neuro baza wiedzy

Question 1

Pytanie

Answer 1

Odpowiedź

Question 2

Jak często występują nowotwory układu nerwowego w Polsce i na świecie?

Answer 2

Nowotwory układu nerwowego stanowią około 2% wszystkich nowotworów. W Polsce według Krajowego Rejestru Nowotworów rozpoznaje się około 2900 nowych przypadków rocznie (dane z 2013 r.). U dorosłych odpowiadają za około 2,6% zgonów z powodu nowotworów, a u dzieci stanowią około 20% nowotworów złośliwych.

Question 3

Jakie są najczęstsze objawy kliniczne guzów mózgu?

Answer 3

Najczęściej występują bóle głowy, napady padaczkowe, objawy ogniskowe zależne od lokalizacji guza oraz objawy nadciśnienia śródczaszkowego, takie jak nudności, wymioty czy zaburzenia świadomości.

Question 4

Jakie objawy mogą sugerować nowotwór rdzenia kręgowego?

Answer 4

W przypadku guzów położonych w środkowych obszarach rdzenia może wystąpić rozszczepione zaburzenie czucia, a przy lokalizacji powyżej C4 może dojść do niewydolności oddechowej z powodu porażenia nerwu przeponowego. Zaburzenia czuciowe i ruchowe pojawiają się zależnie od poziomu uszkodzenia.

Question 5

Jakie badania obrazowe są podstawą diagnostyki nowotworów OUN?

Answer 5

Podstawą jest rezonans magnetyczny mózgu i rdzenia kręgowego. Można także stosować tomografię komputerową oraz pozytonową tomografię emisyjną (PET), która pozwala ocenić aktywność metaboliczną guza.

Question 6

Jakie są rokowania w przypadku nowotworów mózgu i od czego zależą?

Answer 6

Rokowanie zależy od rodzaju guza, jego lokalizacji, stopnia złośliwości oraz ogólnego stanu pacjenta. Najgorzej rokują glejaki o wysokim stopniu złośliwości, takie jak glejak wielopostaciowy, a lepsze rokowanie mają guzy łagodne, na przykład niektóre oponiaki.

Question 7

Jakie metody leczenia stosuje się w przypadku nowotworów OUN?

Answer 7

Najczęściej stosuje się leczenie chirurgiczne, radioterapię (w tym radiochirurgię stereotaktyczną i brachyterapię) oraz chemioterapię. Wybór metody zależy od typu guza, jego lokalizacji i złośliwości. Ważne jest też leczenie objawowe, takie jak sterydy zmniejszające obrzęk i leki przeciwdrgawkowe.

Question 8

Kiedy najczęściej stosuje się zabieg operacyjny w guzach mózgu?

Answer 8

Operację przeprowadza się przy narastającym ciśnieniu wewnątrzczaszkowym, ryzyku wklinowania mózgu oraz przy znacznym deficycie neurologicznym wywołanym naciekiem lub uciskiem guza. Zabieg ma na celu usunięcie lub przynajmniej zmniejszenie masy guza, co poprawia rokowanie i łagodzi objawy.

Question 9

Dlaczego chemioterapia ma ograniczone zastosowanie w leczeniu nowotworów mózgu?

Answer 9

Wynika to z niskiej pierwotnej wrażliwości większości guzów OUN na leki cytotoksyczne, szybkiego rozwoju chemiooporności oraz obecności bariery krew–mózg. Ponadto niektóre cytostatyki mają działanie neurotoksyczne i mogą wchodzić w niekorzystne interakcje z innymi lekami.

Question 10

Na czym polega radiochirurgia stereotaktyczna w leczeniu nowotworów OUN?

Answer 10

Polega na bardzo precyzyjnym napromienianiu guza jedną wysoką dawką promieniowania, przy minimalnym uszkodzeniu zdrowej tkanki. Najczęściej stosuje się ją w przypadku guzów o średnicy do 3,5–4 cm, co umożliwia skuteczne leczenie przy ograniczonym wpływie na otaczające struktury.

Question 11

Jakie są najczęstsze pierwotne nowotwory mózgu?

