Lokapróf HÖ22

Question 1

Megindlegar aðferðir

Answer 1

ransóknir sem byggja á tölulegum upplýsingum og eru mikið notaðar í félagsvísindum. T.d. spurningarlistar sem eru lagðir fyrir úrtak hóps.

Question 2

Eigindlegar aðferðir

Answer 2

veita okkur innsýn og skilning á vandamálum með orðum, setningum og lýsingum.

Question 3

Menning

Answer 3

sú heild þekkingar samfélags svo sem trú, siðir, saga og tungumál

Question 4

Staðalímynd

Answer 4

hugtak um rótgróna eða fastmótaða hugmynd um einstakling eða hóp. Þetta er oft grundvöllur fordóma, t.d. verslíngar eru aflituð brúnkuslys og MH-ingar eru emó.

Question 5

Huglæg menning

Answer 5

óáþreifanlegu hlutir menningar sem eru manngerðir eins og túngumál, siðir, trúarbrögð og reglur.

Question 6

Efnisleg menning

Answer 6

áþreifanlegi hluti menningar eða hlutir sem mennirnir hafa skapað eins og t.d. bók, stóll og borð.

Question 7

Menningarnám

Answer 7

þegar hópar í yfirburðarstöðu stela menningu þeirra sem eru í minnihluta sér í hag.

Question 8

Menningarkimi

Answer 8

hópur fólks innan samfélags sem sker sig úr hópnum t.d. með klæðburði, háttalagi, tungumáli og/eða öðru.

Question 9

Áskipuð staða

Answer 9

staða sem við fæðumst inn í og getum ekki breytt, t.d. að vera systir, bróðir, sonur, dóttir…

Question 10

Áunnin staða

Answer 10

staða sem við getum haft áhrif á og unnið okkur upp í vegna verðleika okkar. Eins og t.d. starfsstaða okkar.

Question 11

Ráðandi staða

Answer 11

mikilvægasta staðan í okkar augum og annara. Hún hefur mest að segja í samskiptum okkar og tengslum við aðra. Stundum er að aldurinn, kynið eða starfið.

Question 12

Hlutverk

Answer 12

sérhverri stöðu fylgja réttindi, skyldur og viðmið sem samfélagið hefur sett. Samfélagið hefur skilgreint hvað er rétt og röng hegðun fyrir sérhverja stöðu sem er æskilegt að fylgja. T.d. að mæta á réttum tíma í vinnuna.

Question 13

Hlutverkatogstreita

Answer 13

þegar erfitt er að uppgylla væntinga milli tveggja eða fleiri hlutverka. T.d. þegar einstaklingur er bæði að vinna og er í námi og þetta tvent rekst á og hann getur ekki uppyfyllt kröfu beggja.

Question 14

Stöðutogstreita

Answer 14

þegar spenna verður á milli tveggja staða og fólk verður að velja á milli. T.d. þegar lögregluþjónn verður að handtaka barn sitt.

Question 15

Félagsmótun

Answer 15

þau samskipti sem móta persónuleika fólks og lífshætti þeirra. Þetta er það ferli sem þar sem þú lærir leikreglur lífsins. Þetta ferli hefst við fæðingu og endar aldrei. Foreldrar eru mikilvægustu félagsmótunaraðilarnir, en vinir og kennara hafa t.d. líka áhrif.

Question 16

Félagsmótunaraðilar

Answer 16

þeir aðilar sem hafa áhrif á félagsmótun einstaklings. Fjölskylda er miklvægur félagsmótunaraðili með því að móta tilfinningar, grunngildi og veitir börnum áskipaða stöðu.

Question 17

Frummótun

Answer 17

leggur grunnin að tilfinngatengslum og helstu viðmiðum og gildum samfélagsins. Fer oftast fram hjá fjölskyldunni á æsku árum.

