualno pregovaranje se mora voditi unutar koordinata radnopravnog statusa radnika i poslodavca. - Nacini pristupanja mogu biti razliciti i po tome se razlikuju pojedine varijante statusnih teorija. - Shvatanje o radnom odnosu kao licnom i faktickom odnosu - Radni odnos nastaje faktickim stupanjem radnika na rad i uspostavljanjem licne radnopravne veze sa poslodavcem (veze koja je unaprijed definisana pozitivnim pravom). - Shvatanje o radnom odnosu kao institucionalnom odnosu - Prema ovim shvatanjima, radnopravnom statusu se pristupa posredstvom institucija (Francuska XX. vijek) - Radni odnos nastaje aktom inkorporacije radnika u preduzece, a ne ugovor o radu. Inkorporacija radnika u preduzece nije nista drugo nego pristupanje jednoj instituciji - industrijskom preduzecu. Radnik je prema ovom shvatanju, u radnom odnosu sa preduzecem a ne sa poslodavcem. - Kritika je sto ne polazi o ugovora o radu. - Nacionalsocijalisticka shvatanja - Po njima radnopravnom odnosu se pristupa kroz vrsenje socijalne duznosti rada. Tako nastaje skup onih koji tu duznost vrse stvarajuci tako odredjenu radnu zajednicu. - Svi gradjani imaju socijalnu duznost rada (sto negira slobodu rada). - Ova shvatanja su izrazito ideoloski obojana. Sluzila su Italiji i Njemackoj da uspostave svoje ideologije i nametnu gradjanima duznost rada.

Answer 6

- Drugi naziv je fleksibilni oblici zaposljavanja ili atipicno, nestandardno zaposlenje. - Tipicno zaposljavanje karakterise trajnost radnog odnosa i to sa punim radnim vremenom - Pod fleksibilnim oblicima se podrazumeva - Rad kod kuce (work at home) - Vrsenje povremenih i privremenih poslova (occasional, contingent work) - Samozaposljavanje (self employment) - Rad preko vikenda (weekend work) - Zaposljavanje sa nepunim radnim vremenom (part-time work) - Radnici za pomoc u kuci (domestic workers) - Rad na daljinu (distance work) - ... - Rad kod poslodavca bez zasnivanja radnog odnosa prema nasem pravu, vrsi se u razlicitim ugovornim formama. Navedene ugovorne forme vrsenja rada su licno-pravnog karaktera tj. Zakljucuju se s obzirom na odredjena svojstva izvrsioca posla, on je zato u obavezi da rad vrsi licno - Ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova - Ovaj ugovor mogu da potpisu poslodavac sa jedne i sa druge strane: - Nezaposleno lice - Zaposleni koji radi nepuno radno vreme - do punog radnog vremena - Korisnik starosne penzije - Ova forma je najbliza radnom odnosu - Povremeni poslovi su uglavnom vezani za delatnost poslodavca i ne mogu trajati duze od 120 radnih dana u kalendarskoj godini - Privremeni poslovi traju krace vreme do zavrsetka posla (zetva, berba voca i povrca ...) - Ugovor o delu - Poslodavac zakljucuje sa odredjenim licem radi obavljanja poslova koji su van djelatnosti poslodavca. - Predmet ovog ugovora je delo, tj. Opredmeceni rad i prava i obaveze s tim u vezi. - Ugovor o strucnom osposobljavanju i usavrsavanju - Ovaj ugovor poslodavac moze da zakljuci: - Radi obavljanja pripravnickog staza i polaganja strucnog ispita, kada je to zakonom odnosno pravilnikom predvidjeno kao poseban uslov za samostalan rad - Radi strucnog usavrsavanja i sticanja posebnih znanja i sposobnosti za rad u svojoj struci, odnosno obavljanja specijalizacije, za vreme utvrdjeno programom usavrsavanja, odnosno specijalizacije, u skladu sa posebnim propisom Obicno se ne ostvaruje zarada osim ako u konkretnom slucaju nije drugacije propisano. - Dopunski rad - Ovaj rad je moguc sa licem koje je vec zaposleno sa punim radnim vremenom. (najvise do 1⁄3 punog radnog vremena) - Dopunski rad se javlja kao potreba za deficitarnim kadrovima - Mora se voditi racuna o klauzuli zabrane konkurencije

