nurt inżynieryjny Flashcards
(9 cards)
Wnętrze Pałacu Kryształowego
w Londynie
Joseph Paxton zaprojektował Pałac
Kryształowy przeznaczony na
ekspozycję wystawy w 1851 roku.
Ze względu na zastosowanie szkła
i prefabrykatów żeliwnych tworzących
szkielet konstrukcji, budynek
przypominał wielką szklarnię
NURT INŻYNIERYJNY
Rozwój techniczny i technologiczny, naturalna konsekwencja rewolucji przemysłowej
w XIX wieku, był widoczny nie tylko w konstrukcjach architektury historyzmu, lecz
także w zupełnie nowych formach.
Typowym zjawiskiem dla architektury inżynieryjnej był kosmopolityczny charakter
dzieł, to znaczy, że nie tylko w Europie pojawiały się podobne formy. W przeciwieństwie
do historyzmu nie odwoływano się w nich do charakteru narodowego ani nie opierano na lokalnej tradycji. Były natomiast manifestem nowych możliwości technicznych. Technologie,
które wprowadzono w XIX wieku, są stosowane do dzisiaj.
W gmachach budowanych z wykorzystaniem nowych technologii na początku konstrukcję metalową starano się ukrywać pod murem, ale z czasem coraz bardziej ją odsłaniano. Stosowano w niej metalowe łuki i podpory, które ozdobnie profilowano,
a nawet odlewano z kapitelami uformowanymi na wzór kolumn i filarów stosowanych
w architekturze historycznej. W drugiej połowie XIX wieku zaczęły pojawiać się wiadukty i mosty kolejowe, które stale
udoskonalano pod względem technologicznym i konstrukcyjnym. Dbano też o ich wygląd.
Dobrym przykładem jest most Clifton Suspension nad rzeką Avon w Wielkiej Brytanii.
Pod koniec XIX wieku zaczęto wznosić wieżowce. Za pierwszy tego typu budynek uważany
jest Home Insurance Building w Chicago (Stany Zjednoczone). Liczył on aż… 11 pięter.
postrzeganie budowli inżynieryjnych
W XIX wieku nie traktowano budowli inżynieryjnych jako dzieł architektury, uważano
bowiem, że dzieło inżyniera jest jedynie konstrukcją. Budowle takie jak hale dworcowe
lub targowe do architektury zaliczano dopiero wtedy, kiedy architekt zakrył konstrukcję
materiałami, takimi jak cegła lub kamień, i – ewentualnie – wprowadził dekoracje. Obecnie patrzy się na takie formy inaczej. Architekci, projektując mosty i hale dworcowe,
stworzyli bowiem rodzaj nowej estetyki, w której najistotniejsze znaczenie ma odsłonięta
konstrukcja. We współczesnej architekturze często wręcz celowo eksponuje się elementy
konstrukcyjne, aby podziwiać ich surowe piękno i maestrię twórców.
materiały wykorzystywane w budownictwie XIX w.
Szczególnie istotne znaczenie miało żeliwo. Wykonywano z niego nie tylko konstrukcyjne, ale również dekoracyjne elementy budynków.
W drugiej połowie XIX wieku stopniowo odlewy żeliwne zastępowano znacznie trwalszymi – stalowymi. Nowe technologie z wykorzystaniem żelaza (składnika żeliwa i stali)
stosowano w budynkach użyteczności publicznej, takich jak hale targowe lub dworcowe.
Z czasem wprowadzano je do architektury reprezentacyjnej, np. przy budowie ważnych
obiektów użyteczności publicznej lub hal wystawowych. Stosowano je też przy budowie
mostów i wiaduktów. Pod koniec tego stulecia pojawiła się moda na tworzenie oszklonych galerii handlowych i pasaży, w czym pomocne były konstrukcje metalowe, a czego
przykładem jest zadaszona wówczas Wielka Galeria Luwru w Paryżu. Już na początku
XIX wieku powstawały domy towarowe i hale targowe, w których stosowano konstrukcje
z wykorzystaniem żelaza i szkła. Spowodowane to było głównie potrzebą doświetlania
wnętrz, ponieważ wówczas nie było elektryczności.
Galeria św. Huberta w Brukseli.
W 1837 roku młody niderlandzki
architekt, Jean Pierre Cluysenaar, przekrył żelazno-szklaną konstrukcją dwie krzyżują-
ce się ze sobą ulice o neorenesansowej zabudowie, tworząc w ten sposób słynny pasaż
Biblioteka św. Genowefy
w Paryżu – dzieło Henriego Labrouste’a
Długi gmach budowany w latach 1843–1850,
o surowej neorenesansowej fasadzie, mieści wewnątrz czytelnię z odsłoniętą konstrukcją
metalowych łuków i podpór. Na środku bibliotecznej czytelni rząd cienkich żelaznych kolumn o kapitelach korynckich podtrzymuje
sklepienia kolebkowe utworzone z żelaznych łuków. Łuki te są ażurowe, a ich forma, w przeciwieństwie
do kolumn, nie nawiązuje do stylów historycznych.
Joseph Paxton, Pałac Kryształowy w Londynie
Na Wielkiej Wystawie EXPO zorganizowanej w Wielkiej Brytanii w 1851 roku zaprezentowano dorobek różnych krajów. Najbardziej spektakularna budowla, która powstała z okazji
tej wystawy, to Pałac Kryształowy (ang. Crystal Palace), zbudowany z wykorzystaniem
materiałów lanych. Stał się on symbolem nowych możliwości technicznych i upodobań
estetycznych. Na kolejnych wystawach światowych w Nowym Jorku, Monachium i Paryżu
usiłowano wznosić budowle, które mogłyby rywalizować z Pałacem Kryształowym, ale nie
zdołano przebić jego nowatorstwa. Ten ogromny pawilon z żeliwnych i szklanych
elementów uważany jest za pierwszy obiekt w całości
prefabrykowany, to znaczy zbudowany z gotowych,
fabrycznie przygotowanych elementów.
