Nát103 - Ö. Kafli 1-3 Fruman og efni líkamans

Question 1

Hvaða tvö efni innihalda kolefni, C, en teljast samt til ólífrænna efna.

Answer 1

CO2 (koltvísýringur) og H2CO3

Question 2

Ólífrænu efnin eru:

Answer 2

Innihalda ekki kolefni.
Vatn, leyst steinefni (td. Na+ Cl- K+ Ca2+ HCO3-) , föst steinefni (PO4-3), ýmsar lofttegundir (O2, CO2).
Ekki gleyma H2CO3.

Question 3

Fyrsta lífræna efnið sem myndast við ljóstillífun er:

Answer 3

Sykrur

Question 4

Rifjaðu upp einsykrur og tvísykrur (heitin):

Answer 4

Glúkósi + frúktósi = Súkrósi (matarsykur)
Glúkósi + galaktósi = Laktósi (mjólkursykur)
Glúkósi + glúkósi = Maltósi

Question 5

Hvað einkennir einsykrur og og tvísykrur frá fjölsykrum?

Answer 5

Einsykrur og tvísykrur leysast vel í vatni og gefa sætt bragð.

Question 6

Nefndu tvær gerðir af fjölsykrum:

Answer 6

Mjölvi og beðmi.

Question 7

Hvað er forðanæring plantna?

Answer 7

Mjölvi

Question 8

Hver er uppistaðan í veggjum plöntufrumna:

Answer 8

Beðmi

Question 9

Fita er efnasamband af:

Answer 9

Fitusýrum og glýseróli

Question 10

Fosfólípíð

Answer 10

Fitusýrur, glýseról OG fosfat.

Question 11

Vax er:

Answer 11

Samheiti um stórar lípíðsameindir sem í eru fitusýrur, en þær bindast ekki glýseróli.

Question 12

Almennt um stera:

Answer 12

Sterar eru flokkur lípíða. Í þeim eru EKKI fitusýrur. Ýmis hormón m.a. kynhormón eru sterar.

Question 13

Skipta má lípíðum í tvo flokka eftir hlutverki, hvaða?

Answer 13

Forðafitan : Næringar- eða orkuforði. Einstaklingsbundin.

Líffærafitan : Ómissandi hluti af öllum frumum, óháð fæðu og holdarfari.

Question 14

Hvaða efnafræðilegu eiginleika hafa amínósýrur?

Answer 14

Þær eru karboxísýrur, einkennast af karboxílhóp -COOH og hafa einnig amínóhóp -NH2

Question 15

Bygging próteina er hvernig?

Answer 15

Langar keðjur af samtengdum amínósýrum. Tuttugu gerðir af amínósýrum mynda prótein.

Question 16

Kjarnsýrur eru fjölliður úr kirnum og eru af tveimur megingerðum :

Answer 16

DNA og RNA

Question 17

Gen eða erfðavísar eru úr DNA. Þau geyma upplýsingar um hvað?

Answer 17

Röð amínósýrueininga í prótínum.

Question 18

Hvað er omsósa?

Answer 18

Flæði VATNS gegnum hálfgegndræpa himnu

Question 19

Af hvaða 2 frumefnum er mest í líkömum lifandi vera?

Answer 19

Súrefni (O) og vetni (H)

Question 20

Skortur á C vítamíni getur valdið hverju?

Answer 20

Skyrbjúg

Question 21

Hvað eru ensím?

Answer 21

Prótín sem örva hraða efnahvarfa, getur bæði örvað sundrun eða samtengingu viðfangsins. Á því er hvarfstaður sem tengist hvarfefninu.

Question 22

Hvað finnst í dýrafrumu en ekki plöntufrumu?

Answer 22

Deilikorn

Question 23

Hvað finnst í plöntufrumu en ekki í dýrafrumu?

Answer 23

Frumuveggur (utan um frumuhimnuna til að styrkja hana) og grænukorn (tengjast ljóstillífun).

Question 24

Hvatberar:

Answer 24

Tvær frymishimnur, innri í fellingum. Eini hluti frumunar sem tekur til sín súrefni. Bruninn/öndun frumunnar fer fram í Hvatberum.

Question 25

Plastíð:

Answer 25

Litplastíð geyma litarefni. Hvítplastíð geyma forðanæringu, td. mjölva

Question 26

Grænukorn

Answer 26

Tengjast ljóstillífun. Blaðgræna drekkur í sig orku frá sólarljósi. Grænukorn virkjar orku úr CO2 og H2O og myndar orkurík fæðuefni. Geislaorka breytist í efnaorku. Fyrst sykur og úr honum önnur fæðuefni. Súrefni losnar við ljóstillífunina.

Question 27

Netkorn/ríbósóm

Answer 27

Prótínsmiðja frumunnar. Í þeim er amínósýrum raðað upp í prótein. Myndast inn í kjarnanum, í kjarnakornum.

