1
Q

Bogactwo kierunków i źródeł inspiracji, jakie pojawiło się w malarstwie Młodej Polski,
wpłynęło na różnorodność jego form i treści.

A

Polscy malarze wyjeżdżali na Zachód, przede
wszystkim do Paryża, gdzie spotykali się z rozwijającymi się tam wówczas nurtami:
impresjonizmem, postimpresjonizmem, symbolizmem i secesją. Szukając własnej
drogi, często eksperymentowali z kilkoma z tych kierunków. Nierzadko w jednym dziele
łączyli różne elementy. Z tego powodu w sztuce polskiej trudno jest czasami zaklasyfikować artystę lub konkretne jego dzieło do określonego stylu, kierunku lub nurtu.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

recepcja impresjonizmu w sztuce polskiej

A

Impresjonizm wpłynął na kolorystykę dzieł, które stały się jaśniejsze, a przede
wszystkim pojawiła się tendencja do malowania natury w konkretnych stanach: przedstawianie zmierzchów, świtów, burzy itp. Wpłynęło to na nastrojowość dzieł. Niekiedy
malarze podejmowali ten sam temat z natury kilkakrotnie, by pokazać, jak zmieniał się
wygląd przyrody pod wpływem pory roku, dnia i aury. U niektórych twórców pojawił
się sposób nakładania farby drobnymi pociągnięciami pędzla, co uwydatniało fakturę.
Z tego powodu, mimo że żaden z malarzy polskich nie tworzył przez całą swoją twórczość obrazów impresjonistycznych, mówi się o przyjmowaniu, przyswajaniu pewnych
tendencji właściwych dla tego kierunku, czyli jego recepcji (łac. receptio ‘przyjęcie’).

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

recepcja postimpresjonizmu w sztuce polskiej

A

Recepcje postimpresjonizmu przejawiały się u niektórych artystów w tendencji do
zwiększonej ekspresji uzyskiwanej poprzez deformację rzeczywistości, mocne kontrasty
barwne i posługiwanie się uwydatnioną fakturą. Częściej jednak pod wpływem twórczości
Paula Gauguina i szkoły z Pont-Aven stosowano syntezę i płaszczyznowość ujęć.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

recepcja secesji w sztuce polskiej

A

Z secesji przyjęto dekoracyjność, motywy floralne i animalistyczne oraz
idealizowane wizerunki kobiet. Motywy te bardzo często były tłem dla portretów
i malowanych scen, ale też mogły występować samodzielnie jako element dekoracyjny
wnętrz.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Ze wszystkich tendencji, jakie zaistniały w sztuce tego okresu, najistotniejszy był
symbolizm.

A

Ujmowano rzeczywistość w sposób sugerujący istnienie czegoś więcej niż
to, co jest postrzegane zmysłami. Niektóre motywy kryły symboliczne znaczenia. Na
przykład żywioł wody ze względu na swą płynność był często przywoływanym odpowiednikiem przemijania i smutku. Stąd płynęło upodobanie do przedstawiania różnych
roślin wodnych lub rosnących nad wodą, a także zwierząt żyjących w wodzie lub w jej
pobliżu, bóstw wodnych zarówno z mitologii antycznej, jak i z wierzeń słowiańskich.
Symboliczne treści łączono z bardziej tradycyjnym, a nawet akademickim sposobem
obrazowania lub też malowano obrazy syntetyczne i dekoracyjne.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Władysław Ślewiński Czesząca się

A

Obraz został namalowany w 1897 roku farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach 91 x 64 cm
w Paryżu, gdzie Ślewiński musiał się zetknąć
z przedstawieniami impresjonistycznie
sportretowanych kobiet w trakcie toalety.
Inspirację tę połączył z secesyjną płynnością
form, syntetyzmem ujęcia i symbolicznym
przekazem. Artysta wydaje się gloryfikować
piękno kobiecego ciała. Miękkie linie
pleców i ramion, koloryt skóry, rudy odcień
przeczesywanych włosów skontrastowany
z zielenią wystroju pomieszczenia tworzą
niepowtarzalną atmosferę. Obraz wiązany
bywa także z twórczością literacką Stanisława
Przybyszewskiego, w której pojawia się postać
fatalistycznej, niosącej zgubę rudowłosej kobiety
o imieniu Lilith (w literaturze żydowskiej tym
imieniem określano upiorzycę). Dzieło znajduje
się w Muzeum Narodowym w Krakowie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Neoromantyzm przejawiał się przede wszystkim w zakorzenionym w sztuce polskiej
zainteresowaniu historią narodu,

A

choć przedstawianą nie narracyjnie, lecz symbolicznie.
Inspirowano się utworami polskich wieszczów tworzących w romantyzmie. Neoromantyczny charakter miała też panteistyczna wizja natury, jej psychizacja, czyli ukazywanie rzeczywistości przez pryzmat uczuć artysty, a także animizacja – przypisywanie
przedmiotom martwym, zjawiskom natury i abstrakcyjnym pojęciom cech i zachowań
właściwych istotom żywym. Jej odmianą była antropomorfizacja.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

na treść dzieł wpływało też zainteresowanie folklorem.

A

Chłopomania
w malarstwie zaowocowała bogactwem scen z życia wsi, feeriami barw ludowych strojów
i zainteresowaniem obrzędami ludowymi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Malarstwo młodopolskie przejawiało się w różnych technikach.

