Podstawy Flashcards
(23 cards)
lek
substancja chemiczna o znanej budowie, inna niż środek odżywczy lub niezbędny składnik pokarmowy, który po podaniu żyjącemu organizmowi wywiera działanie biologiczne
lekarstwo
produkt chemiczny zawierający zwykle (lecz nie zawsze) jedną lub więcej substancji czynnych podawanym w celu wywarcia działania leczniczego
TACHYFILAKSJA
osłabienie działania leku po wielokrotnym jego podaniu w krótkim okresie czasu
TOLERANCJA
w wyniku wielokrotnego stosowania leku w dłuższym okresie czasu
IDIOSYNKRAZJA
genetycznie uwarunkowana lub nabyta nadwrażliwość na lek wynikająca z jego nie prawidłowych przemian w organizmie
AKTYWNOŚĆ WEWNĘTRZNA LEKU - α
zdolność ligandu do wywoływania efektu farmakologicznego po związaniu z receptorem
AGONISTA
(α ≥1)
lek mający powinowactwo do receptora i aktywność wewnętrzną; jego podanie wywołuje efekt farmakologiczny
jego siła zależy od powinowactwa i aktywności wewnętrznej
ANTAGONISTA
(α =0)
lek wykazujący powinowactwo do receptora, ale brak aktywności wewnętrznej; podanie wywołuje efekt farmakologiczny, w wyniku zablokowania działania substancji endogennej
KANAŁY JONOWE BRAMKOWANE LIGANDEM DZIAŁANIE:
neuroprzekaźniki pobudzające powodują wzrost przepuszczalności jonów Na+ i K+
powstaje prąd dokomórkowego (głównie Na+), który wywołuje depolaryzację komórki i zwiększa prawdopodobieństwo wytworzenia potencjału czynnościowego
TYP 2: RECEPTORY ZWIĄZANE Z BIAŁKIEM G (metabotropowe, 7-przezbłonowe; GPCR)
BUDOWA:
monomeryczny lub oligomeryczny układ podjednostek składających się z siedmiu przezbłonowych α-helis z wewnątrzkomórkową domeną łączącą białko G
receptory te składają się z pojedynczych łańcuchów polipeptydowych (niewięcej niż 1100 reszt)
siedem przezbłonowych α-helis z zewnątrzkomórkową domeną N-końcową o zmiennej długości oraz wewnątrzkomórkową domeną C-końcową
TYP 2: RECEPTORY ZWIĄZANE Z BIAŁKIEM G (metabotropowe, 7-przezbłonowe; GPCR)
DZIAŁANIE:
Aktywacja zachodzi pod wpływem rozpuszczalnego agonisty lub jest wynikiem aktywacji proteaz
agonista łączy się z receptorem (50ms), powoduje dysocjację związanego GDP i zastępuje go GTP, to wywołuje dysocjację trimeru białka G i uwolnienie podjednostek α-GTP i βγ (czynne formy białka G)
rodziny receptirów typu 2
A: rodzina rodopsyny, większość receptorów monoamin, neuropeptydów i chemokin
B: rodzina receptorów sekretyny/glukagonu, receptory hormonów peptydowych – włączając sekretynę, glukagon i kalcytoninę
receptory aktywowane Ca2+
C: receptory metabotropowe glutaminowe/ rodzina receptorów wrażliwych na stężenie wapnia, mała grupa:
metabotropowe receptory glutaminowe, receptory GABAB, receptory wrażliwe na stężenia Ca2+
CELE DLA BIAŁEK G
cyklaza andenylowa- enzym odpowiedzialny za tworzenie cAMP
fosfolipaza C - enzym odpowiedzialny za tworzenie fosforanu inozytolu i diacyloglicerolu (DAG)
kanały jonowe - w szczególności kanały potasowe i wapniowe
kinazy Rho A/ Rho - układ kontrolujący aktywność wielu szlaków przekazywania sygnału, nadzorującego procesy wzrostu i proliferacji komórek, skurczu mięśni gładkich itp.