Answer 7

- Uredjenost mehanizma zasnivanja radnog odnosa pozitivnim pravom nazivamo pravnim rezimom zasnivanja radnog odnosa. Sve radnje koje se preduzimaju u postupku zasnivanja radnog odnosa moraju biti u skladu sa predvidjenim pozitivno-pravnim rezimom. - Posebnu paznu zasluzuje pitanje zabrane diskriminacije i pitanje prioriteta u zaposljavanju - Opsta pravila se odnose na sve poslodavce, na sve zaposlene i vaze kod zaposljavanja na svim radnim mjestima. - Sistematizacija radnih mjesta - Znaci pregled svih poslova i radnih zadataka kod poslodavca, koji cine jednu tehnolosku i organizacionu cjelinu. - Pod radnim mjestom se podrazumjeva pocetna organizaciono-tehnicka jedinica koju cini jedan ili vise istorodnih ili srodnih medjusobno povezanih poslova, na koje se moze rasporediti jedan ili vise radnika, - Posao se moze oznaciti kao trajna aktivnost radnika, unapred utvrdjena opstim aktom, koji proizilazi iz celine djelatnosti poslodavca i u skladu je s ciljem njegovog poslovanja, - Radni zadatak izvire iz posla i predstavlja vremenski i predmetni odredjenu aktivnost radnika - Sistematizacija radnih mjesta ima dvostruki znacaj: - Organizacioni - Kadrovski - Pravilnik o organizaciji i sistematizaciji moraju imati svi poslodavci, osim onih koji zaposljavaju deset i manje lica. - Uslovi za zasnivanje radnog odnosa - Pravo na zaposlenje je jednako pravo pod jednakim uslovima , ali je u isto vrijeme i nejednako pravo pod nejednakim uslovima. - Uslovi opsteg domasaja - - - Uglavnom se ticu godina zivota i opste zdravstvene sposobnosti. MOR se bavi izrazito pitanjima vezanim za godine zivota radnika (minimalna starost) Sa 15 god. (kada se zavrsi osnovno obrazovanje), moguce je zasnovati radni odnos uz pristanak roditelja (opoziv) i poslovna sposobnost se vezuje samo za radni odnos Maljoljetnik mora da se pridzava da: - Posao koji ce obavljati ne ugrozava njegovo zdravlje, moral i obrazovanje - Da takav rad nije zakonom zabranjen - Da se nalazom nadleznog zdravstvenog organa potvrdi da je maloletnik sposoban za obavljanje poslova za koje zasniva radni odnos - Posebni uslovi - Vezuje se za prirodu i karakter poslova - Poslodavac predvidja posebne uslove za zasnivanje radnog odnosa: - Vrsta i stepen strucne spreme - Radno iskustvo - Posebna znanja i vestine - Lice koje trazi zaposlenje dokazuje svoje kvalifikacije - Poslodavac ne moze da zahtjeva podatke kao sto su: - Podaci o porodicnom i bracnom statusu - Podaci o planiranju porodice - Test trudnoce - ... - Invalidi se zaposljavaju pod istim uslovima u skladu sa preostalom radnom sposobnoscu, na poslovima koji nisu stetni za zdravlje i koji ne mogu pogorsati njihovo stanje - Posebni uslovi mogu biti vezani i za godine zivota - Za 12 meseci efektivnog rada moze se priznati 18 mjeseci penzijskog staza - beneficirani radni staz) - Prethodna provjera radih sposobnosti - Ova provera se vrsi samo kod kandidata tj. kod ucesnika oglasa koji ispunjavaju sve uslove za zasnivanje radnog odnosa - Smetnje za zasnivanje radnog odnosa - To su okolnosti koje onemogucavaju zasnivanje radnog odnosa, iako jedno lice ispunjava opste i posebne uslove za rad na odredjenom radnom mjestu. Te okolnosti cine odredjeno lice nepodobnim za zasnivanje radnog odnosa na odredjenom radnom mjestu. - Smetnje dovode do pravne nemogucnosti zasnivanja radnog odnosa - Primjenjuju se u: - Drzavnoj sluzbi - Prosveti - Zdravstvu - ... - Nacin zasnivanja radnog odnosa - Postupak zasnivanja radnog odnosa moze da ima tri faze: - Faza pripremnih radnji i javnog oglasavanja potrebe za zasnivanje radnog odnosa - Informaciju o potrebi za zaposljavanjem, odnosno prijavu potrebe za zaposljavanjem, poslodavac dostavlja Nacionalnoj sluzbi za zaposljavanje (tj. Nadleznoj filijali prema svom sedistu) - Poslodavac moze ali nije duzan da objavi putem konkursa svoju potrebu za zaposljavanjem - Faza izbora kandidata - Poslodavac moze da trazi od nacionalne sluzbe kandidate za posao ali ima pravo da zaposli i lice, bez ikakvog posredovanja nacionalne sluzbe, koje se njemu neposredno obratilo radi zasnivanja radnog odnosa - Faza zakljucivanja ugovora o radu i stupanju na rad - Stupanjem na rad izabrani kandidat ulazi u status zaposlenog i time se okoncava postupak zasnivanja radnog odnosa. To je kljucni momenat - Poslodavac mora imati ugovor o radu za svakog zaposlenog u svojim prostorijama - Zastitna prava ucesnika u postupku zasnivanja radnog odnosa - Poslodavac je duzan da obezbjedi jednak tretman svih koji su mu se javili radi razgovora o zaposlenju - Odluka o izboru kandidata je konacna, tj. protiv nje se ne moze uloziti zalba (ne postoji dvostepenost u odlucivanju) - * S druge strane prema zakonu o drzavnim sluzbenicima dvostepenost postoji (javni konkursi)