Answer 11

Najliczniejszą grupę, około 50–60%, stanowią glejaki, następnie oponiaki (około 25%) oraz nerwiaki osłonkowe (schwannoma) – około 10%. Pozostałe typy występują znacznie rzadziej.

Question 12

Czym charakteryzuje się glejak wielopostaciowy (glioblastoma multiforme)?

Answer 12

Jest to najbardziej złośliwy guz astrocytarny (WHO IV), stanowiący około 25% nowotworów mózgu u dorosłych. Najczęściej umiejscawia się w istocie białej półkul mózgu. Bez leczenia większość chorych umiera w ciągu 3 miesięcy, a średni czas przeżycia z leczeniem wynosi około 1 roku.

Question 13

Co to są skąpodrzewiaki (oligodendroglioma)?

Answer 13

Są to guzy wywodzące się z gleju skąpowypustkowego i stanowią około 15% glejaków u dorosłych. Mają łagodniejszy przebieg kliniczny i są bardziej wrażliwe na chemioterapię (WHO II i III). Odsetek 5-letnich przeżyć sięga tu ponad 50%.

Question 14

Jakie guzy zaliczamy do nowotworów pochodzenia zarodkowego w OUN?

Answer 14

Należą do nich rdzeniak (medulloblastoma) w móżdżku, neuroblastoma (nerwiak zarodkowy) w półkulach mózgowych oraz szyszyniak zarodkowy (germinoma) w rejonie szyszynki. Guzy te często klasyfikowane są jako WHO IV.

Question 15

Dlaczego nowotwory przerzutowe stanowią najliczniejszą grupę nowotworów OUN?

Answer 15

Badania sekcyjne wykazały, że prawie połowa pacjentów umierających z powodu raka ma przerzuty do OUN. U 67–75% tych chorych stwierdza się liczne (wieloogniskowe) zmiany. Najczęstszymi źródłami przerzutów są nowotwory płuc, piersi, jelita grubego, czerniaki i chłoniaki.

Question 16

Jak wygląda rokowanie u dzieci z neuroblastomą (nerwiakiem zarodkowym)?

Answer 16

Neuroblastoma stanowi około 8–10% nowotworów złośliwych u dzieci i jest najczęstszym nowotworem złośliwym u noworodków. Rokowanie zależy od wieku pacjenta, stadium zaawansowania i biologii guza. U niemowląt wyleczenia sięgają 90%, natomiast u starszych dzieci i przy chorobie bardziej rozsianej rokowanie jest gorsze.

Question 17

Jakie są główne czynniki ryzyka powstawania glejaków?

Answer 17

Najlepiej udokumentowanym czynnikiem środowiskowym jest ekspozycja na promieniowanie jonizujące. Ważną rolę odgrywają też mutacje w genach supresorowych i protoonkogenach, występujące w niektórych zespołach dziedzicznych, takich jak nerwiakowłókniakowatość typu 1 i 2, zespół von Hippla-Lindaua czy zespół Li-Fraumeni.

Question 18

Na czym polega brachyterapia w leczeniu guzów mózgu?

Answer 18

Polega na wprowadzeniu materiału promieniotwórczego bezpośrednio do zmiany lub loży pooperacyjnej, co pozwala na precyzyjne podanie dawki w obrębie niewielkiej objętości guza. Stosuje się ją przy guzach o średnicy do około 5–6 cm.

Question 19

Dlaczego pełne chirurgiczne wycięcie guza OUN z marginesem bezpieczeństwa jest rzadko możliwe?

Answer 19

W mózgu i rdzeniu kręgowym wycięcie guza z marginesem zdrowej tkanki często jest niemożliwe bez ryzyka poważnych powikłań neurologicznych. OUN zawiera kluczowe struktury życiowe i ściśle upakowane obszary funkcjonalne, co ogranicza zakres bezpiecznej resekcji.

Question 20

Czym charakteryzują się łagodne oponiaki (meningioma)?

Answer 20

Wywodzą się z komórek opony pajęczej i stanowią 13–20% guzów wewnątrzczaszkowych. Są częstsze u kobiet w wieku 40–60 lat, a około 90% z nich to zmiany łagodne. Mogą jednak rosnąć do znacznych rozmiarów i wywoływać objawy uciskowe. Niektóre są uwapnione i nie powiększają się latami.

