Kvenna-Gísli-Allt Flashcards
(158 cards)
1
Q
Eðlileg skilgr. á meðgöngu skv. WHO? (5)
A
Low risk (engir áhættuþættir).
Eftir 37v.
Fæðist sjálfkrafa.
Í höfuðstöðu.
Gott ástand móðurs og barns eftir fæðingu.
HÁLSE
-Höfuðstaða
-Ástand
-Low Risk
-Spontant sótt
-Eftir 37v
2
Q
Hvað má líða langur tími frá því að legvatn og fæðing hefst áður en móðir þurfi að fá sýklalyf?
A
24 tímar. Annars gefa sýklalyf á 4 tíma fresti.
3
Q
Hver er eðlilegur BPM hjá fóstri rétt fyrir fæðingu?
A
110-160
4
Q
Tocometer metur fyrst og fremst styrk hríðanna en ekki tíðni og tímalengd (S/Ó)
A
Ósatt. Tocometer metur bara tíðni hríðanna og hversu lengi þær standa. Ekki styrkinn.
5
Q
Hvaða líkamlegri þáttur getur dregið úr næmni hríðamælinga með tocometer?
A
Offita
6
Q
Yfir hvaða hluta legsins er tocometerinn lagður?
A
Yfir Fundus á leginu
7
Q
Hvernig er samsetning legsins breytileg eftir staðsetningu m.t.t. bandvefs og vökvahlutfalls? Hvernig tengist það postpartum blæðingum?
A
Stærsta hlutfall vöðva í Fundus en minnst nálægt cervix. Því eru meiri líkur á blæðingum postpartum hjá konum með fylgju neðarlega í leginu því þar er minni samdráttur.
8
Q
Hvenær hefst og endar 1. stig fæðingar?
A
Hefst þegar fæðingarhríðar byrja. Endar þegar konan er 10 í útvíkkun.
9
Q
Hvaða 3 fasar eru í 1. stigi fæðingar?
A
Latent phase, active phase og transition phase.
10
Q
Almennt um latent phase?
A
Latent fasi: Kröftugar hríðar með 3-5 mín millibili. Ekki endilega þörf á spítalainnlögn. Útvíkkun fer að ca. 4 cm og leghálsinn þynnist
11
Q
Almennt um active phase?
A
Þá talað um að fæðing sé hafin.
Skilgr. sem:
** reglulegar og sársaukafullar
hríðar (3-4 á 10 mín).
Standa yfir í 45-60 sec. **
og eitt af:
2+ í útvíkkun og þunnur legháls.
Vatn farið.
Teiknblæðing.
12
Q
Almennt um transition fasann?
A
*Þegar að útvíkkunin fer upp frá 8 ca. upp í 10.
*Vatnið fer oftast hér.
*Erfiður fasi. Ógleði og uppköst algeng.
13
Q
Hvaða lyf er helst treyst á þegar kemur að ávísun lyfja á meðgöngu?
A
Gömul lyf
14
Q
Hvort ferðast fitu- eða vatnsleysanleg efni meira yfir fylgjuna?
A
Fituleysanleg
15
Q
Nánast öll efni fara yfir fylgjuna nema 2. Hver eru þau?
A
Insúlín og Heparín
16
Q
Hvað flokkast sem classic teratogen period?
A
Seinni helmingur á fyrsta trimester (6-12v)
17
Q
Í hvaða flokka eru lyf flokkuð m.t.t. hættu þeirra á meðgöngu? Segðu gróflega frá hverri flokkun.
A
18
Q
Hvaða 2 verkjalyf eru almennt í lagi á meðgöngu?
A
Paracetamol og Kódein
19
Q
Í hvaða flokki er kódein og af hverju?
A
C. Barn sem fæðist undir áhrifum þess getur fæðst slappt og öndunrbælt. Gengur þó til baka eins og lyf í flokki C gera.
20
Q
NSAIDs eru í lagi á meðgöngu (S/Ó)
A
Ósatt! Getur valdið lokun á ductus.