Answer 8

- S obzirom na trajanje radnog odnosa ugovor o radu se dijeli na: - Ugovor o radu na određeno vrijeme (trajnost zaposlenja) - Ugovor o radu na neodređeno vrijeme. - Ugovor o radu na neodređeno vrijeme smatra se pravilom, dok se ugovor o radu na određeno vrijeme smatra izuzetkom i zaključuje se u unaprijed određenim slučajevima. - Poslodavac sa istim zaposlenim ne može zaključiti jedan ili više ugovora na određeno vrijeme, čije je trajanje, sa ili bez prekida, duže od 36 mjeseci. - Zaposleni koji radi po ugovoru o radu na određeno vrijeme ima ista prava, obaveze i odgovornosti kao i zaposleni koji je zaključio ugovor o radu na neodređeno vrijeme. - Probni rad – vrsta uslovnog ugovora o radu. - S obzirom na trajanje radnog vremena ugovor o radu se dijeli na: - Ugovor o radu sa punim radnim vremenom - U CG puno radno vrijeme iznosi 40 casova nedeljno - Ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom - Nepuno radno vrijeme je radno vrijeme koje je krace od punog radnog vremena ali ne moze iznositi manje od 1⁄4 punog radnog vremena - Zaposleni sa nepunim radnim vremenom sva prava, obaveze i odgovornosti ostvaruje srazmjerno vremnu provedenom na radu - Ugovor sa nepunim radnim vremenom se mora razlikovati od ugovora sa skracenim radnim vremenom - Zabranjena je diskriminacija lica koja imaju zakljucen ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom - Posebna pravila u vezi zasnivanja radnog odnosa - Zasnivanje radnog odnosa na poslovima sa povecanim rizikom - Za zdravlje stetni poslovi kod kojih se primjenjuju dodatne zaštitne mjere (rad pod vodom, pod zemljom, na velikim visinama...) - Posebni uslovi se odnose na posebne zdravstvene sposobnosti koje su neophodne za obavljanje posla - Zasnivanje radnog odnosa uz probni rad - Svrha probnog rada jeste u tome da se provjere strucne i druge radne sposobnosti lica koje je upravo zaposleno - Probni rad moze da traje najduze 6 mjeseci - Zasnivanje radnog odnosa za obavljanje poslova van prostorija poslodavca (rad kod kuce i rad na daljinu) - Ovaj nacin rada je isplativije za poslodavca - Pitanje nadzora i provere je osjetljivo - Moguca su dva modela zasnivanja radnog odnosa van prostorija” - Rad kod kuce (work at home) - Rad na daljinu (distance work; teleworking) - Zasnivanje radnog odnosa sa kucnim pomocnim osobljem - Zakon o radu predvidja mogucnost isplate dijela zarade u naturi. - Najmanje 50% zarade mora biti isplaceno u novcu - Zasnivanje radnog odnosa sa direktorom - Direktor moze biti angazovan na dva nacina: - Ugovorom o radu, odnosno zasnivanjem radnog odnosa - Ako je angazovan na određeno vrijeme onda je to vrijeme jednako njegovom mandatu - Ako je na neodredjeno po isteku mandata mora mu se naci mjesto u preduzecu - Drugim ugovorom i van radnog odnosa (menadzerski ugovor) - Zasnivanje radnog odnosa sa pripravnikom - Svrha pripravnista je osposobljavanje lica koje je steklo odredjeni stepen strucne spreme za samostalan rad u struci - Zasnivanje radnih odnosa sa klauzulom zabrane konkurencije - Konurencija je privredna kategorija, kojoj je svojstveno trzisno preplitanje i sukobljavanje interesa medjusobnih konkurenata na osnovu trzisnih zakona vrednosti i u skladu sa dobrim poslovnim obicajima. - “Konkurentsko pravo” ima tri podrucja - Antikartelno i andtitrustovsko pravo - Pravo nedopustene konkurencije - Pravo sprjecavanja i suzbijanja nelojalne konkurencije - Zabrana konkurencije u toku radnog odnosa - Ako postoje uslovi da zaposleni radom kod poslodavca stekne nova, posebno vazna tehnoloska saznanja - Stekne sirok krug poslovnih partnera - Dodje do saznanja vaznih poslovnih informacija i tajni - Zabrana konkurencije po prestanku radnog odnosa - Maksimum 2 godine - Isplata novcane naknade: - Predstavlja izvjesno obestecenje zaposlenog zbog toga sto se za izvjesno vreme ne moze baviti odredjenim poslovima - Naknada za lojalnost poslodavcu i po prestanku radnog odnosa