Question 21

Jakie są możliwe przyczyny nowotworów OUN u płodu i ich rokowanie?

Answer 21

Są to zmiany występujące niezwykle rzadko i najczęściej są sporadyczne. Czasem łączy się je z ekspozycją na pestycydy lub zakażenia wirusowe w okresie okołoporodowym. Najczęściej wykrywa się je prenatalnie w badaniach ultrasonograficznych, jednak rokowanie jest przeważnie niepomyślne i większość noworodków umiera wkrótce po porodzie.

Question 22

Na jakiej podstawie klasyfikuje się krwotoki wewnątrzczaszkowe?

Answer 22

Krwotoki wewnątrzczaszkowe klasyfikuje się głównie według ich lokalizacji i patologii naczyń, z których pochodzą. Wśród najczęstszych wyróżnia się krwotok nadtwardówkowy, podtwardówkowy, śródmózgowy oraz podpajęczynówkowy.

Question 23

Jakie są podstawowe warstwy ochronne mózgowia i rdzenia kręgowego?

Answer 23

Podstawowymi warstwami są opony mózgowo-rdzeniowe: zewnętrzna opona twarda, środkowa opona pajęcza oraz wewnętrzna opona miękka. Pomiędzy pajęczynówką a oponą miękką znajduje się przestrzeń podpajęczynówkowa wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym.

Question 24

Co może być przyczyną krwotoku nadtwardówkowego i jakie daje objawy?

Answer 24

Najczęstszą przyczyną jest uszkodzenie tętnicy oponowej środkowej w wyniku złamania kości czaszki. Prowadzi to do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego i może powodować utratę przytomności, okresowe odzyskanie świadomości, nudności, wymioty, poszerzenie źrenicy po stronie krwiaka oraz niedowład połowiczy.

Question 25

Dlaczego krwotok podtwardówkowy zwykle wiąże się z uszkodzeniem żył mózgu?

Answer 25

Krwotok podtwardówkowy powstaje z reguły w następstwie rozerwania żył mostkowych łączących powierzchnię mózgowia z zatokami żylnymi, co jest skutkiem urazu, w którym kość czaszki i sztywno z nią związana opona twarda przemieszczają się inaczej niż elastyczne tkanki mózgu i pozostałe opony.

Question 26

Czym charakteryzuje się krwotok podpajęczynówkowy?

Answer 26

Krwotok podpajęczynówkowy powstaje w przestrzeni między oponą pajęczą a miękką i często wynika z pęknięcia tętniaka mózgu. Objawia się gwałtownym bólem głowy w tylnej części, wymiotami, drgawkami, sztywnością karku i utratą przytomności.

Question 27

Jakie tętnice mają kluczowe znaczenie dla unaczynienia mózgu i co się dzieje przy ich zwężeniu?

Answer 27

Główne tętnice to tętnice szyjne wewnętrzne i kręgowe, które łączą się w kręgu tętniczym Willisa. Przy znacznym zwężeniu którejś z nich może zostać uruchomione krążenie oboczne, ale jeśli jest ono słabo rozwinięte, pojawia się ryzyko niedokrwienia obszaru mózgu zaopatrywanego przez zwężoną tętnicę.

Question 28

Czym jest miażdżyca i jaki ma związek z chorobami naczyniowymi mózgu?

Answer 28

Miażdżyca to przewlekły proces polegający na gromadzeniu się lipidów, cholesterolu i komórek zapalnych w ścianach średnich i dużych tętnic, co prowadzi do ich zwężenia i utraty elastyczności. W przypadku tętnic szyjnych wewnętrznych może to ograniczać dopływ krwi do mózgu i powodować niedokrwienny udar mózgu.

Question 29

Na czym polega zabieg angioplastyki tętnic szyjnych i jakie jest jego znaczenie?

Answer 29

Angioplastyka tętnic szyjnych polega na wprowadzeniu cewnika z balonikiem do zwężonego odcinka tętnicy i rozprężeniu blaszek miażdżycowych, a następnie umieszczeniu stentu, który utrzymuje światło naczynia w odpowiednim rozmiarze, co poprawia przepływ krwi do mózgu i zmniejsza ryzyko udaru.

