Náttúrufræði 103

Question 1

vísindaleg aðferð hvernig er hún ?

Answer 1

athugun - tálgáta - tilraun- kenning

Question 2

hver var versti faraldur sögunnar?

Answer 2

300-500 milljónir léturst
35% smitaðra dóu
margir fengu ör
margir blindir

Question 3

bólusettningar á íslandi ? hvenær

Answer 3

árið 1805 með lagaboða danskra stjórnvalda
allir þurftu að láta bólusetja sig
laga skylda hélt til árið 1978

Question 4

sýkla kenning pasteur (1860 - 70)

Answer 4

hann fór að rækta meinlaus afbrigði af háskalegum sýklum og framleiða bóluefni gegn hundaæði

Question 5

raunvísindi ?

Answer 5

fjalla um fyrirbæri náttúrinnar

t.d. eðlisfræði,jarðfræði,efnafr,veðurfr,stjörnufr

Question 6

félagvísindi?

Answer 6

rannsaka þætti mannlegs samfélags

t.d. stjórnmálarfæði,félagsfræði og hagfræði

Question 7

hugvísindi?

Answer 7

vísindi sem fjalla um menningu og mannlegt samfélag

t.d. heimspeki, sagnfræði og málfræði

Question 8

hagnýt vísindi ?

Answer 8

rannsóknir sem beinast að tæknihamförum

t.d. verkfræði,læknisfræði og lyfjafræði

Question 9

hreinvísindi (grunnvísindi)

Answer 9

leit að þekkingu án tillit til hvort þekkingin eigi eftir að hafa hagnýtt gildi

Question 10

plágur (sem gengu yfir íslendinga á árum áður)

Answer 10

bólusótt
svarti dauði
spænska veikin 1918

Question 11

nýjar plágur ?

Answer 11

alnæmi

svínaflensan

Question 12

Atóm?

Answer 12

atóm saman stendur af kjarna í miðju úr nifteinum og róteindum rafeindum á sveimi umhverfis.
-kerfi þeirra kallast lotukerfi

Question 13

efni líffvera (ólífræn efni)?

Answer 13

frumuefni eða einföld efnasambönd
þau innhalda litla orku
þau brenna ekki (undantekningar til)

Question 14

efni líffvera (lífræn efni ) ?

Answer 14

flóknar sameindir
innhalda kolefni
innihalda mikla orku
brenna (hægt að kveikja i þeim)

Question 15

Flókin efnasambönd (Einliður) ?

Answer 15

grunneininga lífræna efna , gerðar úr kolefni , vetni og súrefni og stundum nitri.

Question 16

flókin efnasambönd (tvíliður) ?

Answer 16

tvær einliður tengdar saman

Question 17

einliðan (einsykra) ?

Answer 17

3-7 kolefni i keðju , með vetni og súrefni. mynda hring ef kolefni eru 5 eða fleiri.

Question 18

segja dæmi um þrúgusykur,ávaxtasykur og ríbósa

Answer 18

þrúgusykur-blóðsykur=glúkósi
ávaxtasykur - frúktósi
ríbósi-byggingarefni kjarnsýra

Question 19

tvíliður:tvísykrur ?

Answer 19

strásykrur

mjólkursykrur

Question 20

störf prótína ?

Answer 20

byggingar efni
næringarefni 
hormón(stjórnar starfsemi líkamans)
mótefni (vinna gegn sýkingum)
stilla sýrustig i blóði

Question 21

flæði (sveim) ?

Answer 21

flutningur sameinda frá svæði þar sem mikið er af þeim til svæðis þars sem er lítið af þeim.

Question 22

osmósa ?

Answer 22

flutningur vatns til svæða þar sem styrkur uppleystra efna er mikill

Question 23

drefikjarnafrumur?

Answer 23

enginn afmarkaður kjarni
erfðaefni yfirleitt i einum litningi
innan i þeim eru eru engar frymishimnur

Question 24

næring bakteria (lífræn efni) ?

Answer 24

allur matur,plast,olia,rotnun

Question 25

næring bakteria(ólífræn efni ) ?

Answer 25

amoniak,nítrat, brennisteinsefni, á líkamanum,í meltingarvegi,utan á húð

Question 26

Loftháðar bakteriur ?

Answer 26

þurfa ekki súrefni til að lifa af

Question 27

loftfirrtar bakteriur?

Answer 27

þola ekki súrefni og deyja ef það er í umhverfi þeirra

Question 28

Loftóháðar bakterirur ?

Answer 28

geta lifað bæði með súrefni og án

Question 29

frumbjargar bakteriru ? og ófrumbjargar bakteriur ?

Answer 29

frum: fá næringu með orku sólarinnar eins og plöntur

ófrum:þurfa lífræn efni (orkurik) til þess að lifa

Question 30

örverur ?

Answer 30

eru litlar bakteríur sem sjást bara i smásjá.
frumdýr
frumuþörungar
sveppir

Question 31

nytsamar örverur

Answer 31

-eyðing skólps
bæði þarf loftfirrtar og loftháðar örverur
-ediksgerð
-lyfjaframleiðsla

Question 32

hvernig sýkja veirur ?

nokkrar algengar veirusýkingar ?

Answer 32

veirarn þarf að komast að frumu sem hún þekkir .

kvef,rauðir hundar , heilahimnubólga

Question 33

kynsjúkdómar ? (bakteríur)

Answer 33

orsakast af bakterium -klamidía algengasti kynsjúkdómur á íslandi.
lekandi -bakteria sem sýkir þvagrás
sárasótt-bakteria sem sýkir allan líkamann

Question 34

kynsjúkdómar sem orsakast af veirum ?

Answer 34

alnæmi
vörtur
frunsur

Question 35

kynsjúkdómar sem orsakast af sníkjudýrum ‘?

Answer 35

flatlús
kláðamaur
trachomonas

Question 36

kynlaus æxlun ? kostir ? gallar ?

Answer 36

eitt forleldrið: afkvæmið fær sama erfðaefni og foreldrið
kostur: foreldrið þarf ekki að leita af maka.
gallar :öll afkvæmin eins en umhverfið er allataf að breytast

Question 37

kynæxlun? kostir ? gallar?

Answer 37

tvö foreldri : afkvæmi fær erfða efni beggja foreldra

kostir: afkvæmin mismunandi og get því brugðist við breyttu umhverfi
gallar: þarf að leita af maka sem getur verið vandamál

Question 38

stundum er talað um að ljóstillífun sé undirstaða alls lífs á jörðinni útskýra þetta

Answer 38

já það væri ekkert líf, lífræn efni er mynduð með koltvíoxi og vatni og með hjálp sólarinnar

Question 39

teldu upp 7 tegundir villtra íslenskra landspendýra

Answer 39

tófa, minku, hreindýr, hagamús, brúnrotta húsamús

Question 40

kjarnsýrur? tvær gerðir

Answer 40

DNA - erfða efnið,inniheldur upplýsingar, er að eilífu, tvöfaldur þráður.
RNA- ber boð, endist stutt, einfaldur þráður

Question 41

hver er uppbygging prótína’

Answer 41

DNA umrituð-RNA- netkorn- prótín

Question 42

góðkynja æxli er ?

Answer 42

t.d. vörtur

Question 43

illkynja æxli er ?

Answer 43

t.d. eins og krabbamein