A

Popularne wówczas
malarstwo monumentalne reprezentowały polichromie ścienne w technice fresku,
a także witraże. W witrażownictwie sztuka polska tego okresu miała wybitne dokonania. Witraże wypełniały nie tylko okna. Często miały formę dekoracyjnego panelu
dzielącego przestrzenie wnętrz lub tylko zdobiącego je. Malarstwo sztalugowe najczęściej powstawało w technice olejnej, ale niektórzy twórcy szczególnie upodobali sobie
pastel. Technika ta, łącząca walory rysunkowe i malarskie, dawała zarówno możliwości
mimetycznego opracowania niektórych elementów, np. twarzy lub dłoni, jak i okalania
tych elementów dekoracyjnym konturem i wprowadzania detali. Niektórzy artyści,
np. Julian Fałat, specjalizowali się w akwareli.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Środowisko krakowskie obok Stanisława Wyspiańskiego i Jacka Malczewskiego reprezentowali:

A

Józef Mehoffer, Leon Wyczółkowski, Władysław Ślewiński, Jan Stanisławski, Julian
Fałat, Wojciech Weiss, Witold Wojtkiewicz, a także Teodor Axentowicz i Włodzimierz
Przerwa Tetmajer. Ze środowiska tego wywodziła się także Olga Boznańska.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Józef Mehoffer (1869–1946)

A

zajmował się malarstwem monumentalnym
i sztalugowym oraz grafiką. Żył długo, dlatego wiele jego dokonań w dziedzinie polichromii
i projektowania witraży przypada na czasy późniejsze, ale najistotniejsze realizacje wiążą
się z okresem Młodej Polski. Artysta studiował w Krakowie, gdzie jako student, wraz
ze Stanisławem Wyspiańskim, pracował przy polichromiach kościoła Mariackiego
według projektów Jana Matejki. Studia kontynuował w Wiedniu i w Paryżu. W stolicy
Francji fascynowały go średniowieczne witraże. Po powrocie do Krakowa, równolegle do prac nad witrażami we Fryburgu, artysta projektował wraz z Wyspiańskim witraż do kościoła Mariackiego zatytułowany Życie Marii.
Na początku XX wieku Mehoffer pracował nad projektami polichromii skarbca wawelskiego.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Józef Mehoffer, witraże
w katedrze św. Mikołaja
we Fryburgu w Szwajcarii

A

Konkurs na ich wykonanie wygrał w 1895 roku, a tworzył je
w ciągu następnych czterdziestu lat. Powstał w ten sposób jeden z najpiękniejszych zespołów witraży w Europie. Artysta
projektował witraże z sylwetkami
apostołów przeznaczone
do północnej kaplicy bocznej.
Zostały wykonane w dwóch
podwójnych ostrołukowych
oknach. Każdemu poświęcono
pas o wymiarach 70 x 670 cm. Piotr po wyparciu się Chrystusa
wstydliwie zakrywa głowę
rękami. Towarzyszą mu
atrybuty: kogut, kopuła kościoła
św. Piotra oraz wyobrażenie
żaglowca symbolizującego
Kościół – navis ecclesiae.
Jan wskazuje prawą ręką
na ukazaną powyżej wizję
apokaliptyczną końca świata,
a poniżej świętego widnieje
orzeł – symbol ewangelisty.
U stóp Jakuba przedstawiony
jest czarnoksiężnik, którego
apostoł zgodnie ze Złotą legendą
miał nawrócić na wiarę
chrześcijańską, a ponad nim
anioł trzyma w szachu demona.
Andrzej przez wzniesienie obu
rąk do nieba wskazuje na swoją
gotowość na śmierć męczeńską
przez ukrzyżowanie. W tle
na skalistym krajobrazie ukazany
jest krzyż Chrystusa, a powyżej
niego krzyż św. Andrzeja. Każdy
z apostołów stoi pod gotyckim
baldachimem, co nawiązuje
do historyzmu. W wyobrażeniach
apostołów Mehoffer realizował
konsekwentny program – Piotr
ukazany jest w rozpaczy, Jan
jako oświecony, Jakub jako
prezentujący siłę wiary, Andrzej
zaś pokazuje wybór drogi za
Chrystusem. Kolorystyka witraży
oparta jest przede wszystkim
na barwach podstawowych
i pochodnych. Obramowanie
ornamentalne wskazuje
na cechy secesji. Przedstawienia figuralne zostały ukazane na tle pejzażu, architektury i przetworzonych motywów floralnych. Ze względu na to, że powstawały na przestrzeni
wielu lat, reprezentują różne kierunki i style – od historyzmu i secesji w kaplicach bocznych aż pod styl dekoracyjny lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Józef Mehoffer Dziwny ogród

A

Obraz z 1903 roku namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach ok. 2,10 x 2,20 m
powstawał podczas pobytu artysty z rodziną
w podkrakowskim Siedlcu. Scena ukazana
w przydomowym sadzie przedstawia żonę
artysty – Jadwigę – w długiej szafirowej sukni
z falbanami oraz biegnącego przy niej nagiego
synka – Zbigniewa. W głębi ukazana jest służąca
w ludowym stroju krakowskim. Obraz wygląda
na sielankową scenę rodzajową, ale odrealniają
ją wielobarwne girlandy wzdłuż ścieżki i ogromna
ważka unosząca się nad postaciami. Krytycy nie
są zgodni co do interpretacji owada, który został
ukazany z wykorzystaniem kluazonizmu i wygląda
jak element secesyjnej biżuterii. Sam Mehoffer
uważał ważkę za symbol słońca i źródło życia.
Istnieją także interpretacje, że ważka wskazuje
na ulotność szczęścia, co można powiązać
z gestem żony, która jak Ewa zrywa jabłko.
Obraz znajduje się w Muzeum Narodowym
w Warszawie.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Twórczość Mehoffera,

A

ukształtowana pod wpływem secesji wiedeńskiej, a także średniowiecznego malarstwa witrażowego i symbolizmu, cechuje dekoracyjność linii,
bogactwo czystych, nasyconych barw oraz zamiłowanie do stosowania ornamentyki
i złoceń. Odnosi się to głównie do malarstwa monumentalnego. Natomiast w malarstwie
sztalugowym artysta wprowadzał elementy secesji i symbolizmu, jednocześnie stosując
realistyczny sposób obrazowania wzbogacony o studium światła.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Leon Wyczółkowski (1852–1936)