Question 30

Czym jest udar niedokrwienny i czym różni się od udaru krwotocznego?

Answer 30

Udar niedokrwienny, zwany też zawałem mózgu, jest spowodowany znacznym zwężeniem lub zamknięciem tętnicy zaopatrującej dany obszar mózgu. Udar krwotoczny powstaje w wyniku pęknięcia naczynia mózgowego i wylewu krwi do tkanki mózgowej. Objawy obu typów mogą być zbliżone, jednak udar krwotoczny bywa zwykle bardziej gwałtowny i obarczony wyższym ryzykiem powikłań.

Question 31

Jakie są najważniejsze czynniki ryzyka udaru mózgu, na które nie mamy wpływu?

Answer 31

Do czynników tych należą zwłaszcza wiek, płeć oraz uwarunkowania etniczne. Ryzyko wystąpienia udaru wyraźnie rośnie wraz z wiekiem i jest nieco wyższe u mężczyzn niż u kobiet.

Question 32

Jakie modyfikowalne czynniki ryzyka można kontrolować, by zmniejszyć zapadalność na udar?

Answer 32

Można kontrolować ciśnienie tętnicze, wyrównywać cukrzycę i zaburzenia lipidowe, zaprzestać palenia tytoniu, ograniczyć nadmierne spożycie alkoholu, dbać o prawidłową masę ciała, stosować dietę ubogą w tłuszcze zwierzęce i sól oraz wykonywać regularne ćwiczenia fizyczne.

Question 33

Jak przebiega udar mózgu i jakie są typowe objawy kliniczne?

Answer 33

Udar najczęściej objawia się niedowładem lub porażeniem jednej połowy ciała, zaburzeniami czucia, afazją, zaburzeniami widzenia, zawrotami głowy czy utratą równowagi. W cięższych przypadkach dochodzi do utraty przytomności i zagrażających życiu powikłań.

Question 34

Jak definiuje udar mózgu Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)?

Answer 34

Udar mózgu to zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym wystąpieniem ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu, trwających dłużej niż 24 godziny, jeśli wcześniej nie doprowadzą do zgonu, których przyczyną jest wyłącznie proces naczyniowy.

Question 35

Co dzieje się w przypadku pęknięcia tętniaka wewnątrzczaszkowego?

Answer 35

Pęknięcie tętniaka najczęściej prowadzi do krwotoku podpajęczynówkowego. Objawia się on intensywnym bólem głowy, nudnościami, wymiotami, utratą przytomności, sztywnością karku i może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych oraz zgonu.

Question 36

Na czym polega leczenie tętniaków mózgu i które metody są najczęściej stosowane?

Answer 36

Najczęściej stosuje się dwie metody. Pierwsza to leczenie chirurgiczne z kraniotomią i zakładaniem klipsa na szyję tętniaka, co wyłącza go z krążenia. Druga to embolizacja wewnątrznaczyniowa, polegająca na wypełnieniu worka tętniaka specjalnymi spiralami (coils), co prowadzi do wytworzenia skrzepliny w tętniaku i jego zamknięcia.

Question 37

Czym są prawdziwe malformacje tętniczo-żylne (AVM) i jak mogą się objawiać?

Answer 37

Są to wrodzone nieprawidłowe połączenia między tętnicami a żyłami, mogące wywoływać napady padaczkowe, ból głowy lub krwotok wewnątrzczaszkowy. Czasem pozostają bezobjawowe przez całe życie, a ich rozpoznanie często następuje przypadkowo podczas badań obrazowych.

Question 38

Na czym polega neurulacja w rozwoju zarodkowym?

Answer 38

Neurulacja jest procesem zamykania się cewy nerwowej, która powstaje z ektodermy i stanowi zalążek ośrodkowego układu nerwowego. Rozpoczyna się około 16–28 dnia od zapłodnienia, a nieprawidłowy przebieg może prowadzić do wad cewy nerwowej.

Question 39

Dlaczego niedobór kwasu foliowego może powodować wady cewy nerwowej?

Answer 39

Niedobór kwasu foliowego zaburza prawidłowy proces zamykania się cewy nerwowej i może prowadzić do wad, takich jak rozszczep kręgosłupa czy bezmózgowie. Stosowanie suplementacji przed ciążą i w pierwszym trymestrze znacznie zmniejsza ryzyko tych wad.

