ปุริโส
อ.บุรุษ
(ปุริส ปุํ.)
อิตฺถี
อ.หญิง
(อิตฺถี อิตฺ)
อโหสิ
ได้เป็นแล้ว, ได้มีแล้ว
(อ + หุ + อี อัช. + ส อาคม)
ปุคฺคลํ
ซึ่งบุคคล, ยังบุคคล
(ปุคฺคล ปุํ.)
ปุคฺคโล
อ.บุคคล
(ปุคฺคล ปุํ.)
เสฏฺฐี
อ.เศรษฐี
(เสฏฺฐี ปุํ.)
กิร
ได้ยินว่า
(นิบาต)
อถ
ลำดับนั้น, ครั้งนั้น
(นิบาต)
อาคจฺฉนฺโต
มาอยู่, เมื่อมา
(อา + คมฺ=คจฺฉ + อนฺต)
คจฺฉนฺโต
ไปอยู่, เมื่อไป
(คมฺ=คจฺฉ + อนฺต)
กโรติ
ย่อมกระทำ
(กรฺ + โอ + ติ)
อารพฺภ
ปรารภ(แล้ว)
(อา + รภฺ + ต ; ภฺ+ต= พฺภ)
สตฺถา
อ.พระศาสดา
(สตฺถุ ปุํ.)
ธมฺมเทสนํ
ซึ่งพระธรรมเทศนา
(ธมฺมเทสนา อิตฺ.)
เถโร
อ.พระเถระ
(เถร ปุํ)
ปุตฺโต
อ.บุตร
(ปุตฺต ปุํ.)
จิตฺเตตฺวา
คิดแล้ว
(จินฺต + เณ + ตฺวา)
อาห
กล่าวแล้ว
(พฺรูห=อาห + อ ปโรกฺขา)
อาหํสุ
กล่าวแล้ว
(พฺรูห=อาหฺ + อุํ อัช. + ส อาคม)
ภควา
อ.พระผู้มีพระภาค
(ภควนฺตุ ปุํ.)
ภควตา
อันพระผู้มีพระภาค
(ภควนฺตุ ปุํ.)
ภควโต
ของพระผู้มีพระภาค
(ภควนฺตุ ปุํ.)
สตฺถารา
อันพระศาสดา
(สตฺถุ ปุํ.)
สตฺถุ
ของพระศาสดา
(สตฺถุ ปุํ.)
สาวตฺถิยํ
ในพระนครชื่อว่าสาวัตถี
(สาวตฺถี อิตฺ.)
ปน
ก็, ส่วนว่า
(นิบาต)
ตสฺส
แห่ง,ของ….นั้น
(ต ปุํ.)
อิติ
ดังนี้
(นิบาต)
สา
นั้น
(ต อิตฺ.)
โส
นั้น
(ต ปุํ.)
กตฺวา
กระทำแล้ว
(กรฺ + ตฺวา)
ลภิตฺวา
ได้แล้ว
(ลภฺ + ตฺวา)
ปุตฺตํ
ซึ่งบุตร
(ปุตฺต ปุํ.)
อตฺตนา
ด้วยตน
(อตฺต ไตรลิงค์)
อตฺตโน
ของ,แห่งตน
(อตฺต ไตรลิงค์)
หิ
จริงอยู่, ก็
(นิบาต)
เอว
นั่นเทียว
(นิบาต)
เตสํ
แก่,เพื่อ,แห่ง,ของ…..นั้น
(ต ปุํ.)
สมเย
ในสมัย
(สมย ปุํ.)
นิสฺสาย
อาศัยแล้ว
(นิ + สี + ตูนาทิ=ย)
ตถาคโต
อ.พระตถาคต
(ตถาคต ปุํ.)
วิหรติ
ย่อมอยู่, ประทับอยู่
(วิ + หรฺ + อ + ติ)
วิหรนฺโต
เมื่ออยู่
(วิ + หรฺ + อ + อนฺต)
ตสฺมึ
ใน…..นั้น
(ต ปุํ.)
อุปาสโก
อ.อุบาสก
(อุปาสก ปุํ.)
อุปาสิกา
อ.อุบาสิกา
(อุปาสิกา อิตฺ.)
กุลานํ
แห่ง,ของ ตระกูล
(กุล นปุํ.)
คจฺฉติ
ย่อมไป
(คมฺ=คจฺฉ + อ + ติ)
ตํ
(ซึ่ง)…นั้น
(ต ปุํ,อิตฺ,นปุํ.)
ปุจฺฉติ
ย่อมถาม
(ปุจฺฉ + อ + ติ)
จินฺเตสิ
คิดแล้ว
(จินฺต + เณ + อี อัช.)
มนุสฺสา
อ.มนุษย์ ท.
(มนุสฺส ปุํ.)