A

był malarzem i grafikiem – jednym z najpłodniejszych
polskich artystów. Kształcił się w Warszawie, w Monachium i w Szkole Sztuk Pięknych
w Krakowie pod kierunkiem Jana Matejki. Znany jest z tego, że uprawiał różne gatunki:
sceny rodzajowe, portrety, martwe natury, pejzaże – w tym weduty. Przez całe życie
podróżował, odwiedzając wiele krajów europejskich, ale też różne zakątki ziem polskich.
Efektem tych podróży są obrazy i grafiki ukazujące zabytki i przyrodę. W Paryżu zetknął
się z impresjonizmem i postimpresjonizmem, co w znaczący sposób wpłynęło na rozjaśnienie palety i skoncentrowanie się artysty na zagadnieniach światła i koloru. Z Krakowa artysta wyjeżdżał w Tatry, często odwiedzając Zakopane. W różnych technikach: akwareli, tuszu i pastelu, malował nastrojowe pejzaże tatrzańskie, czego przykładem jest Czarny staw nad morskim okiem. Wyczółkowski tworzył liczne obrazy ukazujące
drzewa i kwiaty. Często inspirował się grafikami japońskimi.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Leon Wyczółkowski wiele czasu spędzał na Ukrainie, gdzie namalował takie obrazy, jak;

A

Orka na Ukrainie, Rybacy
brodzący i kilka wersji Kopania buraków. Odszedł w nich od koloru lokalnego, stosował
autonomię barw w świetle i cieniu. Obrazy te nie powstawały jednak w plenerze, jak
dzieła impresjonistów, lecz w pracowni na podstawie przygotowanych szkiców. Treść obrazu
była dla artysty równie istotna, jak forma. Sięgając po motywy z życia wsi i prostych ludzi,
artysta ukazywał szacunek dla społeczności wiejskiej

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Leon Wyczółkowski
Orka na Ukrainie

A

Obraz powstał w 1892 roku
podczas jednej z ukraińskich podróży artysty. Został
namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach
ok. 121 x 73 cm. Wyczółkowski
przeżywał wówczas fascynację
światłem i jego wpływem
na kolor. Efektem inspiracji
twórczością impresjonistów było
rozjaśnienie palety, odejście od
barw lokalnych oraz ukazanie
autonomii kolorystycznej świateł
i cieni, z których te drugie
były oddawane chłodnymi
barwami. Zgodnie z zasadami
dywizjonizmu malował plamami
czystych barw, dzięki czemu
uzyskiwał efekt wibracji. Obraz
znajduje się w Galerii Sztuki
Polskiej XIX wieku
w Sukiennicach, oddział
Muzeum Narodowego
w Krakowie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Wyczółkowski przez wiele lat związany był z Krakowem,

A

gdzie pracował jako pedagog
w Szkole Sztuk Pięknych, a później w akademii. Wykształcił wielu wybitnych artystów
i włączył się w tamtejsze życie artystyczne. Uległ w tym okresie także wpływowi
symbolizmu, czego przykładem jest obraz Stańczyk

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Leon Wyczółkowski Stańczyk

A

Obraz namalowany w 1898 roku farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach 139 x 99 cm
był reakcją na atak konserwatystów
kwestionujących wartość zarówno jego dzieł, jak
i jego metod nauczania. Nawiązując do słynnego
obrazu Jana Matejki, artysta przedstawił
Stańczyka jako reżysera narodowej szopki
rozpaczającego nad sytuacją Polaków,
a zwłaszcza nad zachowaniem lojalnych
w stosunku do zaborcy konserwatystów.
Porównywał ich do kukiełek, które Stańczyk
wyjmuje ze skrzyni, chociaż nie odpowiada mu
rola ich animatora. Lalki symbolizują różne stany
i warstwy społeczne, a w tle za Stańczykiem
rozgrywa się przedstawienie. Obraz znajduje się
w Muzeum Narodowym w Krakowie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Władysław Ślewiński (1856–1918),

A

który wiele lat spędził we Francji, przez pewien
czas był związany ze szkołą z Pont-Aven i pozostawał pod wpływem malarstwa Paula
Gauguina. W niektórych obrazach, takich jak np. Dwie Bretonki z koszem jabłek, łączył
te inspiracje z zapożyczonym z twórczości Paula Cézanne’a patrzeniem na przedmioty
z różnych punktów widzenia. Malował liczne pejzaże,
głównie marynistyczne, martwe natury i portrety, stosując klarowną kompozycję, syntetyczne, płaskie plamy
barwne obwiedzione płynnym konturem i przygaszony
koloryt. Obraz Czesząca się dowodzi recepcji postimpresjonizmu, symbolizmu i secesji.
Z czasów, kiedy przebywał w Krakowie, pochodzi płótno

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Władysław Ślewiński Sierota z Poronina

A

Sierota z Poronina to symboliczne zobrazowanie tragicznego losu dziecka, ukazanego za pomocą starannie dobranych środków artystycznych, z których najważniejsze
to synteza form i przewaga szarych tonacji. Na obrazie z 1906 roku namalowanym farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 50 x 77 cm artysta przedstawił
postać siedzącego chłopca za pomocą najprostszych
środków artystycznych: syntezy, płaskiej plamy barwnej
obwiedzionej konturem i przygaszonej kolorystyki.
Góralski chłopiec jest uosobieniem sieroctwa. Uwagę
zwracają jego ogromne, wpatrzone w dal smutne oczy.
Dzieło znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Jan Stanisławski (1860–1907)

A

zasłynął jako pejzażysta. Szczególnym hołdem dla
impresjonizmu jest obraz Ule na Ukrainie, który został namalowany podczas pobytu
artysty we Francji. Przedstawia pasiekę widzianą „pod słońce”. Twórcę cechują nie tylko zainteresowanie światłem i jego wpływem na barwę, ale też malowanie drobnymi
plamami barw, przypominające sposób nakładania farby przez Claude’a Moneta. Artysta stosował płaskie
plamy barwne, których nie obwodził konturem, dzięki czemu miękko wtapiały się w tło.
Malował alla prima. Potrafił ująć istotę rzeczywistości, charakter malowanego pejzażu,
w kilku śmiałych i pewnych pociągnięciach pędzla. Impresjonizm wpłynął na tendencję
artysty do ukazywania podobnych motywów w różnych sceneriach, czego przykładem
mogą być liczne przedstawienia limanów, czyli zakoli rzeki Dniepr w Ukrainie, skąd artysta
pochodził. Jego pejzaże, najczęściej maleńkie formatem, wpisują się w stosowaną w Młodej Polsce
symbolikę znaczeń. Są zarówno przedstawieniem nieustannie przeobrażającej się natury,
jak i „pejzażu wewnętrznego”. W niektórych obrazach stosował animizację, czyli ożywiał
malowane motywy, które zdają się być uosobieniem uczuć. Na szkicowo zarysowanym
tle pejzażowym przedstawiał na pierwszym planie niewielki element z natury – bodiak (odmiana ostu) lub kwiat (np. dziewanny) – ucieleśnienie istnienia i trwania. Jako
wykładowca krakowskiej szkoły, prowadził katedrę malarstwa pejzażowego, kształcąc wielu
uczniów i wprowadzając metodę malarstwa bezpośrednio w plenerze.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Jan Stanisławski Topole nad wodą