Question 28

Frymisflétta/golgiflétta

Answer 28

Vinnslu- pökkunarstöð fyrir prótein og fitu.

Question 29

Safabóla

Answer 29

Áberandi í þroskuðum plöntufrumum. Sjaldan jafn áberandi í dýrsfrumu. Geymir í vatnslausn sölt, sykur og fleiri efni.

Question 30

Korn

Answer 30

Frumulíffæri sem geymir fastefni svo sem kristalla af fjölsykrum sem eru forðanæring í frumum plantna (mjölvi) og dýra ( glýkógen)

Question 31

Ólífræn efni skiptast í :

Answer 31

Vatn, leyst steinefni, föst steinefni, lofttegundir.

Question 32

Lífræn efni skiptast í :

Answer 32

Sykrur (kolvetni), fitu, prótín, og kjarnsýrur.

Question 33

Erfðaefnið í dreifkjörnungum er geymt hvernig?

Answer 33

Erfðaefnið er yfirleitt í einum litningi sem er oft hringlaga

Question 34

Helstu vefjagerðir í plöntum?

Answer 34

Þekjuvefur (loftaugu, varafrumur), grunnvefur, strengvefur. ( viðaræðar og sáldæðar).

Question 35

Viðaræðar:

Answer 35

Flytur VATN og SÖLT frá rótum og UPP í plöntuna. Hólkur úr dauðum frumum. Óslitin vatnssúla.

Question 36

Sáldæðar:

Answer 36

Flytja FÆÐUEFNI bæði UPP og NIÐUR plöntuna. Sáldfrumur eru kjarnalausar.

Question 37

Vefir manna:

Answer 37

Þekjuvefur, stoðvefur, vöðvavefur, taugavefur

Question 38

Gerjun er:

Answer 38

Loftfirrð frumuöndun

Question 39

Kynlaus æxlun skiptist í :

Answer 39

Skipting, Sjálfsfrævun, gróæxlun, knappskot, meyfæðing

Question 40

Flokkun

Answer 40

Ríki, fylking, flottur, ættbálkur, ætt, ættkvísl, tegund

Question 41

Malaríusýkillinn (plasmodium er):

Answer 41

Gródýr (frumdýr), moskítóflugan ber dýrið á milli manna og er aðalhýsill. Tekur sér bólfestu í rauðkornum manna sem er millihýsill.

Question 42

Dæmi um frumþörunga og helstu einkenni:

Answer 42

Augnglennungar, gullþörungar, skoruþörungar. Eru frumbjarga.

Question 43

Dæmi um frumdýr og helstu einkenni.

Answer 43

Eru ófrumbjarga. Svipudýr, slímdýr (amöbur), brádýr og gródýr.

Question 44

Sveppir:

Answer 44

Allir ófrumbjarga. Heilkjörnungar. Geta verið einfruma eða fjölfruma. Sundra fæðunni utan líkamans. Fjölga sér með gróum.

Question 45

Plöntur :

Answer 45

Eru frumbjarga fjölkjarna lífverur. Skiptast í Gróplöntur og Fræplöntur.

Question 46

Gróplöntur eru:

Answer 46

Þörungar, mosar og byrkningar.

Question 47

Fræplöntur eru:

Answer 47

Berfrævingar (fræin þroskast á yfirborði köngla) og dulfrævingar (fræin þroskast á lokaðri frævu. ein- og tvíkímblöðungar).

Question 48

Helstu fylkingar dýra:

Answer 48

Svampar, holdýr, flatormar, þráðormar, liðormar, lindýr, liðdýr, skrápdýr, seildýr.

Question 49

Svampar:

Answer 49

Óreglulega lagaðir, lifa flestir í sjó. Hafa Kragafrumur sem taka til sín fæðuefni og halda uppi streymi um svampinn. Innri stoðgrind, engir sérhæfðir vefir.

Question 50

Holdýr

Answer 50

Lifa í vatni. Hafa brennifrumur/stingfrumur. Skiptast í hveljur (kynæxlun, opið niður) og holsepa (kynlaus æxlun, opið upp)

Question 51

Flatormar

Answer 51

Hafa ekki líkamshol. Eru tvíhliða (speglast). Helstu gerðir eru bandormar, iðormar og ögður.

Question 52

Þráðormar

Answer 52

Eru með líkamshol. Eru undir 5 cm að lengd. Dæmi um þráðorm er Njálgur. Þráðormur veldur fílaveiki.

Question 53

Uppistaðan í líffærum plantna er?

Answer 53

Grunnvefur

Question 54

Hvaðan koma súrefnisatómin sem myndast við ljóstillífun

Answer 54

Úr vatninu sem plantan nýtir til að ljóstillífa