21
Q
NSAIDs eru í lagi á meðan brjóstagjöf stendur (S/Ó)
A
Satt
22
Q
Árið 1961 var lyf tekið af Evrópumarkaði, þar sem grunur vaknaði um að það ylli fósturgöllum, stuttum útlimum (phocomelia) eða algerri vöntun útlima (amelia). Lyf þetta var ekki notað á Íslandi, en talið er að um 10.000 börn hafi fæðst í heiminum með þessa alvarlegu galla. Hvert var lyfið?
A
Thalidomide
23
Q
Hvert af eftirfarandi lyfjum er fyrsta val sem svefnlyf á meðgöngu?
A
Phenergan
24
Q
Hvert af eftirfarandi flogaveikilyfjum hefur alvarlegustu fósturskaðandi áhrifin?
A
Valpróat
25
Er þungun alger frábending fyrir notkun NSAID óháð meðgöngulengd?
Sum NSAIDs eru í flokki B/C og í lagi að gefa á 1 og 2. trimester í stökum skömmtun
26
Má gefa aspirin (ASA) á meðgöngu?
Almennt ekki nema sem forvörn fyrir preclampsiu, þá 150mg skammtar.
27
Benzódíazepín má nota á meðgöngu (S/Ó)?
Ósatt. Tengsl við fósturgalla og öndunarbælingu.
28
Aðallyfið sem notað er við háþrýsting?
** Labetolol (Trandate) **
29
Þrenns konar blóðþrýstingslyf sem eru algjör nono og af hverju?
ACE, ARB og þvagræsilyf. Geta haft áhrif á nýrnaþroska og legvatnsmyndun.
30
Hvernig ber að haga asthmalyfjum á meðgöngu?
Innúðalyf eru skaðlítil. Oftast óbreytt meðferð.
31
4 skref framgangs í ógleðislyfjameðferð
1. B6 og hvíld
2. Postafen
3. Phenergan
4. Afipran eða Zofran
32
Hvaða viatamín eiga allar konur að taka á meðgöngu? en hvaða vítamín eiga konur að forðast að taka á ?
Allar konur eiga að taka fólínsýru og D-vítamín.
Ekki taka A-vitamín.
33
Hvaða gigtarlyf er áfram notað á meðgöngu?
Infliximab
34
Stuttlega um meðferð við MS á meðgöngu?
Þurfa hætta á lyfjum. Taka stera í köstum.
35
3 flogalyf sem notuð eru á meðgöngu? Hvað fá þær samhliða?
Keppra, Trileptal og Tegretol haldið áfram.
Fá fólínsýru samhliða.
36
PPI lyf eru í lagi á meðgöngu (S/Ó)
Satt
37
Hvaða sterar eru helst gefnir konum á meðgöngu?
Prednisolone eða hydrocortisone. Fara lítið yfir fylgju.
38
Hvaða sterar eru gefnir til að auka lungnaþroska barns?
Dexa- og betamethasone.
39
Af hverju er prógesterón stundum gefið á meðgöngu?
Fyrirbyggja fyrirburafæðingu og fósturlát.
40
Þunglyndislyf á meðgöngu?
Flest í flokki C. Meta ábendingu.
41
Nikótíntyggjó vs nikótínplástur?
Skárra að nota tyggjó.
42
Almennt um annað stig fæðingar?
-Byrjar þegar útvíkkun er lokið og lýkur þegar að barn er fætt.
-Einkennist af ósjálfráðri rembingsþörf.
-Tekur 1-2 tíma
43
Almennt um þriðja stig fæðingar?
Byrjar þegar að barn er fætt og lýkur þegar fylgja er fædd. Tekur oftast innan við 20 mín.
44
Hvað fá allar konur á þriðja stigi fæðingar?
**Syntocinon til að verjast blæðingu**
45
Hver er helsti gallinn við glaðloft?
Umhverfisáhrif
46
Tvær alternative verkjameðferðir sem eru notaðar á LSH?
Nálastungur og fæðingalaug
47
Tvenns konar lyfjafræðileg nálgun við verkjameðferð í fæðingu?
System nálgun og locoregional nálgun
48
Dæmi um system nálgun?