Question 18

Víxluð mótun

Answer 18

þegar þeir ungu móta þá eldri. T.d. þegar barnabarn kennir ömmu sinni og afa á ipad.

Question 19

Endurmótun

Answer 19

Þegar einstaklingur hafnar frummótun sinni og tileinkar sér nýja siði.

Question 20

Gildi

Answer 20

Hugmynd um hvað sé gott, rétt og/eða æskilegt.

Question 21

Viðmið

Answer 21

Skráðar og óskráðar reglur um hvernig við eigum að haga okkur við mismunandi aðstæður.

Question 22

Formleg viðmið

Answer 22

Skráðar reglur sem á að fylgja. T.d. lög og skólareglur.

Question 23

Óformleg viðmið

Answer 23

Óskráðar reglur sem er æskilegt að fylgja. T.d. að leika ekki með matinn og tyggja með lokaðan munn.

Question 24

Félagslegt taumhald

Answer 24

Aðferðir sem samfélagið beitir þig svo þú farir eftir formlegu og óformlegu viðmiðum þess.

Question 25

Formlegt félagslegt taumhald

Answer 25

Jávætt: góðar einkunir, verðlaun, stöðuhækkun
Neikvætt: reffing, sektun, fangelsi

Question 26

Óformlegt félagslegt taumhald

Answer 26

Jákvætt: hrós, klapp á bakið, vatning
Neikvætt: athugasemdir, stimplun

Question 27

Dulið félagslegt taumhald samfélagsins

Answer 27

Þú stelur ekki verðmætum annara þó svo að engin sjái það

Question 28

Frávik

Answer 28

Brot á viðmiðum samfélagsins.

Question 29

Sýnileg frávik

Answer 29

Þú klæðir þig mismunandi en aðrir

Question 30

Dulin frávik

Answer 30

Þú segist ekki ætla að stela, en gerir það samt. T.d. gleymir að skila bókinni á bókasafnið

Question 31

Kjarnafjölskylda

Answer 31

Fjölskylda sem samanstendur af tveimur giftum foreldrum og börnum þeirra.

Question 32

Stórfjölskylda

Answer 32

Félagsfræðileg skilgreining á þremur ættliðum. Amma, afi, mamma, pabbi og börn.

Question 33

Innvensl

Answer 33

þegar ætlast er til að fólk giftist innan ákveðin hóps. T.d. er ætlast til að fólk gistist innan stétta í indlandi og í gamladaga átti kónungsfjölskyldan að giftast kónungslegum.

Question 34

Útvensl

Answer 34

Þegar ætlast er til að fólk giftist út fyrir ákveðin hóp. T.d. að giftast ekki fólk í eigin ætt.

Question 35

Einkvæni

Answer 35

Hjónaband eða staðfest samvist milli tveggja einstaklinga.

Question 36

Raðvensl

Answer 36

Þegar einstaklingur er í fleiri en einu einvensli í gegnum tíðina. Hefur sambúð með fleiri en einni manneskju á ævinni.

Question 37

Fjölvensl

Answer 37

Þegar kona eða karl á fleiri en einn maka af andstæðu kyni á sama tíma

Question 38

Fjölveri

Answer 38

Þegar kona á fleiri en einn mann á sama tíma

Question 39

Fjölkæni

Answer 39

Þegar maður á fleiri en eina kona.

Question 40

Sifjaspell

Answer 40

Samræði skyldmenna, t.d. föður og dóttir. Lang oftast er um kynferðisbrot að ræða.

Question 41

Hollustuklemma

Answer 41

Skapast þegar tveir aðilar ætlast til þess að sá þriðji styðji sig ganvart hinum. Getur tildæmis verið foreldrar sem ætlast til þess að barnið styðji sig.

Question 42

Opin sambönd

Answer 42

Þegar einstaklingar í sambansi hittir annað fólk á meðan að á sambandinu stendur. Þetta þarf að vera samþykkt af báðum aðilum.