Question 40

Czym jest wada wrodzona i jaka jest jej etiologia?

Answer 40

Wada wrodzona to trwałe uszkodzenie budowy lub funkcji, powstałe w życiu prenatalnym. Może być izolowana lub stanowić element zespołu wad. Przyczyny są wieloczynnikowe i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i oddziaływanie środowiska na rozwijający się organizm.

Question 41

Jak często występują wady wrodzone ośrodkowego układu nerwowego w Polsce?

Answer 41

Częstość występowania wad rozwojowych OUN w Polsce szacuje się na około 15 przypadków na 10 000 noworodków. Wady te częściej spotyka się u płodów płci żeńskiej i mogą one być izolowane lub stanowić element większego zespołu wad.

Question 42

Jakie są najczęstsze rodzaje wad cewy nerwowej?

Answer 42

Do najczęstszych wad cewy nerwowej należą bezmózgowie, przepukliny oponowe i oponowo-rdzeniowe, rozszczepy kręgosłupa oraz przepukliny czaszkowo-oponowe. W najcięższych przypadkach dochodzi do całkowitego braku zamknięcia się cewy nerwowej (craniorachischisis).

Question 43

Czym jest holoprozencefalia i jaki ma obraz kliniczny?

Answer 43

Holoprozencefalia to zaburzenie podziału przodomózgowia na dwie półkule, mogące także obejmować struktury takie jak wzgórze czy drogi wzrokowe. W ciężkich przypadkach stwierdza się cyklopię lub zniekształcenia okolic twarzy, a w lżejszych formach występuje niedorozwój spoidła wielkiego i zrośnięte półkule w części czołowej lub ciemieniowej.

Question 44

Jak klasyfikuje się zaburzenia rozwojowe kory mózgowej?

Answer 44

Zaburzenia kory dzieli się na związane z nieprawidłową proliferacją (np. małogłowie, wielkomózgowie), nieprawidłową migracją (jak gładkomózgowie) oraz zaburzoną organizacją kory (polimikrogyria, szczelina mózgu, ogniskowa dysplazja kory).

Question 45

Na czym polega małogłowie (mikrocefalia)?

Answer 45

Małogłowie to wada rozwojowa, w której obwód głowy jest wyraźnie mniejszy od typowego dla wieku i płci. Wynika z ograniczonego rozwoju mózgu i może mieć charakter pierwotny (zaburzona neurogeneza przed 32 tygodniem) lub wtórny (związany z ograniczeniem rozwoju w późniejszej fazie).

Question 46

Na czym polega wielkomózgowie (megalencephalia)?

Answer 46

Wielkomózgowie to nadmierne powiększenie masy mózgu, które może dotyczyć całego mózgowia lub tylko jego części, na przykład połowy półkuli (hemimegalencefalia). Może współwystępować z nieprawidłową organizacją kory i powodować objawy neurologiczne, w tym padaczkę.

Question 47

Czym jest gładkomózgowie (lissencephalia) i jakie wywołuje problemy?

Answer 47

Gładkomózgowie to skrajna postać zaburzenia migracji komórek nerwowych, gdzie brakuje typowych bruzd i zakrętów, a kora składa się z dwóch lub czterech warstw. Prowadzi to do ciężkich zaburzeń rozwoju psychomotorycznego, padaczki i zwykle znacznie skraca długość życia dziecka.

Question 48

Czym jest wodogłowie i w jakich postaciach występuje?

Answer 48

Wodogłowie to nadmierne gromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu, co prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Wodogłowie niekomunikujące występuje przy zablokowanym przepływie płynu między komorami, natomiast wodogłowie komunikujące wiąże się z zaburzeniem wchłaniania płynu przez ziarnistości pajęczynówki.

Question 49

Jakie są główne przyczyny wodogłowia?

Answer 49

Przyczynami wodogłowia mogą być wady wrodzone wodociągu mózgu, zespoły genetyczne, krwawienia, urazy, nowotwory blokujące przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego, neuroinfekcje lub infekcje matki w okresie ciąży. Każdy z tych czynników może skutkować zaburzeniem produkcji, przepływu lub resorpcji płynu.