A

Obraz namalowany w 1900 roku ma – jak na tego artystę
– wyjątkowo duży format. Został wykonany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach ok. 81 x 146 cm. Stanisławski często
wyjeżdżał na Ukrainę. Dzieło powstało w tamtejszej miejscowości
Pustowarnia i jest jednym z wielu stworzonych przez niego
przedstawień rosnących nad wodą topoli. Obraz kształtowany jest
syntetycznie, przy użyciu płaskich plam barwnych i zamaszystych
ruchów pędzla. Secesyjna stylizacja ujawnia się w formie wygiętych
koron drzew, które pochylają się pod wpływem powiewu wiatru.
Odczytywane to bywa niekiedy jako niezłomne dążenie do wolności
na przekór przeciwnościom losu. W tafli wody – w symbolice
młodopolskiej odpowiedniku duszy ludzkiej – odbijają się
ekspresyjne chmury, które zwiastują burzę. Obraz znajduje się
w Muzeum Narodowym w Krakowie.

24
Q

Julian Fałat (1853–1929)

A

przez 15 lat pełnił funkcję dyrektora, a później rektora krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, którą przekształcił w akademię. Uważany jest za jednego
z najwybitniejszych polskich akwarelistów. W niektórych obrazach podejmował motywy
krakowskie w różnych porach dnia, co było efektem wpływu impresjonizmu. Najbardziej
jednak jest kojarzony z obrazami przedstawiającymi pejzaże w scenerii zimowej, często
z ulubionym motywem wijącej się rzeki lub strumienia, w których na śniegu pojawiały
się pod wpływem światła refleksy barwne. O pejzażach tych Jan Lechoń pisał: „Śniegi
Fałata nie mają dotąd równych sobie w świecie, jako brawurowe użycie farb wodnych i jako
sugestie nastroju”