Answer 9

- Interes je zaposlenog da bude rasporedjen na odgovarajuce radno mjesto, u skladu sa svojim strucnim i radnim sposobnostima, jer samo tako moze da ostvari najveci radni doprinos, najvecu zaradu i najveci obim drugih prava iz radnog odnosa. - Znacaj instituta rasporedjivanja zaposlenih proizilazi iz sledecih potreba: - Angazovanja zaposlenog saobrazno potrebama procesa i organizacije rada - Konkurencije strucnosti i sposobnosti u toku trajanja radnog odnosa - Iskljucivanja “monopola” na radno mjesto i profesionalna pokretljivost - Ispoljavanje i radno-socijalna verifikacija stvarnih strucnih i radnih sposobnosti zaposlenog - Vrste rasporedjivanja zaposlenih - Prilikom zasnivanja radnog odnosa tj. Prilikom stupanja na rad - Zaposleni se rasporedjuje na radno mjesto zbog kojeg se prijavio - U toku trajanja radnog odnosa - Legalno i legitimno je samo ono rasporedjivanje zaposlenog koje je: - U skladu sa potrebama procesa rada i organizacije rada - Na drugo radno mjesto koje odgovara stepenu i vrsti strucne spreme radnika, njegovom znanju i sposobnostima - Na osnovu pismenog akta (aneksa ugovora o radu, resenja) - Moguca su iznenadna premjestanja u vandrednim okolnostima - Izmena ugovora o radu je moguca kada potrebe procesa rada to zahtjevaju i u svakom drugom slucaju saglasno interesima poslodavca i zaposlenog. Uslovi rada su podlozni promenama, a sa tim u vezi menjaju se i prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa. Zato su potrebne izmene ugovora o radu (aneks) - Poslodavac moze da ponudi aneks ugovora u sledecim situacijama: - Radi izmene ugovorenih uslova rada - Moguce zbog: - Premjestaja na drugi odgovarajuci polozaj - Zaposlenom koji je visak omogucene mjere za zaposljavanje - Radi izmene novcanog iznosa novcane zarade - Radi premestaja u drugo mesto rada - Bez pristanka zaposlenog: - Udaljenost drugog mesta, u koje se zaposleni premesta, manja od 50 km - Organizovan redovan prevoz - Obezbjedjena naknada troskova prevoza - Radi upucivanja na rad kod drugog poslodavca - Moguce kada: - Kod kod prvog poslodavca prestala potreba za radom - Izdavanje u zakup - Ugovor o poslovnoj saradnji

Answer 10

- Radna snaga je bila, a to je i danas, prilagodljivi element proizvodnog procesa od tehnicko-tehnoloskog elementa. - Produktivnost rada i umnozavanje kapitala je veoa jak interes poslodavca i njegov osnovni motiv uspostavljanja radnih odnosa sa radnicima - Viskovi zaposlenih su prirodna posljedica organizacije rada i kombinacije faktora proizvodnje, kako bi se izbjegla insolventnost poslodavca ili kako bi se povecala njegova konkurentska sposobnost. - Opravdanom osnovom za prestanak radnog odnosa smatraju se i razlozi koji su vezani za operativne potrebe i radne zahtjeve procesa rada kod poslodavca. - Poslodavac uvijek ima obavezu da konsultuje predstavnike zaposlenih u vezu sa kolektivnim otpustanjem - Kolektivno otpustanje je institut za radnike koji imaju ugovor na neodredjeno (nasa zemlja u periodu tranzicije 80-tih i 90-tih) - Kolektivno otpustanje - najmanje 20 radnika u periodu od 90 dana - moraju biti ukljuceni radnici (sindikat) i zavod za zaposljavanje - Za otpremninu potrebno je barem 18 mjeseci rada kod poslodavca - U slucaju prestanka radnog odnosa zaposlenog za cijim je radom prestala potreba, to lice moze da ostvari odredjena prava po osnovu osiguranja za sucaj nezaposlenosti - U slucaju kada otkaze ugovor o radu zaposlenom za cijim radom je prestala potreba, poslodavac ne moze na istim poslovima da zaposli drugo lice u roku od 3 mjeseca od dana prestanka radnog odnosa. Ako pre isteka ovog roka ponovo nastane potreba za obavljanjem istih poslova, prednost pri zaposljavanju ima lice kome je poslodavac u ovom slucaju otkazao ugovor o radu