Question 50

Jakie objawy wskazują na wodogłowie?

Answer 50

Objawy to narastające ciśnienie śródczaszkowe, bóle głowy, nudności, wymioty, obwód głowy powiększający się u niemowląt, zaburzenia świadomości i objaw zachodzącego słońca. Długotrwały ucisk może prowadzić do uszkodzeń mózgu i trwałych zmian neurologicznych.

Question 51

Czym jest toksoplazmoza wrodzona i jaka jest jej klasyczna triada objawów?

Answer 51

Toksoplazmoza wrodzona to zakażenie płodu pierwotniakiem Toxoplasma gondii. Klasyczna triada to wodogłowie lub małogłowie, zapalenie siatkówki i naczyniówki oraz zwapnienia śródmózgowe. Ponadto mogą występować uszkodzenia wątroby, śledziony i inne zaburzenia wielonarządowe.

Question 52

Jakie mogą być skutki niedotlenienia okołoporodowego?

Answer 52

Niedotlenienie okołoporodowe może prowadzić do uszkodzenia neuronów, centralizacji krążenia i groźnych konsekwencji neurologicznych, takich jak mózgowe porażenie dziecięce, padaczka, zaburzenia poznawcze, wzrokowe, słuchowe oraz niepełnosprawność intelektualna różnego stopnia.

Question 53

Czym jest mózgowe porażenie dziecięce (MPD) i jak często występuje?

Answer 53

Mózgowe porażenie dziecięce jest wieloetiologicznym zaburzeniem neurorozwojowym, objawiającym się głównie nieprawidłowościami ruchu i postawy, nierzadko z towarzyszącą padaczką, wadami wzroku czy słuchu. Występuje u 2–3 dzieci na 1000 żywych urodzeń i jest trwałe, choć nasilenie objawów może się zmieniać.

Question 54

Jak dzieli się MPD pod względem rodzaju dysfunkcji ruchowych?

Answer 54

Wyróżnia się postać spastyczną (piramidową) z uszkodzeniem dróg korowo-rdzeniowych, postać dyskinetyczną (pozapiramidową) spowodowaną uszkodzeniem jąder podstawnych oraz postać ataktyczną związaną z patologią móżdżku. W wielu przypadkach występuje postać mieszana z elementami kilku zaburzeń.

Question 55

Jakie zaburzenia neurorozwojowe towarzyszą często mózgowemu porażeniu dziecięcemu?

Answer 55

U dzieci z MPD często występują zaburzenia mowy i języka, niepełnosprawność intelektualna, padaczka, zaburzenia widzenia czy słuchu oraz wtórne zmiany mięśniowo-szkieletowe. Pojawiają się także problemy z koordynacją czuciowo-ruchową i kontrolą postawy.

Question 56

Jak wygląda proces migracji komórek nerwowych w rozwoju mózgu?

Answer 56

Komórki nerwowe migrują z okolic przykomorowych do docelowych obszarów w mózgu, korzystając z gleju promienistego jako szlaku prowadzącego. Nieprawidłowa migracja komórek prowadzi do wad takich jak gładkomózgowie czy ogniskowa dysplazja kory.

Question 57

Czym jest spastyczność i w której postaci MPD występuje?

Answer 57

Spastyczność to wzmożone napięcie mięśni, które powoduje opór przy biernym rozciąganiu mięśni. Najczęściej pojawia się w postaci spastycznej (piramidowej) mózgowego porażenia dziecięcego, gdy uszkodzenie dotyczy dróg korowo-rdzeniowych.

Question 58

Jakie podstawowe zadania spełnia układ nerwowy?

Answer 58

Układ nerwowy odbiera, analizuje i integruje bodźce ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, umożliwia reakcje poprzez narządy wykonawcze oraz reguluje czynności organizmu, utrzymując jego homeostazę.

Question 59

Jak anatomicznie dzielimy układ nerwowy?

Answer 59

Układ nerwowy dzieli się na ośrodkowy (mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz obwodowy (nerwy czaszkowe i rdzeniowe, zwoje nerwowe, receptory).

Question 60

Z czego składa się istota szara i istota biała w ośrodkowym układzie nerwowym?