25
Julian Fałat Krajobraz zimowy z rzeką
Obraz został namalowany w 1907 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 201 x 77 cm. Brzegi rzeki zimą to jeden z najczęściej podejmowanych przez Fałata tematów. W dziele – poprzez eksponowanie pustych przestrzeni, odważną asymetrię kompozycji i skłonność do syntezy formy – ujawniają się wpływy grafik japońskich. Cienie nakładane chłodnymi barwami stanowią dziedzictwo impresjonizmu. Z dzieła emanuje atmosfera ciszy. Otwarty kadr kompozycji może sugerować bezkres natury i jej panteistyczny wymiar. Obraz znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie
26
W twórczości Wojciecha Weissa,
będącego pod istotnym wpływem malarstwa Edvarda Muncha, a także dzieł literackich Stanisława Przybyszewskiego, uwidocznił się symbolizm, czego przykładami są obrazy Demon oraz Autoportret z maskami. Początkowo artysta stosował ciemną kolorystykę. Około 1911 roku zaczął stosować intensywne kontrasty barwne i jaskrawy koloryt, czego przykładem jest obraz Promienny zachód słońca.
27
Wojciech Weiss, Opętanie,
przedstawia korowód nagich postaci namalowanych płomienną czerwienią, barwą symbolizującą tu namiętność. Jedna z kobiet – wcielenie kobiety fatalnej – trzyma w rękach głowę mężczyzny. Korowód ten zdaje się zmierzać ku zatraceniu, co wraz z kontrastową kolorystyką buduje katastroficzną wymowę obrazu
28
Oryginalnym twórcą był Witold Wojtkiewicz,
który malował dzieła o charakterze symbolicznym. Pomysły czerpał z literatury, ale najbardziej z własnej wyobraźni i świata marzeń. Przedstawiał sylwetki dzieci w towarzystwie animizowanych marionetek, lalek i kukiełek. Tak dzieci, jak i lalki naśladowały sytuacje i zachowania charakterystyczne dla ludzi dorosłych, zmagały się z przerastającymi je problemami. Wojtkiewicz stworzył świat utrzymany w stylistyce ponurej baśni. Posługiwał się przy tym deformacją często graniczącą z groteską.
29
Witold Wojtkiewicz, Chrystus i dzieci
Obraz należy do cyklu Ceremonie. Ewangeliczna scena odnosi się do wezwania Chrystusa: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do mnie”. W rzeczywistości odbiega od wszelkich konwencji ikonograficznych. Smutnego Chrystusa o rudych włosach otacza gromadka dzieci. Wyglądają jak postacie z baśni lub figurki lalek, co kontrastuje z ich znudzeniem i zmęczeniem. Atmosfera sceny i jej „nierzeczywistość” sprawiają wrażenie, jakby widz wkraczał w krainę baśni, choć figurki te uosabiają uczucia i emocje dorosłych.
30
Witold Wojtkiewicz Krucjata dziecięca
Bezpośrednią inspiracją powstania obrazu był utwór francuskiego pisarza Marcela Schwoba o tym samym tytule, przetłumaczony przez Zenona Przesmyckiego (Miriama) i zamieszczony w jednym z numerów „Chimery”. Autor wiersza nawiązał do znanego z historii wydarzenia – wyprawy krzyżowej dzieci, jaka miała miejsce w XIII wieku. Poeta pisał: „I nie wiem, przez jakie czarnoksięstwo wywabiono z domów rodzicielskich przeszło siedem tysięcy dzieci […]. Nie mają co jeść; nie mają żadnej broni […]. Opowiadają, że idą do Jeruzalem, aby zdobyć Ziemię Świętą […]. Te dzieci zginą […]”. Przejęty artysta stworzył wzruszający obraz przedstawiający niedolę dzieci wyrwanych z domów i popędzonych na długą wędrówkę pod ciężkim niebem. Obraz utrzymany jest w barwach ziemi dla podkreślenia nastroju smutku wywiedzionego z filozofii Arthura Schopenhauera. Pielgrzymujące dzieci stały się symbolem tułaczki ludzi przez życie, pozbawionej dającego się osiągnąć celu. Otwarta kompozycja i nieznacznie zaokrąglony horyzont sugerują powszechność sytuacji, w jakiej się znalazły. Życie ludzkie jawi się tu więc jako posępny korowód zmierzający ku śmierci. Obraz został namalowany w 1905 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach ok. 91 x 91 cm. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie
31
Zainteresowanie tematyką folklorystyczną, czyli chłopomania w Młodej Polsce
najpełniej uzewnętrzniło się w twórczości: Włodzimierza Przerwy Tetmajera, Kazimierza Sichulskiego oraz Teodora Axentowicza. Przeważnie ukazywano wieś małopolską, gdyż malarze często uczestniczyli w plenerach w podkrakowskich Bronowicach, gdzie osiadł Włodzimierz Przerwa Tetmajer, ożeniwszy się z tamtejszą chłopką. Jego ślub stał się areną scen rozgrywanych w Weselu Stanisława Wyspiańskiego. Interesowano się również wsią ukraińską i huculszczyzną, czyli życiem górali zamieszkujących tereny Karpat Wschodnich. Pogodne przedstawienia scen z życia wsi, np. ludowych obyczajów, tańców, ukazywały ten świat jako barwny i pociągający.
32
Kazimierz Sichulski
– związany zarówno z Krakowem, jak i Lwowem – był zainteresowany huculskimi obyczajami, obrzędami ludowymi i religijnymi. Fascynację tę zapoczątkowała podróż, którą odbył do zachodniej części Ukrainy wraz z przyjaciółmi, a czego owocem są m.in. Wesele huculskie i liczne portrety mieszkańców regionu, w tym dzieci.
33
Teodor Axentowicz
był Ormianinem, urodzonym na terenie dzisiejszej Rumunii. W jego twórczości pojawiają się sceny wiejskie związane z ludowymi obrzędami, takimi jak np. procesje lub zabawy. Malarz koncentrował się na scenach rodzajowych i potrafił oddać emocje towarzyszące obrzędom. Kołomyjka – bardzo dynamiczny taniec ludowy – jest odzwierciedleniem radości życia. Axentowicz był też znakomitym portrecistą, szczególnie znanym z licznych, wykonanych techniką pastelu portretów pięknych kobiet
34
Teodor Axentowicz Kołomyjka
Obraz z 1895 roku namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach ok. 113 x 85 cm przedstawia ludowy taniec Hucułów. Wśród wszystkich prac Axentowicza wyróżnia się dynamizmem kompozycyjnym, a także wyraźną fakturą malarską, w której widoczne są ruchy pędzla prowadzonego w wielu kierunkach. Cechą kompozycji obrazu jest też otwartość – jakby przypadkowe kadrowanie, co może kojarzyć się z malarstwem impresjonistów. Motyw ten artysta podejmował wielokrotnie w różnych technikach. Obraz malowany był prawdopodobnie pośpiesznie i szkicowo, ale cechuje go starannie dobrana kolorystyka, w której dominuje biel, widoczne są odcienie brązu i akcenty czerwieni. Dzieło znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.