Per os, IV og inhalation
49
Dæmi um locoregional nálgun?
Epidural, pudendal block o.s.frv.
50
Hvernig er staðsetning barnsins í grind?
1. Er fyrst í OT (occipital transverse stöðu), oftast til vinstri.
2. Fer svo í OA (occipital anterior).
3. Axlirnar snúast aftur í transverse stöðu eftir að höfuðuð er komið út.
51
Hvernig staða er barnið í þegar talað er um andlitsfæðingu?
Occipital posterior
52
Af hverju er best fyrir að barnið fæðist í occipital anterior stöðu?
Minnsta þvermálið
53
Hver er helsta hættan við að barnið fæðist með rassinn á undan?
Þá fer naflastrengurinn út á undan barninu, þá eru líkur á að hann klemmist.
54
Hvað þarf að passa við syntocion gjöf?
Ef gefið er of mikið getur það valdið of mörgum hríðum (fleiri en 5x á 10 mín) sem getur valdið **fósturstreitu**
55
Hægt er að gefa syntocion fyrir belgjarof (S/Ó)
Ósatt. Gefið 1-2 klst eftir belgjarof.
56
Hvað er bishop score?
Segir til um leghálshæfni.
57
Helstu frábendingar fyrir syntocinon gjöf?
Fyrirsæt fylgja, ef framkvæma á keisara og slæm líkamsstaða barnsins (OT, sitjandi o.s.frv)
58
Framköllun fæðinga sett fram myndrænt via Gísli
59
4 áhættuþættir sem mikilvægt er að spyrjast fyrir um við sögutöku hjá konu á meðgöngu?
Hvort það sé saga um:
1. Háþrýsting/meðgöngueitrun
2. Sykursýki
3. Segamyndun í bláæðum
4. Skjaldkirtilssjúkdómar
60
Við meðhöndlum einkennalausa bakteríumigu hjá þunguðum konum (S/Ó)
Satt
61
Skilgr. á létt- og þungburi?
Léttburi: <2500g
Þungburi: >4500g
62
Hvað er Primipara?
Frumbyrja
63
Hækkanir á hvaða blóðgildum er algengt að sjá í þungun?
Hækkun á:
1. Neutrofílum (HBK, 10-13 normalt)
2. MCV
3. Járnbindigeta
4. GFR
5. D-dimer
6. Fibrinogen
7. Sökk og ALP (low yield)
64
Lækkanir á hvaða blóðgildum er algengt að sjá í þungun?
1. B12
2. Krea
3. Na
4. K
65
CRP hækkar í óléttu (S/Ó)
Ósatt. Óbreytt.
66
Perineal vöðvar?
67
Hvernig er stigun spangaráverka?
68
Episiotomia (klippa á spöngina) jafngildir _ gráðu rifu.
2 gráðu rifu
69
Tvær helstu ábendingar fyrir Episiotomiu?
1. Til að auka framgang fæðingar.
2. Verja anal sphincter
70
Þumalputtaskilgr á langri fæðingu?
Þumalputtaskilgr. er að **sólarhringsfæðings** er löng fæðing (ekki latent phase)
71
pO2 í fóstri er það sama og í manneskju (S/Ó)?
Ósatt. Er töluvert lægra í fóstrum. (20-25 pO2 vs 80-100 í fullorðnum)
72
Hver er munurinn á Hgb í fóstrum og fullorðnum?
1. **Fetal hgb** bindist súrefni við **mun minni pO2** en hjá fullorðnum.
2. Fóstur hafa **hátt magn af fetal hgb**
73
Skerðing á blóðflæði til fósturs veldur ______ acidosu hjá fóstri
Respiratorískri með hækkun á pCO2
74
Hvað er algengasta krabbameinið í kvenlíffærum fyrir utan brjóst?
Legbolskrabbamein
75
Helsta einkenni legbolskrabbamein?
Blæðing eftir tíðarhvörf
76
Legbolskrabbamein greinast oft seint (S/Ó)
Ósatt. Greinast almennt snemma vegna blæðinga.
77
Nýgengi legbolskrabbameins?