Answer 60

Istotę szarą tworzą ciała komórek nerwowych i dendryty, natomiast istota biała to pęczki włókien nerwowych (aksonów), często otoczonych osłonką mielinową.

Question 61

Jakie są główne podziały mózgowia w ujęciu rozwojowym?

Answer 61

W rozwojowym ujęciu mózgowia wyróżniamy przodomózgowie (kresomózgowie i międzymózgowie), śródmózgowie i tyłomózgowie (most, móżdżek, rdzeń przedłużony).

Question 62

Co rozumiemy przez pierwszorzędowe pola projekcyjne w korze mózgowej?

Answer 62

Pierwszorzędowe pola projekcyjne (np. kora ruchowa, czuciowa, wzrokowa czy słuchowa) są obszarami, gdzie docierają podstawowe informacje sensoryczne lub skąd wychodzą główne polecenia ruchowe.

Question 63

Jakie są możliwe skutki uszkodzenia pierwszorzędowych pól projekcyjnych?

Answer 63

Typowe objawy to niedowłady mięśni (kora ruchowa), zaburzenia czucia w połowie ciała (kora somatosensoryczna), przeciwstronne niedowidzenie połowicze (kora wzrokowa) lub ubytek słuchu przy obustronnych uszkodzeniach kory słuchowej.

Question 64

Czym charakteryzuje się uszkodzenie pól asocjacyjnych w korze mózgu?

Answer 64

Może prowadzić do zaburzeń wyższych czynności poznawczych, takich jak agnozje (trudności w rozpoznawaniu bodźców) czy apraksje (problemy z planowaniem ruchu), mimo braku uszkodzeń prostych funkcji czuciowych lub motorycznych.

Question 65

Za jakie procesy odpowiada kora przedczołowa?

Answer 65

Kora przedczołowa jest kluczowa dla złożonych procesów poznawczych, takich jak planowanie, myślenie abstrakcyjne, podejmowanie decyzji i kontrola emocji. Obszar oczodołowo-czołowy łączy się ściśle z układem limbicznym i reguluje zachowania społeczne.

Question 66

Czym jest zespół nieuwagi stronnej (pomijania stronnego) i co go wywołuje?

Answer 66

Jest to zaburzenie percepcji przestrzeni najczęściej po uszkodzeniu okolic ciemieniowych prawej półkuli, w wyniku czego pacjent zaniedbuje bodźce po stronie przeciwległej do uszkodzenia, na przykład rysuje lub ubiera tylko jedną stronę.

Question 67

Czy jedna z półkul mózgu pełni całkowitą dominację nad procesami artystycznymi lub logicznymi?

Answer 67

Nie. Istnieje wprawdzie lateralizacja funkcji, ale obie półkule współpracują i uzupełniają się w wykonywaniu czynności poznawczych. Popularny mit o wyraźnym podziale „prawa półkula – sztuka” i „lewa półkula – logika” jest naukowo nieuzasadniony.

Question 68

Jak definiuje się afazję i kiedy występuje?

Answer 68

Afazja to utrata lub zaburzenie zdolności mowy wywołane organicznym uszkodzeniem dominującej dla mowy półkuli mózgu u osoby, która przed chorobą poprawnie posługiwała się językiem. Przyczyną mogą być najczęściej udary, urazy lub zmiany nowotworowe.

Question 69

Co różni afazję Broki od afazji Wernickego?

Answer 69

W afazji Broki pacjent mówi z trudem, powoli i używa głównie prostych rzeczowników, zwykle zachowując świadomość błędów, a w afazji Wernickego pacjent mówi płynnie, lecz nieskładnie, często z neologizmami, i nie zdaje sobie sprawy z braku sensu wypowiedzi.

Question 70

Czym jest układ limbiczny i jakie pełni funkcje?

Answer 70

Układ limbiczny stanowi sieć struktur korowych i podkorowych, w tym hipokampu i ciała migdałowatego, zaangażowanych w regulację emocji, tworzenie pamięci emocjonalnej, reakcje lękowe oraz kontrolę motywacji.

Question 71

Jaką rolę pełni ciało migdałowate i co się dzieje przy jego obustronnym uszkodzeniu?