35
W twórczości Olgi Boznańskiej (1865–1940)
współistnieją wpływy impresjonizmu i symbolizmu. Artystka kształciła się w Krakowie i w Monachium, a na stałe osiadła w Paryżu. Inspirowały ją zarówno barokowe płótna Diego Velázqueza, jak i malarzy XIX stulecia – Éduarda Maneta, Berthe Morisot i Jamesa Abotta McNeila Whistlera. Tworzyła obrazy olejnena płótnie i na tekturze. Najczęściej malowała portrety psychologiczne, w tym wizerunki dzieci, takie jak np. Imieniny Babuni, Dziewczynka z chryzantemami, W oranżerii oraz Portret chłopca w gimnazjalnym mundurku. Była mistrzynią ukazywania ulotnych stanów emocjonalnych. Udawało jej się uchwycić melancholię na twarzach młodych modeli, wywołaną być może stopniowym wkraczaniem w dorosłość. Malowała także autoportrety, w których niekiedy uzyskiwała efekt non finito, oraz obrazy przedstawiające wnętrza pracowni i widoki z okna. Nastrojowość jej obrazów bliska jest symbolizmowi, a kolorystyka z przewagą szarości, srebrzystości i brązów została zaczerpnięta z doświadczeń monachijskich. Stosowała zazwyczaj kilka barw, ale podążając tropem Morisot i Whistlera, rozbudowywała skalę zharmonizowanych tonów. Z impresjonizmem łączy się przede wszystkim technika swobodnego nakładania farby drobnymi dotknięciami pędzla, eksponowanie zróżnicowanej faktury, a także fascynacja światłem, które w jej późniejszych pracach zdaje się niemal rozmywać formę.
36
Olga Boznańska Imieniny babuni
Obraz ten artystka malowała w latach 1888–1889 farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 60 x 97 cm. Smutna dziewczynka w białej sukience z kwiatkami rączce przyszła złożyć życzenia babci, ale ta wydaje się jej nie zauważać, pochylona nad ręczną robótką. Z obrazu emanuje smutek i melancholia. Postać dziewczynki została wyeksponowana na pierwszym planie. Uwagę przykuwa jej biała sukienka, która w rzeczywistości kryje całe bogactwo barw ciepłych i chłodnych. Obraz jest malowany drobnymi plamami barwnymi z całkowitym wyeliminowaniem konturu, jak większość innych obrazów artystki. Dzieło znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.
37
Olga Boznańska Dziewczynka z chryzantemami
Obraz namalowany w 1894 roku farbami olejnymi na tekturze o wymiarach ok. 69 x 89 cm uważany jest za jeden z najbardziej zagadkowych portretów dzieci, które powstały w okresie Młodej Polski. Uwagę przykuwają smutne, błyszczące oczy dziewczynki ukazanej na neutralnym tle. Boznańska ukazała przelotny stan duszy modelki. Artystka była prawdziwą mistrzynią w doborze barw, a wykorzystywane przez nią szarości są wysublimowane – najczęściej powstawały w wyniku mieszania barw dopełniających. Dwa lata po powstaniu dzieła jeden z krytyków w popularnym w Paryżu periodyku zauważył, że nastrój smutku i tajemnicy, jaki niesie obraz, zbliżony jest do wierszy Maurice’a Maeterlincka – poety bardzo cenionego przez artystkę. Obraz ma charakter symboliczny, o czym świadczą trzymane przez dziewczynkę jesienne, białe kwiaty. Dzieło znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie
38
Na pograniczu środowiska krakowskiego, warszawskiego i wileńskiego funkcjonował Ferdynand Ruszczyc.
Był wykładowcą zarówno Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, jak i później – Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Malował pejzaże w scenerii zimowej oraz wiosennej, które cechuje przyciemniona gama barwna. Realistycznie oddane elementy natury urastały w jego obrazach do rangi symboli. Dzieła Ruszczyca cechowały dramatyzm i ekspresyjność
39
Ferdynand Ruszczyc Ziemia
Artysta, heroizując pracę chłopa, ukazał odwieczne zmagania człowieka z naturą pod nieprzyjaznym, pełnym skłębionych chmur niebem. Wieśniacy pracujący w polu stali się bohaterami takimi samymi jak powstańcy lub żołnierze walczący o niepodległość. Obraz z 1898 roku został namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach ok. 2,2 x 1,6 m. Artysta poprzez nieznaczne zaokrąglenie linii horyzontu uzyskał wrażenie uniwersalności przekazu. Konkretne miejsce ukazane w obrazie – majątek Ruszczyca w Bohdanowie – staje się tym samym metaforą całej ziemi, którą zgodnie z biblijnym nakazem oracz czyni sobie poddaną. Już w czasach Młodej Polski Zenon Przesmycki (Miriam) widział w nim alegorię egzystencji ludzkiej, a Cezary Jellenta – przedstawienie niezmiennych praw natury. Antoni Chołoniewski odczytywał dzieło jako ilustrację neoromantycznej wizji człowieka, który funkcjonuje między ziemią a niebem, co odnoszono do utworów Adama Mickiewicza. Doszukiwano się w nim także wpływów filozofii Friedricha Nietzschego – zwłaszcza wprowadzonego przez filozofa pojęcia wola mocy, której przejawem jest siła jednostki i wytrwałość w zwalczaniu przeciwności. Obraz znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie
40
Ze środowiska warszawskiego wywodzili się:
Aleksander Gierymski, Władysław Podkowiński i Józef Pankiewicz. Środowisko to reprezentowali także: Kazimierz Stabrowski, Konrad Krzyżanowski i Edward Okuń.
41
Władysław Podkowiński (1866–1895) i Józef Pankiewicz (1866–1940)
to malarze, w których twórczości już ok. 1890 roku pojawiły się recepcje impresjonizmu. Obaj kształcili się w szkole Wojciecha Gersona, a potem studiowali w akademii w Sankt Petersburgu. Każdy z nich dobrze poznał warsztat realisty, a w 1889 roku obaj wyjechali do Paryża, gdzie odbywała się wystawa dzieł Claude’a Moneta. W Paryżu obaj twórcy mieszkali w dawnej pracowni Józefa Chełmońskiego, ale po dziesięciu miesiącach brak środków zmusił ich do powrotu do kraju.
42
Józef Pankiewicz