12 per 100k
78
Hvað er eðlilegt að blæða í marga daga?
3-7 dagar
79
Hvað er menorrhagia?
Blæðingar lengur en 7d
80
Legbolskrabbamein er almennt krabbamein...
Eldri kvenna
81
Af hverju er talið að legbolskrabbamein myndast?
Of mikið estrogen m.v. progesterone
## Footnote
Sést að þrátt fyrir minnkandi estrógen framleiðslu á eldri árum þá er hlutfallið minna
82
Hvað getur valdið aukinni losun estrogens?
PCOS og ekki egglos
83
BRCA stökkbreyting er ekki áhættuþáttur f. legbolskrabbameini (S/Ó)
Satt
84
Stór áhættuþáttur f. legbolskrabbameini?
Estrógen meðferð án progesterones
85
2 verndandi þættir f. legbolskrabbameini?
Þunganir og hormóna getnaðarvarnir (aukið progesterone í bæði tveggja)
86
Hvaða syndrome er áhættuþáttur f. legbolskrabbamein?
Lynch syndrome
87
Við hvaða stig af frumubreytingum er ráðlagt legnám hjá konum post frjósemisaldur?
Atypical complex hyperplasia
88
Hvaða áhald er notað fyrir sýnatöku m.t.t. legbolskrabbameins?
Pipelle
89
Algengasta tegund krabbameins í legboli?
Adenocarcinoma (95%)
90
Algengasta undirtegund adenocarcinoma legbolskrabbameins?
Endometrioid (75-80%)
91
91
Almennt er talað um tvær týpur af legbolskrabbameini, segðu gróflega frá hverju tveggja
Týpa 1.(algengara): Feitar konur með hyperplasiu á endometrium. Tengt estrógeni. Lengi að vera að cancer. Grunnt invasion. Góðar horfur.
Týpa 2.: Grannar konur. Ekki tengsl við estrógen. Atrophy á endometrium. Fljótt að verða að cancer. Tengsl við p53. Djúpt invasion. Slæmar horfur.
92
Almennt helstu ástæður f. postmenopausal blæðingum?
Þurrkur í leggöngum (Finnst atrophia)
, hyperplasia í legi, polyp, leyomyoma, hormónameðferð, meiri líkur ef hnútar í legi.
93
Hver er eðlilegt stærð slímhúðar í legi hjá postmenopausal konu sem myndi sjást í ómun?
5 mm eða minna
94
Skimað er fyrir legbolskrabbameini (S/Ó)
Ósatt
95
Hver er munurinn á 4A og 4B flokkuninni?
4A: Er í blöðru og rektum
4B: Enn lengra frá
96
Flokkun á legbolskrabbameini?
Gráða 1: Bundið við legið
Gráða 2: Niður í Cervix
Gráða 3: Utan legs en innan kvenlíffæra
Gráða 4: 4A: Blaðra og rektum 4B: Fjarmeinvörp
97
Við stigun 1 er bara tekið leg (S/Ó)
Nei, tekur eggjaleiðara, eggjastokk og legháls. Alltaf eh líkur á að gæti verið cancer þar.
98
Af hverju eru eitlar ekki alltaf teknir?
Lengri skurðtími. Aukin blæðing og hætta á lymphedema.
99
Geislun við legbolskrabbameini hefur ekki áhrif á lifun (S/Ó)
Satt
100
Undantekning frá skurðaðgerð við legbolskrabbameini?
1. Konur á frjósemisaldri með lítinn innvöxt (gráða IA) sem vilja eignast börn. Fá þá bara progesterone
2. Konur sem ekki eru taldar þola skurðaðgerð vegna undirliggjandi áhættuþátta.
101
Hvernig eru endurkomur af legbolskrabbameini meðhöndlaðar eftir skurðaðgerð?
Nærvörp: Geislameðferð
Fjarvörp: Krabbameinslyf
102
Hvað þarf að hafa í huga við útvísun á estrogen hormónameðferð?
Gefa prógesterone á móti. Konur með leg þurfa alltaf að fá progesterone á móti!