kinazy proteinowe aktywowane mitogenem (kinazy MAP)
układ kontrolujący wiele funkcji komórkowych w tym procesy podziału komórki
TYP 3: RECEPTORY KINAZOWE
ROLA:
w nadzorowaniu podziałów komórkowych, wzrostu, różnicowania (szlak Ras/Raf/kinaza białkowa aktywowana mitogenem (MAP))
nadzorowanie reakcji zapalnej i odpowiedzi immunologicznej (szlak Jak/Stat aktywowane przez wiele cytokin)
naprawy tkanek, apoptozy
TYP 3: RECEPTORY KINAZOWE
DZIAŁANIE:
przekazanie sygnału zwykle obejmuje dimeryzację receptora, po której następuje autofosforylacja reszt tyrozynowych
reszty fosfotyrozynowe działają jak akceptory domen SH2 dla wielu białek wewnątrzkomórkowych umożliwiając kontrolowanie wielu funkcji komórkowych
RECEPTORY KINAZ TYROZYNOWYCH (RTK)
podstawowa, część wewnątrzkomórkowa zawiera grupę kinazy tyrozynowej
receptory wielu czynników wzrostowych np. naskórkowy czynnik wzrostu (EGF), czynnik wzrostu nerwów (NGF)
grupa receptorów Toll-like, rozpoznających lipopolisacharydy bakteryjne
receptor insulinowy (pomimo znacznie bardziej złożonej dimetrycznej strukturze)
KINAZY SERYNOWO-TREONINOWE
budowa zbliżona do RTK, jednak odpowiada za fosforylację reszt serynowych/treoninowych w większym stopniu niż tyrozyny
transformujący czynnik wzrostu (TGF)
RECEPTORY CYTOKINOWE
nie wykazują wewnętrznej aktywności enzymatycznej
po zajęciu wiążą się i aktywują cytozolową kinazę tyrozynową (JAK)
istotna rola w odpowiedzi odpornościowej
TYP 4: RECEPTORY JĄDROWE (NR)
struktura monomeryczna z odrębnymi domenami receptorowymi oraz wiążącymi DNA (palce cynkowe)– nie umieszczona w błonie
regulacja transkrypcji genów
odbierają sygnały lipidowe i hormonalne
regulują ekspresję wielu transporterów leków czy enzymów metabolizujących leki
Klasy receptorów jąrowych:
I- w cytoplazmie, homodimer, głównie ligandy endokrynne, wysokie powinowactwo
II- w jądrze,heterodimery poza RXR, głównie ligandy lipidowe, niskie powinowactwo
Hybrydowe, głównie endokrynne, działają jako heterodimery RXR
leki mogą wpływać na funkcjonowanie kanałów jonowych poprzez:
wiązanie do samego białka kanału (np. leki miejscowo znieczulające – cząsteczka leku fizycznie przyłącza się do kanału hamując przenikanie jonów
mogą modyfikować działanie kanału w mechanizmie pośrednim przy udziale białek G lub innych mediatorów pośrednich
MECHANIZMY DZIAŁANIA LEKÓW
ENZYMY
- często cząsteczka leku jest analogiem substratu i wówczas działa jako kompetycyjny inhibitor enzymu (np. kaptopril), czasami wiązanie jest nieodwracalne i niekompetycyjne kwas acetylowy)
- leki mogą również działać jako fałszywe substraty – cząsteczka leku ulega transformacji chemiczny, to powoduje powstanie niewłaściwego produktu, blokującego prawidłową ścieżkę metaboliczną (np. fluorouracyl)
- niektóre leki służą do przekształcenia nieaktywnej formy proleku do formy aktywnej i do tego potrzebują degradacji enzymatycznej (np. kortyzon, zydowudyna)
MECHANIZMY DZIAŁANIA LEKÓW
CZĄSTECZKI PRZENOŚNIKOWE
ich pomoc w przenoszeniu niektórych jonów i małych cząsteczek jest związana ze zbytnią polaryzacją przenikających cząsteczek (uniemożliwia im to samodzielne przenikanie przez lipidowe błony komórkowe)
białka transportujące określają miejsca rozpoznania, co czyni je odpowiedzialnymi za specyficzność przenikających substancji – miejsca te mogą jednak być celem dla leków, których działanie polega na hamowaniu układu transportującego