Answer 11

- Radnim vremenom se naziva zakonom ili na njegovim osnovama ustanovljeni dio kalendarskog vremena u toku koga su zaposleni duzni da vrse poverene im poslove, u skladu sa unutrasnjim radnim rasporedom. - Radno vreme je period u kome zaposleni ne samo sto je duzan, vec ima i pravo da radi. - Vreme provedeno na rasporaganju - raspolozivi radnik ne vrsi efektivan rad, ali je na raspolaganju poslodavcu na mestu gde se poslovi obavljaju - Vrijeme pripravnosti - to je vreme u kojem je zaposleni pripravan da se odazove na poziv poslodavca da obavlja poslove, ako se ukaze potreba, pri cemu se zaposleni ne nalazi na mestu gdje se njegovi poslovi obavljaju (vreme dezurstva u pripravnosti) vise vrsta radnog vremena: - Postoji - Puno radno vreme - Po zakonu iznosi 40 sati nedeljno, moze biti skraceno kolektivnim ugovorima ili opstim aktom poslodavca ali ne krace od 36 sati nedeljno. - Maloljetnici rade do 35 sati nedeljno a (ne duze od 8 dnevno) - Nepuno radno vrijeme - Zaposleni koji radi sa nepunim radnim vremenom ima ista prava iz radnog odnosa kao i zaposleni koji radi sa punim radnim vremenom, ali obim tih prava je srazmjera vremenu provedenom na radu i rezultatima rada. - Skraćeno radno vrijeme - Je po pravilu, oblik zastite zaposlenih od stetnog dejstva uslova rada. (poslovi sa povecanim rizikom) - Beneficirani radni staz (maksimalno uvecanje 50%) - Jedan od roditelja djeteta kome je neophodna posebna nega zbog teskog stepena psihofizicke ometenosti, po isteku porodiljskog odsustva, moze da radi sa skracenim randim vremenom tj. Sa polovinom punog radnog vremena, najduze do navrsenih 5 godina djeteta (isplacuje fond naknadu) - Prekovremeni rad - Je po pravilu zabranjen - Situacije kada poslodavac moze zahtjevati prekovremeni rad: - Visa sila - Iznenadno povecanje obima posla - Kada je neophodno da se u odredjenom roku zavrsi posao koji nije planiran - Prekovremeni rad ne moze biti duzi od 8 sati nedeljno i dnevni rad ne moze biti duzi od 12 sati (8+4) - Zakonom je zabranjen prekovremeni rad kada je u pitanju: - Maloljetno lice - Zaposlena zena trudnica i dojilja - Jedan od roditelja djeteta do trece godine zivota - Samohrani roditelj sa djetetom do sedme godine ili sa djetetom koje je teski invalid - Zaposleni koji radi na poslovima na kojima je uvedeno skraćeno radno vrijeme - Zaposleni kome bi takav rad pogorsao zdravstveno stanje - Za prekovremeni rad poslodavac je duzan da isplati uvecanu zaradu - Rasporedom radnog vremena mogu se utvrditi sledece manifestacione forme radnog vremena: - Jednokratno i dvokratno radno vrijeme - Rad u smjenama ili rad u isto vrijeme - Dnevno i noćno radno vrijeme - Dnevno radno vrijeme 6:00 - 22:00 - Noćno radno vrijeme 22:00 - 6:00 - Klizno radno vrijeme - Preraspodjela radnog vremena - Razlozi: - Prirodu djelatnosti (npr. sezonski posao) - Organizaciju rada - Potrebu boljeg koriscenja sredstava za rad - Potrebu racionalnijeg koriscenja radnog vremena - Izvrsenje odredjenog posla u utvrdjenim rokovima - Uslovi: - Preraspodjela radnog vremena ne moze se vrsiti na poslovima na kojima je uvedeno skraćeno radno vrijeme (narocito teski poslovi) - Preraspodjela radnog vremena, po pravilu, vezuje se za period od 6 mjeseci u kalendarskoj godini, ili ako je to predvidjeno kolektivnim ugovorom, za period od 9 mjeseci najduze - U slucaju preraspodjele radnog vremena, radno vrijeme ne moze da traje duže od 60 sati nedeljno - Odmor izmedju dva radna dana ne moze da traje krace od 11 sati neprekidno - Zastita: - Kada su u pitanju zaposleni maloljetnici - Kada je zaposlena zena za vrijeme trudnoce i zaposleni roditelj za djetetom do tri godine starosti ili djetetom kod kojeg postoji tezi stepen psihofizicke ometenosti