Question 43

Kyntvíhyggja

Answer 43

Sú hugmyns að það séu aðeins tvö kyn, karl og kona.

Question 44

Kynhlutverk

Answer 44

Væntingar sem bornar eru til okkar út frá kyni og reglum kynjakerfisins. Til dæmis að aðeins konur eigi að ganga í kjólum.

Question 45

Jafnréttisbarátta

Answer 45

Þegar barist er fyrir jafnrétti kynjana og/eða minnihlutahópa.

Question 46

Súffragetur

Answer 46

Báráttusamtök með það sem markmið að gefa konum kosningarrétt til alþingis með sömu skilyrðum og karlar.

Question 47

1. bylgja feminisma

Answer 47

Var á 19.öld. Barist fyrir kosningarrétt kvenna og aðgengi á vinnumarkað.

Question 48

2. bylgja feminisma

Answer 48

Koma fram árið 1960. Lögð var áhersla á dulda mismunun og ójafnrétti í samfélaginu.

Question 49

3. bylgja feminisma

Answer 49

Kom fram árið 1980. Lögð var áhersla á að víkka sjónarhorn feminisma og auka kynfrelsi (t.d. trans).

Question 50

Hlutgerving kvenna

Answer 50

Þegar komið er fram við konu með lítilli sem engri virðingu. Komið fram við hana eins og hún sé hlutur.

Question 51

Klámvæðing

Answer 51

Verið að vísa til hversu útbreitt og aðgengilegt klám er orðið. Börn geta verið að horfa á youtube og eru alltieinu farin að horfa á klám án þess að gera sig grein fyrir því.

Question 52

Gagnkynhneigðarhyggja

Answer 52

Kerfi hugmynda sem meðvitað eða ómeðvitað lítur niður til fólks sem er gagnkynhneigt.

Question 53

Hinsegin

Answer 53

Regnhlýfarhugtak yfir ýmsa minnihlutarhópa hvað varðar kynhneigð og kynfæri.

Question 54

Kynsegin

Answer 54

Hugtak sem nær yfir fólk sem skilgreinir kyn sitt fyrir utan kyntvíhyggjuna

Question 55

Bleikþvottur

Answer 55

Lýsir því hvernig fyrirtæki og þjóðríki notar hinsegin fólk til þess að skapa sér jákvæða ímynd.

Question 56

Kynrænt sjálfræði

Answer 56

Réttur einstaklinga til þess að skilgreina kyn sitt og miða þannig að tryggja að kynvitun þeirra njóti viðurkenningar.

Question 57

Kynþáttafordómar

Answer 57

Hugmynd um að munur milli fólks stýrist af kynþætti. Þegar fólk telur að kynþáttur sé æðri öllum.

Question 58

Hversdagsfordómar

Answer 58

Þegar fólk verður fyrir duldum fordómum +i daglegu lífi. T.d. þegar afgreiðslufólk talar við dökkt fólk á ensku.

Question 59

Opnir fordómar

Answer 59

Fordómar sem eru viljandi. T.d. eiga útlendigar erfitt með að fá húsnæði og vinnu á íslandi.

Question 60

Duldir fordómar

Answer 60

Fordómar sem sjást ekki eða gerast óvart. T.d. þegar útlendingar fá verri þjónustu í verslunum,

Question 61

Minnihlutahópur

Answer 61

Hluti af hóp sem hefur ákveðin sameiginleg einkenni sem hinn hluti hópsins hefur ekki. T.d. hinseignin fólk.

Question 62

Forréttindablinda

Answer 62

Þegar fólk tekur ekki eftir því að það nýtur efnahagslegra eða félagslegra forréttinda.

Question 63

Félagslegur hreyfanleiki

Answer 63

Fólk getur flutt sig á milli stétta

Question 64

Láréttur félagslegur hreyfanleiki

Answer 64

Færir þig lárétt um stétt. Ert kannksi kennari og verður hjúkka. Skiptir um vinnu en færð svipuð laun.