Przed wyjazdem Pankiewicz namalował Targ na jarzyny na Placu Żelaznej Bramy w Warszawie, za który dostał nagrodę na Wystawie Powszechnej. Obraz ten, mimo realistycznej formy, zdradzał już zamiłowanie młodego malarza do zróżnicowanej, intensywnej kolorystyki. W stolicy Francji, pod wpływem impresjonizmu namalował Targ na kwiaty przed kościołem La Madeleine. Latem 1890 roku Pankiewicz namalował kilka impresjonistycznych pejzaży z okolic Kazimierza nad Wisłą, czego przykładem jest Wóz z sianem, ale bezpośrednia inspiracja impresjonizmem była tylko epizodem w jego twórczości. Przyjaźń z Feliksem Mangghą Jasieńskim przyniosła nową fascynację – sztukę japońską. Od Jasieńskiego wypożyczał rekwizyty, które posłużyły mu do namalowania kilku wersji Japonki – portretu żony artysty ubranej w kimono, z fryzurą wzorowaną na przedstawieniach kobiet z drzeworytów japońskich. Artysta zasłynął także jako twórca nastrojowych nokturnów, takich jak np. Dorożka w deszczu
43
Józef Pankiewicz Targ na kwiaty przed kościołem La Madeleine
Obraz został namalowany w 1890 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 129 x 94 cm. Jest to przedstawienie biegnącej w głąb ulicy, przy której rozstawione są kramy z kwiatami. Światło pada z prawej strony od góry, rzucając refleksy na stroje przechodniów i wydobywając barwy kwiatów. Artysta zrezygnował z kolorytu lokalnego. Partie oświetlone ukazywał w ciepłych, a zacienione w chłodnych barwach. Błękitu używał także dla oznaczenia dalszych planów. W celu uwypuklenia koloru stosował kontrasty dopełnieniowe, np. w załomach muru klasycystycznego kościoła widać wyraźnie przeciwstawienie ugrów i kadmowych żółcieni rozbielonemu błękitowi. W ten sposób, plamą barwną, artysta oddał strukturę budowli z jej kolumnadą. Plamy barwne wibrują, a powietrze zdaje się drgać. Obraz znajduje się w Muzeum Narodowym w Poznaniu
44
Józef Pankiewicz Portret dziewczynki w czerwonej sukience
Pogłębiony psychologicznie wizerunek siedmioletniej Józi Oderfeldówny jest cennym wkładem artysty w dorobek polskiego symbolizmu. Namalowany w 1897 roku farbami olejnymi na płótnie obraz od momentu powstania jest uważany za jeden z najpiękniejszych portretów w malarstwie polskim przełomu XIX i XX wieku. Modelka to córka znanego prawnika i kolekcjonera sztuki, który, zamawiając obrazy u utalentowanych malarzy – m.in. Podkowińskiego i Pankiewicza, starał się wspomagać ich finansowo. Dziewczynka wydaje się być świadoma sytuacji pozowania. Stoi pełna gracji, wdzięcznym gestem opiera dłoń o krzesło. Jest spokojna i nieco zamyślona. Artysta skupia się na oddaniu elegancji i uroku małej modelki. Porcelanową cerę okalają fale złocistych włosów, co kontrastuje z bardzo intensywną czerwienią szykownej sukni z bufiastymi rękawami, ozdobionej na ramieniu kokardą. Jej fałdy zostały zaznaczone odcieniami szarości wpadającej w czerń. Użycie tak nasyconej czerwieni dobrze wpisuje się w ówczesną modę na ten kolor, zainspirowaną czerwienią z japońskich drzeworytów. Pankiewicz rozmywa kontury i oświetla całość nieco zamglonym światłem padającym z prawej strony. Uwagę przykuwają oczy Józefy oraz jej delikatny, nieco tajemniczy uśmiech. Obraz o wymiarach ok. 58 x 77 cm znajduje się w Muzeum Narodowym w Kielcach.
45
Władysław Podkowiński
Podkowiński po powrocie z Paryża spędził kilka letnich miesięcy w posiadłości przyjaciela w Mokrej Wsi, obok której leżało Chrzęsne, majątek Kotarbińskich, niedaleko podwarszawskiego Wołomina. Tam powstało kilka obrazów o wyraźnie impresjonistycznym charakterze, a wśród nich Sad w Chrzęsnem, Mokra Wieś oraz Dzieci w ogrodzie. Podkowiński, zafascynowany twórczością Claude’a Moneta, próbował ten sam motyw podejmować w różnych sceneriach. Charakterystyczne dla okresu, w którym czerpał artysta z impresjonizmu, są efekty luministyczne, posługiwanie się skalą barw chromatycznych oraz uwzględnianie zmian, jakie w naturze zachodzą pod wpływem światła słonecznego. Stosował autonomię kolorystyczną świateł i cieni. Sumarycznie traktował masy listowia drzew i krzewów, potrafił oddać lśniące powierzchnie wody. Impresjonizm był obecny jedynie w pierwszej fazie twórczości artysty, później zwrócił się ku symbolizmowi. Przypuszcza się, że zwrot ten był spowodowany przeżyciami osobistymi. W zbiorach muzeów w Warszawie i w Krakowie zachowały się szkice przygotowawcze do zaginionego obrazu – Taniec szkieletów. Największy rozgłos przyniósł twórcy obraz Szał uniesień. Artysta, ze względu na chorobę płuc, żył niespełna 29 lat.
46
Władysław Podkowiński Dzieci w ogrodzie
Artysta w 1892 roku, krótko po powrocie z Paryża, namalował ten obraz farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 62 x 47 cm. W ogrodowej scenerii, kształtowanej drobną plamą barwną o wyrazistej fakturze, przedstawiono dwóch chłopców. Starszy z nich – z konewką w ręce – to późniejszy wybitny filozof Tadeusz Kotarbiński, natomiast młodszy – Mieczysław – będzie w przyszłości artystą plastykiem, znanym z zaprojektowania Orderu Orła Białego, Polonia Restituta oraz buławy marszałkowskiej Józefa Piłsudskiego. Obraz cechują: wykadrowanie podpatrzonego fragmentu natury, kontrast temperaturowy, a przede wszystkim efekty świetlne, które zabarwiają malowane postacie i naturę barwami dopełniającymi. Dzieło znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie
47
Władysław Podkowiński, Ulica Nowy Świat w Warszawie w dzień letni oraz Ulica Nowy Świat w Warszawie w dzień zimowy.
Pierwsza jest namalowana farbami olejnymi, a druga – akwarelowymi. Na obydwu w perspektywie z lotu ptaka ukazał ulicę widzianą z okna pracowni na poddaszu. Błękitniejący horyzont odbiera dalszym planom lokalny kolor. Koloryt obu obrazów oparty jest na kontrastach temperaturowych. Istotną rolę odgrywa w nich światło.
48
Władysław Podkowiński Szał uniesień
Obraz został namalowany w 1894 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 2,75 x 3,10 m. Artysta nad jego koncepcją pracował już w Paryżu, być może pod wpływem rozpędzonych koni malowanych przez Józefa Chełmońskiego. W centrum, na rumaku ukazana jest naga kobieta z rozwianymi włosami i wyrazem rozkoszy na twarzy. Rozszalały koń, tocząc pianę z pyska, zdaje się w szalonym pędzie dążyć do zrzucenia kobiety i wraz z nią spada w przepaść. Scena o bardzo zmysłowym charakterze prowokowała odbiorców. Już w momencie prezentacji doczekała się licznych interpretacji. Poeta Kazimierz Przerwa Tetmajer uważał, że rumak wizualizuje szaleństwo pragnień. Postać odczytywano także jako kobietę fatalną, która doprowadza – obrazowanego przez ogiera – mężczyznę do szaleństwa i upadku. W roku powstania obrazu artysta pokazał go na wystawie w warszawskiej „Zachęcie”, po czym publicznie pociął go nożem, co wywołało skandal. Posklejany obraz ostatecznie trafił do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie
49
Kazimierz Stabrowski
studiował w akademii w Sankt Petersburgu. Jego twórczość wyrosła z konwencji akademickiej. Po studiach wiele podróżował i ostatecznie osiadł w Warszawie, gdzie zasłużył się jako inicjator reaktywacji Szkoły Sztuk Pięknych i jej pierwszy dyrektor. W okresie Młodej Polski tworzył portrety i pejzaże o symbolicznej wymowie połączonej z secesyjną stylizacją.
50
Kazimierz Stabrowski Paw. Na tle witrażu
Obraz namalowany w 1908 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach ok. 1,16 x 2,28 m przedstawia portret Zofii z Jakimowiczów Borucińskiej. Upamiętnia kostiumowy Bal Nowej Sztuki zorganizowany przez studentów warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Modelka w długiej szafirowej sukni, której tren układa się w pawi ogon, ukazana jest na tle secesyjnego witrażu. Obraz łączy płynną falistą linię z miękko modelowaną plamą barwną. Ma charakter bardzo dekoracyjny, na co wskazuje także bogata kolorystyka. Dzieło tym samym wpisuje się w stylistykę secesji. Obraz znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie
51
Konrad Krzyżanowski,
przyjaciel Stabrowskiego i wykładowca Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, także kształcił się w akademii w Sankt Petersburgu. Znany jest przede wszystkim z bardzo ekspresyjnych portretów. Krzyżanowski w swoich obrazach stosował wyrazisty dukt pędzla i połyskującą fakturę, ale przede wszystkim na uwagę zasługuje uwypuklona charakterystyka postaci, najczęściej pogrążonych w smutku. Malarz łączył wpływy symbolizmu i protoekspresjonizmu.
52
Konrad Krzyżanowski, Portret żony artysty z kotem
Obraz ten cechuje tajemniczy nastrój. Samotną postać przedstawił w jasnej sukni, siedzącą na kanapie w ciemnym wnętrzu. Ekspresję pogłębia czarny kot z błyszczącymi ślepiami, który zdaje się wraz z portretowaną nasłuchiwać tajemniczych odgłosów.
53
Konrad Krzyżanowski Portret Pelagii Witosławskiej
Obraz był malowany w latach 1912–1913 farbami olejnymi na płótnie o wymiarach ok. 1,27 x 1,12 m. Wizerunek schorowanej krewnej artysty ukazanej na krępującym swobodę jej ruchów fotelu staje się metaforą losu ludzkiego, w który nieuchronnie wpisane jest przemijanie. Udręczone spojrzenie kobiety wyrażać może lęk przed nieznanym. Swobodna faktura, a także gama barwna z przewagą czerni i ciemnych brązów skontrastowanych z akcentami jaśniejszej farby, którymi artysta modelował twarz i dłonie Witosławskiej, nasuwają skojarzenie z barokowymi obrazami Fransa Halsa. Dzieło znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie
54
Edward Okuń
wyrósł ze środowiska warszawskiego, ale po nauce w Klasie Rysunkowej Wojciecha Gersona kontynuował studia w Krakowie i w Monachium. Wsławił się także jako grafik. Malował przeważnie baśniowe i alegoryczno-symboliczne dzieła, których głównym motywem była tajemnicza postać kobieca.
55
Edward Okuń My i wojna
Obraz został namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 111 x 88 cm. Jest to autoportret artysty z żoną Zofią. Wtulona w siebie para kryje się pod czarnym płaszczem mężczyzny. Zza ich sylwetek wyłania się postać starej kobiety, odczytywana jako personifikacja Wojny lub Głodu, która wydaje się niepokoić, wręcz dręczyć małżonków. Postacie namalowane są w sposób akademicki, podczas gdy kłębowisko ornamentalnie potraktowanych skrzydlatych węży w tle kojarzy się z dekoracyjnością secesji. Węże te łączone bywają ze złem i śmiercią. Obraz był malowany w latach 1917–1923, odczytywany jest więc jako reakcja artysty na wydarzenia związane zarówno z I wojną światową, jak i wojną polsko- -bolszewicką z 1920 roku. Dzieło znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie.
56
Aleksander Gierymski W altanie
Obraz W altanie jest to studium, które charakteryzuje realizm w sposobie obrazowania, ale równocześnie bogactwo barw wynikających z wnikliwej obserwacji zjawisk i wpływu światła słonecznego na przedstawione przedmioty. Został namalowany w 1882 roku farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 1,48 x 1,37 m. W altanie ogrodowej odbywa się spotkanie towarzyskie. Wokół dwóch stołów siedzą jego uczestnicy. Bohaterowie obrazu są wytwornie ubrani w kostiumy z XVIII wieku. Ich wykwintne peruki mają charakter rokokowy, a cała scena przypomina przedstawienia w typie fête galante. Paleta barw jest bogata, utrzymana w jasnej tonacji. Wielobarwne stroje i roślinność rozświetlane są przez promienie, które przenikają poprzez prześwity altany, tworząc refleksy barwne. Obraz Gierymskiego jest połączeniem malarstwa akademickiego z fascynacją światłem zbieżną z poszukiwaniami impresjonistów. Znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie
57
Kazimierz Sichulski Kabaret Zielonego Balonika
Artysta namalował w 1908 roku obraz Kabaret Szalony. Oryginał się nie zachował, ale powstały na jego podstawie dwie inne wersje, z których jedna zdobi do dziś Jamę Michalikową, a prezentowana na ilustracji znajduje się w Muzeum Literatury w Warszawie. Obraz został namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 2,04 x 1,47 m. Przedstawia twórców Zielonego Balonika, którzy w korowodzie podążają w kierunku księżyca, gdzie wita ich legendarny czarnoksiężnik, Jan Twardowski. Na faunie z głową Leona Wyczółkowskiego siedzi współtwórca i konferansjer kabaretu, Stanisław Sierosławski. W centrum obrazu widać Tadeusza Boya Żeleńskiego – twórcę wielu satyrycznych tekstów do kabaretu. Z wielkimi nożycami w dłoniach wznosi się Karol Frycz – malarz i scenograf, a nieco niżej od niego – Jan Stanisławski. Na drewnianym koniku cwałuje malarz – Witold Wojtkiewicz. W prawym górnym narożniku zniekształcony ptak – to Feliks Manggha Jasieński, słynny kolekcjoner, miłośnik kultury japońskiej, stąd jego przydomek – Manggha