Answer 12

- Odmor je prekid rad zbog umora, s svrhom obnavljanja psihofizičkih i radnih sposobnosti radnika, kako bi radnik poslije toga ponovo uspješno nastavio da radi. - Polazeci od znacaja odmora, postoji pravilo da se radniku pravo na odmor ne moze uskratiti, niti se on sam tog prava moze odreci - Zakonom o radu predvidjene su sledece vrste odmora. - Odmor u toku dnevnog rada (pauza) - U trajanju od najmanje 30 min za zaposlenog koji radi najmanje 6 sati - Pauza ne moze da se koristi na pocetku i na kraju radnog vremena - Dnevni odmor - Koristi se izmedju dva uzastopna radna dana i traje najmanje 12 sati - Nedeljni odmor - Shodno zakonu o radu, koristi se, po pravilu nedeljom i traje najmanje 24 sata neprekidno, kojem se dodaje vrijeme dnevnog odmora - čije je trajanje 12 sati (24+12+36) - Godisnji odmor - - - - - Se koristi u svakoj kalendarskoj godini pod odredjenim uslovima Zaposleni ima pravo na godisnji odmor u trajanju od najmanje 20 radnih dana (subota se ne uzima kao radni dan) Ne racunaju se u dane godisnjeg odmora: - Praznici koji su neradni dani u skladu sa zakonom - Odsustva sa rada uz naknadu zarade (placena odsustva) - Vreme privremene sprecenosti za rad u skladu sa propisima o zdravstvenom osiguranju Se koristi najkasnije do 30. Juna naredne godine Moze se koristiti samo kod poslodavca kod kojeg je to pravo ostvareno, ne moze se prenijeti prilikom mijenjanja posla - Odsustvo je njegove zastite, vec zbog licnih potreba i interesa zaposlenog (selidba, polaganje ispita, stupanje u brak, rodjenje djeteta itd.) takav prekid rada do kojeg dolazi ne zbog umora zaposlenog i s tim u vezi - Pravo na placeno odsustvo zaposleni koristi u svakoj kalendarskoj godini, u slucajevima predvidjenim zakonom, opstim aktom i ugovorom o radu, u slucajevima: - Sklapanja braka - Porodjaja supruge - Teze bolesti clana uze porodice - Ukupno trajanje placenog odsustva iznosi do 5 radnih dana u kalendarskoj godini - Nezavisno od ovoga placeno odsustvo mu pripada u slucajevima: - Pet radnih dana, ili duze ako je to predvidjeno opstim aktom ili ugovorom o radu, zbog smrti clana uze porodice - Dva uzastopna dana za svaki slucaj dobrovoljnog davanja krvi, racunajuci i dan davanja krvi - Neplaceno odustvo je vid odsustvovanja sa rada, u odredjenim slucajevima, kada se ne isplacuje naknada zarade. - Slucajevi nisu predvidjeni zakonom osim kada je u pitanju zakonom predvidjeno pravo jednog od roditelja, usvojioca, hranitelja, odnosno staratelja da odsustvuje sa rada dok dijete ne navrsi tri godine zivota - Praznik je prekid rada zbog proslavljanja odredjenih drzavnih odnosno narodnih, klasnih i profesionalnih dogadjaja ili vrsenja vjerskih duznosti i potreba. - Drzavni praznik - Drzavni praznik koji se obiljezava neradno - Drzavni praznik koji se obiljezava radno - Vjerski praznik - Vjerski praznici za sve zaposlene: - Bozicni i Uskrsnji praznici - Verski praznici na zahtjev radnika

Answer 13

- Mere zastite su sredstva kontrole izvora opasnosti. - Normativi zastite su propisani standardi u pogledu bezbjednosti uslova rada koji se moraju dostici primenom odredjenih mjera zastite. - Opsta zastita (svih) zaposlenih ima dva vida: zastita fizickog (telesnog) integriteta od stetnog dejstva uslova rada i zastita moralnog integriteta zaposlenih. - Akti o procjeni rizika je obaveza svakog poslodavca - Ova zastita obuhvata sve zaposlene i ima dugu pravnu istoriju u svetu (prvi intervencionizam) - Cilj zastite jeste da se obezbjedjivanjem takvih uslova na radu u najvecoj mogucoj mjeri: sacuva zdravlje i radna sposobnost radnika tj. Smanje povrede na radu, profesionalna oboljenja i oboljenja u vezi sa radom; te da se tako stvaraju pretpostavke za puno fizicko, psihicko i socijalno blagostanje zaposlenih. - Preventivne mjere jesu sve mjere koje se preduzimaju ili cije se preduzimanje planira na svim nivoima rada kod poslodavca, radi sprjecavananja povrijedjivanja ili ostecenja zdravlja zaposlenih. - Opste obaveze poslodavca su usmjerene prema unutra - prema zaposlenima - Posebne mjere poslodavca su usmjerene prema spolja - prema nadleznim organima i trecim licima

Answer 14

- Zlostavljanje na radu se uobicajeno u uporednom pravu i praksi, a i kod nas naziva mobingom. Manifestuje se kao ucestalo, specificno ponasanje u obliku uznemiravanja, psihickog nasilja, ponizavanja, omalovazavanja jednog lica (ili grupe lica) u duzem vremensko intervalu, a od strane nadredjenog lica, ili od strane drugih lica u istoj kadrovskoj ravni - kolega, sa ciljem psihickog slostavljanja i narusavanja mentalnog zdravlja, vrijedjanja dostojanstva, profesionalne degradacije i na kraju - socijalnoekonomskog ugrozavanja koje moze rezultirati i prestankom radnog odnosa. - Da bi se odredjeno ponasanje moglo prepoznati kao mobing, bitno je uociti sledece - 1. Subjektivni odnos lica koje vrsi mobing (mobera) u odnosu na radnju - Mora se manifestovati kao smisljeno (namjerno) ponasanje - Preduzima se da se nanese steta mobiranom licu - 2. Cilj takvog ponasanja - Stvaranje neprijateljskih osjecanja, osecanja bespomocnosti, nezasticenosti, suvisnosti ( i zivotne i na poslu), te u eliminaciji sa posla (“dobrovoljni” otkaz od strane zlostavljenog) - 3. Trajanje - Dominantno misljenje u vezi sa duzinom perioda jeste ono po kome mobing karakterise odredjeno ponasanje u trajanju duzem od dva mjeseca - 4. Sukcesivnost takvog ponasanja - Radnje moraju biti ucestale i kontinuirane u odredjenom periodu. - Tipicne su dvije vrste mobinga - Horizontalni - Vertikalni - Pitanje mobinga, pravno uredjenje, nije na zadovoljavajucem nivou niti na medjunarodnom niti na regionalnom planu. - Ustavotvorni okvir tretiranja pitanja u vezi sa mobingom odnosi se na ljudska prava. - Poslodavac je dužan da zaposlenog, prije stupanja na rad, u pisanoj formi upozna sa pravima, obavezama i odgovornostima u vezi sa mobingom - Poslodavac kod kojeg je u radnom odnosu 30 ili više zaposlenih dužan je da odredi jedno ili više lica koja će posredovati među stranama u slučaju mobinga - Poslodavac odgovara za štetu koju odgovorno lice, zaposleni ili grupa zaposlenih vršeći mobing prouzrokuje drugom zaposlenom