103
Gestagen vs progesterone?
Progesterone er framleitt í líkamanum en gestagen er synthetic. Ekki prófspurning.
104
Blöðruþungun er hluti af mengi sjúkdóma sem kallast.....
**Gestational trophoblastic disease**
105
Skilgr. á **vanfrjósemi**?
**Eitt ár** af reglubundu **óvörðu** kynlífi án þungunar
106
Nýgengi ófrjósemis?
15%
107
Skilgr. á ófrjósemi?
**Enginn möguleiki á þungun**. Vantar egg, sæði eða leg.
108
Skilgr. á Fecundity?
Líkur á getnaði per **tíðahring**
109
Þrír áhættuþættir fyrir ófrjósemi?
Offita
Kaffi
Reykingar
110
Hver er langstærsti áhættuþátturinn fyrir van- og ófrjósemi kvenna?
Aldur
111
Hvernig breytist egg. kvenna með aldrinum?
Fækkar með aldri og gæði þeirra minnka
112
Hvernig breytist tíðahringurinn með aldri?
Hann styttist vegna þess að minna estrógen losnar frá eggbúnum (þau versna með aldrinum). Þá eykst FSH losun sem eykur prógesterón/estrógen losun.
113
Frjósemi stoppar ca. _ árum fyrir tíðahvörf
10 árum. Meðalaldur tíðahvarfa eru 51,5 ár.
114
Hvernig er hlutfall ófrjósemis milli kynja?
¼ **kk**, ¼ **kvk**, ¼ **blandað**, ¼ **óskýrt**.
115
Ef venjulegt par reynir að eignast barn með reglulegu kynlífi í einn mánuð, hversu margir verða ófrískir?
20-25% hjá kvk 20-40 ára.
116
Meðalaldur kvenna við fyrsta barn árið 2021? Hversu mörg prósent kvenna eignast barn yfir þrítugt?
Meðaldur: 28,5 ára (sbr. 21% árið 1972)
Prósentur yfir þrítugt: 37% (sbr. 3% árið 1972)
117
Hvað er dyspareunia?
Sársauki við kynlíf
118
Hvernig myndirðu mæla með að fólk saman þegar þau eru að reyna að frjóvgast?
Sofi saman **3-4d fyrir** egglos (2v. eftir fyrstu blæðingu) og **1-2d eftir** egglos. Sæðisfrumur lifa í 3-4 daga. Nóg að sofa saman annan hvern dag.
119
Egglospróf mæla...
LH. Ef jákvætt þá egglos eftir sólarhring.
120
Hvernig eru hormónasveiflurnar í tíðarhring kvenna?
121
eðlilegt magn sáðfrumna í sáðláti?
100 milljónir. Viljum hafa amk 40 milljónir.
122
Hvað er mikilvægt að spurja út í hjá kk vegna ófrjósemis?
Steranotkun
123
Hvað getur hátt TSH/T4 valdið hjá konum m.t.t. blæðinga?
Tíðaóreglu
124
Hvað kallast prófið sem framkvæmd er til að meta ovarial reserve?
AMH = Anti-mullerian hormone
125
Skilgr. á HTN á meðgöngu?
+140/90 með meira en 6 klst millibili
126
Ef HTN kemur eftir _ vikur flokkast hann sem meðgönguháþrýstingur
20 vikur. Ef fyrir flokkast hann sem háþrýstingur fyrir meðgöngu
127
Hverjar eru þrjár týpurnar af HTN á meðgöngu?
**Háþrýstingur fyrir meðgöngu:** HTN fyrir 20v.
**Meðgönguháþrýstingur:** HTN eftir 20v
**Superimposed meðgönguháþrýstingur:** Háþrýstingur bæði fyrir og eftir 20v
128
Skilgr. á meðgöngueitrun?
**Fjölkerfa** sjúkdómur sem kemur fram sem **háþrýstingur** og **próteinurea**. Eina lækning er **fæðing**.
129
Við hvaða blóðþrýsting er byrjað að tala um alvarlega meðgöngueitrun?
+160/110
130
Hversu mörg % kvenna fá meðgöngueitrun?