กิจฺจานิ
อ.กิจ ท.
(กิจฺจ นปุํ.)
สุตฺวา
ฟังแล้ว
(สุ + ตฺวา)
วตฺวา
กล่าวแล้ว
(วทฺ + ตฺวา)
กเถสิ
กล่าวแล้ว
(กถฺ + เอ + อี อัช. ส อาคม)
เตนหิ
ถ้าอย่างนั้น
(นิบาต)
ธนํ
อ.ทรัพย์
(ธน นปุํ.)
ตุมฺเห
อ.ท่าน ท. / ซึ่งท่าน ท.
(ตุมฺห ไตรลิงค์)
คนฺตฺวา
ไปแล้ว
(คมฺ + ตฺวา)
ปพฺพชฺชํ
ซึ่งการบวช
(ปพฺพชฺชา อิตฺ.)
ปพฺพโต
อ.ภูเขา
(ปพฺพต ปุํ.)
เคหํ
สู่เรือน
(เคห ปุํ.,นปุํ.)
วนฺทิตฺวา
ไหว้แล้ว
(วนฺท + อ + อิ อาคม + ตฺวา)
ปพฺพชิสฺสามิ
จักบวช
(ป + วชฺ + อ + มิ)
โหนฺติ
ย่อมมี, ย่อมเป็น
(หุ + อ + อนฺติ)
อิทํ
(อ.)…นี้
(อิม นปุํ)
อยํ
(อ.)…นี้
(อิม ปุํ.,อิตฺ.)
อิมานิ
(อ./ซึ่ง)…นี้ ท.
(อิม นปุํ.)
กริสฺสาม
จักกระทำ
(กรฺ + อิ อาคม + สฺสาม)
กุหึ
ใน/ที่…ไหน
(นิบาต)
ภิกฺขูหิ
อันภิกษุ ท.
(ภิกฺขุ ปุํ.)
รญฺญา
อันพระราชา
(ราช ปุํ.)
รญฺโญ
แก่,แด่,ของพระราชา
(ราช ปุํ.)
จินฺตเนน
ด้วยอันคิด
(จินฺตน นปุํ.)
วิหารํ
ซึ่ง,สู่ วิหาร
(วิหาร ปุํ.)
อทํสุ
ได้ให้แล้ว
(อ + ทา + อุํ อัช. ส อาคม)
ทตฺวา
ให้แล้ว
(ทา + ตฺวา)
อาทาย
พาเอาแล้ว
(อา + ทา + ตูนาทิ=ย)
คเหตฺวา
รับแล้ว
(คหฺ + เณ + ตฺวา)
คาหาเปตฺวา
ยัง…ให้รับแล้ว
(คหฺ + ณาเป + ตฺวา)
การาเปตฺวา
ยัง…ให้กระทำแล้ว
(กรฺ + ณาเป + ตฺวา)
ภนฺเต
ท่านผู้เจริญ
(นิบาต)
อาวุโส
ผู้มีอายุ
(นิบาต)
มยํ
อ.เรา ท.
(อมฺห ไตรลิงค์)
ปิณฺฑาย
เพื่อบิณฑะ
(ปิณฺฑ นปุํ.)
เภสชฺชํ
ซึ่งเภสัช
(เภสชฺช นปุํ.)
พุทธา
อ.พระพุทธเจ้า ท.
(พุทฺธ ปุํ)
สนฺติกา
จากสำนัก
(สนฺติก นปุํ.)
โหถ
จงเป็น
(หุ + อ + ถ)
มยฺหํ
แก่,เพื่อ,แห่ง,ของ เรา
(อมฺห ไตรลิงค์)
การณํ
อ.เหตุ
(การณ นปุํ.)
จีวรานิ
อ.,ซึ่ง จีวร ท.
(จีวร นปุํ.)
จตฺตาโร
สี่ (ป. ทุ.)
(จตุ ปุํ.)
จตฺตาริ
สี่ (ป. ทุ.)
(จตุ นปุํ.)
ทิสฺวา
เห็นแล้ว
(ทิสฺ + ตฺวา)
อกฺขี
อ.,ซึ่ง นัยน์ตา ท.
(อกฺขิ นปุํ.)
ชนา
อ.ชน ท.
(ชน ปุํ.)
ตว
ของท่าน
(ต ปุํ.)
ปุจฺฉิ
ถามแล้ว
(ปุจฺฉ + อ + อี อัช. ส อาคม)
กึการณา
เพราะเหตุอะไร
วจเนน
ด้วยคำว่า
(วจน นปุํ.)
วจเน
ครั้นเมื่อคำ
(วจน นปุํ.)