Answer 15

- Zaposleni mlađi od 18 godina života ne mogu da rade na radnom mjestu na kojem se pretežno obavljaju naročito teški fizički poslovi, radovi pod zemljom ili pod vodom, niti na poslovima koji bi mogli štetno i sa povećanim rizikom da utiču na njihovo zdravlje. - Zaposleni mlađi od 18 godina života ne može biti raspoređen na rad u drugo mjesto van mjesta prebivališta, odnosno boravišta. - Kolektivnim ugovorom kod poslodavca, zaposlenom mlađem od 18 godina života može da se utvrdi radno vrijeme kraće od punog radnog vremena, u kom slučaju ostvaruje sva prava iz radnog odnosa u punom obimu. - Zaposlenom mlađem od 18 godina života ne može da se odredi da radi prekovremeno, odnosno duže od osam časova dnevno, niti noću. - Zaposleni mlađi od 18 godina života koji radi najmanje četiri časa dnevno, ima svakog radnog dana pravo na odmor u toku rada od najmanje 30 minuta neprekidno. - Zaposleni mlađi od 18 godina života ima pravo na sedmični odmor u trajanju od najmanje dva uzastopna dana, od kojih je jedan nedjelja. - Zaposleni mlađi od 18 godina života ima pravo na godišnji odmor u trajanju od najmanje 24 radna dana.

Answer 16

- Opsta zastita zena odnosi se na ukupno izjednacavanje zene i muskaraca i ukidanje diskriminacije u koriscenju socijalno-ekonomskih prava - Posebna zastita zena vezana je za njihovu specificnu ulogu u bioloskoj reprodukciji stanovnista (trudnoca, porodjaj, materinstvo) - U slucajevima posebne zastite zena ne radi se samo o zastiti zena, vec i o potrebi negovanja i zastite dece, te u tom smislu moze se govoriti o zastiti materinstva ili roditeljstva. - Poslodavac ne može da odbije da zaključi ugovor o radu sa ženom zbog trudnoće, niti joj zbog trudnoće, rođenja ili dojenja djeteta može ponuditi izmjenu ugovora o radu pod nepovoljnijim uslovima. - Poslodavac ne može da uslovljava zasnivanje radnog odnosa, odnosno zaključivanje ugovora o radu dokazom o trudnoći, osim ako se radi o poslovima kod kojih postoji znatan rizik za zdravlje žene i djeteta utvrđen od strane nadležnog zdravstvenog organa. - Poslodavac ne može da traži bilo kakve podatke o trudnoći niti može da uputi drugo lice da ih traži, osim ako zaposlena lično zahtijeva određeno pravo predviđeno zakonom ili drugim propisom. - Logicno je da je zena u trudnoci zasticena od obavljanja svakog rada koji moze da ugrozi njeno i zdravlje bebe (podizanje teskog tereta) zato je poslodavac duzan da joj obezbjedi obavljanje drugih odgovarajucih poslova, a ako takvih poslova nema, da je uputi na placeno odstustvo - Najkrace moguce trajanje porodiljskog odsustva iznosi 28 dana prije porodjaja (najranije 45 dana) i tri mjeseca poslije dana porodjaja

Answer 17

- Moramo razlikovati: - Osobe sa invaliditetom po rodjenju, ili su to postali van zaposlenja, licnog rada i osiguranja po tim osnovima - Osobe sa invaliditetom koji su to postali u toku zaposlenja, licnog rada i osiguranja po tim osnovima (invalidi rada) - Osobe sa invaliditetom kod kojih je doslo do potpunog i trajnog gubitka radne sposobnosti - Osobe sa invaliditetom kod kojih postoji preostala radna sposobnost - Zaposleno lice sa invaliditetom poslodavac je dužan da, u skladu sa aktom o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta, rasporedi na poslove koji odgovaraju njegovoj preostaloj radnoj sposobnosti u kvalifikaciji nivoa obrazovanja, odnosno stručne kvalifikacije, u skladu sa ocjenom organa nadležnog tijela za utvđivanje invaliditeta. - Ako zaposleno lice sa invaliditetom ne može da se rasporedi, poslodavac je dužan da mu obezbijedi druga prava, u skladu sa zakonom kojim se uređuje radno osposobljavanje lica sa invaliditetom i kolektivnim ugovorom. - Ako zaposleno lice sa invaliditetom ne može da se rasporedi, niti mogu da mu se obezbijede druga prava, poslodavac može da ga proglasi licem za čijim je radom prestala potreba. - Lice sa invaliditetom za čijim je radom prestala potreba, ima pravo na otpremninu. - Zaposleno lice sa invaliditetom ne može biti raspoređeno na rad u drugo mjesto van mjesta prebivališta, odnosno boravišta, bez njegove saglasnosti. - Zaposleno lice sa invaliditetom ima pravo na plaćeni godišnji odmor u trajanju od najmanje 26 radnih dana.