3-6%. 3% væga og 3% alvarlega
131
Hversu mörg % kvenna á meðgöngu fá bara HTN?
6-8%
132
Meðgöngueitrun er oft genatískt (S/Ó)
Sa****tt. Erfðir sem hafa með stjórnun BÞ, blóðstorkukerfisins, taugakerfið, lifrina o.fl.
133
Frumbyrjur eru í 3x meiri áhættu á að þróa með sér meðgöngusykursýki (S/Ó)
**Satt**
134
Hvað er Eclampsia?
Þýðir **meðgöngukrampi** á íslensku. Grand mal krampar sem koma í kjölfar meðgöngueitrunar.
135
Hvað eru spiral arteries?
Arteríur sem myndast þegar að endometríum þykknar
136
4 kvillar sem geta komið í kjölfar preclampsiu og móðir er gangsett sama hversu langt gengin hún er?
Eclampsia
Heilablæðing
HELLP syndrome
Nýrnabilun
Lungnabjúgur
HE NHL
137
Hvað er HELLP syndrome? Einkenni? Meðferð? Hvað getur HELLP þróast yfir í?
Heilkenni sem getur komið í kjölfar meðgöngueitrunar.
**H**emolysis (*microangiopathic*)
**E**levated **L**iver enzymes
**L**ow platelets
E: Próteinmiga, HTN og taugaeinkenni + kviðverkur, gula, ascites etc
M: Trandate og Magnesíum.
Getur þróast yfir í **DIC**
138
Hvernig eru klassískar blóðprufur í HELLP?
Flögur undir 100 og 2x hækkun á ASAT/ALAT
139
Þrír flokkar af konum sem eru með mikla áhættu á að þróa með sér preclampsiu?
1. Msu preclampsiu
2. Sjálfsofnæmissjd.
3. Sykursýki
140
Nokkrar ástæður f. miðlungsáhættu á preclampsiu?
**Frumbyrjur**
Offita
Yfir 40 ára
141
Hvaða lyf sem prophylaxi fyrir preclampsiu og hvaða skammt?
ASA 150 mg
142
142
Hvenær gefum við prophylaxa f. meðgöngueitrun?
Ef 1 hluti úr mikilli áhættu eða 2 úr meðal áhættu
143
Hvenær viljum við hefja sogklukku eða tangafæðingu?
Frumbyrja: Ef annað stig í 2-3 klst:
Fjölbyrja: Ef annað stig í 1-2 klst.
Fetal ábending
144
Hvað þarf að hafa í huga m.t.t. áhaldafæðinga?
Auka mortalitet fyrir móður og barn. Þarf að vera **sterk** ábending
145
_ aukning á sphincterskaða með áhaldafæðingu
**4x **aukning á sphincterskaða með áhaldafæðingu
146
Hver er munurinn á GDMA1 og GDMA2?
GDMA1: Nóg að breyta mataræði
GDMA2: Þarfnast lyfja
147
Hver helsti fylgikvillinn fyrir fóstur ef móður er með sykursýki á meðgöngu?
Macrosomia
148
Hvaða bakteríu er helst að finna í leggangaflóru?
Lactobacillus
149
Hver er algengasta orsök vaginitis?
Bacterial vaginosis
150
151
Hvaða breyting í leggangaflórunni veldur oftast bacterial vaginosis?
Leggangaflórann breytist úr **areobes** yfir í **anarobes**
152
Hversu mörg % af konum fá vaginal sveppasýkingu á ævinni og hvaða sveppur er algengastur?
75% og candida albicans
153
Hvaða svipudýr getur valdið STD?
**Trichomonas** vaginalis
154
Fyrirferðir í eggjastokkum eru oftast í premenopausal konum (S/Ó)
Satt
155
Hvernig flokkum við fyrirferðir tengdar tíðahring?
4 flokkar.
- Fyrirferðir tengdar **meðgöngu**
- Fyrirferðir tengdar **tíðum**
- Fyrirferðir tengdar **hormónum**
- Fyrirferðir tengdar **sýkingum/bólgu**
156