วุตฺเต
อัน…กล่าวแล้ว
(วจฺ=วุจฺ + ต ; จฺ+ต=ตฺต )
มม
ของเรา
(อมฺห ไตรลิงค์)
ปวตฺตึ
ซึ่งความเป็นไปทั่ว
(ปวตฺติ ปุํ.)
อาโรเจสุํ
บอกแจ้งแล้ว
(อา + รุจฺ + เณ + อุํ อัช. ส อาคม)
ปุนทิวเส
ในวันรุ่งขึ้น
(ปุนทิวส ปุํ.)
โรทิตฺวา
ร้องไห้แล้ว
(รุทฺ + อิ อาคม + ตฺวา)
มคฺเค
ในหนทาง
(มคฺค ปุํ)
ปตฺวา
ถึงแล้ว
(ปตฺ + ตฺวา)
สามเณโร
อ.สามเณร
(สามเณร ปุํ.)
ปุริสสฺส
แห่ง,ของ บุรุษ
(ปุริส ปุํ.)
ปุริสานํ
แห่ง,ของ บุรุษ ท.
(ปุริส ปุํ.)
หุตฺวา
เป็น
(หุ + ตฺวา)
นิสินฺโน
นั่งแล้ว
(นิ + สีทฺ + ต ; ทฺ+ต=นน)
ทสฺเสสิ
แสดงแล้ว
(ทิสฺ=ทสฺ + เอ + อี อัช ส อาคม)
สเจ
หากว่า
(นิบาต)
ขเณ
ในขณะ
(ขณ ปุํ.)
เชตวเน
ในพระวิหารชื่อว่าเชตวัน
(เชตวน ปุํ.)
สปฺปุริโส
อ.สัตบุรุษ
(สปฺปุริส ปุํ.)
ชานามิ
ย่อมรู้
(ชา + นา + มิ)
ภวิสฺสติ
จักเป็น
(ภู=ภว + อิ อาคม + สฺสติ)
ปาโต
แต่เช้า
(นิบาต)
ตุมฺหากํ
แก่,เพื่อ,ของ ท่าน ท.
(ตุมฺห ไตรลิงค์)
พาราณสิยํ
ในพระนครชื่อว่าพาราณสี
(พาราณสี อิตฺ.)
ทาสี
อ.ทาสี
(ทาสี อิตฺ.)
อิตฺถิยา
ด้วย,อันหญิง
(อิตฺถี อิตฺ.)
อาจิกฺขิ
บอกแล้ว
(อา + จิกฺข + อี อัชฺ)
ภริยา
อ.ภรรยา
(ภริยา อิตฺ.)
กเถตฺวา
กล่าวแล้ว
(กถฺ + เอ + ตฺวา)
ปุจฺฉา
อ.คำถาม
(ปุจฺฉา อิตฺ.)
วิสชฺชนํ
อ.อันแก้ว่า
(วิสชฺชน นปุํ.)
พฺราหฺมโณ
อ.พราหมณ์
(พฺราหฺมณ ปุํ.)
พฺราหฺมณี
อ.พราหมณี
(พฺราหฺมณี อิตฺ.)
ยกฺขินี
อ.นางยักษ์
(ยกฺขินี อิตฺ.)
โรโค
อ.โรค
(โรค ปุํ.)
ญตฺวา
รู้แล้ว
(ญา + ตฺวา)
มยา
อันเรา
(อมฺห ไตรลิงค์)
สตฺตา
อ.สัตว์ ท.
(สตฺต ปุํ.)
เกนจิ
อันใครๆ
(ก+จ ปุํ.)
โอโลเกตฺวา
แลดูแล้ว
(โอ + โลกฺ + เณ + ตฺวา)
วฏฺฏติ
ย่อมควร
(วฏฺฏ + อ + ติ)
ทานํ
อ.,ซึ่ง ทาน
(ทาน นปุํ.)
ตตฺถ
ใน…นั้น
(นิบาต ต+ตฺถ)
ฐิโต
ยืนอยู่แล้ว
(ฐา + ต)
นิสีทิ
นั่งแล้ว
(นิ + สีทฺ + อี อัช.)
จ ปน
ก็แล
(นิบาต)
อตฺโถ
อ.เนื้อความ,ประโยชน์
(อตฺถ ปุํ.)
อิมสฺมึ
(ใน)…นี้
(อิม ปุํ.,นุปํ.)
อุฏฺฐาย
ลุกขึ้นแล้ว
(อุ + ฐา + ตูนาทิ=ย)
อิเม
เหล่านี้
(อิม ปุํ.)
อาสนํ
อ.อาสนะ
(อาสน นปุํ.)
นิปชฺชิ
นอนแล้ว
(นิ + ปทฺ=ปชฺช + อี อัช.)
เทมิ
ย่อมให้
(ทา + เอ + มิ)
ภิกฺขเว
ดูก่อนภิกษุ ท.