Answer 18

- Dva osnovna nacina utvrdjivanja zarade: - Po vremenu - uglavnom se utvrdjuje prema broju radnih sati provedenih na radu (satnica) - Zarada prema ucinku ( prema akordu) - Pri ostvarivanju novcanih primanja koriste se tri principa: - a.) Princim legaliteta - novcana primanja moraju biti regulisana odgovarajucim opstim i pojedinacnim pravnim aktima - b.) Princip jednaka zarada za jednak rad ili rad iste vrijednosti - c.) Princip socijalno pravicne zarade - Postoje dve grupe primanja zaposlenih koja se isplacuju u uslovima redovnog i normanog rada i poslovanja: - Primanja koja se smatraju zaradom - Ustav i pozitivno zakonodavstvo predvidjaju da zapoleni ima pravo na odgovarajucu zaradu koja se utvrdjuje u skladu sa zakonom, opstim aktom i ugovorom o radu - Zaposleni imaju pravu na jednaku zaradu za rad iste vrijednosti kod istog poslodavca - Pod radom iste vrijednosti podrazumijeva se rad za koji se zahtjeva: - a.) isti stepen strucne spreme - b.) ista radna sposobnost (znanje, strucnost, umesnost, vestina) - c.) ista odgovornost, a koja proizilazi iz znacaja i slozenosti poslova - d.) isti fizicki i intelektualni rad - e.) jednak radni doprinos - U novcana primanja zaposlenog koja se smatraju zaradom spadaju: - 1. Zarada za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu - a.) osnovna zarada - b.) radni ucinak - c.) uvecana zarada - Za rad u toku praznika, nocni rad, - 2. Naknada zarade - Isplacuje se u situcijama predvidjenim zakonom, kada zaposleni odsustvuje sa rada - Prva situacija: - a.) odsustvovanje sa rada na dan praznika koji je neradni dan - b.) odsustvovanje sa rada za vrijeme godišnjeg odmora - c.) placeno odsustvo - d.) odsustvo zbog vojne vjezbe - e.) odsustvo zbog odazivanja na poziv drzavnog organa - Druga situacija: - Odsustvovanje sa rada zbog privremene sprecenosti za rad do 30 dana - Povreda na radu. Profesionalna bolest... - Treca situacija: - Slucaj prekida rada do kojeg je doslo bez krivice zaposlenog (nedostatak sitovina, havarije, remontni radovi...) - Cetvrta situacija: - Prekid rada do koga je doslo naredbom nadleznog drzavnog organa ili nadleznog organa poslodavca zbog neobezbjedjivanja zastite na radu - 3. Druge novcane naknade koje je poslodavac duzan da isplacuje - a.) naknada za ishranu u toku rada (ako poslodavac ovo pravo nije obezbjedio na drugi nacin) - b.) regres za koriscenje godisnjeg odmora - Primanja koja se ne smatraju zaradom - 1. Novcano ucesce zaposlenog u dobiti - Ostvareno u poslovnoj godini, u visini predvidjenoj ugovorom o radu 33 - 2. Naknade troškova zaposlenog - a.) za upotrebu sredstava za rad i drugih troskova (grijanje, komunalne usluge...) - b.) za dolazak i odlazak sa rada, u visini cene prevozne karte u javom saobracaju, ako nije obezbjedjen prevoz od strane poslodavca - c.) za vrijeme provedeno na sluzbenom putu u zemlji - d.) za vrijeme provedeno na sluzbenom putu u inostranstvu - e.) za smjestaj i ishranu u toku rada na terenu - 3. Druga primanja zaposlenih, koja je poslodavac duzan da isplati po zakonu, ili su predvidjena kod poslodavca - a.) otpremnina pri odlasku u penziju - b.) otpremnina povodom otkaza ugovora o radu visku zaposlenih - c.) naknada troskova pogrebnih usluga u slucaju smrti clana uze porodice - d.) naknada stete - Minimalna zarada - Vlada donosi odluku o minimalnoj zaradi na osnovu socijalnog savjeta - Minimalac ne moze biti manju od 30% prosjecne zarade - Obracun zarade i naknada zarade - Poslodavac je duzan da zaposlenom prilikom svake isplate zarade i naknade zarade dostavi obracun u pisanom obliku ili elektronskoj formi - BRUTO zarada - ukupni trosak poslodavca na jednog radnika - NETO zarada - ono sto zaposleni nosi kuci - Zarada mora biti isplacena barem jednom mjesecno - Ne moze biti isplacena u naturi - Zarada je zasticena od obustave - Moze se opteretiti do 1⁄2 (jedini izuzetak je alimentacija)

Kolokvijum Flashcards

(42 cards)