Answer 71

Ciało migdałowate odpowiada za przetwarzanie emocji, zwłaszcza lęku i agresji. Jego obustronne uszkodzenie może prowadzić do utraty reakcji strachu oraz niewłaściwego reagowania na bodźce emocjonalne, co opisuje się w zespole Klüver-Bucy’ego.

Question 72

Za co odpowiada hipokamp i co się dzieje w razie jego uszkodzenia?

Answer 72

Hipokamp jest niezbędny w procesach zapamiętywania i orientacji przestrzennej. Jego uszkodzenie prowadzi do poważnych zaburzeń pamięci, zwłaszcza trudności w zapamiętywaniu nowych informacji.

Question 73

Jakie są główne zadania wzgórza i co dzieje się w przypadku jego uszkodzenia?

Answer 73

Wzgórze pełni rolę przekaźnika informacji czuciowych i ruchowych do kory mózgowej, reguluje także emocje i pobudzenie. Jego uszkodzenia mogą prowadzić do bólu neuropatycznego, zaburzeń świadomości, ruchów i percepcji, a także zmian w zachowaniu.

Question 74

Jakie procesy kontroluje podwzgórze?

Answer 74

Podwzgórze odpowiada za utrzymanie homeostazy dzięki regulowaniu czynności układu autonomicznego i dokrewnego, kontroluje m.in. pragnienie, głód, termoregulację, cykl snu i czuwania oraz popęd seksualny, ściśle współpracując z przysadką mózgową.

Question 75

Czym jest pień mózgu i jakie ośrodki się w nim znajdują?

Answer 75

Pień mózgu obejmuje rdzeń przedłużony, most i śródmózgowie. Znajdują się w nim podstawowe ośrodki kontrolujące oddychanie, pracę serca i ciśnienie krwi, a także wiele jąder nerwów czaszkowych odpowiedzialnych za funkcje ruchowe i czuciowe.

Question 76

Dlaczego uszkodzenia pnia mózgu bywają szczególnie niebezpieczne?

Answer 76

Pień mózgu kontroluje kluczowe czynności życiowe, takie jak oddychanie czy regulacja rytmu serca. Uszkodzenia w tym obszarze mogą prowadzić do śmierci mózgu lub stanu wegetatywnego, gdyż zaburzają podstawowe odruchy i funkcje niezbędne do życia.

Question 77

Jakie funkcje pełni móżdżek i jakie są skutki jego uszkodzenia?

Answer 77

Móżdżek uczestniczy w koordynacji ruchowej, utrzymaniu równowagi i napięcia mięśniowego. Jego uszkodzenie skutkuje niezbornością ruchów, drżeniem zamiarowym, obniżonym napięciem mięśniowym, zaburzeniami równowagi i tzw. mową skandowaną.

Question 78

Jakie zadania spełnia rdzeń kręgowy?

Answer 78

Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy nerwowe pomiędzy mózgowiem a narządami wykonawczymi, a także bierze udział w odruchach bezwarunkowych, tak zwanych rdzeniowych, pozwalających na szybkie, automatyczne reakcje organizmu.

Question 79

Co to jest łuk odruchowy i jakie są jego elementy?

Answer 79

Łuk odruchowy to droga, jaką przebywa impuls od receptora do efektora. Składa się z receptora, drogi czuciowej (neuron czuciowy), ośrodka w rdzeniu lub mózgu, drogi ruchowej (motoneuron) i narządu wykonawczego (np. mięśnia).

Question 80

Na czym polega monosynaptyczny odruch kolanowy?

Answer 80

W odruchu kolanowym bodziec rozciąga wrzeciono mięśniowe mięśnia czworogłowego uda, co aktywuje neuron czuciowy w zwoju grzbietowym, który przekazuje impuls bezpośrednio na neuron ruchowy w rogu brzusznym rdzenia i powoduje skurcz tego mięśnia.

Question 81

Jakie konsekwencje może mieć uszkodzenie rdzenia kręgowego w danym odcinku?

Answer 81

W zależności od poziomu uszkodzenia może dojść do niedowładów lub porażeń w określonych grupach mięśni, zaburzeń czucia lub całkowitej utraty czucia, a nawet do poważnych dysfunkcji narządów wewnętrznych poniżej miejsca urazu.