(ภิกฺขุ อา.)
อามนฺเตตฺวา
เรียกมาแล้ว
(อา + มนฺต + เณ + ตฺวา)
ปกฺโกสาเปตฺวา
ให้เรียกมาแล้ว
(ป + กุสฺ + ณาเป + ตฺวา)
เทสนาปริโยสาเน
ในการเป็นที่สุดลงรอบแห่งเทศนา
(เทสนาปริโยสาน ปุํ.)
ปาปุณึสุ
บรรลุแล้ว , ถึงแล้ว
(ป + อาป + อุณา + อึ อัช. ส อาคม)
มาตา
อ.มารดา
(มาตุ อิตฺ.)
ปิตา
อ.บิดา
(ปิตุ ปุํ.)
มาตาปิตโร
อ.มารดาบิดา ท.
(มาตาปิตุ ปุํ.)
วเทสิ
กล่าวแล้ว
(วทฺ + เอ + อี อัช. ส อาคม)
อกาสิ
ได้กระทำแล้ว
(อ + กรฺ=กา + อี อัช. ส อาคม)
อาโรเจตฺวา
บอกแจ้งแล้ว
(อา + รุจฺ + เณ + อุํ อัช. ส อาคม)
ปุน
อีก
(นิบาต)
ฐเปตฺวา
ตั้งไว้แล้ว, เว้น
(ฐา=ฐป + เอ + ตฺวา)
ปาปุณิ
ถึงแล้ว, บรรลุแล้ว
(ป + อาป + อุณา + อี อัช.)
สยํ
เอง
(นิบาต)
นิพฺพตฺติ
บังเกิดแล้ว
(นิ + วตฺต + อ + อี อัช.)
นิพฺพตฺตติ
ย่อมบังเกิด
(นิ + วตฺต + อ + ติ)
เทฺว
๒
(ทิ ไตรลิงค์)
ภุญฺชติ
ย่อมบริโภค
(ภุชฺ=ภุํช=ภุญฺช + อ + ติ)
ตทา
ในกาลนั้น
(นิบาต)
วา
หรือว่า
(นิบาต)
จ
ก็,อนึ่ง,ด้วย
(นิบาต)
สทฺธึ
กับ
(นิบาต)
วิย
ราวกะ
(นิบาต)
ว
เทียว
(นิบาต)
โสตาปตฺติผเล
ในโสดาปัตติผล
(โสตาปตฺติผล นปุํ.)
ปติฏฺฐหิ
ตั้งอยู่เฉพาะแล้ว
(ปติ + ฐา=ฐห + อี อัช.)
ปุพฺเพ
ในกาลก่อน
(ปุพฺพ ปุํ.)
สีสํ
อ.ศรีษะ
(สีส นปุํ.)
สาลายํ
ในศาลา
(สาลา อิตฺ.)
เนตฺวา
นำไปแล้ว
(นี + ตฺวา)
กึ นุ โข
อะไร หนอแล
(นิบาต)
ปิ
แม้,บ้าง
(นิบาต)
อสฺสา
(แก่,เพื่อ,ของ)…นั้น
(ต อิตฺ.)
ปฏฺฐาย
จำเดิม
(นิบาต)
รตฺตึ
ตลอดราตี
(รตฺติ อิตฺ.)
เอตํ
นั่น (ทุ. เอก.)
(เอต ปุํ,อิตฺ,นปุํ)
สพฺเพ
ทั้งปวง (ป. พหุ. / ทุ. พหุ.)
(สพฺพ ปุํ.)
วตฺตํ
อ.วัตร
(วตฺต นปุํ.)
ปตฺโต
อ.บาตร
(ปตฺต ปุํ.)
ราชานํ
กะ,ซึ่ง
(ราช ปุํ.)
อตฺตานํ
ซึ่งตน
(อตฺต ไตรลิงค์)
สตฺถริ
ครั้นเมื่อพระศาสดา
(สตฺถุ ปุํ.)
สตฺถารํ
ซึ่ง,กะ พระศาสดา
(สตฺถุ ปุํ.)
วตฺถุํ
ซึ่งวัตถุ
(วตฺถุ นปุํ.)
รุกฺโข
อ.ต้นไม้
(รุกฺข ปุํ.)
รุกฺเข
ในต้นไม้ / ซึ่ง,สู่,ยัง ต้นไม้ ท.
(รุกฺข ปุํ.)
(ส. เอก. / ทุ. พหุ.)
หตฺโถ
อ.มือ
(หตฺถ ปุํ.)
หตฺถี
อ.ช้าง
(หตฺถี ปุํ)
ปาโท
อ.เท้า
(ปาท ปุํ.)
จกฺขูนิ
อ.ตา ท.
(จกฺขุ นปุํ.)