Monumentalny budynek o długości 549 m i wysokości
43 m został postawiony w Hyde Parku – jednym
z najsłynniejszych parków londyńskich. Po wystawie
budynek został przeniesiony do południowo-wschodniej
części Londynu, gdzie był wielką atrakcją turystyczną.
Po pożarze w 1936 roku nie został już odbudowany.
Gustave Eiffel, wieża w Paryżu
Jednym z architektów, których dzieła były prezentowane na wystawach światowych, był
Gustave Eiffel – francuski inżynier, architekt, konstruktor mostów, wiaduktów i śluz. Zasłynął przede wszystkim projektem wieży, która stała się najsłynniejszą budowlą światowych
wystaw. Wieża ta, obecnie popularnie zwana wieżą Eiffla, została zbudowana na wystawę
światową w 1889 roku dla upamiętnienia stulecia Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Żaden
obiekt architektury w historii nie wywołał tak gwałtownego sporu, jak konstrukcja tego
architekta. Ogromna, jak na czas, w którym powstała, przekraczająca 300 m wysokości,
miała być potwierdzeniem zarówno możliwości przemysłu, jak i umiejętności konstruktora.
Obecnie jest symbolem Paryża. Licząca 312 m wieża została zbudowana
głównie ze stali z niewielkim dodatkiem
lanego żelaza jako budowla ażurowa,
której wygląd miał odsłaniać
konstrukcję i podkreślać walory
materiału. Obiekt zamierzano rozebrać
po dwudziestu latach, ale tak się nie
stało. Gdy umieszczono na szczycie
nadajnik telegraficzny, obiekt zaczął
pełnić także funkcję użytkową, dlatego
odstąpiono od planu jego rozbiórki.
Wieża postawiona na zachodnim
wybrzeżu Sekwany ciągle jest
najwyższą budowlą stolicy Francji,
a w czasach, kiedy powstała, była
najwyższa na świecie.
Jedynie inżynier, który to zawód ok. 1800 oddzielił się od profesji architekta może sobie pozwolić w założeniach technicznych i przemysłowych (wiadukt, hangar, silos, rury, stropy) na to, by wypróbować nowe materiały budowlane wyłącznie ze względu na ich celowość, bez zwracania uwagi na zewnętrzne piękno dzieła, oraz by udowadniać przewagę nowych technik.
- Budowla szkieletowa z żelaza przejmuje przez swoje usztywnienia zarówno obciążenia pionowe i poziome, jak też uderzenia wiatru. Umożliwia ona wznoszenie budowli o dużej wysokości i przekryć o znacznej rozpiętości (mosty). Budowla szkieletowa z żelaza oszczędza czas. Oszczędność czasu oznacza oszczędność kosztów. Londyński Pałac Kryształowy, o wymiarach 540 × 140 m, zamknięty szklanymi szybami żelazny szkielet, został wybudowany w 1851 w ciągu niecałego roku.
- Beton, znana już od czasów rzymskiego antyku jako “opus incertum” mieszanka z kruszywa (piasek, żwir), spoiwa (cement) i wody, o wysokiej wytrzymałości, połączona została w 1867 przez Josepha Moniera ze szkieletem metalowym (= uzbrojenie). Żelazo-beton i beton sprężony umożliwiają:
- przenoszenie większych obciążeń (wytrzymałość) i stosowanie konstrukcji ramowej z cieńszych filarów lub słupów w charakterze elementów nośnych
- dopuszczenie większych naprężeń rozciągających w budowli w stropach, zwłaszcza o dużych rozpiętościach, w swobodnie podpartych schodach i dachach łupinowych. Fritz Schumacher, 1869-1947, obliczył, że Panteon w Rzymie, o średnicy 43 m, mógłby być przesklepiony sześciocentymetrowej grubości kopułą żelazobetonową.
Wielka plastyczność betonu umożliwia w połączeniu z jego sprężystością odlewanie form, które byłyby nie do wybudowania w kamieniu.
Prefabrykowane części architektoniczne (ramy, podpory, elementy “curtain wall” = ściana osłonowa nie mająca charakteru nośnego kurtynowa fasada dla zewnętrznego zasłonięcia szkieletu budowli itp.) umożliwiają typizację konstrukcji, oszczędność czasu i kosztów.
- Szkło jest używane nie tylko do wypełniania otworów okiennych, ale może przekryć całkowicie nośną konstrukcję budynku (Pałac Kryształowy). Jego stosunkowa bezcielesność tworzy przejrzyste poszycie, które czyni wyczuwalną zewnętrzną postać i wewnętrzną strukturę budynku jednocześnie. W XX w. szklana kurtyna jest zawieszona na budowli szkieletowej.
- Statyka (według Pevsnera nauka o równowadze sił, o stanie naprężenia i przesunięcia konstrukcji nośnych) staje się nową matematyczną wiedzą, dzięki której szkielet konstrukcyjny budynku może być zredukowany do materialnego minimum.
- Tworzywa sztuczne odgrywają dopiero w XX w. większą rolę w budownictwie. Ich zalety polegają przede wszystkim na mniejszym ciężarze, izolacji cieplnej, plastyczności, możliwości powielania, odporności na korozję (dlatego np. są wykorzystywane w pracach restauracyjnych: Kolonia, pinakle katedry; Brighton, kopuły Royal Pavilion i domy w stylu georgiańskim, itp.).