Question 65

Lóðrétt félagsleg hreyfing

Answer 65

Færir þig loðrétt um stétt. Ert kannski skúrari og verður svo bankastarfsmaður. Færð hærri eða lægri laun eftir að þú skiptir um vinnu.

Question 66

Þrælahald

Answer 66

Þegar menn eru höndlaðir, lagalega eða félagslega, sem eign annara manna.

Question 67

Mansal

Answer 67

Glæpastarfsemi sem felst í verslun með menn í hagnaðarskyni.

Question 68

Erfðastétt

Answer 68

Stéttin sem þú fæðist í

Question 69

Lénsveldi

Answer 69

Undirstaða landbúnaðar á miðöldum

Question 70

Stéttaskipting

Answer 70

Ójöfnuður í samfélögum sem byggir á efnahagslegri og félagslegri stöðu einstaklinga

Question 71

Algild fátækt

Answer 71

Þegar viðkomandi líður fyrir skorti á lífnauðsynjum svo sem mat og húsaskjóli.

Question 72

Afstæð fátækt

Answer 72

Þegar efnahagsstaða hópa er borin saman og sumir líða fyrir skorti á t.d. fatnaði, mentun og heilbrigðisþjónustu.

Question 73

Bókstafstrú

Answer 73

Þegar algjör trú er lögð á tilteknar trúarsetningar, trúarrit eða hugmyndafræði.

Question 74

Áhrif trúarbragða á meningu

Answer 74

T.d. þegar konur þurfa að ganga með slæðu vegna trúarbragða

Question 75

Eingyðistrú

Answer 75

Sú trú að það sé aðeins einn alsherjar guð, eins og t.d. í kritindóm

Question 76

Fjölgyðistrú

Answer 76

Þegar trú hefur marga guði, goð eða goðmögn.

Question 77

Dulda námskráin

Answer 77

Óskráðar reglur skólans. Mikilvægar við félagsmótun nemenda.

Question 78

Vinnumarkaðurinn

Question 79

Atvinnuleysi og áhrif þess

Answer 79

Fólk sem er atvinnulaust verður fyrir miklum tekjuskorti sem getur valdið afstæðri fátækt.

Question 80

Vinstri og hægri í stjórnm+alum

Answer 80

Mismunandi stefnur í stjórnmálum. Vinstri er stefna kommúnisma, en hægri er stefna frjálshyggju og íhaldsstefnu.

Question 81

Einræðisríki

Answer 81

Þegar öll völd ríkis eru í höndum eins manns eða lítil hóps manna sem hafa fullt vald án þess að samfélagið sporni við.

Question 82

Lýðræði

Answer 82

Hugtak yfir stjórnmálastefnur sem byggja á þáttöku almening í ákvörðunum hvað varðar stjórnmál.

Question 83

Beint lýðræði

Answer 83

Útfærsla á lýðræði þar sem almennigur ræður beint yfir ríkinu.

Question 84

Óbeint lýðræði

Answer 84

Útfærsla á lýðræði þar sem almeningur fær að kjósa reglulega um það hverjir fara með völd ríkisins.

Question 85

Völd

Answer 85

Þegar ákveðin einstaklingur eða hópur fólks stjórnar öðru fólki.

Question 86

Hefðbundið lögmætt vald

Answer 86

Byggist á sögulegum grunni og hefðum

Question 87

Vald tengt persónutöfrum

Answer 87

Þegar við samþykkjum völd einstaklinga vegna persónubundna eiginleika.

Question 88

Lýðveldi

Answer 88

Stjórnarfar þar sem æðstu menn eða æðsti maður (forseti) ríkisins er þjóðkjörinn.

Question 89

Borgarleg óhlýðni

Answer 89

Þegar ekki er farið eftir ákveðum lögum, kröfum eða skipunum stjórnvalda.